Kodeks postępowania cywilnego. The Code of Civil Procedure - Anna Rucińska, Marta Świerkot, Katarzyna Tatar - ebook

Kodeks postępowania cywilnego. The Code of Civil Procedure ebook

Anna Rucińska, Marta Świerkot, Katarzyna Tatar

0,0
249,00 zł

lub
-50%
Zbieraj punkty w Klubie Mola Książkowego i kupuj ebooki, audiobooki oraz książki papierowe do 50% taniej.
Dowiedz się więcej.
Opis

Zbiór zawiera angielskie tłumaczenie Kodeksu postępowania cywilnego. Wydanie dwujęzyczne: polsko – angielskie.

Seria wydawanych w układzie synoptycznym tłumaczeń polskich ustaw na język angielski charakteryzuje się:

  • poprawnością i płynnością przekładu,
  • wysokim poziomem merytorycznym,
  • wielokrotnym weryfikowaniem tekstów przez osoby władające językiem angielskim jako językiem ojczystym.

Tłumaczenie uwzględnia nowelizacje KPC opublikowane w Dzienniku Ustaw do listopada 2016 roku (tekst jednolity Dz. U. z 2016 roku poz. 1822)

Publikacja uwzględnia zmiany w KPC, wynikające m.in. z:

  • ustawy z 10.7.2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1311),
  • ustawy z 22.7.2016 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy - Prawo o notariacie oraz ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r. poz. 1358),
  • ustawy z 10.6.2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (Dz.U. z 2016 r. poz. 996),

na mocy których, m.in.:

  • wprowadzono możliwość wnoszenia pism procesowych drogą elektroniczną i dokonywania doręczeń elektronicznych także w postępowaniach cywilnych prowadzonych w zwykłym trybie – za pomocą aplikacji: „elektroniczne biuro podawcze”. Wszystkie sądy będą musiały umożliwić stronom wnoszenie pism procesowych drogą elektroniczną za pomocą tej aplikacji w terminie 3 lat od wejścia w życie nowych przepisów;
  • umożliwiono przeprowadzenia posiedzenia sądowego przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających jego przeprowadzenie na odległość – uczestnicy postępowania będą mogli brać udział w posiedzeniu sądowym, gdy przebywają w budynku innego sądu i dokonywać tam czynności procesowych, a przebieg czynności procesowych będzie transmitowany z sali sądowej sądu prowadzącego postępowanie do miejsca pobytu uczestników postępowania i odwrotnie;
  • poszerzono katalog spraw, które można rozpatrywać na posiedzeniu niejawnym;
  • dodano przepisy umożliwiające prowadzenie licytacji drogą elektroniczną;
  • złagodzono przepisy dotyczące wyłączenia sędziego – przyjęto do czasu rozstrzygnięcia wniosku w tej sprawie sędzia może podejmować dalsze czynności z wyjątkiem wydania orzeczenia lub zarządzenia kończącego postępowanie w sprawie.

Ebooka przeczytasz w aplikacjach Legimi lub dowolnej aplikacji obsługującej format:

EPUB
MOBI
PDF

Liczba stron: 1426

Oceny
0,0
0
0
0
0
0
Więcej informacji
Więcej informacji
Legimi nie weryfikuje, czy opinie pochodzą od konsumentów, którzy nabyli lub czytali/słuchali daną pozycję, ale usuwa fałszywe opinie, jeśli je wykryje.



zakupiono w sklepie:

Legimi

identyfikator transakcji:

6958245

znak wodny:

Kodeks postępowania cywilnego

Code of Civil Procedure

Stan prawny: listopad 2016 (tekst jednolity Dz.U. z 2016 r. poz. 1822) / Latest updating: November 2016 (consolidated text J.L. of 2016 item 1822)

Ochrona praw autorskich: tłumaczenia tekstów ustawowych, jak również ich opracowania w ujednoliconej wersji, są chronione krajowym i międzynarodowym prawem autorskim. Ochrona ta dotyczy również pochodzących od Wydawnictwa tytułów artykułów oraz opracowania redakcyjnego.

Protection of copyright: translations of acts of law as well as the presentation of such acts in the form of consolidated texts are subject to domestic and international copyright protection. Also covered by the copyright protection are the files of articles inserted by the Publisher and editorial work.

Wydawca: Joanna Ablewicz / Joanna Szypulska

Konsultacje merytoryczne: Kamil Osiński, Konrad Orlik, Katarzyna Komulainen, Katarzyna Ziomek, Małgorzata Buszko

Projekt okładki: Maryna Wiśniewska

Projekt layoutu: Jacek Bociąg

© Wydawnictwo C.H. Beck 2016

Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o.

ul. Bonifraterska 17, 00‒203 Warszawa

Druk i oprawa: Elpil, Siedlce

ISBN: 978-83-255-9269-1

Spis treści / Table of Contents

Kodeks postępowania cywilnego

Code of Civil Procedure

Kodeks postępowania cywilnego

z dnia 17 listopada 1964 r.(tekst jednolity Dz.U. z 2016 r. poz. 1822)

Kodeks postępowania cywilnego

z dnia 17 listopada 1964 r. (tekst jednolity Dz.U. z 2016 r. poz. 1822)

Spis treści

Tytuł wstępny. Przepisy ogólne ... 1–14

Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze ... 15–729

Księga pierwsza. Proces ... 15–50539

Tytuł I. Sąd ... 15–54

Dział I. Właściwość sądu ... 15–46

Przepis wstępny ... 15

Rozdział 1. Właściwość rzeczowa ... 16–26

Oddział 1. Podstawy właściwości ... 16–18

Oddział 2. Wartość przedmiotu sporu ... 19–26

Rozdział 2. Właściwość miejscowa ... 27–46

Oddział 1. Właściwość ogólna ... 27–30

Oddział 2. Właściwość przemienna ... 31–371

Oddział 3. Właściwość wyłączna ... 38–42

Oddział 4. Przepisy szczególne ... 43–46

Dział II. Skład sądu ... 47–471

Dział III. Wyłączenie sędziego ... 48–54

Tytuł II. Prokurator ... 55–60

Tytuł III. Organizacje pozarządowe ... 61–63

Tytuł IIIa. Państwowa Inspekcja Pracy ... 631–632

Tytuł IIIb. Powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów ... 633–634

Tytuł IIIc. Podmioty uprawnione do udziału w postępowaniu na podstawie odrębnych przepisów ... 635

Tytuł IV. Strony ... 64–97

Dział I. Zdolność sądowa i procesowa ... 64–71

Dział II. Współuczestnictwo w sporze ... 72–74

Dział III. Interwencja główna i uboczna ... 75–83

Dział IV. Przypozwanie ... 84–85

Dział V. Pełnomocnicy procesowi ... 86–97

Tytuł V. Koszty procesu ... 98–124

Dział I. Zwrot kosztów procesu ... 98–110

Dział II. Pomoc prawna z urzędu ... 111–124

Tytuł VI. Postępowanie ... 125–42412

Dział I. Przepisy ogólne o czynnościach procesowych ... 125–183

Rozdział 1. Pisma procesowe ... 125–1305

Rozdział 2. Doręczenia ... 131–147

Rozdział 3. Posiedzenia sądowe ... 148–163

Rozdział 4. Terminy ... 164–166

Rozdział 5. Uchybienie i przywrócenie terminu ... 167–172

Rozdział 6. Zawieszenie postępowania ... 173–183

Dział II. Postępowanie przed sądami pierwszej instancji ... 1831–226

Rozdział 1. Mediacja i postępowanie pojednawcze ... 1831–186

Oddział 1. Mediacja ... 1831–18315

Oddział 2. Postępowanie pojednawcze ... 184–186

Rozdział 2. Pozew ... 187–205

Rozdział 3. Rozprawa ... 206–226

Dział III. Dowody ... 227–315

Rozdział 1. Przedmiot i ocena dowodów ... 227–234

Rozdział 2. Postępowanie dowodowe ... 235–309

Oddział 1. Przepisy ogólne ... 235–243

Oddział 2. Dokumenty ... 2431–257

Oddział 3. Zeznania świadków ... 258–277

Oddział 4. Opinia biegłych ... 278–291

Oddział 5. Oględziny ... 292–298

Oddział 6. Przesłuchanie stron ... 299–304

Oddział 7. Inne środki dowodowe ... 305–309

Rozdział 3. Zabezpieczenie dowodów ... 310–315

Dział IV. Orzeczenia ... 316–366

Rozdział 1. Wyroki ... 316–353

Oddział 1. Wydanie wyroku ... 316–332

Oddział 2. Natychmiastowa wykonalność wyroków ... 333–338

Oddział 3. Wyroki zaoczne ... 339–349

Oddział 4. Sprostowanie, uzupełnienie i wykładnia wyroków ... 350–353

Rozdział 1a. Nakazy zapłaty ... 3531–3532

Rozdział 2. Postanowienia sądu ... 354–3621

Rozdział 3. Prawomocność orzeczeń ... 363–366

Dział V. Środki odwoławcze ... 367–398

Rozdział 1. Apelacja ... 367–391

Rozdział 11. (uchylony) ... 392–39320

Rozdział 2. Zażalenie ... 394–398

Dział Va. Skarga kasacyjna ... 3981–39821

Dział Vb. Skarga na orzeczenie referendarza sądowego ... 39822–39823

Dział VI. Wznowienie postępowania ... 399–4161

Dział VII. (uchylony) ... 417–424

Dział VIII. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia ... 4241–42412

Tytuł VII. Postępowania odrębne ... 425–50539

Dział I. Postępowanie w sprawach małżeńskich ... 425–452

Rozdział 1. Przepisy ogólne ... 425–435

Rozdział 2. Sprawy o rozwód i o separację ... 436–446

Rozdział 3. Inne sprawy ... 447–452

Dział II. Postępowanie w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi ... 453–458

Dział III. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych ... 459–47716

Rozdział 1. Przepisy ogólne ... 459–476

Rozdział 2. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy ... 477–4777a

Rozdział 3. Postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ... 4778–47716

Dział IV. Postępowanie w sprawach o naruszenie posiadania ... 478–479

Dział IVa. Postępowanie w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów ... 4791–47935

Rozdział 1. (uchylony) ... 4791–47935

Dział IVb. Postępowanie w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone (uchylony) ... 47936–47945

Dział IVc. Postępowanie w sprawach z zakresu regulacji energetyki ... 47946–47956

Dział IVd. Postępowanie w sprawach z zakresu regulacji telekomunikacji i poczty ... 47957–47967

Dział IVe. Postępowanie w sprawach z zakresu regulacji transportu kolejowego ... 47968–47978

Dział V. Postępowanie nakazowe i upominawcze ... 480–505

Rozdział 1. Przepisy ogólne ... 480–484

Rozdział 2. Postępowanie nakazowe ... 4841–497

Rozdział 3. Postępowanie upominawcze ... 4971–505

Dział VI. Postępowanie uproszczone ... 5051–50514

Dział VII. Europejskie postępowania w sprawach transgranicznych ... 50515–50527a

Rozdział 1. Europejskie postępowanie nakazowe ... 50515–50520

Rozdział 2. Europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń ... 50521–50527a

Dział VIII. Postępowania elektroniczne ... 50528–50538

Rozdział 1. Elektroniczne postępowanie upominawcze ... 50528–50539

Księga druga. Postępowanie nieprocesowe ... 506–6948

Tytuł I. Przepisy ogólne ... 506–525

Tytuł II. Przepisy dla poszczególnych rodzajów spraw ... 526–6948

Dział I. Sprawy z zakresu prawa osobowego ... 526–5601

Rozdział 1. Uznanie za zmarłego i stwierdzenie zgonu ... 526–543

Oddział 1. Postępowanie o uznanie za zmarłego ... 526–534

Oddział 2. Postępowanie o stwierdzenie zgonu ... 535–538

Oddział 3. Uchylenie postanowień orzekających uznanie za zmarłego lub stwierdzenie zgonu ... 539–543

Rozdział 2. Ubezwłasnowolnienie ... 544–5601

Oddział 1. Przepisy ogólne ... 544–547

Oddział 2. Doradca tymczasowy ... 548–551

Oddział 3. Postępowanie ... 552–5601

Dział II. Sprawy z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli ... 561–605

Rozdział 1. Sprawy małżeńskie ... 561–5675

Rozdział 2. Inne sprawy rodzinne oraz sprawy opiekuńcze ... 568–59822

Oddział 1. Przepisy ogólne ... 568–5781

Oddział 2. Sprawy z zakresu stosunków między rodzicami a dziećmi ... 579–584

Oddział 3. Sprawy o przysposobienie ... 585–589

Oddział 4. Sprawy z zakresu opieki ... 590–598

Oddział 5. Sprawy o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką ... 5981–59814

Oddział 6. Sprawy dotyczące wykonywania kontaktów z dzieckiem ... 59815–59822

Rozdział 3. Sprawy z zakresu kurateli ... 599–605

Dział III. Sprawy z zakresu prawa rzeczowego ... 606–62613

Rozdział 1. Przepisy ogólne ... 606–608

Rozdział 2. Stwierdzenie zasiedzenia ... 609–610

Rozdział 2a. Przepadek rzeczy ... 6101–6107

Oddział 1. Przepadek rzeczy na podstawie prawa celnego ... 6101–6105

Oddział 2. Przepadek pojazdów ... 6106–6107

Rozdział 3. Zarząd związany ze współwłasnością i użytkowaniem ... 611–616

Rozdział 4. Zniesienie współwłasności ... 617–625

Rozdział 5. Ustanowienie drogi koniecznej i służebności przesyłu ... 626

Rozdział 6. Postępowanie wieczystoksięgowe ... 6261–62613

Dział IV. Sprawy z zakresu prawa spadkowego ... 627–691

Przepisy wstępne ... 627–632

Rozdział 1. Zabezpieczenie spadku, wykaz inwentarza i spis inwentarza ... 633–639

Rozdział 2. Przyjęcie lub odrzucenie spadku ... 640–645

Rozdział 3. Ogłoszenie testamentu ... 646–654

Rozdział 4. Wyjawienie przedmiotów spadkowych ... 655–660

Rozdział 5. Przesłuchanie świadków testamentu ustnego ... 661–663

Rozdział 6. Sprawy dotyczące wykonawcy testamentu ... 664–665

Rozdział 7. Zarząd spadku nieobjętego ... 666–6681

Rozdział 8. Stwierdzenie nabycia spadku i przedmiotu zapisu windykacyjnego ... 669–6792

Rozdział 9. Dział spadku ... 680–689

Rozdział 10. Inne sprawy spadkowe ... 690–691

Dział IVa. Sprawy z zakresu przepisów o przedsiębiorstwach państwowych i o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego ... 6911–6919

Dział V. Sprawy depozytowe ... 692–69322

Rozdział 1. Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego ... 692–69310

Rozdział 2. Zwrot depozytu sądowego składającemu i wydanie depozytu sądowego uprawnionemu ... 69311–69317

Rozdział 3. Postępowanie w sprawach o stwierdzenie likwidacji niepodjętego depozytu ... 69318–69322

Dział VI. Postępowanie rejestrowe ... 6941–6948

Księga trzecia. (uchylony) ... 695–715

Przepisy wstępne (uchylony) ... 695–696

Tytuł I. (uchylony) ... 697–698

Tytuł II. (uchylony) ... 699–704

Tytuł III. (uchylony) ... 705–711

Tytuł IV. (uchylony) ... 712–715

Księga czwarta. Postępowanie w razie zaginięcia lub zniszczenia akt ... 716–729

Część druga. Postępowanie zabezpieczające ... 730–757

Tytuł I. Przepisy ogólne ... 730–746

Tytuł II. Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych ... 747–7541

Tytuł III. Inne wypadki zabezpieczenia ... 755–757

Część trzecia. Postępowanie egzekucyjne ... 758–10951

Tytuł I. Przepisy ogólne ... 758–843

Dział I. Organy egzekucyjne, ich właściwość i postępowanie w ogólności ... 758–7751

Dział II. Tytuły egzekucyjne i klauzula wykonalności ... 776–795

Dział IIa. Zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego ... 7951–7955

Dział IIb. Stwierdzenie wykonalności europejskiego nakazu zapłaty ... 7956–7957

Dział IIc. Zaświadczenie dotyczące orzeczenia wydanego w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń ... 7958–7959

Dział IId. Zaświadczenia dotyczące orzeczeń, ugód i innych tytułów egzekucyjnych w sprawach cywilnych i handlowych ... 79510–79511

Dział IIe. Wyciągi z orzeczeń, ugód i innych tytułów egzekucyjnych w sprawach alimentacyjnych ... 79512–79513

Dział IIf. Zaświadczenia dotyczące orzeczeń obejmujących środki ochrony w sprawach cywilnych ... 79514–79517

Dział III. Wszczęcie egzekucji i dalsze czynności egzekucyjne ... 796–817

Dział IV. Zawieszenie i umorzenie postępowania ... 818–828

Dział V. Ograniczenia egzekucji ... 829–839

Dział VI. Powództwa przeciwegzekucyjne ... 840–843

Tytuł II. Egzekucja świadczeń pieniężnych ... 844–10401

Dział I. Egzekucja z ruchomości ... 844–87911

Rozdział 1. Zajęcie ... 844–863

Rozdział 2. Sprzedaż ... 864–879

Rozdział 3. Sprzedaż w drodze licytacji elektronicznej ... 8791–87911

Dział II. Egzekucja z wynagrodzenia za pracę ... 880–888

Dział III. Egzekucja z rachunków bankowych ... 889–894

Dział IV. Egzekucja z innych wierzytelności ... 895–908

Dział IVa. Egzekucja z innych praw majątkowych ... 909–912

Dział V. Wyjawienie majątku ... 913–9202

Dział VI. Egzekucja z nieruchomości ... 921–1013

Rozdział 1. Przepisy wstępne ... 921–922

Rozdział 2. Zajęcie ... 923–941

Rozdział 3. Opis i oszacowanie ... 942–951

Rozdział 4. Obwieszczenie o licytacji ... 952–961

Rozdział 5. Warunki licytacyjne ... 962–971

Rozdział 6. Licytacja ... 972–986

Rozdział 7. Przybicie ... 987–997

Rozdział 8. Przysądzenie własności ... 998–1003

Rozdział 9. Egzekucja z ułamkowej części nieruchomości oraz użytkowania wieczystego ... 1004–1013

Dział VIa. Uproszczona egzekucja z nieruchomości ... 10131–10136

Dział VII. Egzekucja ze statków morskich ... 1014–10224

Dział VIII. Podział sumy uzyskanej z egzekucji ... 1023–10401

Rozdział 1. Przepisy ogólne ... 1023–1028

Rozdział 2. Podział sumy uzyskanej przez egzekucję z wynagrodzenia za pracę ... 1029–1032

Rozdział 3. Podział sumy uzyskanej przez egzekucję z ruchomości, wierzytelności i innych praw majątkowych ... 1033–1034

Rozdział 4. Podział sumy uzyskanej przez egzekucję z nieruchomości ... 1035–10401

Tytuł III. Przepisy szczególne o egzekucji ... 1041–10951

Dział I. Egzekucja świadczeń niepieniężnych ... 1041–1059

Dział II. Przepisy szczególne o egzekucji z udziałem skarbu państwa oraz przedsiębiorców ... 1060–1065

Rozdział 1. Przepisy ogólne ... 1060–1064

Rozdział 2. Egzekucja przez zarząd przymusowy ... 10641–106413

Rozdział 3. Egzekucja przez sprzedaż przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego ... 106414–1065

Dział III. Egzekucja w celu zniesienia współwłasności nieruchomości w drodze sprzedaży publicznej ... 1066–1071

Dział IV. (uchylony) ... 1072–1080

Dział V. Egzekucja świadczeń alimentacyjnych ... 1081–1088

Dział VI. (uchylony) ... 1089–10951

Część czwarta. Przepisy z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego ... 1096–115325

Przepis wstępny (uchylony) ... 1096

Księga pierwsza. Jurysdykcja krajowa ... 1097–11104

Tytuł I. Przepisy ogólne ... 1097–10991

Tytułu II (uchylony) ... 1100–1102

Tytuł III. Jurysdykcja krajowa w procesie ... 1103–11051

Tytuł IV. Jurysdykcja krajowa w postępowaniu nieprocesowym ... 1106–11102

Tytuł IVa. Jurysdykcja krajowa w postępowaniu zabezpieczającym i egzekucyjnym ... 11103–11104

Księga pierwsza a. Immunitet sądowy i egzekucyjny ... 1111–1116

Księga druga. Postępowanie ... 1117–11442

Tytuł I. Zdolność sądowa i procesowa ... 1117–1118

Tytuł II. Zabezpieczenie kosztów procesu ... 1119–1128

Tytuł III. Zwolnienie cudzoziemców od kosztów sądowych ... 1129

Tytuł IV. Pomoc prawna ... 1130–1136

Tytuł V. Zabezpieczenie dowodów ... 1137

Tytuł VI. Zagraniczne dokumenty urzędowe ... 1138

Tytuł VII. Czynności dotyczące spadku po cudzoziemcach ... 1139–1142

Tytuł VIIa. Europejskie poświadczenie spadkowe ... 11421–11426

Tytuł VIII. Stwierdzenie obcego prawa i wzajemności ... 1143

Tytuł IX. Uzasadnienie prawomocnych orzeczeń i wydawanie zaświadczeń ... 1144–11441

Tytuł X. Wniosek o uchylenie wyroku wydanego w sprawie alimentacyjnej ... 11442

Księga trzecia. Uznanie i stwierdzenie wykonalności ... 1145–115312

Tytuł I. Uznanie orzeczeń sądów państw obcych lub rozstrzygnięć innych organów państw obcych ... 1145–11491

Tytuł II. Wykonalność orzeczeń sądów państw obcych lub rozstrzygnięć innych organów państw obcych oraz ugód zawartych przed takimi sądami i organami lub przez nie zatwierdzonych ... 1150–1153

Tytuł III. (uchylony) ... 11531–11533

Tytuł IV. (uchylony) ... 11534–11536

Tytuł V. (uchylony) ... 11537–11539

Tytuł VI. (uchylony) ... 115310–115312

Księga czwarta. Uznanie i wykonanie niektórych orzeczeń sądów państw członkowskich Unii Europejskiej oraz pochodzących z tych państw ugód i dokumentów urzędowych ... 115313–115325

Tytuł I. Przepisy ogólne ... 115313–115315

Tytuł II. Wykonanie ... 115316–115322

Tytuł III. Odmowa uznania lub wykonania ... 115323–115325

Część piąta. Sąd polubowny (arbitrażowy) ... 1154–1217

Tytuł I. Przepisy ogólne ... 1154–1160

Tytuł II. Zapis na sąd polubowny ... 1161–1168

Tytuł III. Skład sądu polubownego ... 1169–1179

Tytuł IV. Właściwość sądu polubownego ... 1180–1182

Tytuł V. Postępowanie przed sądem polubownym ... 1183–1193

Tytuł VI. Wyrok sądu polubownego i zakończenie postępowania ... 1194–1204

Tytuł VII. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego ... 1205–1211

Tytuł VIII. Uznanie i stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej ... 1212–1217

Tytuł wstępny. Przepisy ogólne

Artykuł 1 Sprawy cywilne

Kodeks postępowania cywilnego normuje postępowanie sądowe w sprawach ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz w innych sprawach, do których przepisy tego Kodeksu stosuje się z mocy ustaw szczególnych (sprawy cywilne).

Artykuł 2 Droga sądowa

§ 1. Do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, oraz Sąd Najwyższy.

§ 1a. (uchylony)

§ 2. (uchylony)

§ 3. Nie są rozpoznawane w postępowaniu sądowym sprawy cywilne, jeżeli przepisy szczególne przekazują je do właściwości innych organów.

Artykuł 3 Zasada prawdy

Strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody.

Artykuł 4

(uchylony)

Artykuł 5 Pouczanie stron

W razie uzasadnionej potrzeby sąd może udzielić stronom i uczestnikom postępowania występującym w sprawie bez adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego lub radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych.

Artykuł 6 Postulat szybkości postępowania

§ 1. Sąd powinien przeciwdziałać przewlekaniu postępowania i dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszym posiedzeniu, jeżeli jest to możliwe bez szkody dla wyjaśnienia sprawy.

§ 2. Strony i uczestnicy postępowania obowiązani są przytaczać wszystkie okoliczności faktyczne i dowody bez zwłoki, aby postępowanie mogło być przeprowadzone sprawnie i szybko.

Artykuł 7 Udział prokuratora

Prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu, jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego. W sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego prokurator może wytaczać powództwa tylko w wypadkach wskazanych w ustawie.

Artykuł 8 Udział organizacji pozarządowych

Organizacje pozarządowe, których zadanie statutowe nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej, mogą dla ochrony praw obywateli, w wypadkach przewidzianych w ustawie, wszcząć postępowanie oraz wziąć udział w toczącym się postępowaniu.

Artykuł 9 Zasada jawności

§ 1. Rozpoznawanie spraw odbywa się jawnie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Strony i uczestnicy postępowania mają prawo przeglądać akta sprawy i otrzymywać odpisy, kopie lub wyciągi z tych akt. Treść protokołów i pism może być także udostępniana w postaci elektronicznej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe (system teleinformatyczny) albo innego systemu teleinformatycznego służącego udostępnianiu tych protokołów lub pism.

§ 2. Strony i uczestnicy postępowania mają prawo do otrzymania z akt sprawy zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku, chyba że protokół został sporządzony wyłącznie pisemnie. Przewodniczący wydaje z akt sprawy zapis dźwięku, jeżeli wydaniu zapisu obrazu i dźwięku sprzeciwia się ważny interes publiczny lub prywatny.

§ 3. Jeżeli posiedzenie odbyło się przy drzwiach zamkniętych strony i uczestnicy postępowania mają prawo do otrzymania z akt sprawy jedynie zapisu dźwięku.

Artykuł 10 Ugoda sądowa

W sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd dąży w każdym stanie postępowania do ich ugodowego załatwienia, w szczególności przez nakłanianie stron do mediacji.

Artykuł 11 Moc wyroków karnych

Ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Jednakże osoba, która nie była oskarżona, może powoływać się w postępowaniu cywilnym na wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające jej odpowiedzialność cywilną.

Artykuł 12 Roszczenia z przestępstwa

Roszczenia majątkowe wynikające z przestępstwa mogą być dochodzone w postępowaniu cywilnym albo w wypadkach w ustawie przewidzianych w postępowaniu karnym.

Artykuł 13 Tryb procesowy

§ 1. Sąd rozpoznaje sprawy w procesie, chyba że ustawa stanowi inaczej. W wypadkach przewidzianych w ustawie sąd rozpoznaje sprawy według przepisów o postępowaniach odrębnych.

§ 2. Przepisy o procesie stosuje się odpowiednio do innych rodzajów postępowań unormowanych w niniejszym kodeksie, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Artykuł 14

(uchylony)

Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze

Księga pierwsza. Proces

Tytuł I. Sąd

Dział I. Właściwość sądu

Przepis wstępny

Artykuł 15 Czas orzekania o właściwości

§ 1. Sąd właściwy w chwili wniesienia pozwu pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania, choćby podstawy właściwości zmieniły się w toku sprawy.

§ 2. Sąd nie może uznać, że jest niewłaściwy, jeżeli w toku postępowania stał się właściwy.

Rozdział 1. Właściwość rzeczowa

Oddział 1. Podstawy właściwości
Artykuł 16 Właściwość sądów rejonowych

Sądy rejonowe rozpoznają wszystkie sprawy z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość sądów okręgowych.

§ 2. (uchylony)

Artykuł 17 Właściwość sądów okręgowych

Do właściwości sądów okręgowych należą sprawy:

1) o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa oraz o rozwiązanie przysposobienia;

2) o ochronę praw autorskich i pokrewnych, jak również dotyczących wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych oraz o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych;

3) o roszczenia wynikające z Prawa prasowego;

4) o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych, oprócz spraw o alimenty, o naruszenie posiadania, o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami, o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym oraz spraw rozpoznawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym;

41) o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni;

42) o uchylenie, stwierdzenie nieważności albo o ustalenie nieistnienia uchwał organów osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną;

43) o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji;

44) o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem.

5) (uchylony)

6) (uchylony)

Artykuł 18 Przekazanie sprawy sądowi okręgowemu

§ 1. Jeżeli przy rozpoznawaniu sprawy w sądzie rejonowym powstanie zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, sąd ten może przekazać sprawę do rozpoznania sądowi okręgowemu. Postanowienie o przekazaniu sprawy wymaga uzasadnienia.

§ 2. Sąd okręgowy może przed pierwszą rozprawą odmówić przyjęcia sprawy do rozpoznania i zwrócić sprawę sądowi rejonowemu, jeżeli uzna, że poważne wątpliwości nie zachodzą. Postanowienie zapada na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów i wymaga uzasadnienia. Ponowne przekazanie tej samej sprawy przez sąd rejonowy nie jest dopuszczalne.

Oddział 2. Wartość przedmiotu sporu
Artykuł 19 Zasada

§ 1. W sprawach o roszczenia pieniężne, zgłoszone choćby w zamian innego przedmiotu, podana kwota pieniężna stanowi wartość przedmiotu sporu.

§ 2. W innych sprawach majątkowych powód obowiązany jest oznaczyć w pozwie kwotą pieniężną wartość przedmiotu sporu, uwzględniając postanowienia zawarte w artykułach poniższych.

Artykuł 20 Rozwinięcie

Do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego.

Artykuł 21 Kilka roszczeń

Jeżeli powód dochodzi pozwem kilku roszczeń, zlicza się ich wartość.

Artykuł 22 Świadczenia powtarzające się

W sprawach o prawo do świadczeń powtarzających się wartość przedmiotu sporu stanowi suma świadczeń za jeden rok, a jeżeli świadczenia trwają krócej niż rok – za cały czas ich trwania.

Artykuł 23 Najem

W sprawach o istnienie, unieważnienie albo rozwiązanie umowy najmu lub dzierżawy, o wydanie albo odebranie przedmiotu najmu lub dzierżawy, wartość przedmiotu sporu stanowi przy umowach zawartych na czas oznaczony – suma czynszu za czas sporny, lecz nie więcej niż za rok; przy umowach zawartych na czas nieoznaczony – suma czynszu za okres trzech miesięcy.

Artykuł 231 Roszczenia pracowników

W sprawach o roszczenia pracowników dotyczące nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy wartość przedmiotu sporu stanowi, przy umowach na czas określony – suma wynagrodzenia za pracę za okres sporny, lecz nie więcej niż za rok, a przy umowach na czas nieokreślony – za okres jednego roku.

Artykuł 232 Wydanie nieruchomości

W sprawach o wydanie nieruchomości posiadanej bez tytułu prawnego lub na podstawie tytułu innego niż najem lub dzierżawa wartość przedmiotu sporu oblicza się przyjmując, stosownie do rodzaju nieruchomości i sposobu korzystania z niej, podaną przez powoda sumę odpowiadającą trzymiesięcznemu czynszowi najmu lub dzierżawy należnemu od danego rodzaju nieruchomości.

Artykuł 24 Zabezpieczenia

W sprawach o zabezpieczenie, zastaw lub hipotekę wartość przedmiotu sporu stanowi suma wierzytelności. Jeżeli jednak przedmiot zabezpieczenia lub zastawu ma mniejszą wartość niż wierzytelność, rozstrzyga wartość mniejsza.

Artykuł 25 Sprawdzenie

§ 1. Sąd może na posiedzeniu niejawnym sprawdzić wartość przedmiotu sporu oznaczoną przez powoda i zarządzić w tym celu dochodzenie.

§ 2. Po doręczeniu pozwu sprawdzenie nastąpić może jedynie na zarzut pozwanego, zgłoszony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy.

§ 3. Jeżeli sąd w wyniku sprawdzenia wartości przedmiotu sporu uzna się za niewłaściwy, przekaże sprawę sądowi właściwemu; jeżeli jest kilka sądów właściwych – przekaże temu z nich, który wskaże powód.

Artykuł 26 Rozwinięcie

Po ustaleniu w myśl artykułu poprzedzającego, wartość przedmiotu sporu nie podlega ponownemu badaniu w dalszym toku postępowania.

Rozdział 2. Właściwość miejscowa

Oddział 1. Właściwość ogólna
Artykuł 27 Zasada

§ 1. Powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania.

§ 2. Miejsce zamieszkania określa się według przepisów kodeksu cywilnego.

Artykuł 28 Brak miejsca zamieszkania

Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, ogólną właściwość oznacza się według miejsca jego pobytu w Polsce, a gdy nie jest ono znane lub nie leży w Polsce – według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce.

Artykuł 29 Skarb Państwa

Powództwo przeciwko Skarbowi Państwa wytacza się według siedziby państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie.

Artykuł 30 Siedziba

Powództwo przeciwko osobie prawnej lub innemu podmiotowi niebędącemu osobą fizyczną wytacza się według miejsca ich siedziby.

Oddział 2. Właściwość przemienna
Artykuł 31 Istota

Powództwo w sprawach objętych przepisami oddziału niniejszego wytoczyć można bądź według przepisów o właściwości ogólnej, bądź przed sąd oznaczony w przepisach poniższych.

Artykuł 32 Alimenty; ustalenie ojcostwa

Powództwo o roszczenie alimentacyjne oraz o ustalenie pochodzenia dziecka i związane z tym roszczenia wytoczyć można według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej.

Artykuł 33 Roszczenia przeciwko przedsiębiorcy

Powództwo o roszczenie majątkowe przeciwko przedsiębiorcy można wytoczyć przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład główny lub oddział, jeżeli roszczenie pozostaje w związku z działalnością tego zakładu lub oddziału.

Artykuł 34 Roszczenia z umów

Powództwo o zawarcie umowy, ustalenie jej treści, o zmianę umowy oraz o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, a także o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy można wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania. W razie wątpliwości miejsce wykonania umowy powinno być stwierdzone dokumentem.

Artykuł 35 Delikty

Powództwo o roszczenie z czynu niedozwolonego wytoczyć można przed sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Artykuł 36 Wynagrodzenie pełnomocnika

Powództwo o zapłatę należności za prowadzenie sprawy wytoczyć można przed sąd miejsca, gdzie pełnomocnik procesowy sprawę prowadził.

Artykuł 37 Najem nieruchomości

Powództwo o roszczenie ze stosunku najmu lub dzierżawy nieruchomości wytoczyć można przed sąd miejsca położenia nieruchomości.

Artykuł 371 Powództwo przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku

§ 1. Powództwo przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku można wytoczyć przed sąd miejsca płatności.

§ 2. Kilku zobowiązanych z weksla lub czeku można łącznie pozwać przed sąd miejsca płatności lub sąd właściwości ogólnej dla akceptanta albo wystawcy weksla własnego lub czeku.

Oddział 3. Właściwość wyłączna
Artykuł 38 Prawa rzeczowe na nieruchomości

§ 1. Powództwo o własność lub o inne prawa rzeczowe na nieruchomości, jak również powództwo o posiadanie nieruchomości można wytoczyć wyłącznie przed sąd miejsca jej położenia. Jeżeli przedmiotem sporu jest służebność gruntowa, właściwość oznacza się według położenia nieruchomości obciążonej.

§ 2. Właściwość powyższa rozciąga się na roszczenia osobiste związane z prawami rzeczowymi i dochodzone łącznie z nimi przeciwko temu samemu pozwanemu.

Artykuł 39 Spadki

Powództwo z tytułu dziedziczenia, zachowku, jak również z tytułu zapisu, polecenia oraz innych rozrządzeń testamentowych wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli miejsca jego zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.

Artykuł 40 Członkostwo

Powództwo ze stosunku członkostwa spółdzielni, spółki lub stowarzyszenia wytacza się wyłącznie według miejsca ich siedziby.

Artykuł 41 Małżeństwo

Powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.

Artykuł 42 Rodzice a dzieci

Powództwo ze stosunku między rodzicami a dziećmi oraz między przysposabiającym a przysposobionym wytacza się wyłącznie przed sąd miejsca zamieszkania powoda, jeżeli brak jest podstaw do wytoczenia powództwa według przepisów o właściwości ogólnej.

Oddział 4. Przepisy szczególne
Artykuł 43 Wybór sądu

§ 1. Jeżeli uzasadniona jest właściwość kilku sądów albo jeżeli powództwo wytacza się przeciwko kilku osobom, dla których według przepisów o właściwości ogólnej właściwe są różne sądy, wybór między tymi sądami należy do powoda.

§ 2. To samo dotyczy wypadku, gdy nieruchomość, której położenie jest podstawą oznaczenia właściwości sądu, jest położona w kilku okręgach sądowych.

Artykuł 44 Wyznaczenie przez sąd przełożony

Jeżeli sąd właściwy nie może z powodu przeszkody rozpoznać sprawy lub podjąć innej czynności, sąd nad nim przełożony wyznaczy na posiedzeniu niejawnym inny sąd.

Artykuł 45 Wyznaczenie przez Sąd Najwyższy

Jeżeli w myśl przepisów kodeksu nie można na podstawie okoliczności sprawy ustalić właściwości miejscowej, Sąd Najwyższy na posiedzeniu niejawnym oznaczy sąd, przed który należy wytoczyć powództwo.

Artykuł 46 Właściwość umowna

§ 1. Strony mogą umówić się na piśmie o poddanie sądowi pierwszej instancji, który według ustawy nie jest miejscowo właściwy, sporu już wynikłego lub sporów mogących w przyszłości wyniknąć z oznaczonego stosunku prawnego. Sąd ten będzie wówczas wyłącznie właściwy, jeżeli strony nie postanowiły inaczej lub jeżeli powód nie złożył pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Strony mogą również ograniczyć umową pisemną prawo wyboru powoda pomiędzy kilku sądami właściwymi dla takich sporów.

§ 2. Strony nie mogą jednak zmieniać właściwości wyłącznej.

Dział II. Skład sądu

Artykuł 47 Skład sądu

§ 1. W pierwszej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

§ 2. W pierwszej instancji sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników rozpoznaje sprawy:

1) z zakresu prawa pracy o:

a) ustalenie istnienia, nawiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy, o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia i o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy,

b) naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu i o roszczenia z tym związane,

c) odszkodowanie lub zadośćuczynienie w wyniku stosowania mobbingu;

2) ze stosunków rodzinnych o:

a) rozwód,

b) separację,

c) ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa,

d) rozwiązanie przysposobienia.

§ 3. Postanowienia poza rozprawą oraz zarządzenia wydaje przewodniczący.

§ 4. Prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów zawodowych, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy.

Artykuł 471 Kompetencje referendarza sądowego

Referendarz sądowy może wykonywać czynności w postępowaniu cywilnym w wypadkach wskazanych w ustawie. W zakresie powierzonych mu czynności referendarz sądowy ma kompetencje sądu, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Dział III. Wyłączenie sędziego

Artykuł 48 Wyłączenie sędziego z mocy ustawy

§ 1. Sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy:

1) w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki;

2) w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia;

3) w sprawach osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;

4) w sprawach, w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem albo był radcą prawnym jednej ze stron;

5) w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jako też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator;

6) w sprawach o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem, jeżeli brał udział w wydaniu tego orzeczenia.

§ 2. Powody wyłączenia trwają także po ustaniu uzasadniającego je małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.

§ 3. Sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą o wznowienie, nie może orzekać co do tej skargi.

Artykuł 49 Wyłączenie sędziego na wniosek

Niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 48, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie.

Artykuł 50 Wniosek o wyłączenie

§ 1. Wniosek o wyłączenie sędziego strona zgłasza na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa się toczy, uprawdopodabniając przyczyny wyłączenia.

§ 2. Strona, która przystąpiła do rozprawy, powinna uprawdopodobnić ponadto, że przyczyna wyłączenia dopiero później powstała lub stała się jej znana.

§ 3. Do czasu rozstrzygnięcia wniosku o wyłączenie sędziego:

1) sędzia, którego dotyczy wniosek, może podejmować dalsze czynności;

2) nie może zostać wydane orzeczenie lub zarządzenie kończące postępowanie w sprawie.

Artykuł 51 Obowiązki sędziego

Sędzia zawiadamia sąd o zachodzącej podstawie swego wyłączenia.

Artykuł 52 Orzekanie

§ 1. O wyłączeniu sędziego rozstrzyga sąd, w którym sprawa się toczy, a gdyby sąd ten nie mógł wydać postanowienia z powodu braku dostatecznej liczby sędziów – sąd nad nim przełożony.

§ 2. Postanowienie wydaje sąd w składzie trzech sędziów zawodowych po złożeniu wyjaśnienia przez sędziego, którego wniosek dotyczy. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym.

§ 3. Uwzględniając wniosek o wyłączenie sędziego, sąd znosi postępowanie w zakresie obejmującym udział tego sędziego w sprawie po złożeniu wniosku, chyba że czynności przez niego podejmowane były czynnościami niecierpiącymi zwłoki.

Artykuł 53

(utracił moc)

Artykuł 531 Odrzucenie wniosku o wyłączenie sędziego

Ponowny wniosek o wyłączenie sędziego oparty na tych samych okolicznościach podlega odrzuceniu bez składania wyjaśnień przez sędziego, którego dotyczy. O odrzuceniu orzeka sąd rozpoznający sprawę. Przepis art. 51 stosuje się odpowiednio. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym.

Artykuł 54 Odesłanie

Przepisy niniejszego działu stosuje się odpowiednio do wyłączenia referendarza sądowego, ławnika, jak również innych organów sądowych oraz prokuratora. Wniosek o wyłączenie referendarza sądowego oraz ławnika sąd rozstrzyga zgodnie z przepisami poprzedzającymi, a wniosek o wyłączenie pozostałych osób przekazuje odpowiedniemu organowi nadrzędnemu.

Tytuł II. Prokurator

Artykuł 55 Powództwo na rzecz oznaczonej osoby

Prokurator, wytaczając powództwo na rzecz oznaczonej osoby, powinien ją wskazać w pozwie. Nie dotyczy to spraw niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Artykuł 56 Pozycja prokuratora

§ 1. Osobę, na rzecz której prokurator wytoczył powództwo, sąd zawiadamia o tym, doręczając jej odpis pozwu. Osoba ta może wstąpić do sprawy w każdym jej stanie w charakterze powoda; w tym wypadku do udziału prokuratora w sprawie stosuje się odpowiednio przepisy o współuczestnictwie jednolitym.

§ 2. Prokurator nie może samodzielnie rozporządzać przedmiotem sporu.

Artykuł 57 Powództwo przeciwko uczestnikom

Jeżeli prokurator, wytaczając powództwo, nie działa na rzecz oznaczonej osoby, wnosi on pozew przeciwko wszystkim osobom będącym stronami stosunku prawnego, którego dotyczy powództwo.

Artykuł 58 Powaga rzeczy osądzonej

Wyrok prawomocny zapadły w sprawie wytoczonej przez prokuratora ma powagę rzeczy osądzonej pomiędzy stroną, na rzecz której prokurator wytoczył powództwo, a stroną przeciwną. Jednakże w sprawach o roszczenia majątkowe prawomocne rozstrzygnięcie sprawy nie pozbawia strony zainteresowanej, która nie brała udziału w sporze, możności dochodzenia swoich roszczeń w całości lub w tej części, w której nie zostały zasądzone.

Artykuł 59 Powiadomienie prokuratora

Sąd zawiadamia prokuratora o każdej sprawie, w której udział jego uważa za potrzebny.

Artykuł 60 Przystąpienie do sprawy

§ 1. Prokurator może wstąpić do postępowania w każdym jego stadium. Prokurator nie jest związany z żadną ze stron. Może on składać oświadczenia i zgłaszać wnioski, jakie uzna za celowe, oraz przytaczać fakty i dowody na ich potwierdzenie. Od chwili, kiedy prokurator zgłosił udział w postępowaniu, należy mu doręczać pisma procesowe, zawiadomienia o terminach i posiedzeniach oraz orzeczenia sądowe.

§ 2. Prokurator może zaskarżyć każde orzeczenie sądowe, od którego służy środek odwoławczy. Terminy do zaskarżenia orzeczeń sądowych, ustanowione dla stron, wiążą również prokuratora.

Tytuł III. Organizacje pozarządowe

Artykuł 61 Zakres działania

§ 1. Organizacje pozarządowe w zakresie swoich zadań statutowych mogą, za zgodą osoby fizycznej wyrażoną na piśmie, wytaczać powództwa na jej rzecz w sprawach o:

1) alimenty;

2) ochronę środowiska;

3) ochronę konsumentów;

4) ochronę praw własności przemysłowej;

5) ochronę równości oraz niedyskryminacji przez bezpodstawne bezpośrednie lub pośrednie zróżnicowanie praw i obowiązków obywateli.

§ 2. W sprawach wymienionych w § 1 organizacje pozarządowe w zakresie swoich zadań statutowych mogą, za zgodą osoby fizycznej wyrażoną na piśmie, przystąpić do niej w toczącym się postępowaniu.

§ 3. Za zgodą przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną, wyrażoną na piśmie, organizacja pozarządowa, której jest on członkiem, może na jego rzecz wytoczyć powództwo lub przystąpić do niego w toczącym się postępowaniu w sporze z innym przedsiębiorcą o roszczenia wynikające z prowadzonej działalności gospodarczej.

§ 4. Do pozwu lub pisma obejmującego przystąpienie organizacja pozarządowa dołącza wyrażoną na piśmie zgodę osoby fizycznej.

Artykuł 62 Forma działania

§ 1. Do organizacji pozarządowych wytaczających powództwa na rzecz osób fizycznych stosuje się odpowiednio przepisy o prokuratorze wytaczającym powództwo na rzecz oznaczonej osoby, z wyjątkiem art. 58 zdanie drugie.

§ 2. Do przystąpienia organizacji pozarządowych do strony w toczącym się postępowaniu stosuje się odpowiednio przepisy o interwencji ubocznej do której nie mają odpowiedniego zastosowania przepisy o współuczestnictwie jednolitym.

Artykuł 63 Przedstawienie poglądu

Organizacje pozarządowe wymienione w artykułach poprzedzających, które nie uczestniczą w sprawie, mogą przedstawiać sądowi istotny dla sprawy pogląd wyrażony w uchwale lub w oświadczeniu ich należycie umocowanych organów.

Tytuł IIIa. Państwowa Inspekcja Pracy

Artykuł 631 Kompetencje inspektora pracy

W sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy inspektorzy pracy mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli, a także wstępować, za zgodą powoda, do postępowania w tych sprawach w każdym jego stadium.

Artykuł 632 Pozycja inspektora

W sprawach wymienionych w artykule poprzedzającym do inspektorów pracy stosuje się odpowiednio przepisy o prokuratorze.

Tytuł IIIb. Powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów

Artykuł 633 Kompetencje

W sprawach o ochronę konsumentów powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów może wytaczać powództwa na rzecz obywateli, a także wstępować, za zgodą powoda, do postępowania w tych sprawach w każdym jego stadium.

Artykuł 634 Pozycja

W sprawach, o których mowa w art. 633, do powiatowego (miejskiego) rzecznika konsumentów stosuje się odpowiednio przepisy o prokuratorze.

Tytuł IIIc. Podmioty uprawnione do udziału w postępowaniu na podstawie odrębnych przepisów

Artykuł 635 Przedstawienie poglądu

§ 1. Jeżeli przepisy odrębne przyznają określonym podmiotom, które nie uczestniczą w sprawie, uprawnienie do przedstawiania sądowi istotnego dla sprawy poglądu, do podmiotów tych stosuje się odpowiednio przepis art. 63. Jednak na wniosek podmiotu uprawnionego sąd może zezwolić, aby pogląd został przedstawiony także ustnie na rozprawie.

§ 2. Na wniosek podmiotu uprawnionego sąd udostępnia akta sprawy w zakresie niezbędnym do przedstawienia poglądu.

Tytuł IV. Strony

Dział I. Zdolność sądowa i procesowa

Artykuł 64 Zdolność sądowa

§ 1. Każda osoba fizyczna i prawna ma zdolność występowania w procesie jako strona (zdolność sądowa).

§ 11. Zdolność sądową mają także jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną.

§ 2. (uchylony)

Artykuł 65 Zdolność procesowa

§ 1. Zdolność do czynności procesowych (zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 64 § 11.

§ 2. Osoba fizyczna ograniczona w zdolności do czynności prawnych ma zdolność procesową w sprawach wynikających z czynności prawnych, których może dokonywać samodzielnie.

Artykuł 66 Przedstawiciel ustawowy

Osoba fizyczna niemająca zdolności procesowej może podejmować czynności procesowe tylko przez swego przedstawiciela ustawowego.

Artykuł 67 Działanie osób prawnych

§ 1. Osoby prawne oraz jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 64 § 11, dokonują czynności procesowych przez swoje organy albo przez osoby uprawnione do działania w ich imieniu.

§ 11. W zakresie określonym odrębną ustawą za państwowe osoby prawne czynności procesowe może podejmować Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa.

§ 2. Za Skarb Państwa podejmuje czynności procesowe organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, lub organ jednostki nadrzędnej. W zakresie określonym odrębną ustawą za Skarb Państwa czynności procesowe podejmuje Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa.

§ 3. (uchylony)

Artykuł 68 Udokumentowanie umocowania

§ 1. Przedstawiciel ustawowy, organy oraz osoby wymienione w art. 67, mają obowiązek wykazać swoje umocowanie dokumentem przy pierwszej czynności procesowej.

§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się, gdy stwierdzenie umocowania przez sąd jest możliwe na podstawie wykazu lub innego rejestru, do którego sąd ma dostęp drogą elektroniczną, a także gdy czynność procesowa jest dokonywana za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, w przypadku gdy przepis szczególny przewiduje, że czynności można dokonać wyłącznie za pośrednictwem tego systemu. Przedstawiciel ustawowy, organy oraz osoby wymienione w art. 67 mają jednak obowiązek wskazać podstawę swojego umocowania.

Artykuł 69 Kurator

Dla strony niemającej zdolności procesowej, która nie ma przedstawiciela ustawowego, jak również dla strony niemającej organu powołanego do jej reprezentowania, sąd na wniosek strony przeciwnej ustanowi kuratora, jeżeli strona ta podejmuje przeciwko drugiej stronie czynność procesową niecierpiącą zwłoki. Postanowienie sądu może zapaść na posiedzeniu niejawnym.

Artykuł 70 Skutki braków zdolności

§ 1. Jeżeli braki w zakresie zdolności sądowej lub procesowej albo w składzie właściwych organów dają się uzupełnić, sąd wyznaczy w tym celu odpowiedni termin. W wypadkach, w których ustanowienie przedstawiciela ustawowego powinno nastąpić z urzędu, sąd zwraca się o to do właściwego sądu opiekuńczego.

§ 2. Sąd może dopuścić tymczasowo do czynności stronę niemającą zdolności sądowej lub procesowej albo osobę niemającą należytego ustawowego umocowania, z zastrzeżeniem, że przed upływem wyznaczonego terminu braki będą uzupełnione, a czynności zatwierdzone przez powołaną do tego osobę.

Artykuł 71 Rozwinięcie

Jeżeli braków powyższych nie można uzupełnić albo nie zostały one w wyznaczonym terminie uzupełnione, sąd zniesie postępowanie w zakresie, w jakim jest ono dotknięte brakami, i w miarę potrzeby wyda odpowiednie postanowienie.

Dział II. Współuczestnictwo w sporze

Artykuł 72 Pojęcie i rodzaje

§ 1. Kilka osób może w jednej sprawie występować w roli powodów lub pozwanych, jeżeli przedmiot sporu stanowią:

1) prawa lub obowiązki im wspólne lub oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej (współuczestnictwo materialne);

2) roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej, jeżeli ponadto właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna, jako też dla wszystkich wspólnie (współuczestnictwo formalne).

§ 2. Jeżeli przeciwko kilku osobom sprawa może toczyć się tylko łącznie (współuczestnictwo konieczne), przepis paragrafu poprzedzającego stosuje się także do osób, których udział w sprawie uzasadniałby jej rozpoznanie w postępowaniu odrębnym.

§ 3. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio w wypadku współuczestnictwa materialnego, innego niż współuczestnictwo konieczne.

Artykuł 73 Współuczestnictwo jednolite

§ 1. Każdy współuczestnik działa w imieniu własnym.

§ 2. W wypadku jednak, gdy z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok dotyczyć ma niepodzielnie wszystkich współuczestników (współuczestnictwo jednolite), czynności procesowe współuczestników działających są skuteczne wobec niedziałających. Do zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia albo uznania powództwa potrzeba zgody wszystkich współuczestników.

Artykuł 74 Udział w posiedzeniach sądowych

Każdy ze współuczestników sporu ma prawo samodzielnie popierać sprawę. Na posiedzenie sądowe wzywa się wszystkich tych współuczestników, co do których sprawa nie jest zakończona.

Dział III. Interwencja główna i uboczna

Artykuł 75 Interwencja główna

Kto występuje z roszczeniem o rzecz lub prawo, o które sprawa toczy się pomiędzy innymi osobami, może aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji wytoczyć powództwo o tę rzecz lub prawo przeciwko obu stronom przed sąd, w którym toczy się sprawa (interwencja główna).

Artykuł 76 Interwencja uboczna

Kto ma interes prawny w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron, może w każdym stanie sprawy aż do zamknięcia rozprawy w drugiej instancji przystąpić do tej strony (interwencja uboczna).

Artykuł 77 Przystąpienie interwenienta

§ 1. Wstąpienie swe do sprawy interwenient uboczny powinien zgłosić w piśmie, w którym poda, jaki ma interes prawny we wstąpieniu i do której ze stron przystępuje. Pismo to należy doręczyć obu stronom.

§ 2. Interwenient uboczny może ze wstąpieniem do sprawy połączyć dokonanie innej czynności procesowej.

Artykuł 78 Opozycja

§ 1. Każda ze stron może zgłosić opozycję przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego, jednakże nie później niż przy rozpoczęciu najbliższej rozprawy.

§ 2. Sąd oddali opozycję po przeprowadzeniu co do niej rozprawy, jeżeli interwenient uprawdopodobni, że ma interes prawny we wstąpieniu do sprawy.

§ 3. Mimo wniesienia opozycji interwenient uboczny bierze udział w sprawie, dopóki orzeczenie uwzględniające opozycję nie stanie się prawomocne. W razie prawomocnego uwzględnienia opozycji czynności interwenienta ubocznego uważane będą za niebyłe.

Artykuł 79 Uprawnienia interwenienta

Interwenient uboczny jest uprawniony do wszelkich czynności procesowych dopuszczalnych według stanu sprawy. Nie mogą one jednak pozostawać w sprzeczności z czynnościami i oświadczeniami strony, do której przystąpił.

Artykuł 80 Rozwinięcie

Interwenientowi ubocznemu należy od chwili jego wstąpienia do sprawy doręczać, tak jak stronie, zawiadomienia o terminach i posiedzeniach sądowych, jako też orzeczenia sądu.

Artykuł 81 Interwencja samoistna

Jeżeli z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok w sprawie ma odnieść bezpośredni skutek prawny w stosunku między interwenientem a przeciwnikiem strony, do której interwenient przystąpił, do stanowiska interwenienta w procesie stosuje się odpowiednio przepisy o współuczestnictwie jednolitym.

Artykuł 82 Zarzut wadliwego procesu

Interwenient uboczny nie może w stosunku do strony, do której przystąpił, podnieść zarzutu, że sprawa została rozstrzygnięta błędnie albo że strona ta prowadziła proces wadliwie, chyba że stan sprawy w chwili przystąpienia interwenienta uniemożliwił mu korzystanie ze środków obrony albo że strona umyślnie lub przez niedbalstwo nie skorzystała ze środków, które nie były interwenientowi znane.

Artykuł 83 Wejście interwenienta do procesu

Za zgodą stron interwenient uboczny może wejść na miejsce strony, do której przystąpił.

Dział IV. Przypozwanie

Artykuł 84 Przesłanki; sposób

§ 1. Strona, której w razie niekorzystnego dla niej rozstrzygnięcia przysługiwałoby roszczenie względem osoby trzeciej albo przeciwko której osoba trzecia mogłaby wystąpić z roszczeniem, może zawiadomić taką osobę o toczącym się procesie i wezwać ją do wzięcia w nim udziału.

§ 2. W tym celu strona wnosi do sądu pismo procesowe wskazujące przyczynę wezwania i stan sprawy. Pismo to doręcza się niezwłocznie osobie trzeciej, która może zgłosić swe przystąpienie do strony jako interwenient uboczny.

Artykuł 85 Skutki

Skutki związane z interwencją uboczną określone w art. 82 powstają w stosunku do wezwanego, który nie zgłosił przystąpienia, z chwilą, w której przystąpienie było możliwe.

Dział V. Pełnomocnicy procesowi

Artykuł 86 Dopuszczalność

Strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocników.

Artykuł 87 Osoby mogące być pełnomocnikami

§ 1. Pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny, w sprawach własności przemysłowej także rzecznik patentowy, a w sprawach restrukturyzacji i upadłości także osoba posiadająca licencję doradcy restrukturyzacyjnego, a ponadto osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, współuczestnik sporu, jak również małżonek, rodzeństwo, zstępni lub wstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia.

§ 2. Pełnomocnikiem osoby prawnej lub przedsiębiorcy, w tym nieposiadającego osobowości prawnej, może być również pracownik tej jednostki albo jej organu nadrzędnego. Osoba prawna prowadząca, na podstawie odrębnych przepisów, obsługę prawną przedsiębiorcy, osoby prawnej lub innej jednostki organizacyjnej może udzielić pełnomocnictwa procesowego – w imieniu podmiotu, którego obsługę prawną prowadzi – adwokatowi lub radcy prawnemu, jeżeli została do tego upoważniona przez ten podmiot.

§ 3. W sprawach o ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka i o roszczenia alimentacyjne pełnomocnikiem może być również przedstawiciel właściwego w sprawach z zakresu pomocy społecznej organu jednostki samorządu terytorialnego oraz organizacji społecznej, mającej na celu udzielanie pomocy rodzinie.

§ 4. W sprawach związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego pełnomocnikiem rolnika może być również przedstawiciel organizacji zrzeszającej rolników indywidualnych, której rolnik jest członkiem.

§ 5. W sprawach związanych z ochroną praw konsumentów pełnomocnikiem może być przedstawiciel organizacji, do której zadań statutowych należy ochrona konsumentów.

§ 6. W sprawach związanych z ochroną własności przemysłowej pełnomocnikiem twórcy projektu wynalazczego może być również przedstawiciel organizacji, do której zadań statutowych należą sprawy popierania własności przemysłowej i udzielania pomocy twórcom projektów wynalazczych.

Artykuł 871 Obowiązkowe zastępstwo przed SN

§ 1. W postępowaniu przed Sądem Najwyższym obowiązuje zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych, a w sprawach własności przemysłowej także przez rzeczników patentowych. Zastępstwo to dotyczy także czynności procesowych związanych z postępowaniem przed Sądem Najwyższym, podejmowanych przed sądem niższej instancji.

§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się w postępowaniu o zwolnienie od kosztów sądowych oraz o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego oraz gdy stroną, jej organem, jej przedstawicielem ustawowym lub pełnomocnikiem jest sędzia, prokurator, notariusz albo profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych, a także gdy stroną, jej organem lub jej przedstawicielem ustawowym jest adwokat, radca prawny lub radca Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

§ 3. Przepisu § 1 nie stosuje się także wtedy, gdy zastępstwo procesowe Skarbu Państwa albo państwowej osoby prawnej jest wykonywane przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa.

Artykuł 88 Rodzaje

Pełnomocnictwo może być albo procesowe – bądź to ogólne, bądź do prowadzenia poszczególnych spraw – albo do niektórych tylko czynności procesowych.

Artykuł 89 Forma

§ 1. Pełnomocnik jest obowiązany przy pierwszej czynności procesowej dołączyć do akt sprawy pełnomocnictwo z podpisem mocodawcy lub wierzytelny odpis pełnomocnictwa wraz z odpisem dla strony przeciwnej. Adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy, a także radca Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa oraz odpisy innych dokumentów wykazujących ich umocowanie. Złożenie dokumentu wykazującego umocowanie lub jego uwierzytelnionego odpisu nie jest wymagane, jeżeli stwierdzenie przez sąd umocowania jest możliwe na podstawie wykazu lub innego rejestru, do którego sąd ma dostęp drogą elektroniczną.

§ 11. Przepisu § 1 nie stosuje się do czynności procesowej dokonanej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, w przypadku gdy przepis szczególny przewiduje, że czynności można dokonać wyłącznie za pośrednictwem tego systemu. W takim przypadku pełnomocnik powołuje się na pełnomocnictwo, wskazując jego zakres oraz okoliczności wymienione w art. 87.

§ 2. W toku sprawy pełnomocnictwo może być udzielone ustnie na posiedzeniu sądu przez oświadczenie złożone przez stronę i wciągnięte do protokołu.

§ 3. (uchylony)

Artykuł 90 Podpis zastępczy

Za stronę, która nie może się podpisać, podpisuje pełnomocnictwo osoba przez nią upoważniona, z wymienieniem przyczyny, dla której strona sama się nie podpisała.

Artykuł 91 Zakres

Pełnomocnictwo procesowe obejmuje z samego prawa umocowanie do:

1) wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych, nie wyłączając powództwa wzajemnego, skargi o wznowienie postępowania i postępowania wywołanego ich wniesieniem, jako też wniesieniem interwencji głównej przeciwko mocodawcy;

2) wszelkich czynności dotyczących zabezpieczenia i egzekucji;

3) udzielenia dalszego pełnomocnictwa procesowego adwokatowi lub radcy prawnemu;

4) zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia albo uznania powództwa, jeżeli czynności te nie zostały wyłączone w danym pełnomocnictwie;

5) odbioru kosztów procesu od strony przeciwnej.

Artykuł 92 Wykładnia

Zakres, czas trwania i skutki umocowania szerszego niż pełnomocnictwo procesowe, jak również umocowanie do poszczególnych czynności procesowych, ocenia się według treści pełnomocnictwa oraz przepisów prawa cywilnego.

Artykuł 93 Odwoływanie oświadczeń pełnomocnika

Mocodawca stawający jednocześnie z pełnomocnikiem może niezwłocznie prostować lub odwoływać oświadczenia pełnomocnika.

Artykuł 94 Wypowiedzenie

§ 1. Wypowiedzenie pełnomocnictwa procesowego przez mocodawcę odnosi skutek prawny w stosunku do sądu z chwilą zawiadomienia go o tym, w stosunku zaś do przeciwnika i innych uczestników – z chwilą doręczenia im tego zawiadomienia przez sąd.

§ 2. Adwokat lub radca prawny, który wypowiedział pełnomocnictwo, obowiązany jest działać za stronę jeszcze przez dwa tygodnie, chyba że mocodawca zwolni go od tego obowiązku. Każdy inny pełnomocnik powinien, mimo wypowiedzenia, działać za mocodawcę przez ten sam czas, jeżeli jest to konieczne do uchronienia mocodawcy od niekorzystnych skutków prawnych.

Artykuł 95 Rozwinięcie

Przepis artykułu poprzedzającego stosuje się odpowiednio do adwokata lub radcy prawnego ustanowionego przez sąd w przypadku zwolnienia go od obowiązku zastępowania strony w procesie.

Artykuł 96 Wygaśnięcie

W razie śmierci strony albo utraty przez nią zdolności sądowej pełnomocnictwo wygasa. Jednakże pełnomocnik procesowy działa aż do czasu zawieszenia postępowania.

Artykuł 97 Działanie bez umocowania

§ 1. Po wniesieniu pozwu sąd może dopuścić tymczasowo do podjęcia naglącej czynności procesowej osobę niemogącą na razie przedstawić pełnomocnictwa. Zarządzenie to sąd może uzależnić od zabezpieczenia kosztów.

§ 2. Sąd wyznaczy równocześnie termin, w ciągu którego osoba działająca bez pełnomocnictwa powinna je złożyć albo przedstawić zatwierdzenie swej czynności przez stronę. Jeżeli termin upłynął bezskutecznie, sąd pominie czynności procesowe tej osoby. W tym wypadku przeciwnik może żądać od działającego bez umocowania zwrotu kosztów spowodowanych jego tymczasowym dopuszczeniem.

Tytuł V. Koszty procesu

Dział I. Zwrot kosztów procesu

Artykuł 98 Pojęcie; zasady zwrotu

§ 1. Strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

§ 2. Do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Suma kosztów przejazdów i równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu procesowego.

§ 3. Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

§ 4. Wysokość kosztów sądowych, zasady zwrotu utraconego zarobku lub dochodu oraz kosztów stawiennictwa strony w sądzie, a także wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego regulują odrębne przepisy.

Artykuł 981 Koszty mediacji

§ 1. Do niezbędnych kosztów procesu zalicza się koszty mediacji prowadzonej na skutek skierowania przez sąd.

§ 2. Jeżeli postępowanie cywilne zostało wszczęte w ciągu trzech miesięcy od dnia zakończenia mediacji, która nie została zakończona ugodą albo w ciągu trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia o odmowie zatwierdzenia ugody przez sąd, do niezbędnych kosztów procesu zalicza się także koszty mediacji w wysokości nieprzekraczającej czwartej części opłaty.

§ 3. Do określenia kosztów mediacji stosuje się odpowiednio art. 98 § 2 i 3.

§ 4. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, wysokość wynagrodzenia mediatora, w tym stałego mediatora, za prowadzenie postępowania mediacyjnego wszczętego na podstawie skierowania sądu i wydatki mediatora, w tym stałego mediatora, podlegające zwrotowi, biorąc pod uwagę rodzaj sprawy i wartość przedmiotu sporu oraz sprawny przebieg postępowania mediacyjnego, a także niezbędne wydatki związane z prowadzeniem mediacji.

Artykuł 99 Radca prawny

Stronom reprezentowanym przez radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa zwraca się koszty w wysokości należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata.

Artykuł 100 Stosunkowe rozdzielenie

W razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu.

Artykuł 101 Zwrot mimo przegrania

Zwrot kosztów należy się pozwanemu pomimo uwzględnienia powództwa, jeżeli nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu.

Artykuł 102 Zasada słuszności

W wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Artykuł 103 Zasada zawinienia

§ 1. Niezależnie od wyniku sprawy sąd może włożyć na stronę lub interwenienta obowiązek zwrotu kosztów, wywołanych ich niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem.

§ 2. Przepis § 1 dotyczy zwłaszcza kosztów powstałych wskutek uchylenia się od wyjaśnień lub złożenia wyjaśnień niezgodnych z prawdą, zatajenia lub opóźnionego powołania dowodów, a także oczywiście nieuzasadnionej odmowy poddania się mediacji.

Artykuł 104 Ugoda sądowa

Koszty procesu, w którym zawarto ugodę, znosi się wzajemnie, jeżeli strony nie postanowiły inaczej.

Artykuł 1041 Zniesienie wzajemne

Koszty mediacji prowadzonej na skutek skierowania przez sąd i zakończonej ugodą znosi się wzajemnie, jeżeli strony nie postanowiły inaczej.

Artykuł 105 Współuczestnicy

§ 1. Współuczestnicy sporu zwracają koszty procesu w częściach równych. Sąd może jednak nakazać zwrot kosztów odpowiednio do udziału każdego ze współuczestników w sprawie, jeżeli pod tym względem zachodzą znaczne różnice.

§ 2. Na współuczestników sporu odpowiadających solidarnie co do istoty sprawy sąd włoży solidarny obowiązek zwrotu kosztów. Za koszty wynikłe z czynności procesowych, podjętych przez poszczególnych współuczestników wyłącznie we własnym interesie, inni współuczestnicy nie odpowiadają.

Artykuł 106 Udział prokuratora

Udział prokuratora w sprawie nie uzasadnia zasądzenia zwrotu kosztów na rzecz Skarbu Państwa ani od Skarbu Państwa.

Artykuł 107 Interwenient uboczny

Interwenient uboczny, do którego nie mają zastosowania przepisy o współuczestnictwie jednolitym, nie zwraca kosztów przeciwnikowi strony, do której przystąpił. Sąd może jednak przyznać od interwenienta na rzecz wygrywającego sprawę przeciwnika strony, do której interwenient przystąpił, zwrot kosztów wywołanych samoistnymi czynnościami procesowymi interwenienta. Sąd może także przyznać interwenientowi koszty interwencji od przeciwnika obowiązanego do zwrotu kosztów.

Artykuł 108 Orzekanie o kosztach

§ 1. Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Sąd może jednak rozstrzygnąć jedynie o zasadach poniesienia przez strony kosztów procesu, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu; w tej sytuacji, po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, referendarz sądowy w sądzie pierwszej instancji wydaje postanowienie, w którym dokonuje szczegółowego wyliczenia kosztów obciążających strony.

§ 2. Sąd drugiej instancji, uchylając zaskarżone orzeczenie i przekazując sprawę sądowi pierwszej instancji do rozpoznania, pozostawia temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Artykuł 1081 Postanowienie o kosztach

Jeżeli w toku postępowania sąd nie orzekł o obowiązku poniesienia kosztów sądowych lub orzeczeniem nie objął całej kwoty należnej z tego tytułu, postanowienie w tym przedmiocie wydaje na posiedzeniu niejawnym sąd, przed którym sprawa toczyła się w pierwszej instancji.

Artykuł 109 Wygaśnięcie roszczenia

§ 1. Roszczenie o zwrot kosztów wygasa, jeśli strona najpóźniej przed zamknięciem rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia nie złoży sądowi spisu kosztów albo nie zgłosi wniosku o przyznanie kosztów według norm przepisanych. Jednakże o kosztach należnych stronie działającej bez adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego sąd orzeka z urzędu.

§ 2. Orzekając o wysokości przyznanych stronie kosztów procesu, sąd bierze pod uwagę celowość poniesionych kosztów oraz niezbędność ich poniesienia z uwagi na charakter sprawy. Przy ustalaniu wysokości kosztów poniesionych przez stronę reprezentowaną przez pełnomocnika będącego adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika oraz czynności podjęte przez niego w sprawie, w tym czynności podjęte w celu polubownego rozwiązania sporu, również przed wniesieniem pozwu, a także charakter sprawy i wkład pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia.

Artykuł 110 Koszty od osób niebędących stroną

Sąd może zasądzić od świadka, biegłego, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego – po ich wysłuchaniu – zwrot kosztów wywołanych ich rażącą winą. Postanowienie sądu może zapaść na posiedzeniu niejawnym.

Dział II. Pomoc prawna z urzędu

Artykuł 111

(uchylony)

Artykuł 112

(uchylony)

Artykuł 113

(uchylony)

Artykuł 114

(uchylony)

Artykuł 115

(uchylony)

Artykuł 116

(uchylony)

Artykuł 117 Ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, wniosek, oświadczenie

§ 1. Strona zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub części, może domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego.

§ 2. Osoba fizyczna, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

§ 3. Osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje zdolność sądową, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego.

§ 4. Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona zgłasza wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych lub osobno, na piśmie lub ustnie do protokołu, w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy. Osoba fizyczna, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego sądu, może złożyć wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce swego zamieszkania, który niezwłocznie przesyła ten wniosek sądowi właściwemu.

§ 5. Sąd uwzględni wniosek, jeżeli udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny.

§ 6. Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, zgłoszony po raz pierwszy w postępowaniu apelacyjnym, kasacyjnym lub postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sąd przekazuje do rozpoznania sądowi pierwszej instancji, chyba że uzna wniosek za uzasadniony.

Artykuł 1171 Wzór oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania

§ 1. Osoba fizyczna dołącza do wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o swoim stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Oświadczenie sporządza się według ustalonego wzoru. Jeżeli wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego składany jest łącznie z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych, osoba fizyczna dołącza tylko jedno oświadczenie.

§ 2. Sąd może odebrać od osoby fizycznej przyrzeczenie o treści: „Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem zapewniam, że złożone przeze mnie oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania jest prawdziwe i rzetelne”. Przed odebraniem przyrzeczenia poucza się stronę ubiegającą się o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego o treści art. 120 § 4.

§ 3. Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego złożony przez stronę reprezentowaną przez adwokata lub radcę prawnego bez dołączenia oświadczenia, o którym mowa w § 1, przewodniczący zwraca bez wzywania do uzupełnienia braków.

§ 4. W razie złożenia wniosku ustnie do protokołu, oświadczenie, o którym mowa w § 1, może być złożone także do protokołu.

§ 5. Przepisów § 1–4 nie stosuje się, jeżeli wniosek składa strona, o której mowa w art. 117 § 1.

§ 6. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, wzór oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, o którym mowa w § 1, a także sposób udostępniania osobom fizycznym wzoru druków tych oświadczeń, mając na względzie umożliwienie stronie złożenia jednego oświadczenia w razie składania wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych i komunikatywność niezbędnych pouczeń dla stron co do sposobu wypełnienia, skutków niezłożenia oraz złożenia nieprawdziwego oświadczenia.

Artykuł 1172 Oddalenie wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, skutki

§ 1. W razie oddalenia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona nie może ponownie domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, powołując się na te same okoliczności, które stanowiły uzasadnienie oddalonego wniosku.

§ 2. Ponowny wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, oparty na tych samych okolicznościach, podlega odrzuceniu. Na postanowienie o odrzuceniu wniosku nie przysługuje zażalenie.

Artykuł 1173 Wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego

§ 1. O wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego sąd zwraca się do właściwej okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby radców prawnych.

§ 2. Właściwa okręgowa rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców prawnych, wyznacza adwokata lub radcę prawnego niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie dwóch tygodni, zawiadamiając o tym sąd. W zawiadomieniu właściwa okręgowa rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców prawnych wskazuje imię i nazwisko wyznaczonego adwokata lub radcy prawnego oraz jego adres do doręczeń.

§ 3. Jeżeli strona we wniosku wskazała adwokata lub radcę prawnego, właściwa okręgowa rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców prawnych, w miarę możliwości i w porozumieniu ze wskazanym adwokatem lub radcą prawnym, wyznaczy adwokata lub radcę prawnego wskazanego przez stronę.

Artykuł 118 Pełnomocnictwo procesowe

§ 1. Ustanowienie adwokata lub radcy prawnego przez sąd jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego.

§ 2. Adwokat lub radca prawny ustanowiony przez sąd jest obowiązany zastępować stronę do prawomocnego zakończenia postępowania, chyba że z postanowienia sądu wynika, iż obowiązek zastępowania strony ustaje wcześniej.

§ 3. Z ważnych przyczyn adwokat lub radca prawny może wnosić o zwolnienie od obowiązku zastępowania strony w procesie. Sąd, zwalniając adwokata lub radcę prawnego, zwraca się jednocześnie do właściwej okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby radców prawnych o wyznaczenie innego adwokata lub radcy prawnego. Przepis art. 1173 § 2 stosuje się odpowiednio.