Terror oraz terroryzm międzynarodowy i globalny z prawnego punktu widzenia. Tom 1 ebook

Wykaz ważniejszych skrótów:

CCIT – Comprehensive Crime of Terrorism

ETPCz – Europejski Trybunał Praw Człowieka i Obywatela

ISIL – Islamskie Państwo w Iraku i Lewancie

ISIS – Islamic State of Iraq and Sham

k.k. – kodeks karny

k.p.k. – kodeks postępowania karnego

LN – Liga Narodów

MTK – Międzynarodowy Trybunał Karny

RB – Rada Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych

StMTK, Statut MTK – Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego

StMTKJ – Statut Międzynarodowego Trybunału dla byłej Jugosławii

StMTKR – Statut Międzynarodowego Trybunału dla Rwandy

STL – Special Tribunal for Lebanon, Specjalny Trybunał dla Libanu

UE – Unia Europejska

USA – Stany Zjednoczone Ameryki Północnej

ZO, ZO NZ – Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych

ZO MTK – Zgromadzenie Ogólne Międzynarodowego Trybunału Karnego

Wstęp

Rozwój prawa karnego międzynarodowego, prawa międzynarodowego publicznego, praw człowieka i prawa humanitarnego w znaczący sposób oddziałuje na obszar badawczy terroryzmu. W ostatnich czasach terroryzm okazał się jednym z największych zagrożeń porządku światowego, a zagrożenie terroryzmu z prawnego punktu widzenia powinno być brane pod uwagę w ramach przygotowywanych bądź aktualnych treści aktów prawnych mogących odnosić się do problematyki terroru, terroryzmu i aktu terrorystycznego. Niniejsze opracowanie dotyczy także pojęć piractwa i terroryzmu, by móc określić znaczenie obu tych pojęć i zweryfikować ich moc prawną. Wzięte pod uwagę zostaną także okoliczności, które mogą mieć wpływ na podjęcie decyzji co do kształtu, formy i wymagań przypisywanych aktowi terroryzmu, a w ich ramach także na prawa człowieka, nie zapominając przy tym o bezpieczeństwie świata. Wzięte pod uwagę zostały także państwa takie jak Afganistan, Syria, w ramach rozważań nad kwestią zagadnień praw człowieka i bezpieczeństwa na świecie. Pozycja ta jest adresowana do prawników, socjologów, psychologów, policjantów i wszystkich, którzy należą do zaatakowanych grup, obawiających się o kolejne ataki terrorystyczne, lub tych, którzy muszą być przygotowani na reakcję w przypadku ataków terrorystycznych w każdym miejscu i w każdym czasie.

Zagadnieniom tym poświęcono początkowe fragmenty pracy, jako że dotyczą one podstawowych pojęć związanych z pojęciem terroru, terroryzmu, piractwa, praw człowieka, bezpieczeństwa i zagrożenia terroryzmem. W pracy tej posłużono się metodą historyczną, próbując ustalić, czy zachodzą związki merytoryczne pomiędzy aktami normatywnymi, metodą porównawczą przy ustalaniu zakresu znaczeniowego pojęcia „terroryzm”, metodą dogmatyczną przy analizie znamion tej zbrodni. Przyglądając się współczesnej historii rozliczeń z przeszłością, by odnaleźć wspólne rozwiązania co do terroryzmu, zwrócić należy uwagę na rozliczenia prawnokarne z terroryzmem, które mogły być podstawą dla rozwiązań krajowych. Zostało wzięte pod uwagę ustawodawstwo Indii, Korei Północnej, Niemiec, Polski, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, by wskazać, w jaki sposób wymienione wyżej państwa starają się rozwiązać pod kątem prawnym zagadnienia związane z terroryzmem.

Pomimo że oceniano wydarzenia w różnych miejscach świata jako mające charakter terrorystyczny, trudno było odnaleźć państwom wspólną międzynarodową koncepcję aktu terroryzmu. Na potrzeby stworzenia aktu terroryzmu powstawała jego definicja przy zgodzie państw na świecie, która to definicja miała odnosić się w Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) do konkretnej sytuacji międzynarodowej, dla której odpowiedzią w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku było następnie wprowadzenie takich aktów terroryzmu do krajowych porządków prawnych.

Akt terroryzmu jest aktem prawnym popełnionym indywidualnie lub wielostronnie, może być także aktem prawnym przypisywanym przywódcy państwa za terrorystyczne czyny lub przywódcom kontrolujących lub kierujących bezpośrednio działaniami państwa zasiadającym w rządzie państwa lub dowódcom armii tego państwa. Obecnie postrzegany jest przede wszystkim przez międzynarodowe konwencje ONZ odnoszące się do aktu terroryzmu lub przez Statut MTK oraz sądy krajowe państw na świecie, które postrzegają akty prawne związane z terroryzmem jako przestępstwa bądź zbrodnie krajowe lub międzynarodowe.

Akt terroryzmu stworzony na podstawie wspomnianych międzynarodowych Konwencji ONZ jest częścią krajowych systemów prawnych po ich implementacji do krajowych porządków prawnych. Funkcjonowanie Międzynarodowych Trybunałów Karnych było dalekie od zamieszczania aktu terroryzmu jako zbrodni traktatowej ONZ, choć pojęcie terroryzmu mogło się pojawiać przy funkcjonowaniu tych trybunałów lub została stworzona taka możliwość, z której trybunały te mogłyby skorzystać, gdyby zaszła taka potrzeba.

Terroryzm był już traktowany w Statucie MTK tak samo jak niegdyś ludobójstwo przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy (MTW)1, skoro obecnie nie ma jeszcze jego formalnej definicji aktu terroryzmu, podobnie jak ówcześnie w przypadku ludobójstwa2, zanim przyjęta została konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa3.

Należałoby zatem dołożyć starań, żeby terroryzm na potrzeby Komitetu Ad Hoc obradującego w ONZ oraz dla Statutu MTK stał się aktem międzynarodowym i zbrodnią międzynarodową, gdy jest popełniany przez państwo i osobę zarządzającą lub kierującą tym państwem. Usiłował dokonać tego prof. Roger Clark, odwołując się do Komitetów zajmujących się aktem terroryzmu w latach 70. ubiegłego wieku, jednak funkcjonującym Komitetem zajmującym się problematyką aktów terroryzmu jest obecnie działający od 1982 r. Komitet ds. aktu terroryzmu przy Zgromadzeniu Ogólnym Narodów Zjednoczonych.

Powinno się brać pod uwagę także definicję terroryzmu zamieszczoną na potrzeby Komitetu ds. aktu terroryzmu. Nieuwzględnienie definicji tego Komitetu może się wiązać z brakiem wzięcia pod uwagę okoliczności takich jak samoobrona i zagrożenie wojną przewidzianych w Karcie Narodów Zjednoczonych, których zaistnienie powinno być uwzględnione w przypadku aktu terroryzmu.

Podobnie w przypadku Statutu MTK te dwie okoliczności powinny wykluczać możliwość zaakceptowania projektu zbrodni terroryzmu, skoro zaistniała taka potrzeba w przypadku zbrodni agresji. Akt terroryzmu powinien zostać uwzględniony na potrzeby Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego. W projekcie definicji tej zabrakło do tej pory odwołania się do samoobrony i zagrożeń, możliwość powołania się na które byłaby podstawą do wykluczenia projektu zbrodni terroryzmu dla Rady Bezpieczeństwa i MTK.

Przedmiotem rozważań uczyniono zatem:

1.

Przepisy prawa międzynarodowego zakazujące terroryzmu;

2.

Definicje terroryzmu zawarte w piśmiennictwie przedmiotu;

3.

Metody zapobiegania terroryzmowi w teorii i praktyce.

Hipotezą tej pracy jest natomiast wykazanie, że aby móc włączyć akt terroryzmu, zbrodnię terroryzmu do Komitetu Ad Hoc przy Zgromadzeniu Ogólnym oraz do Statutu MTK, należałoby uwzględnić także okoliczności takie jak samoobrona i zagrożenia, które byłyby podstawą z jednej strony do wzięcia pod uwagę bieżącej, rozgrywającej się sytuacji na świecie, a z drugiej dla nieuwzględnienia zbrodni terroryzmu.

Podstawowym celem tej pracy jest też ukazanie, w jaki sposób rozstrzygnięcia prawno-polityczne towarzyszące utworzeniu kolejnych przestępstw międzynarodowych mogą ukształtować dobór konstrukcji prawnych przy tworzeniu przestępstwa terroryzmu, zwłaszcza gdy Zgromadzenie Ogólne podjęło już decyzję o Globalnej Strategii Zwalczania Terroryzmu, która stanowi o zerwaniu z elementami politycznymi, religijnymi, etnicznymi i narodowowyzwoleńczymi w definicji aktu terroryzmu4. Ponieważ obradujące w Zgromadzeniu Ogólnym Narodów Zjednoczonych państwa zgodziły się na takie zmiany także w swoich ustawodawstwach, można też uznać, że kolejną decyzją dla tych państw będzie zaakceptowanie i przyjęcie w swoim ustawodawstwie efektu decyzji Komitetu ds. aktu terroryzmu i w Statucie Międzynarodowego Trybunału Karnego.

Prace Komitetu Ad Hoc przy Zgromadzeniu Ogólnym Narodów Zjednoczonych na temat aktu terroryzmu nadal nie zostały zakończone. Dlatego też niniejsze opracowanie jest próbą odpowiedzi na pytanie, czym jest terroryzm i akt terroryzmu; jest kontynuacją pracy związanej z taką tematyką, która w opracowaniu Terrorismin the 21st century in the light of law wskazała zwłaszcza na tematykę terroryzmu w pracach Zgromadzenia Ogólnego NZ, a opracowanie Terroryzm i akt terroryzmu na świecie odniosło się do takiej problematyki, zwłaszcza z punktu widzenia Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego, która to problematyka będzie podniesiona również w tej pracy.

Praca powstaje jako zwieńczenie długoletniego procesu zajmowania się zagadnieniami związanymi z prawem karnym międzynarodowym. Fenomen terroryzmu i aktu terroryzmu jest rozważany na podstawie dokumentów, które świadczą zwłaszcza o potrzebie zwalczania terroryzmu. Dają też temu wyraz wypowiedzi przedstawicieli nauki w literaturze przedmiotu, w tym doktryny, na temat potrzeby zwalczania terroryzmu oraz potrzeby rozliczenia i osądzenia popełnionych aktów terroryzmu. Moje spotkania z Prof. Krzysztofem Indeckim (odwiedzał w celach naukowych w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku Komisje ds. Zwalczania Terroryzmu ONZ), Prof. Rogerem Clarkiem i Prof. Ramą Rao skłoniły mnie do zgłębienia problemu terroryzmu i aktu terroryzmu na świecie. Naukowcy ci, zainspirowani tematem terroryzmu, mieli bowiem wpływ na przedstawienie tego tematu zarówno z punktu widzenia prawa międzynarodowego publicznego, jak i prawa karnego międzynarodowego (uwzględniając rolę Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych i jego Komitetu Ad Hoc5 oraz biorąc pod uwagę Statut MTK wraz z zasygnalizowaniem potrzeby jego ewentualnych zmian w 2009 r. w Kampali). W konsekwencji podjęłam analizę tematu terroryzmu zwłaszcza z prawnego punktu widzenia. Do tej pory powstały dwa opracowania mojego autorstwa związane z zagadnieniami terroryzmu (Terrorism inthe 21st century in the light of law, Wydawnictwo My Book, Szczecin 2018; Terroryzm i akt terroryzmu na świecie w świetleprawa, Wydawnictwo My Book, Szczecin 2018). Profesorowie ci pracowali nad zdefiniowaniem zbrodni terroryzmu, dla potrzeb Komisji Ad Hoc ds. aktu terroryzmu i Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego, do którego w przyszłości definicja takiego przestępstwa powinna być wprowadzona. Mogłam liczyć na pomoc i wsparcie ze strony wymienionych Profesorów, za co jestem im wdzięczna.

Monografia ma charakter interdyscyplinarny, jednak jedynie w niezbędnym zakresie poruszono tematykę pozostającą w związku z między innymi: funkcjonowaniem jednostek organizacyjnych zajmujących się działalnością antyterrorystyczną, w tym antycyberterrorystyczną z wykorzystaniem techniki informatycznej oraz internetu, która to problematyka zostanie zapewne ujęta w innych opracowaniach.

Uznano za zbędne zamieszczenie w pracy w formie aneksu tekstów aktów prawnych dotyczących problematyki terroryzmu. Zamieszczony został wykaz najważniejszych skrótów pochodzenia polskiego i angielskiego. Zwrócić trzeba uwagę także na zamieszczone w tekście angielskie skróty rezolucji Zgromadzenia Ogólnego czy judykatury trybunałów.

Rozdział 1Zagadnienia terminologiczne

Uwagi ogólne

Rozważania mieszczące się w tym rozdziale dotyczą zagadnień terminologicznych. Ustalić bowiem warto znaczenie pojęć terroru, terroryzmu, piractwa, aktu terrorystycznego, praw człowieka w odniesieniu do terroryzmu i aktu terroryzmu, co jest jednym z celów tego rozdziału. Trzeba by dokonać samodzielnego wyboru między terrorem a terroryzmem, czy zdecydować się na jedno z nich, czy też wyjść z założenia, że pojęcie terror może zgodne z jedną z koncepcji, czy też być traktowane jako terroryzm. Dokonanie rozróżnienia między pojęciami „terror” i „terroryzm” jest pierwszym zagadnieniem przedstawionym w rozdziale pierwszym.

Pojęcia terroryzmu jako przedmiot zainteresowania socjologii, psychologii, bezpieczeństwa lub zagrożenia bezpieczeństwa dostarczają nowych pomocnych rozwiązań dla zagadnień związanych z pomocą np. urzędom kryminalnym, prokuraturze, służbom policji, pogotowia, staży pożarnej. Wspomniano także o zarządzaniu bezpieczeństwem jako o systemie organizacji funkcjonowania określonych instytucji. Dzięki temu można łatwiej wskazać zasady reakcji odwołujące się do pojawiających się zagrożeń.

Zagadnienia związane z piractwem i terroryzmem są nadal przedmiotem zainteresowania na świecie. Odpowiedź na pytanie, czy pojęcia te powielają się, są odrębne od siebie, czy też na siebie nachodzą, jest przedstawiona w tej części rozdziału pierwszego.

Terroryzm i ochrona praw człowieka to zagadnienia uzależnione od siebie. Terroryzm prowadzi do stanu niebezpieczeństwa na świecie. Terroryści mogą doprowadzić do stanu strachu i obaw przed tym, co może się wydarzyć ze strony terrorystów lub do bezpodstawnej, nieuzasadnionej śmierci ludzi. Niebezpieczeństwo może być także wykreowane przez organy władzy, chcące zwalczyć terroryzm, działające z myślą o bezpieczeństwie narodowym. Ochrona praw człowieka mogłaby wtedy schodzić na drugi plan.

Zagadnienia związane z aktem terroryzmu mogą obecnie występować w ramach MTK lub ONZ-owskiej Komisji ds. Zapobiegania Terroryzmowi działającej przy Zgromadzeniu Ogólnym Narodów Zjednoczonych, przy których pracowali wymienieni profesorowie Roger Clark i Rama RAO.

Pamiętajmy przy tym, że przedmiot działalności terrorystycznej jeszcze nie został zdefiniowany z międzynarodowoprawnego punktu widzenia. Związane są z nimi zagadnienia, o których rozwiązaniu trudno powiedzieć, kiedy ono nastąpi, czy też ile trzeba będzie na nie czekać. Pojęcie „terroryzm” jest jednak coraz bliższe jego ostatecznego zdefiniowania w aktach prawnych.

1.1 Historyczne i prawne uwarunkowania pojęć terroru i terroryzmu

Pojęcie „terroryzm” wywodzi się z pojęcia „terror”. W Polsce dokonano rozróżnienia tych pojęć, jednocześnie zwracając uwagę na możliwość ich zrównania6. Zgodnie z pierwszą tendencją, przy określaniu relacji między terrorem a terroryzmem zrównuje się znaczenie obu tych terminów. Nazwa „terroryzm” ma być derywatem nazwy „terror”7. Celem terroryzmu jest wywołać terror8. Druga tendencja zmierza do wykazania różnic między nimi9. Można zatem przyjąć, że użycie pojęcia „terroryzm” miałoby prowadzić do zrównaniu obu tych pojęć w celu osiągnięcia komunikatywności języka10.

Twierdzi się, że do jednych z pierwszych zdarzeń terrorystycznych miało dojść w prowincji rzymskiej Judei11. Dokonał ich ruch Zealoft, który dążył do zniszczenia ważnych Rzymian w Judei. Mowa jest tutaj o tzw. wczesnym terrorze (ang. terroryzmie).

Józef Fiszer uważa, że od zatrzymania się rozmachu arabskiej ekspansji na okres Kalifatu Abbasydów do czasów nam współczesnych minęło prawie tysiąc lat, a mimo upływu tak długiego czasu Arabowie pamiętają o minionej wielkości; w VII–XII wieku pojawiła się względnie krótkotrwała ekspansja terytorialna, gospodarcza i intelektualna muzułmanów, choć nie dane było już jej powrócić12. W końcu XI w. powstał ruch Hashshashin określany jako „zabójcy” (potocznie – asasyni). Ich przywódca Hasan, znany jako „Starzec z Gór” był w 1090 r. przywódcą grupy odurzanej haszyszem, która na rozkaz zabijała rycerzy krzyżowych13. Był to odłam małej sekty (Isma’ili sect of Shia Muslims)14. Ich milicja przejęła Alamut i inne fortece wzdłuż Persji15.

Pojęcie „terror” pojawiło się także w wieku XVII (1605 r.) w Wielkiej Brytanii16, gdzie doszło do ataków terrorystycznych pod parlamentem brytyjskim pod przywództwem Roberta Gatsby’ego, co było związane ze wstąpieniem na tron brytyjski króla Jakuba I (James I). Był tu także element religii chrześcijańskiej – chodziło o przywrócenie jej w tym kraju, za czym optowali m.in. Robert Gatsby, Guy Hawkes. Thomas Percy, Christopher Percy, John Wright. Nie chodziło tu zatem o terror indywidualny, polegający na potrzebie zniszczenia, zabicia jednostki na najwyższym stanowisku, a o terror państwowy17.

Jak zwraca uwagę B. Hołyst, „jeżeli uzna się, że terror jest wynikiem stosowania przemocy lub innych aktów gwałtu przez osoby prywatne lub też grupy osób, to wówczas to pojęcie będzie określać ekstremalny skutek terroryzmu”. A „jeżeli inspiratorem opartych na przemocy jest państwo, to wówczas można mówić o terrorze państwowym”18. Pojęcie terroru (czy też „terroryzmu”, zgodnie z drugim znaczeniem pojęcia „terroryzm”, zrównującym te dwa pojęcia w prawie brytyjskim, zgodnie z pierwszą wspomnianą tendencją, która zrównuje znaczenia terroru i terroryzmu), powstało na określenie wydarzeń, które wydarzyły się we Francji od 5 sierpnia 1793 do 28 lipca 1794 r.19 (jakobińskie rządy terroru). Pojęcie „terror” także i w drugim sposobie jego rozumienia można użyć na określenie wydarzeń we Francji, gdzie chodziło o terror zbiorowy, który zakończył się z jakobińskimi krwawymi rządami20. Terror państwowy miał także miejsce np. w Rosji radzieckiej21 i Niemczech hitlerowskich (w latach 1930-1940)22 i  polegał na organizowaniu masowych zabójstw, na deportacjach, zamykaniu ludzi w obozach koncentracyjnych przez wyspecjalizowane agendy państwowe.

Znane są także zamachy na prezydenta Francji Sadi Camota z 1874 r., premiera Hiszpanii Camorasa de Castillo z 1887 r., króla włoskiego Humberta I z 1900 r., prezydenta Stanów Zjednoczonych Williama McKinleya z 1901 r., a także austriackiego arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego żony Zofii, który to zamach stał się przyczyną wybuchu I wojny światowej23. Trzeba także pamiętać o śmierci króla Jugosławii Aleksandra Karadziordziewicza z rąk terrorystów24. W naszym kraju był zamach na Gabriela Narutowicza i nieudane zamachy na Józefa Piłsudskiego i prezydenta Stanisława Wojciechowskiego.

W latach 70. ubiegłego wieku doszło w Irlandii Północnej25 i Wielkiej Brytanii do starcia dwóch grup na tle społecznym i religijnym. Brytyjskie siły wojskowe doprowadziły 30 stycznia 1970 r.26 do śmierci katolickich cywilów27 w Irlandii Północnej28. Wielka Brytania wydała akty prawne związane z terroryzmem nacjonalistycznych, katolickich sił, by uniknąć terroryzmu ze strony takich grup.

Sytuacje te mogły być jednak różne w tych krajach, niemniej jednak przekazane zostały najistotniejsze treści, wskazujące, co chciano by rozumieć pod pojęciem terroryzm w każdym z tych państw, a jednak definicje te były zbliżone do siebie, choć w niektórych elementach były między wspomnianymi państwami różnice.

Pojęcie „terroryzm” dotyczyło osób działających w konspiracji przeciwko określonej sytuacji ekonomicznej29 i społecznej30. Zdolność do wytwarzania klimatu strachu, zastraszenia może się łączyć ze stosowaniem przemocy31. „Terroryzm jest oparty na strategii i taktyce ich osiągnięcia, w ramach których akt przemocy łączy się z innymi sposobami działania (np. propagandą haseł). Akt terroru to sposób działania przemocą z zastosowaniem określonych i niebezpiecznych środków”32. Terror miałby być stosowany przez indywidualne osoby, działające we własnym imieniu lub na rzecz państwa, natomiast terroryzm w sensie podmiotowym, przez mniej lub bardziej zorganizowaną formację, składającą się z określonej kategorii czy grupy osób związanych ze sobą ideologią, polityką czy koleżeństwem33.

Obok danych historycznych, społecznych, politologicznych można tu ustalić także powiązania prawne. Oprócz wspomnianego pojęcia „terror” wyróżnia się bowiem także pojęcie „terroryzmu” realizowanego przez jednostkę (jednostki) przeciwko jednostce, grupom jednostek lub przeciwko organizacjom państwowym34. W sumie definicji terroryzmu jako zjawiska politycznego jest już ponad 20035, poszukiwana jest jednak definicja tego pojęcia z prawnego punktu widzenia. Stąd można oprzeć się tu na rozważaniach K. Indeckiego36, który wyróżnił definicje generalne, cząstkowe i mieszane.

W ramach pierwszej grupy, terroryzm ujmowany jest jako pewien rodzaj czynów przestępnych, służących stosowaniu przemocy dla realizacji określonych celów strategicznych37. Definicja generalna A.P. Schmidta przedstawia terroryzm jako metodę walki, w której rzadkie lub symboliczne ofiary (victims) stanowią instrumentalny cel przemocy38. Takie instrumentalne ofiary przynależne do grupy lub klasy stanowią podstawę ich scharakteryzowania dla potrzeb wiktymizacji. Przez uprzednie użycie przemocy, czy wiarygodnej groźby jej użycia, inni członkowie tej grupy lub klasy wprowadzani są w stan chronicznego strachu (terror) [a state of chronic fear(terror)]. Celem terroru [target of terror] jest grupa lub klasa, w której poczucie bezpieczeństwa jej członków jest zakłócane. Wiktymizacja celu przemocy postrzegana jest jako ponad normalna [extranormal] przez większość obserwatorów rekrutujących się spośród jej świadków [witnessing audience] na bazie ich poczucia zagrożenia [atrocity], czasu (np. okres pokoju) lub miejsca (niebędącego polem walki) wiktymizacji, czy pogardy dla reguł walki akceptowanych w konwencjonalnych potyczkach [warfare]. Natężenie przemocy lokuje uważną publiczność poza celem terroru; poszczególne jej segmenty takiej pośredniej metody mogą stawać się na przemian głównym przedmiotem manipulacji. Celem takiej pośredniej metody walki jest zarówno demobilizowanie celu terroru – po to, by wytworzyć dezorientację i/lub uległość, jak i zmobilizowanie kolejnych obiektów żądań [secondary target of demands] (np. rządu) lub uwagi [targets of attention] (np. opinii publicznej) do zmiany postawy [attitude] lub zachowania się, uwzględniając krótko- lub długoterminowe interesy stosujących takie metody walki”39.

Drugą metodą jest „podejście strukturalne do analizy terroryzmu, polegające na cząstkowych opisach jego odmian, wyszczególnionych z punktu widzenia różnych kryteriów i różnych potrzeb, w tym typologicznych. Opisy te dotyczą terroryzmu politycznego, indywidualnego, grupowego, międzynarodowego, białego, czerwonego, czarnego, lotniczego, wewnętrznego i wielu innych”40.

Trzecia metoda jest, zdaniem K. Indeckiego41, najczęściej stosowana w dokumentach międzynarodowych. K. Indecki wyliczył częstotliwość występowania elementów istotnych dla opisu zjawiska i uszeregował je w kolejności od najczęstszego:

1.

Przemoc, siła [violence, force],

2.

Charakter polityczny,

3.

Strach, emanacja terroru;

4.

Groźba;

5.

Psychologiczne rezultaty i antycypowana reakcja;

6.

Zróżnicowanie ofiary-celu;

7.

Celowość, planowanie, systematyczność, zorganizowane działanie;

8.

Metoda walki, strategia, taktyka;

9.

Ponadnormalność w łamaniu akceptowanych reguł, bez humanitarnych ograniczeń;

10.

Przymus [coercion]; wymuszenie [extortion], wywołanie uległości;

11.

Publiczny aspekt;

12.

Arbitralność; bezosobowość [impersonality], przypadkowy charakter,

13.

Cywile, niezaangażowani w walkę, neutralni,

14.

Zastraszanie;

15.

Skoncentrowanie uwagi na niewinnych ofiarach;

16.

Grupa, ruch, organizacja jako sprawca;

17.

Symboliczny aspekt, demonstracyjność;

18.

Niepoddające się kalkulacji, niemożliwe do przewidzenia, niespodziewane pojawienie się przemocy;

19.

Potajemna ukryta natura;

20.

Powtarzalność; seryjność lub kampanijny charakter przemocy;

21.

Przestępczość;

22.

Szkoda wyrządzona osobom trzecim42.

Zimna wojna była wyrazem realnego, politycznego konfliktu, który przybierał różne formy, w tym także postać terroryzmu sponsorowanego przez państwo. Jako konflikt „delegowany” przybierał często formę ograniczaną przez sponsora, a tym samym pozostawał w pewien sposób kontrolowany – państwa wspierające terroryzm mogły wycofać swoje wsparcie logistyczne i finansowe w sytuacji, w której organizacja terrorystyczna podjęłaby próbę działania poza ustalonymi i akceptowanymi przez sponsora formami działania43. W wieku XIX można mówić o terroryzmie międzynarodowym, a w II połowie wieku XX i XXI o terroryzmie globalnym44. Stąd uwzględnić trzeba długofalową ewolucję tego zjawiska, która „z wolna prowadzi w kierunku konieczności zaakceptowania istnienia fenomenu, który badacze określają mianem »nowego terroryzmu« lub »terroryzmu ponowoczesnego«. Wśród badaczy terroryzmu przeważa opinia, że »nowy terroryzm« jest zjawiskiem, które wyrosło z podstawowej zmiany geopolitycznej, jaką było zakończenie konfrontacji okresu zimnej wojny”45. Zakończenie zimnej wojny i całkowita przebudowa globalnego układu sił zaowocowały między innymi zasadniczą zmianą charakteru terroryzmu. W miejsce terroryzmu będącego sposobem osiągania konkretnych celów politycznych, swoistą taktyką, determinowaną względami ideologicznymi czy narodowościowymi, stanowi się o terroryzmie religijno-fundamentalistycznym46.

Pojawiło się pojęcie: „nowy terroryzm”47, wprowadzone w 1986 r. przez naukowców z Institute for the Study of Conflict. Koncepcja „nowego terroryzmu” została wypracowana dopiero na przełomie stuleci, w znacznej mierze w rezultacie badań prowadzonych w ramach RAND Corporation.

Terroryzm odwołuje się do jednego z najbardziej charakterystycznych dla XXI wieku zjawisk – do rzeczywistości wirtualnej48, co wyznacza „sieciowy charakter organizacji”. Ta zmiana prowadzi do odejścia od klasycznej struktury hierarchicznej – z jednoznacznej, stałej lokalizacji do bezterytorialności. Odejście od hierarchiczności, na rzecz współpracujących ze sobą osób, doprowadziło do komunikacji ze sobą tylko poprzez sieć49. Cyberatak może stać się bronią masowego rażenia we współczesnym świecie, którego funkcjonowanie w związku z postępującą automatyzacją i komputeryzacją zależne jest także od sieci komputerowych. Wyrastającą z postępującej szybkości procesów globalizacyjnych, cechą terroryzmu jest zatem „możliwość uderzenia w państwo właśnie na styku rzeczywistości wirtualnej i kontrolowanych za jej pośrednictwem elektrowni, oczyszczalni ścieków i innych, niezbędnych do funkcjonowania społeczeństw, elementów infrastruktury państwa”50. Stąd też terroryzm określa się aktualnie w politologii jako konflikt asymetryczny51.

Tomasz Aleksandrowicz do znamion nowego terroryzmu w kategoriach konfliktu asymetrycznego zaliczył:

motywację sprawców,

możliwości techniczno-organizacyjne,

medialność zamachu terrorystycznego52.

Zdaniem T. Aleksandrowicza, czynnikiem zagrożenia terrorystycznego nie są dziś silne państwa, lecz raczej państwa upadające. Według tego autora, dobrym rozwiązaniem byłoby przyjęcie i stosowanie zasady responsibility to protect53. Stany Zjednoczone miały do tej sprawy bardziej skomplikowane podejście, jako że szukając „dobrego” sposobu na zwalczanie terroryzmu, brały pod uwagę między innymi: prawo do prowadzenia interwencji humanitarnych, prawo do użycia siły w państwie upadającym, prawo pościgu (hot pursuit), prawo do samoobrony54. Stany Zjednoczone powoływały się także na the unwilling and unable rationale, czy na wspomnianą wyżej odpowiedzialność za ochronę (responsibility to protect)55.

Za przejaw asymetrii uznaje się działania agresywne, które zmierzają do ofensywnego wykorzystania możliwości wiążących się ze zróżnicowanym potencjałem militarnym56. „Jako typowy przejaw asymetrii postrzega się dziś rozmaite strategie ataku na potężniejszego przeciwnika przez obejście jego silnych punktów, uniemożliwienie mu skutecznego użycia do obrony posiadanych przez niego atutów (czemu służyć może m.in. przeniesienie konfliktu na inną płaszczyznę – np. do cyberprzestrzeni – i swego rodzaju zmianę reguł gry) oraz uderzenie w najbardziej podatne na ciosy i najmniej chronione elementy jego struktury”57. Jest to zatem podejmowanie działań, na które silniejszy rywal nie będzie mógł lub chciał odpowiedzieć w podobny sposób58.

Dlatego terroryzm także podlega ewolucji, a konflikt asymetryczny „to sytuacja, kiedy jedna ze stron na skutek dysproporcji potencjałów militarnych i innych zasobów wykorzystywanych w konflikcie, a także odmienności kulturowych, decyduje się na zastosowanie metod, środków i taktyk niekonwencjonalnych z punktu widzenia przeciwnika. Konflikt asymetryczny może się toczyć zarówno pomiędzy państwami (konflikt międzynarodowy), jak też mieć charakter wewnętrzny (ruch separatystyczny, powstanie antyrządowe); może też mieć charakter konfliktu pomiędzy państwem a zewnętrznym wobec do niego podmiotem pozapaństwowym, np. organizacją terrorystyczną”59. Trzeba zatem pamiętać o nowych odsłonach cyberlaw60. Chodzi o wspomniany wyżej terroryzm sieciowy, zwany inaczej cyberterroryzmem61. Ataki terrorystyczne mają miejsce także w sieci globalnej; w sferze przekazu informacji i komunikacji nowy terroryzm wydaje się wręcz produktem ery informatycznej62. Trudno jest zidentyfikować osoby zajmujące się działalnością terrorystyczną. Należy wziąć pod uwagę wprowadzanie zakazów przesyłania informacji przez internet czy przekazywania informacji o planowanych katastrofach w państwie, a także prowadzenie działań zapobiegawczych, które powinny należeć do policji63. W odpowiedzi na te problemy Interpol jest zobligowany chronić prawa człowieka, zwłaszcza z uwagi na skierowaną do niego prośbę przez RB64.

Cechy „nowego terroryzmu”, które umożliwiają odróżnienie go od poprzednich postaci tego zjawiska, to między innymi:

–

zwrócenie uwagi, iż nowy terroryzm używa przemocy na poważnie podwyższoną skalę, bez stosowania ograniczeń wynikających z potrzeby dbania o wsparcie społeczne,

–

opinie, że w przeciwieństwie do organizacji terrorystycznych z czasów zimnej wojny, współczesne ugrupowania są w pełni transnarodowe, działają na skalę globalną, zmierzają nie do wprowadzenia zmian w istniejącym systemie, ale do jego całkowitego zniszczenia i zastąpienia innym,

–

stwierdzenie, że zmieniły się źródła finansowania terroryzmu, na znacznie szerszą skalę (różne rodzaje działalności przestępczej, czerpanie środków finansowych z działalności organizacji charytatywnych i systemów typu „hawala”),

–

spostrzeżenie, że funkcjonują lepsze metody szkolenia i staranniejsze jest przygotowanie członków współczesnych organizacji terrorystycznych (obozy treningowe, podręczniki typu podręcznika odnalezionego przez brytyjską policję w Manchesterze),

–

konstatacja, iż organizacje terrorystyczne, szczególnie te, które swoje działania opierają na ekstremistycznej interpretacji dogmatów religijnych, są znacznie trudniejsze do spenetrowania, zwłaszcza że sieciowa struktura, tworzona przez autonomicznie funkcjonujące komórki, uniemożliwia skuteczne wniknięcie w głąb organizacji,

–

obserwacja, że zachodzi potencjalne użycie broni masowego rażenia przez organizację terrorystyczną65.

Nowy terroryzm, funkcjonujący w wyniku nawiązania współpracy pomiędzy poszczególnymi komórkami operacyjnymi, tworzącymi sieciowe struktury, jest zjawiskiem transnarodowym, nieuznającym żadnych granic (zarówno w sensie geograficznym, jak i realizacji założonych celów) i tym groźniejszy staje się w kontekście zagrożeń dla bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego66.

Zdaniem Margaret Stańczyk-Minkiewicz, na początku nowego stulecia walka z terroryzmem nabrała globalnego charakteru Istotne jest zatem, żeby nie przerodziła się ona w cel sam w sobie i nie przerosła źródła problemu67. Świat ulega zatem wiecznym zmianom, rozwija się w nim technika, zmieniają się koncepcje z nim związane. Każdą terrorystyczną organizację można traktować jako system zamknięty, ze względu na charakter prowadzonej działalności znajdujący się w ciągłej interakcji ze swoim otoczeniem, które wspiera jej działalność, a także utrudnia jej funkcjonowanie. Tym samym otoczenie kształtuje warunki działania organizacji terrorystycznej i jednocześnie wywiera na nie wpływ68. Po 11 września 2001 r. Al-Kaida z organizacji terrorystycznej stała się ruchem inspirującym działania różnych grup opozycyjnych, jak twierdzi Brunon Hołyst69. Terroryzm jest metodą wywierania wpływu na rządy lub nawet całe społeczności za pomocą przemocy oraz groźby jej użycia. Jego głównym środkiem, by osiągnąć cel, jest wywołanie poczucia strachu zarówno wśród obywateli, jak i u rządzących, których działania są szczególnie krytycznie oceniane w sytuacjach kryzysowych70. Przykładem może być Madryt, który stał się celem ataków terrorystycznych, czego skutkiem była porażka partii rządzącej w wyborach. Zamach na kolej madrycką spowodował, iż rząd Hiszpanii wycofał swoje oddziały z Iraku71. Miał to być przykład destrukcyjnej roli internetu72.

To słowa Bana Kimoona w przesłaniu do państw członkowskich ONZ odegrały duże znaczenie dla państw na świecie. Dnia 16 lutego 2007 r. stwierdził, iż „Terroryzm dotyka wszystkich narodów – dużych i małych, bogatych i biednych. Powoduje ofiary wśród ludzi każdego wieku, dochodu, kultury i religii. Uderza we wszystko, co wspierają Narody Zjednoczone. Walka przeciwko terroryzmowi jest naszą wspólną misją”73. W rezolucji 2379 z 2017 r.74 wspomniany został termin „terroryzm”, przy czym nie zdefiniowano w nim aktów terrorystycznych. Termin ten nie został zdefiniowany w sposób uwzględniający kompleksowy, komprehensywny (comprehensive) charakter terroryzmu. Uwzględniał jedynie zagrożenia dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, jakie według RB stanowiły ISIL (Da’esh).

Stwierdzono, iż: ISIL tworzy globalne zagrożenie dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa poprzez akty terrorystyczne, jego ideologię, duże, systematyczne ataki przeciwko ludności cywilnej, jego naruszenia międzynarodowego prawa humanitarnego75. Były już próby zdefiniowania terroryzmu w kompleksowy sposób76, niemniej jednak brakowało wtedy decyzji co do wojny, pokoju, samoobrony77, a ta, która jest teraz, dotyczy Statutu MTK i zamieszczonej w niej zbrodni agresji. Statut MTK nie uwzględnia jednak całego świata i nie uwzględnia przestępstwa terroryzmu, choć nie wyklucza to stosowania terroryzmu np. wraz ze zbrodniami wojennymi.

Terroryzm jest współcześnie kojarzony w Europie najczęściej z atakami AQ/IS (ISIS)78. Na świecie są skoordynowane ataki AQ/IS, ataki inspirowane przez AQ/IS, wreszcie ataki wyłącznie inspirowane przez AQ/IS. Zwrócić należy uwagę, że terroryzm popełniany przez jednostkę(-i) (do–it-yourself terrorism) funkcjonował, funkcjonuje i funkcjonować będzie79. Ma to względny związek z IS i AQ. Są także samotne wilki (lone wolves) działające jakoby w imieniu dżihadu80. Tu istnieje sytuacja podobna do powyższej, tzn. osoby takie mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności karnej w kraju lub przez MTK. Dla młodych terrorystów może nie mieć większego znaczenia, jaką grupę wspierają. Od 2017 r., strony internetowe wspomnianych grup promują do-it-yourself terrorism81, stąd pytanie, jaki to będzie miało związek z istniejącymi większymi grupami terrorystycznymi, zwłaszcza że obie strony promują wspomniany do-it-yourselfterrorism. Działania w ramach cyber-law, terroryzmu sieciowego, czyli cyberterroryzmu, a zatem ataki terrorystyczne, które mają miejsce w sieci, a które nie pozostają w zgodzie z prawem, mają również istotne znaczenie82. Może być trudno ustalić mocodawców, sprawców polecających, podżegaczy, którzy funkcjonują przez internet.

Terroryzm jest związany współcześnie zarówno ze światem odnoszącym się do cyberterroryzmu ISIS, jak i światem terroryzmu nuklearnego83. Kolejnym aspektem istotnym dla zagrożeń dla świata, takich jak terroryzm, jest wspomniane wyżej zagrożenie atakami elektronicznymi84. Najprostszym przykładem jest Internet, dzięki któremu terroryści mogą komunikować się, zdobywać informacje o swoich przeciwnikach i celach ataku. Mogą z precyzyjną dokładnością zaplanować kolejny zamach dzięki nawigacji satelitarnej. Mają dostęp do najnowszej broni. Twierdzi się, że państwo przestało być monopolistą, jeśli chodzi o środki zniszczenia85.

Jak zauważa Krzysztof Kubiak, „współczesny terroryzm fundamentalistyczny ma charakter terroryzmu masowego, w działaniach sprawców nie ma żadnych istotnych ograniczeń, ich celem jest spowodowanie maksymalnie wielkich ofiar i szkód”86. Jedną z najbardziej widocznych różnic między dawnym terroryzmem a dzisiejszym stanowią konkretne żądania polityczne, wysuwane niegdyś przez terrorystów. Tak zachowywały się niemal wszystkie ugrupowania terrorystyczne, poczynając od ETA, IRA, a kończąc na palestyńskich terrorystach. „Przy brutalności, jaką się charakteryzowały, można jednak było odnaleźć w ich działalności elementy pewnej racjonalności, proporcjonalności zarówno celów, jak i metod. Natomiast w dzisiejszym świecie żądania polityczne wydają się być dla terrorystów sprawą mniejszej wagi. (…). Głównym dążeniem dzisiejszych terrorystów jest sianie irracjonalnej nienawiści i strachu”87, zniszczenia, zatem chodzi im bardziej o rozgłos, efekt propagandowy, medialny. Można by raczej zwrócić uwagę na dążenia islamistów do stworzenia własnego państwa, a działania terrorystyczne kierowane były przeciwko państwom europejskim, które prowadziły działania zbrojne (dotyczyło to np. Hiszpanii, Wielkiej Brytanii czy Niemiec) na terenach, co do których przejęcia dążyli islamiści.

W ujęciu prawniczym, terroryzm jako odmiana przemocy jest zjawiskiem stosunkowo nowym88. Koncepcję nowego międzynarodowego terroryzmu Brunon Hołyst rozumie jako: „akty przemocy zmierzające do zniszczenia symbolicznego statusu, identyczności i bytu bądź istoty ofiary (społeczeństwa, instytucji, osób cywilnych)”89. Ofiara terroryzmu jest traktowana jako „wróg, zdepersonalizowany, pozbawiony oblicza symbol nienawiści. Zorganizowane akty przemocy są skierowane przeciwko społeczeństwom, instytucjom i osobom. Atakowane z powodu ich politycznej tożsamości, ich społecznego bytu. Zorganizowane przestępstwa są misją, ponieważ ich celem jest nie tylko zniszczenie bezpośrednio zaatakowanych ofiar, ale też danie sygnałów niszczycielskich innym ofiarom (znienawidzonemu społeczeństwu, a także innym społeczeństwom)”90. Stąd działania Korei Północnej mogą być skierowane nie tylko przeciwko Korei Południowej, z którą Korea Północna pozostaje w stanie wojny. Były też komentarze Korei Północnej o możliwości wymierzenia broni atomowej w inne państwa, ze Stanami Zjednoczonymi i z państwami europejskimi, włącznie z Francją (stały członek Rady Bezpieczeństwa, który negocjuje wraz z innymi stałymi członkami RB oraz Koreami nad niewysyłaniem broni atomowej przez Koreę Północną) i wysyłanie przez Koreę Północną samolotów z bronią atomową, o czym informowała Japonia.

Brunon Hołyst kontynuuje swoją koncepcję nowego międzynarodowego terroryzmu, stwierdzając, iż „Celem zorganizowanej przestępczości z nienawiści jest doprowadzenie do upadku znienawidzonej kultury, cywilizacji, systemów wartości, norm i instytucji »bezbożnych reżimów«, aby móc przeprowadzić islamistyczną rewolucję światową. Bezdenna nienawiść, zastraszanie, zemsta – to uczucia i motywy zorganizowanych terrorystów z nienawiści. Właśnie strach ma doprowadzić kulturę (państw zachodnich) do załamania”91. Jak wskazano wyżej, problemem jest nie tylko np. Al-Kaida, ale obecnie m.in. także Korea Północna.

Zdaniem K. Indeckiego, w literaturze przedmiotu pojęcie „terroryzm” odnosi się i do działalności państwa, i do aktywności jednostek. „Sporne jest, czy terminy te dadzą się odnieść do jakiegokolwiek faktu z dziedziny prawa”92. Istotne byłoby, że przywoływane definicje są zazwyczaj czyjegoś autorstwa, stanowią wytwór naukowej dysputy, czyli należą do aktywności akademickiej. Pamiętać jednak należy, że definicje doktryny są także częścią prawa przywoływanej np. w trakcie wydawania orzeczeń przez międzynarodowe trybunały karne. Dzięki twórczości prawników, wspominającym o terroryzmie z prawnego punktu widzenia, tworzy się prawo.

Dotychczasowe konwencje ONZ są wciąż sektorowe, a nie kompleksowe, czyli komprehensywne (comprehensive). Do tej pory żadna definicja terroryzmu, która miałaby kompleksowy charakter, nie została stworzona. Są jedynie jej projekty. Zostały także podjęte w konkretnych sprawach krajowe i międzynarodowe postępowania sądowe, by dać przyczynek i podstawy do stworzenia konkretnych definicji w przypadku konkretnych spraw. Natomiast, jak wspomniano wyżej, do dnia dzisiejszego, komplementarna definicja terroryzmu nie została jednak sformułowana i zaakceptowana.

Niektóre państwa podejmują z kolei działania, które przy zastosowaniu targeted killings, mają być „walką z terroryzmem”. Można podjąć rozważania, na ile te działania są zgodne z prawem i na ile taka walka z terroryzmem zostanie uznana za usprawiedliwione działania zgodne z prawem.

Taka próba zostanie podjęta w tym opracowaniu, biorąc pod uwagę istnienie i funkcjonowanie Międzynarodowego Trybunału Karnego, który także powinien mieć definicję takiej zbrodni w swym statucie. Pojęcia takie jak „państwo narodowe” i „demokracja” są koncepcjami właściwymi dla Zachodu, a nie dla populacji stworzonych od wieków przez wędrownicze (nomadic) grupy, nieopartych na suwerenności93. Stąd jest to jeden z wielu powodów braku potrzeby w tych państwach włączenia się jako członków do Statutu MTK.

Antonio Cassese zaproponował utworzenie trybunału w Libanie, w którego statucie byłby „pierwowzór” dla ewentualnego terroryzmu w Statucie MTK. Trybunał w Libanie przewidywał zatem w swoim statucie akt terroryzmu, co było potem uwzględniane podczas jego wyrokowania94. Roger Clark wychodzi z założenia, że przy uwzględnianiu terroryzmu z karnistycznego punktu widzenia, w Statucie Międzynarodowego Trybunału Karnego należało będzie wziąć pod uwagę także konwencje ONZ odnoszące się do zwalczania i zakazu terroryzmu.

Terror to ukierunkowana przemoc. Terror to dosłownie strach i groza. Podczas terroru stosowana jest przez aparat państwowy brutalna przemoc.

Celem i istotą terroryzmu jest zmuszenie kogoś do określonego zachowania. Określenie „terroryzm” jest stosowaniem przemocy przez osoby działające w konspiracji95, przy czym aktualnie w ramach „konspiracji” mógłby być wykorzystany internet, pozwalający osobom na komunikowanie się ze sobą i między sobą. Podsumowując, można uznać, że terror jest związany z władzami państwa i ich brutalnym działaniem w „majestacie prawa”. Terroryzm związany jest z niezgodną z prawem działalnością jednostki (grupą jednostek) w celu osiągnięcia zamierzonego celu96. W nauce polityki i doktrynie prawa definicji terroryzmu jest wiele. Zarówno terror, jak i terroryzm powinny być uwzględniane także przez Komitet ad hoc zajmujący się sprawami związanymi ze zwalczaniem terroryzmu stworzony przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych97.

Sposób działania terrorystów i funkcjonowania terroryzmu mógł ulec znacznej zmianie. Akty terrorystyczne nabrały większych, przemyślanych rozmiarów. Niemniej jednak, mimo upływu czasu, przekazane przez K. Indeckiego występowanie elementów istotnych dla opisu zjawiska terroryzmu wydaje się nie ulegać zmianie. Zdaniem K. Indeckiego, „terroryzm obejmuje akty przemocy popełnione zarówno przez jednostki lub grupy jednostek, a także przez sprawców działających na zlecenie państwa (state actors). Terroryzm to umyślna, politycznie motywowana przemoc, podjęta przez subnarodowe grupy lub tajnych agentów przeciw niewalczącym celom98. Ta definicja normatywna mieści w sobie najważniejsze elementy współczesnego terroryzmu, dla której nie będą istotne elementy polityczne, religijne, rasowe czy narodowe. Ponadto, trzeba dostrzec, jakich elementów w zaproponowanej definicji terroryzmu brakuje przedstawicielom państw pracujących nad pojęciami związanymi z agresją i terroryzmem, dzięki czemu można zaproponować definicję terroryzmu uwzględniającą potrzeby państw.

1.2 Wybrane zagadnienia odnośnie do terroryzmu jako przedmiotu zainteresowania socjologii, psychologii, bezpieczeństwa i zarządzania bezpieczeństwem

Akty terroryzmu mogą nadwerężać ekonomię, podważać wcześniej zawarte porozumienia pokojowe, prowadzić do chaosu i destabilizacji99; stąd przedmiotem rozważań jest także zarządzanie bezpieczeństwem, a w jego ramach zarządzanie zwalczaniem terroryzmu.

Wśród naukowców istnieje wiele różnych spojrzeń na problematykę terroryzmu i politycznej przemocy. Twierdzi się, że źródłem przemocy i terroryzmu jest cały zakres socjopolitycznych100, ekonomicznych, psychologicznych, a nawet i biologicznych czynników101. Airat Tuhvatullin, Vitaly Epshteyn, Albiny Imamutdinov uważają, że społeczna niesprawiedliwość, zapobieganie równemu uczestnictwu w politycznym systemie, sprzeczności nacjonalistyczne, religijne czy terytorialne mogą skutkować terroryzmem102. C. Hewitt (1984) jest zdania, że jeżeli rząd nie jest w stanie powstrzymać warunków prowokujących powstanie terroryzmu, to rządy powinny działać, by wytępiać terrorystów, reagując także na biedę, brak ekonomicznych możliwości, nie ograniczając politycznych wypowiedzi czy długofalowych reform policji103.

Zagadnienia związane z terroryzmem stały się przedmiotem zainteresowania socjologii zwłaszcza po wydarzeniach z 11 września 2001 r.104 Zgodnie z socjologiczną koncepcją Austina T. Turka, terroryzm nie jest czymś danym w rzeczywistym świecie, ale jest to interpretacja zdarzeń i ich przyczyn. Jeżeli ludzie i wydarzenia są opisywane jako terrorystyczne, wtedy jednostki rządowe prześcigają się w grze słów, określając gwałtowne (violent) działania przeciwników traktowanych jako terrorystów. Autor ten twierdzi, iż silniejsze państwa będące stronami konfliktu określają swoich przeciwników jako terrorystów, podczas gdy próby przeciwników, by oznakować oficjalnie ich usankcjonowaną przemoc (violence), jako terroryzm państwowy, miałyby małą szansę na sukces, chyba że trzecia strona, np. ONZ, będzie dla nich wsparciem. Mogłoby chodzić o relacje między państwami i jednostkami aspirującymi do bycia państwem. Zdaniem tego autora, te słabsze jednostki mogłyby być traktowane w dużym uproszczeniu za terrorystyczne105. Opisywana sytuacja mogła mieć miejsce w pierwszych latach XXI wieku, kiedy swą działalność terrorystyczną zaczęły jednostki terrorystyczne w Iraku i Syrii, a także w miastach europejskich i Stanach Zjednoczonych.

Zagadnieniami terroryzmu zajmuje się także przedstawicielka socjologii – Rebecca Lawton. Zwraca ona uwagę na jednostki (osoby fizyczne), które mogą podejmować działania umotywowane politycznie lub religijnie, a także dramatyzować na ten temat i podawać je później do wiadomości publicznej. Autorka ta rozważa również kroki prowadzące do terroryzmu. Zdaniem tej autorki, pierwszym stopniem miałby być brak pewności siebie u kandydata na terrorystę; drugim etapem, byłby konflikt legitymizacji. Zdaniem Rebecci Lawton, ciężar i krzywdy zmieniają się w intensywną nienawiść do wroga, następuje u niego dehumanizacja jednostki. Z tego powodu trzecim krokiem staje się uznanie terrorysty za zło przez społeczeństwo. Dlatego, zdaniem tej autorki, działalność politycznych i społecznych urzędów miałaby być usprawiedliwiona.

Autorka zwraca także uwagę na definicję terroryzmu przyjętą przez FBI, która zdefiniowała terroryzm jako „bezprawne użycie siły lub przemocy przeciwko osobom lub własności, by zastraszać lub przymusić rząd lub ludność cywilną lub inny taki odcinek dla politycznych lub społecznych obiektów” (unlawful use of force orviolence against person and property to intimidate or coercea government, the civilian population or any segment thereof, infurtherance of political or social objectives).

Socjologia kryminalistyczna jest także przedmiotem zainteresowania Brunona Hołysta. W jego dwutomowym dziele została poruszona tematyka terroryzmu106. Niektóre uwagi zamieszczone przez B. Hołysta świadczą o jego współczesnym spojrzeniu na terroryzm z socjologicznego i kryminalistycznego punktu widzenia. Niech będą to stwierdzenia, iż „Nowa epoka terroryzmu oznacza wypowiedzenie wojny nowemu światu. Terroryści stają się wysoce profesjonalni i bezwzględni”107