Stefan Żeromski

Wyniki wyszukiwania, prezentowane na stronie, dopasowane są do kryteriów wyszukiwania podanych przez użytkownika. Staramy się wyróżniać produkty, które mogą szczególnie zainteresować naszych użytkowników, używając w tym celu oznaczenia Bestseller lub Nowość. Pozycje na liście wyników wyszukiwania mogą być również sortowane - parametr sortowania ma pierwszeństwo nad pozostałymi wynikami.

Zmarły w 1925 r. polski prozaik, dramatopisarz, publicysta i działacz społeczny. Jeden z najwybitniejszych polskich twórców końca XIX i pierwszych dekad XX w. Używał pseudonimów Maurycy Zych i Józef Katerla. Ze względu na zaangażowanie społeczne nazywany sumieniem narodu. Ważna osobistość dwudziestolecia międzywojennego, uhonorowana własnym apartamentem w Zamku Królewskim. Założyciel i pierwszy prezes polskiego PEN klubu. Czterokrotny polski kandydat do literackiej Nagrody Nobla.

Stefan Żeromski herbu Jelita urodził się w 1864 r. w Strawczynie. Dzieciństwo spędził w Ciekotach w Górach Świętokrzyskich. Jego ojciec, zubożały szlachcic Wincenty Żeromski, rodzinny majątek stracił jeszcze przed powstaniem styczniowym i dla zdobycia środków utrzymania dzierżawił folwarki. Matka pisarza umarła, gdy Stefan miał 15 lat, a ojciec blisko 4 lata później.

Syzyfowe prace, czyli młodość Stefana Żeromskiego

W 1873 r. 9-letni Żeromski rozpoczął edukację w szkole w Psarach, a rok później w Męskim Gimnazjum Rządowym w Kielcach. Tam jego nauczycielem był Antoni Gustaw Bem, historyk literatury, publicysta i wybitny pedagog, który wywarł duży wpływ na przyszłego pisarza. Postać profesora Sztettera z powieści Syzyfowe prace Żeromski wzorował właśnie na nim. W gimnazjum podejmował swoje pierwsze różnorodne literackie próby: wiersze, dramaty czy przekłady. Już w wczesnej młodości pojawiły się u niego symptomy gruźlicy. Problemy zdrowotne i finansowe uniemożliwiły mu zrobienie matury i Żeromski wyjechał do Warszawy by zdobyć zawód w Instytucie Weterynarii w Warszawie. Po dwóch latach zmuszony by przerwać studiów i zarabiać jako guwerner w zamożnych dworach. W 1890 r. trafił do Nałęczowa i tam poznał Oktawię z Radziwiłłowiczów Rodkiewiczową, która blisko 2 lata później została jego żoną. W powieści Ludzie bezdomni Stefan Żeromski to modne wówczas uzdrowisko opisał jako Cisy.

Po ślubie wraz z małżonką wyjechał do Szwajcarii, gdzie dostał stanowisko zastępcy bibliotekarza w Muzeum Narodowym Polskim w Rapperswilu. Tam napisał Stefan Żeromski Syzyfowe prace oraz większość opowiadań wydanych w dwóch zbiorach z 1895 i 1898 r. Po powrocie do kraju w 1897 r. podjął pracę w Bibliotece Ordynacji Zamojskiej w Warszawie. W tym samym roku ukazały się na łamach dziennika Nowa Reforma Syzyfowe prace. Żeromski, który został w 1899 r. po raz pierwszy ojcem, pracował wówczas bez wytchnienia, by zapewnić byt rodzinie. Kolejna jego powieść Ludzie bezdomni ukazała się już w 1900 r. Stabilizację finansową i nowy rozdział w życiu pisarza przynoszą w 1904 r. Popioły. Sukces powieści pozwolił wreszcie Żeromskiemu na porzucenie posady i skoncentrowanie się wyłącznie na pracy twórczej. Pisarz wraz z rodzina przeniósł się do Zakopanego, który na zawsze skradł jego serce i do którego później wielokrotnie wracał. Pełnił nawet w 1918 r. prezydentem Rzeczpospolitej Zakopiańskiej.

Od momentu wybuchu rewolucji 1905 r. pisarz rozpoczął aktywną działalność społeczną i nawiązał bliższy kontakt z PPS. Tamtemu okresowi poświecił kilka swoich utworów m.in. dramat niesceniczny Róża i opowiadania: Sen o szpadzie, Nagi bruk i Nokturn. Był inicjatorem powstania Uniwersytetu Ludowego, a także organizatorem kursów dla uczniów szkoły rzemieślniczej. Natomiast w nałęczowskim domu pisarza, tzw. Chacie, istniała ochronka i odbywało się tajne nauczanie. W 1909 r. na trzy lata Żeromscy wyjechali do Paryża. Nie za długo po powrocie do kraju Stefan Żeromski porzucił żonę i związał się oficjalnie z Anną Zawadzką. Choć para nigdy nie wzięła ślubu, Anna była traktowana jak żona artysty, a ich urodzona w 1913 r. córka, Monika, nosiła nazwisko ojca.

Przedwiośnie – Stefan Żeromski w wolnej Polsce

Mimo zgłoszenia do Legionów, pisarz nie brał udziału walkach podczas I wojny światowej. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej był natomiast współpracownikiem Wydziału Propagandy Armii Ochotniczej oraz członkiem Obywatelskiego Komitetu Wykonawczego Obrony Państwa.

Pisząc jeden ze swoich najważniejszych utworów, Przedwiośnie, Stefan Żeromski chciał te burzliwe czasy nie tylko opisać, ale i zrozumieć. Powieść ma bowiem, jak mówił sam autor, charakter przypowieści; pojawia się w niej dużo elementów symbolicznych i alegorycznych. Trójdzielna kompozycja pomaga w uwidocznieniu ewolucji bohatera i pokazaniu jej społecznego kontekstu. To tekst bez wątpienia zaangażowany społecznie i politycznie, antykomunistyczny, choć wskazujący na konieczne zmiany ustrojowe. Mimo wszystko, wydana w 1924 r. powieść wywołała spore kontrowersje; za Przedwiośnie Stefan Żeromski był chwalony i krytykowany jednocześnie. Niektóre środowiska zarzucały mu wręcz propagowanie komunizmu, co było absolutnie niezgodne, jak sam autor w oficjalnych wypowiedziach wielokrotnie podkreślał, z jego intencją. Zamieszanie wokół Przedwiośnia nie podkopało jednak trwale wielkiego autorytetu, jakim cieszył się w II Rzeczypospolitej Żeromski. Jego pogrzeb (1925) odbył się z pełnym ceremoniałem państwowym i stanowił wydarzenie o wielkiej wadze. W uroczystościach wzięły udział najważniejsze osobiści odrodzonej Polski, w tym władze Państwowe, na czele z prezydentem, oraz tysiące warszawiaków.