Czy coś nas zaskoczyło na rynku wydawniczym w minionym roku? Co rozpalało wyobraźnię autorów i czytelników? Po jakie tematy najchętniej sięgano w książkach i jak zmieniły się trendy czytelnicze w ciągu dwunastu miesięcy? Na te pytania odpowiada Agnieszka Błaszczyk w kolejnym odcinku z serii #MagazynProlog.

Dzisiaj w Magazynie Prolog podsumowanie roku 2023, czyli trendy, najważniejsze wydarzenia literackie i książki, które kształtowały obraz literatury w ubiegłym roku.

Woda w centrum uwagi

W 2023 roku modnymi tematami w polskiej literaturze stały się woda i rzeki. Tematy te były analizowane i opisywane w dwóch kontekstach. Po pierwsze w kontekście katastrofy klimatycznej i kryzysu wodnego. Tutaj trzeba wymienić takie tytuły jak Hydrozagadka. Kto zabiera polską wodę jak ją odzyskać Jana Mencwela oraz Woda. Historia pewnego porwania Szymona Opryszki, ale także w kontekście historyczno-geograficzno- antropologicznym w takich książkach jak: Wisła. Biografia rzeki Andrzeja Chwalby, eseistycznej książce Macieja Roberta Rzeki, których nie ma, oraz w na poły fabularyzowanej, na poły dokumentalnej opowieści Filipa Springera Mein Gott, jak pięknie.

Historie i herstorie ludowe

W ubiegłym roku mieliśmy do czynienia z kontynuacją zwrotu chłopskiego w polskiej literaturze. Ukazały się takie książki jak Chłopki Joanny Kuciel-Frydryszak, Nieprzezroczyste. Historia chłopskich fotografii Agnieszki Pajączkowskiej czy Historia ludowa kobiet. Wciąż chętnie sięgamy po książki o historii naszych przodków, przestaliśmy się wstydzić chłopskiego pochodzenia. Jesteśmy ciekawi, jaki wpływ na nasze życie osobiste i społeczne mają chłopska mentalność, chłopska kultura i tradycje. Warto zaznaczyć, że w tym roku ukazały się także książki ukazujące ten temat w ujęciu herstorycznym.

Autobiografie jak zawsze w cenie

W 2023 roku kontynuowany był w polskiej literaturze także trend autobiografizmu. Tutaj koniecznie trzeba wymienić dwa tytuły. Czerwony młoteczek Doroty Kotas i Moja ukochana i ja Renaty Lis. Obie autorki, dając nam wgląd we własne życie, emocje i doświadczenie, działają także na rzecz normalizacji różnorodności.

Literackie regionalia

Kaszuby i Mazury to dwa regiony, w które polscy autorzy i polskie autorki zapuszczali się w ubiegłym roku najchętniej. Dlaczego akurat te dwa kierunki? Powodów jest kilka. Na pewno zainteresowanie losami mniejszości oraz tożsamością Kaszubów i Mazurów, a także fascynacja skomplikowaną historią tych ziem. Kaszuby i Mazury pojawiały się w książkach reportersko-eseistycznych, takich jak Sopoty Tomasza Słomczyńskiego czy Welewetka Stasi Budzisz, ale także w powieściach Toń Ishbel Szatrawskiej, w serii Między jeziorami Magdaleny Wali oraz w Sadze kaszubskiej Darii Kaszubowskiej.

Renesans opowiadań

Czyżby polscy czytelnicy i czytelniczki przekonali się do opowiadań? Chyba tak, skoro pojawia się ich coraz więcej na polskim rynku. Chociaż jeszcze kilkanaście, kilka lat temu wydawano ich jak na lekarstwo. W ubiegłym roku pojawiło się kilka bardzo ciekawych zbiorów, zarówno polskich autorów, jak i tłumaczeń. Na pewno warto zwrócić uwagę na Ciężar skóry Małgorzaty Rejmer i Idzie tu wielki chłopak Grzegorza Bogdała, a z tych tłumaczonych Ptaki Samanty Szweblin, Komu ukazał się wiatr Carsona McMullera, czy też Przeklęty królik Bory Chang.

Fenomen literatury Young Adult

W ubiegłym roku chyba najgorętszym tematem dyskusji literackich, okołoliterackich stała się literatura Young Adult. Na wszystkich targach książki i festiwalach literackich odbywały się panele dyskusyjne na ten temat. W prasie ukazywały się artykuły, w których szukano odpowiedzi na pytania, na czym polega fenomen tej literatury. Dlaczego najdłuższe kolejki na różnych wydarzeniach literackich ustawiają się właśnie do przedstawicieli i przedstawicielek tego gatunku i czy treści przekazywane przez te książki są odpowiednie dla młodych ludzi. Charakterystyczne dla tych wszystkich dyskusji było to, że bardzo rzadko uczestniczyli w nim najbardziej zainteresowani, czyli młodzi ludzie.

Literacka Nagroda Nobla 2023

Gdyby istniała nagroda dla największego szczęściarza na polskim rynku literackim, w ubiegłym roku na pewno tytuł ten przypadłby wydawnictwu Art Rage. Kiedy gruchnęła wiadomość o tym, że Jon Fosse, norweski pisarz i dramaturg, otrzymał Literacką Nagrodę Nobla, wszyscy rzucili się do internetu sprawdzać, czy jego książki możemy przeczytać w Polsce. Okazało się, że w ofercie ma je właśnie małe niszowe wydawnictwo ArtRage. Dzięki tej oficynie możemy zapoznać się nie tylko z prozą Noblisty, ale przeczytać również wiele innych wybitnych książek, w które nie zainwestowałyby większe wydawnictwa, uznając je za zbyt niszowe i przeznaczone tylko dla koneserów i krytyków literackich.

Ekranizacje literackich klasyków

Klasyka się nie starzeje, co udowodniły trzy premiery filmowo-serialowe ubiegłego roku. Chłopi Władysława Reymonta, Dewajtis Marii Rodziewiczówny i Znachor Tadeusza Dołęgi-Mostowicza. Te trzy tytuły zyskały nowe wydania i na pewno wielu nowych czytelników.