Fame Art miało być wydawnictwem muzycznym. Zrządzenie losu sprawiło jednak, że dziś jest jednym z najciekawszych niezależnych wydawców ambitnej literatury.

Fame Art powstało w 2015 r. w Lublinie jako wydawnictwo muzyczne. Jego właścicielką jest Natalia Moskal, wokalistka i autorka piosenek. Założyła je, bo ceni sobie niezależność – chciała tworzyć muzykę i nagrywać płyty w zgodzie z sobą i na własnych warunkach.

Pomysł rozszerzenia działalności wydawniczej o literaturę podsunął właścicielce Fame Art jej ojciec. Po lekturze biografii Isaaca Bashevisa Singera, amerykańskiego pisarza, tworzącego w języku jidysz, tato zainteresował Natalię Moskal postacią siostry noblisty, Ester, która również pisała, ale niestety mało zarówno o niej, jak i jej dorobku, wiemy.

Dwa kierunki rozwoju: literatura żydowska i proza feministyczna

Właścicielka wydawnictwa podchwyciła pomysł, zdobyła prawa do książki Ester Singer Kreitman, przetłumaczyła ją z języka angielskiego, a potem próbowała zainteresować tekstem polskie wydawnictwa. Żadne jednak nie zdecydowało się go opublikować.

Wówczas Natalia Moskal postanowiła rozszerzyć działalność Fame Art o wydawanie książek i w 2016 r. nakładem lubelskiej oficyny ukazał się zbiór opowiadań Ester Singer Kreitman pt. „Rodowód”.

Profil wydawniczy Fame Art od początku rozwijany jest bardzo konsekwentnie. Po opowiadaniach Ester Singer Kreitman Natalia Moskal wydała książkę „Moimi słowami” ikony feminizmu Ruth Bader Ginsburg. Ta pozycja wyznaczyła nowy kierunek rozwoju wydawnictwa – książki o kobietach, pisane przez kobiety, teksty feministyczne i herstorie.

Natalia Moskal nie zapomniała jednak o założeniu, który stoi u podstaw wydawnictwa Fame Art. Niezmiennie realizuje koncepcję promocji literatury żydowskiej oraz przywracania czytelnikom dorobku zapomnianych pisarzy i pisarek. Dzięki Fame Art polski czytelnik otrzymał dostęp do prozy pisarzy i pisarek pomijanych przez duże wydawnictwa.

Misja wydawnictwa

Książki lubelskiej oficyny wydawane są bardzo starannie. Fame Art dba o jakość przekładu oraz graficzną i edytorską stronę publikacji. Na stronie wydawnictwa czytamy:

„Dobierając projekty dokładamy wszelkich starań, aby były przygotowane na najwyższym poziomie merytorycznym i estetycznym. Zależy nam także na tym, aby zaskakiwać naszych słuchaczy i czytelników, stawiać im kulturalne wyzwania, ale też sprawiać przyjemność w obcowaniu ze sztuką.
Z pasją poszukujemy ciekawych, wybitnych, lecz zapomnianych artystów i staramy się na nowo skierować na nich reflektory.”

Fame Art stało się ważnym wydawcą literatury żydowskiej w Polsce. W ofercie wydawnictwa znajdziemy tytuły autorstwa m.in. Ester Singer Kreitman, Izaaka Baszewisa Singera, Fradla Sztoka, Izraela Joszuy Singera tłumaczone z języka jidysz. Nakładem Fame Art ukazała się także książka Singerowie: kolejne wygnanie Maurice’a Carra – biografia Ester Singer Kreitmann, autorstwa jej syna.

Lubelska Oficyna wydaje także książki głośne, nominowane do ważnych nagród, recenzowane w najważniejszych czasopismach literackich na świecie. Do takich pozycji należą: „Dzienniki raka” Audre Lorde, Niedostatek Lynn Steger Strong czy Śpiew ptasich serc Viktorii Lloyd-Barlow.

Znajdziemy w Fame Art także prawdziwe perełki wyszukane przez właścicielkę wydawnictwa, takie jak np. tekst „Mrówki nie mają skrzydeł” Silvy Gentilini.

Top 6 książek wydawnictwa Fame Art

Jeśli do tej pory nie mieliście okazji zapoznać się z tytułami Fame Art, poniżej zamieszczamy listę 6 tytułów, od których warto zacząć przygodę z jego książkami.

„Rodowód” Ester Singer Kreitman (przekład Natalia Moskal)

Rodowód to pierwsza książka wydana przez Fame Art i jednocześnie pierwszy tytuł żydowskiej pisarki, który pojawił się w polskim tłumaczeniu. Natalię Moskal na tyle zafascynowała postać nieznanej siostry noblisty Isaaca Bashevisa Singera oraz pierwszej żydowskiej feministki, że najpierw zdobyła prawa do wydania książki, potem ją przetłumaczyła, a następnie wydała.

Jak czytamy w przedmowie do „Rodowodu”:

„Pasjonują mnie historie kobiet. Kobiet doświadczonych trudami życia, lekceważonych bądź wykorzystywanych, ale silnych i niezależnych, które mimo przeciwności losu odnalazły drogę do sukcesu. Kiedy dzięki moim rodzicom, których pasjonuje literatura żydowska, natrafiłam na postać Ester Kreitman (1891–1954), zainteresowałam się życiem i twórczością pisarki, a zwłaszcza nieco feministycznym zabarwieniem jej powieści i opowiadań.”

Przekład, który Natalia Moskal dokonała z języka angielskiego, został przedyskutowany z konsultantką języka jidysz profesor nauk humanistycznych Monika Adamczyk-Garbowska, tak by jak najwierniej oddać zamysł autorki oraz kulturę i tradycję żydowską.

„Rodowód” to zbiór opowiadań, który podzielony został na dwie części. W pierwszej – „Opowiadania ze sztetl” – znajdziemy teksty, których tematem jest codzienne życie w polskich żydowskich miasteczkach. Druga część – „Opowiadania londyńskie” – zawiera teksty z akcją osadzoną w Londynie podczas II wojnie światowej i krótko po niej.

W prozie Ester Singer Kreitman urzekają najbardziej wrażliwość i zmysł obserwacji, dzięki którym możliwe staje się dla niej wyrażenie czegoś ważnego dla bohatera lub bohaterki bądź fabuły, poprzez szczegół, drobiazg dla innych niezauważalny. Podobnie zachwycające jest poczucie humoru pisarki, dające nam często doświadczenie śmiechu przez łzy.

Dzięki Fame Art proza Ester Singer Kreitman znalazła należne jej miejsce obok dorobku wybitnych, ale niestety wciąż bardziej znanych na świecie braci.

„Dzienniki raka” Audre Lorde (przekład Anna Dzierzgowska)

Audre Lorde była amerykańską pisarką i poetką, feministką oraz aktywistką na rzecz praw obywatelskich i mniejszości seksualnych. Dzienniki raka to z jednej strony intymna opowieść o doświadczeniu choroby i lęku przed śmiercią, a z drugiej intelektualna, eseistyczna wiwisekcja najważniejszych problemów Ameryki tamtych czasów.

„Jako kobiety nie możemy sobie pozwolić na odwracanie wzroku ani na traktowanie raka jako prywatnego, skrytego osobistego problemu. […] Wczesne wykrywanie i wczesne leczenie są w przypadku raka piersi kluczowe i tylko one mogą te ponure statystyki przeżywalności poprawić. Aby jednak częstość wczesnego wykrywania i wczesnego leczenia wzrosła, Amerykanki muszą uwolnić się od społecznych stereotypów dotyczących wyglądu na tyle, by zdać sobie sprawę, że utrata piersi […] jest zdecydowanie lepsza niż utrata życia.” (Audre Lorde, „Dzienniki raka”)

Audrey Lorde pisze o raku szczerze, pokazuje chorobę także od cielesnej strony, opisuje towarzyszący jej ból, szwy pooperacyjne, ropnie. Pisze o żałobie po piersi, o presji operacji plastycznej, o nacisku wywieranym na kobiety, by jak najszybciej wróciły po chorobie do normalnego życia. Niezwykle poruszająca, skłaniająca do refleksji lektura.

„Niedostatek” Lynn Steger Strong (przekład Ewa Borówka)

Niedostatek został uznany za najlepszą książkę roku 2020 m.in. przez „Time Magazine”, „The New Yorker” oraz „Kirkus”. To książka, którą powinna przeczytać każda kobieta, mająca poczucie „bycia niewystarczającą”.

„W cieniach pod oczami, bliżej wewnętrznego kącika, kryje się niedostatek. W jej oddechu, na jej wargach wyczuwam jego woń, kwaskowatą, pełną desperacji.” (Lynn Steger Strong, „Niedostatek”)

Główna bohaterka zmaga się z poczuciem, że jest „niedoskonała” w każdym obszarze życia. Wyrzuca sobie, że nie potrafi sprostać oczekiwaniom społeczeństwa, męża, rodziców, że jest beznadziejną matką.

„Ciekawe, czy krewni, którzy usiłują się nawzajem kochać i zbyt długo im to nie wychodzi, umieją jeszcze słyszeć słowa inne niż te świadczące o niespełnieniu oczekiwań.” (Lynn Steger Strong, „Niedostatek”)

Do tego dochodzi jeszcze wizja bankructwa. Wszystko wymyka się jej z rąk. Pocieszenie przynosi tylko poranne bieganie i odnowienie więzi z przyjaciółką z młodości. Wspierając się nawzajem próbują odzyskać kontrolę nad życiem. Ale czy będą w stanie?

„Śpiew ptasich serc” Viktoria Lloyd-Barlow (przekład Ewa Borówka)

Śpiew ptasich serc był nominowany do nagrody Bookera 2023. Oto jak jury nagrody uzasadniło nominację:

„Napisany z perspektywy matki w spektrum autyzmu Śpiew ptasich serc to liryczny debiut powieściowy, który po mistrzowsku splata wątki rodzinnej miłości, przyjaźni, klas społecznych, uprzedzeń i traumy, łącząc psychologiczną wnikliwość z elokwentnym dowcipem.”

Czy po takiej rekomendacji potrzeba więcej zachęt? Jeśli powyższe słowa Was nie przekonały, że warto sięgnąć po powieść Victorii Lloyd-Barlow, to może jeszcze dodam, że to piękna opowieść o relacji między matką a dorastającą córką, o fascynującym życiu wewnętrznym bohaterki, która postrzega rzeczywistość inaczej niż większość z nas i o tęsknocie za akceptacją.

„Stale cofam się przed ludźmi; cały świat to dla mnie karuzela pomieszczeń, do których weszłam przez pomyłkę. I nikt nigdy nie pozwala mi się rozsiąść, zaraz wzywają mnie do kolejnego pokoju, w którym wymaga się odmiennego zestawu zachowań.” („Śpiew ptasich serc” Viktoria Lloyd-Barlow)

Zachwyca również język powieści, sposób narracji i błyskotliwe dialogi. Na pochwały zasługują także kreacje bohaterek: Sunday, Dolly i Vity i uderzający wiarygodnością opis międzyludzkich relacji.

„Towarzysz Nachman”, Izrael Joszua Singer (przekład Krzysztof Modelski)

Izreal Joszua Singer to brat Isaaka Bashevisa Singera oraz Ester Singer Kreitman. Dzieła tego niezwykle utalentowanego literacko rodzeństwa wydawnictwo Fame Art przypomina czytelnikom konsekwentnie od czasu swojego powstania.

Towarzysz Nachman napisany w języku jidysz w 1938 r., to pierwsza powieść tego pisarza, która ukazuje się nakładem lubelskiej oficyny.

W portfolio Fame Art znajdziemy także opowiadania Izreala Joszuy Singera: Na obcej ziemi i Perły. To właśnie w przedmowie do tego pierwszego zbioru czytamy o powodach, dla których Fame Art tak bardzo zaangażowało się w promocję literatury żydowskiej w Polsce.

„Utalentowane literacko, tworzące wyłącznie w jidysz rodzeństwo Singerów – Ester, Izrael i Izaak – sporą część życia spędziło poza Polską, ale o każdym z nich można powiedzieć (…) „To przecież w Polsce wszystko się zaczęło”. Jako polski wydawca uważamy, że rzeczą niezwykle ważną jest potrzeba, a nawet swoisty nakaz pokazywania, że Polska była przede wszystkim obszarem, na którym Żydzi żyli przez wieki i byli częścią polskiego społeczeństwa. Jest to najlepszy sposób na przeciwstawianie się wizji Polski wyłącznie jako grobu milionów Żydów zamordowanych w czasie Holokaustu, wizji, która i w Polsce jest szeroko rozpowszechniona.”

„Towarzysz Nachmann” to przejmująca opowieść o człowieku, którego uwiodły rewolucyjne idee. W ruchu robotniczym upatrywał nadziei na poprawę warunków życia i awans społeczny. Gotów był więc porzucić tradycję i wiarę w imię idei sprawiedliwości społecznej.

Niestety, jak się okazuje, nie ma ucieczki od losu biednego Żyda. Ale bohater albo nie jest tego świadomy albo wciąż się łudzi.

Pisarz nie tylko z wielką wrażliwością oddaje dramat głównego bohatera, lecz także z reporterskim sznytem opisuje życie w najuboższych przedwojennych żydowskich dzielnicach.

„Mrówki nie mają skrzydeł” Silva Gentilini (przekład Ewa Trzcińska)

Silva Gentilini, autorka scenariuszy serialowych i filmowych, napisała swoją debiutancką powieść korzystając z doświadczeń kobiet w swojej rodzinie.

Mrówki nie mają skrzydeł to niezwykle szczera opowieść o przemocy psychicznej i fizycznej wobec kobiet, o cierpieniu matki, która musiał porzucić dziecko i o potrzebie wolności.

„Kiedy mnie bił, czułam w ustach krew. Była lepka i smako­wa­ła jak stary klucz. Każde uderzenie przypominało nagły podmuch wiatru, który gwałtownie odwraca głowę, tak że aż szczękają zęby. Czasami któryś z nich wypadał i odnajdowałam go w ustach. Ile trwało to bicie i kopanie? Kilka chwil. Potem w moim ciele wzbierała milcząca wściekłość. Pragnęłam krzyczeć, uciec, stać się kimś in­nym, bohaterką jakiegoś zabawnego filmu, zamieszkać u porządnej rodziny, która by mnie wzięła do siebie. Zamienić się w bezpańskiego kota, złotą rybkę, kwiatek, kamień. Albo jeszcze lepiej: w mrówkę. Bo mrówki są niezłomne w dążeniu do celu: biorą jakiś okruszek – czegokolwiek – i go niosą. Bez względu na wszystko. Nic ich nie zatrzyma. Możesz rozdeptać jedną, lecz pozostałe się nie przelękną. Zmienią trasę i ruszą dalej.”

W powieści poznajemy losy dwóch kobiet, które dzieli kilkadziesiąt lat. Obie są ofiarami patriarchatu i systemowej przemocy wobec kobiet.

Pierwsza urodziła się na początku XX wieku i stała się niewolnicą skostniałych konwenansów, stereotypów i przekonań. Druga, żyjąca pół wieku później doznała niebywałej przemocy ze strony ojca. Jak pisze na okładce książki dziennikarka Renata Kim:

„Bardzo boli czytanie o życiu, w którym zawsze jest jakiś On: ojciec, mąż czy lekarz, który katuje, gwałci, wykorzystuje albo oszukuje. Boli też uświadomienie sobie, że nam, kobietom, zbyt często brakuje siły, by bronić się nawzajem przed przemocą. Że odwracamy wzrok, wolimy udawać, że nic się nie dzieje.”

Warto śledzić działalność Fame Art. Wydając ambitne pozycje wydawnicze, konsekwentnie realizując misję wprowadzania na polski rynek pisarzy i pisarek zapomnianych, koncentrując się na literaturze feministycznej, należy do czołówki polskich wydawców niezależnych.

Mamy nadzieję, że skorzystacie z naszych podpowiedzi i rozpoczniecie literacką przygodę z tą kameralną oficyną. Satysfakcja gwarantowana.