Maria Janion

Wyniki wyszukiwania, prezentowane na stronie, dopasowane są do kryteriów wyszukiwania podanych przez użytkownika. Staramy się wyróżniać produkty, które mogą szczególnie zainteresować naszych użytkowników, używając w tym celu oznaczenia Bestseller lub Nowość. Pozycje na liście wyników wyszukiwania mogą być również sortowane - parametr sortowania ma pierwszeństwo nad pozostałymi wynikami.

Zmarła w 2020 r. polska literaturoznawczyni, historyczka idei i kultury, specjalistka od europejskiego i polskiego romantyzmu. Profesor zwyczajna nauk humanistycznych, jedna z najwybitniejszych powojennych polskich intelektualistek. Szanowana za odwagę cywilną demaskatorka polskich mitów narodowych, otwarta feministka, zdecydowana krytyczka wszelkich postaw wykluczających i dyskryminacyjnych występująca przeciw mizoginii, rasizmowi i homofobii. Zaliczana w poczet członków Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności. Odznaczona francuskim Narodowym Orderem Zasługi. Książki Marii Janion to pozycje mające zasadnicze znaczenie nie tylko dla badań literackich, ale i całej polskiej humanistyki. Jej legendarne wręcz seminaria dla wielu roczników studentów polonistyki były przełomowym doświadczeniem formacyjnym.

Maria Janion na świat przyszła w 1926 w Mońkach. Jej dzieciństwo trudno uznać za szczęśliwe. Dwoje jej rodzeństwa zmarło jako małe dzieci, a matka zmuszona była do ucieczki przed mężem alkoholikiem i pozostała bez środków do życia. Po przyjeździe do Wilna nie była w stanie utrzymać dwójki pozostałych przy życiu dzieci i wysłała Marie na 6 lat na wychowanie do wujostwa w Siedlcach. Uciekając przed traumą i smutna rzeczywistością, już jako małe dziecko Maria Janion książki czytała wręcz nałogowo. Miłość do nich towarzyszyła jej zresztą całe życie i o liczbie zgromadzonych w jej warszawskim mieszkaniu woluminów krążyły legendy. Z matką i bratem zamieszkała ponownie dopiero w 1937 r. Szkołę powszechną ukończyła już w Wilnie. Na początku II wojny światowej kontynuowała naukę w radzieckiej szkole średniego stopnia, a podczas okupacji niemieckiej uczestniczyła w tajnych kompletach. Należała również do podziemnego harcerstwa. W 1945 r. jej rodzina opuściła Wileńszczyznę i osiedliła się w Bydgoszczy. Jeszcze w tym samym roku Maria zdała eksternistycznie maturę i zaczęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Łódzkim. W 1949 r. wstąpiła do PZPR i przeniosła się do Warszawy, gdzie rozpoczęła trwającą aż do samej emerytury współpracę z Instytutem Badań Literackich PAN. W Instytucie wykonała ogromną pracę edytorską, redagowała lub współredagowała wiele fundamentalnych wydawnictw, w tym serię Historia i Teoria Literatury. Studia i monumentalną Bibliotekę Romantyczną. Od końca lat 50-tych zaangażowała się w działalność dydaktyczną i niemal do końca życia była jedną z najbardziej charyzmatycznych wykładowczyń w powojennej humanistyce, a wpływ, który wywarła, również przez swoje rewolucyjne książki, Maria Janion na kształtowanie się kolejnych pokoleń humanistów jest trudny do przecenienia. Od 1957 r. pracowała w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku, z której został wyrzucona w ramach represji marcowych. Później związała się z Uniwersytetem Gdańskim. W 1963 r. uzyskała tytuł profesora nadzwyczajnego a 10 lat później zwyczajnego, zaczęła też prowadzić seminaria doktoranckie na IBL. W swojej karierze wypromowała ponad 22 doktoraty. Przez cały czas pisała też niestrudzenie Maria Janion książki, rozprawy i artykuły.

W latach 70-tych zaangażowała się w działalność opozycyjną, pod koniec dekady ostatecznie odchodząc z Partii. Współtworzyła Towarzystwo Kursów Naukowych, a podpis Marii Janion widniał (wśród 63 innych) na liście poparcia intelektualistów dla strajków sierpnia ‘80. W stanie wojennym zwolniona z Uniwersytetu Gdańskiego, zaczęła prowadzić wykłady na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1983 r. kontynuowała swoją pracę i słynne seminaria w Gdańsku aż do 1990 r., kiedy to ograniczyła swoją działalność dydaktyczną do seminariów doktoranckich w IBL, zajęć na UW oraz (od 1992 do 2010 r.) otwartych seminariów pod patronatem Szkoły Nauk Społecznych przy Instytucie Socjologii i Filozofii PAN. Przez 7 lat zasiadała w jury Nagrody Literackiej Nike. Praktycznie całe życie poświeciła pracy naukowej, do później starości przeznaczając na nią kilkanaście godzin.

Do pewnego stopnia podsumowaniem jej życia, twórczości i naukowej drogi był wydany w 2013 r. i przeprowadzony przez jej wychowankę, Kazimierę Szczukę, dwutomowy wywiad rzeka zatytułowany Janion. Trany – traumy – transgresję. Maria Janion opowiada w nim między innymi smutną historię swojego dzieciństwa, jak również mówi otwarcie o swojej homoseksualnej orientacji.

Maria Janion – Gorączka romantyczna i duch inności

Od początku pracy naukowej najbliższy jej sercu był romantyzm. Bez wątpienia jej ogromnym osiągnieciem było niemal całkowicie nowe spojrzenie na tę epokę. Pisząc kolejne artykuły i książki, Maria Janion nieustannie rozwijała swoją koncepcję romantyzmu rozumianego jako formacja kulturowo-psychologiczna, wielka rewolucja wyobraźni i sfery symbolicznej. Dla badaczki był to prawdziwy przewrót mający dalekosiężne konsekwencje kulturowo-polityczne. To ona zauważyła, że mity i myślenie romantyczne są elementami głęboko i trwale zakorzenionymi w polskim imaginarium i pokazała ich powiązanie z XX-wiecznymi dziejami Polski. Zajmowała się analizą mających romantyczne źródła heroicznych mitów leżących u podstaw wielu tragicznych wydarzeń w naszej historii. Regularnie oskarżana o szarganie narodowych świętości nigdy nie szła na kompromisy moralne. Zawsze występowała w obronie marginalizowanych i dyskryminowanych, walczyła z antysemityzmem, rasizmem, homofobią i patriarchatem. W publikacjach tj. Gorączka romantyczna Maria Janion akcentowała wolnościowy i w dużej mierze anarchistyczny charakter romantycznej rewolucji. Jako jedna z pierwszych poświeciła sporo miejsca w swoich badaniach figurze Innego, a książki Marii Janion tj. Kobiety i duch inności, Wampir. biografia symboliczna, czy Bohater, spisek, śmierć: wykłady żydowskie to dziś pozycje absolutnie klasyczne.

Zmarła w 2020 r. w Warszawie, została pochowana na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (w Alei Profesorskiej).