Prolog
Naszyjnik Semley
Jak odróżnić legendę od prawdy na światach niewyobrażalnie dalekich? Na bezimiennych planetach, zwanych przez swoich mieszkańców po prostu światami, planetach bez historii, gdzie przeszłość to sprawa mitu, gdzie powracający badacz stwierdza, że jego czyny sprzed kilku lat stały się gestem boga. Irracjonalizm wypełnia przepaść czasu, której dwa brzegi łączą nasze światłowce, a w jego mroku plenią się jak zielsko niepewność i niewspółmierność.
Ktoś, kto chce opowiedzieć historię człowieka, zwykłego uczonego Ligi, który udał się przed niewielu laty na jeden z takich bezimiennych, na wpół poznanych światów, czuje się jak archeolog wśród tysiącletnich ruin, przeciskający się przez gąszcz liści, kwiatów, gałęzi i pnączy, by nagle natknąć się na przejrzystą geometrię koła lub polerowanego narożnika; a potem wchodzi w jakieś zwyczajne, oświetlone słońcem drzwi, by w ciemnym wnętrzu ujrzeć nieoczekiwaną iskierkę ognia, błysk klejnotu, ledwie widoczny ruch kobiecej ręki.
Jak odróżnić fakt od legendy, prawdę od prawdy?
W opowieści Rocannona powracają błękitne błyski klejnotu. Zacznijmy ją od tego:
8. Strefa Galaktyczna, numer 62: Fomalhaut II.
Istoty rozumne (gatunki poznane):
Gatunek I
A. Gdemiar (l. poj. Gdem): Wysoce inteligentni, w pełni człekokształtni jaskiniowcy. Wzrost 120–135 cm, skóra jasna, włosy ciemne. W momencie kontaktu ci troglodyci posiadali wyraźnie rozwarstwione oligarchiczne społeczeństwo typu miejskiego, zmodyfikowane zjawiskiem kolonii telepatycznych, oraz technologicznie nastawioną kulturę okresu wczesnej stali.
Skok technologiczny od kultury przemysłowej, poziom C na skutek wypraw Ligi w latach 252–254. W r. 254 oligarchowie okręgu Kirien otrzymali automatyczny statek zapewniający połączenie z Nową Południową Georgią. Status C.
B. Fiia (l. poj. Fian): Wysoce inteligentni, w pełni człekokształtni, tryb życia dzienny, śr. wys. ok. 130 cm. Wśród obserwowanych osobników przeważał typ jasnoskóry i jasnowłosy. Sporadyczne kontakty sugerowały społeczeństwo typu osiadłej i koczowniczej wspólnoty, częściowo telepatię kolonialną z pewnymi oznakami krótkodystansowej telekinezy. Rasa sprawia wrażenie antytechnologicznej, o minimalnych, płynnych wzorcach kulturowych. Kontakt bardzo utrudniony. Nieopodatkowani. Status E?
Gatunek II
Liuar (l. poj. Liu): Wysoce inteligentni, człekokształtni, tryb życia nocny, śr. wys. ok. 170 cm. Mieszkają w grodach obronnych, społeczeństwo typu klanowego, technologia zablokowana na epoce brązu, kultura rycerska. Horyzontalny podział społeczeństwa na dwie pseudorasy: a) Olgyior – ludzie średni – jasnoskórzy i ciemnowłosi; b) Angyar, panowie – bardzo wysocy, ciemnoskórzy i jasnowłosi…
– To ona – powiedział Rocannon, spoglądając znad Kieszonkowego przewodnika po istotach rozumnych na bardzo wysoką, ciemnoskórą i jasnowłosą kobietę. Stała w głębi długiego korytarza muzeum nieruchomo, wyprostowana, w koronie złotych włosów, wpatrzona w gablotę. Wokół niej kręciło się czterech niespokojnych brzydkich karłów.
– Nie wiedziałem, że Fomalhaut II ma oprócz troglodytów tyle tych ludów – powiedział Ketho, kurator.
– Ja też. Tu są nawet wymienione „niepotwierdzone” gatunki, z którymi nie doszło do kontaktu. Czas chyba na jakąś gruntowniejszą ekspedycję do nich. Dobrze, że przynajmniej wiemy, kim ona jest.
– Dużo bym dał, by się dowiedzieć, kim ona jest naprawdę…
Pochodziła ze starego rodu pierwszych królów angyarskich i mimo ubóstwa miała włosy błyszczące czystym, szczerym złotem jej dziedzictwa. Mali ludzie, Fiia, kłaniali się na jej widok, nawet gdy jeszcze jako dziecko biegała boso po polach z jasną, płomienną kometą włosów rozjaśniającą mroczną atmosferę Kirien.
Była wciąż jeszcze bardzo młoda, kiedy Durhal z Hallan ujrzał ją i poprosił o jej rękę. Zabrał dziewczynę ze zrujnowanych wieżyc i pełnych przeciągów komnat dzieciństwa do swego wysokiego domu. W Hallan na zboczu góry też nie było wygód, choć zachowało się bogactwo. Okna nie miały szyb, kamienne podłogi były nagie; w zimnej porze roku można się było rano obudzić i ujrzeć długie języki nawianego w nocy śniegu pod każdym oknem. Młoda żona Durhala stawała wąskimi bosymi stopami na zaśnieżonej podłodze, zaplatając pożar swoich włosów i śmiejąc się do młodego małżonka w srebrnym lustrze zdobiącym ścianę jej pokoju. To lustro i ślubna suknia jego matki wyszyta tysiącem drobniutkich kryształków stanowiły cały majątek Durhala. Niektórzy z pomniejszych krewniaków nadal posiadali całe skrzynie brokatowych szat, pozłacane meble, srebrne rzędy dla swoich wierzchowców, srebrem zdobione zbroje i miecze, drogie kamienie i biżuterię, na którą młoda małżonka Durhala zerkała z zazdrością, oglądając się za wysadzanym kamieniami diademem lub złotą broszą, nawet gdy jej właścicielka przystawała, by przepuścić Semley z szacunku dla jej urodzenia i pozycji męża.
Durhal i jego żona Semley zasiadali podczas wielkiej uczty na czwartym miejscu, tak blisko pana na Hallan, że starzec często własnoręcznie nalewał Semley wina oraz rozmawiał o łowach ze swoim bratankiem i następcą Durhalem, spoglądając na młodą parę z ponurą, pozbawioną nadziei miłością. Nadzieja była wielką rzadkością wśród Angyarów z Hallan i całej Krainy Zachodniej od czasu, kiedy pojawili się Władcy Gwiazd ze swymi domami skaczącymi na kolumnach ognia i straszliwą bronią mogącą rozbijać góry. Naruszyli oni stare obyczaje czasów pokoju i czasów wojny i choć sumy były niewielkie, honor Angyarów cierpiał wielce, że musieli płacić podatki, daninę na wojnę, jaką Władcy Gwiazd mieli stoczyć z jakimś dziwnym wrogiem, gdzieś w pustych przestrzeniach między gwiazdami, kiedyś na końcu czasu. „To będzie także wasza wojna”, mówili, ale już całe pokolenie Angyarów siedziało w daremnym wstydzie w swoich wielkich komnatach, patrząc, jak rdzewieją ich długie miecze, jak ich synowie dorastają, nie zadawszy ciosu w bitwie, a córki wychodzą za biedaków lub nawet ludzi średnich, nie mając w posagu bogatego łupu godnego męża szlachetnego rodu. Pan na Hallan z zasępioną twarzą spoglądał na jasnowłosą parę, słuchając ich śmiechu, kiedy pili cierpkie wino i weselili się w zimnej, zrujnowanej, okazałej fortecy swojej rasy.
Czasami Semley ze stwardniałą twarzą rozglądała się po sali i widziała na miejscach znacznie poniżej swego, nawet daleko wśród mieszańców i ludzi średnich, na tle białej skóry i czarnych włosów lśnienia i blaski drogocennych kamieni. Ona nic nie wniosła mężowi w posagu, ani jednej srebrnej szpilki. Suknię z tysiącem kryształków schowała do skrzyni na ślub córki, jeżeli będą mieć córkę.
Urodziła córkę i nazwali ją Haldre, a kiedy jej mała brązowa główka porosła nieco już dłuższym włosem, zabłysło na niej szczere złoto; dziedzictwo wielkopańskich przodków, jedyne złoto, jakie kiedykolwiek będzie jej własnością…
Semley nie wspominała mężowi o tym, co jej doskwiera. Przy całej dobroci, jaką miał dla niej, Durhal w swojej dumie żywił pogardę dla zawiści i dla próżnych zachcianek, a Semley bała się jego pogardy. Zdradziła się jednak przed siostrą Durhala, Durossą.
– Moja rodzina miała kiedyś wielki skarb – powiedziała. – Był to szczerozłoty naszyjnik z błękitnym kamieniem, to się chyba nazywa szafir.
Durossa potrząsnęła głową i uśmiechnęła się, również niepewna nazwy. Była późna ciepła pora, jak północni Angyarowie nazywają lato swego osiemsetdniowego roku, licząc cykl miesięcy na nowo od każdego zrównania, co Semley uważała za dziwaczny kalendarz, dobry chyba tylko dla średnich ludzi. Jej ród dożywał końca, ale był starszy i miał czystszą krew niż rody z północno-zachodnich kresów, które zbyt często mieszały się z Olgyiorami. Siedziała z Durossą w słońcu na kamiennej ławie podokiennej, wysoko w Wielkiej Wieży, gdzie mieszkała starsza kobieta. Młodo owdowiała i bezdzietna, Durossa została po raz drugi zaślubiona panu na Hallan, swemu stryjowi. Ponieważ było to drugie małżeństwo dla nich obojga i byli spokrewnieni, Durossa nie miała tytułu pani na Hallan, który pewnego dnia otrzyma Semley, ale zasiadała obok starego pana na wysokim krześle i rządziła wraz z nim jego włościami. Starsza od swego brata Durhala, lubiła jego młodą żonę i uwielbiała ich jasnowłosą córeczkę Haldre.
– Kupiono go – opowiadała Semley – za cały okup, który mój przodek Leynen dostał po zwycięstwie nad Księstwami Południa. Pomyśl tylko, wszystkie pieniądze z całego królestwa za jeden klejnot! Na pewno przyćmiłby wszystkie klejnoty Hallan, nawet te kryształy duże jak jaja kooba, które nosi twoja kuzynka Issar. Był tak piękny, że dostał własne imię, Oko Morza. Nosiła go moja prababka.
– A ty nigdy go nie widziałaś? – spytała starsza kobieta leniwie, spoglądając w dół na zielone zbocza, gdzie długie lato wysyłało swoje gorące, wiecznie niespokojne wiatry na lasy i białe drogi ciągnące się hen, aż na morski brzeg.
– Zaginął przed moim urodzeniem.
– Zabrali go Władcy Gwiazd?
– Nie, mój ojciec powiedział, że klejnot został ukradziony przed przybyciem Władców Gwiazd na nasze ziemie. Nie chciał mówić na ten temat, ale pewna stara kobieta ze średnich ludzi znająca mnóstwo opowieści powtarzała mi nieraz, że Fiia wiedzą, gdzie jest klejnot.
– Ach, chciałabym zobaczyć tych Fiia! – westchnęła Durossa. – Tyle się o nich słyszy w pieśniach i opowieściach, dlaczego nigdy nie zaglądają w nasze strony?
– Zbyt wysoko i zbyt chłodno zimą, jak sądzę. Oni lubią słoneczne doliny południa.
– Czy są podobni do Gliniaków?
– Gliniaków nigdy nie widziałam; trzymają się od nas z daleka tam, na południu. Podobno są nieforemni i biali jak ludzie średni. Fiia są piękni, wyglądają jak dzieci, tylko szczuplejsze i mądrzejsze. Tak, ciekawe, czy wiedzą, gdzie jest naszyjnik, kto go ukradł i gdzie schował! Pomyśl, Durossa, gdybym tak mogła wejść do Wielkiej Sali Hallan i usiąść obok męża z ceną królestwa na szyi, przyćmiłabym inne kobiety tak, jak on przyćmiewa wszystkich mężczyzn!
Durossa pochyliła głowę nad dzieckiem, które z zainteresowaniem oglądało swoje brązowe stópki, siedząc na skórze między matką a ciotką.
– Semley jest niemądra – szepnęła do dziecka. – Semley, która błyszczy jak spadająca gwiazda, Semley, której mąż nie kocha innego złota poza złotem jej włosów.
A Semley, zapatrzona ponad zielonymi wzgórzami w stronę dalekiego morza, milczała.
Minęła zimna pora i Władcy Gwiazd znowu przybyli po daninę na wojnę z końcem świata – tym razem używając jako tłumaczy pary karłowatych Gliniaków i obrażając w ten sposób wszystkich Angyarów do granic rebelii. Potem minęła następna pora ciepła, Haldre wyrosła na uroczą, rozgadaną dziewuszkę i Semley przyniosła ją któregoś ranka do słonecznego pokoju Durossy w wieży. Semley miała na sobie stary błękitny płaszcz, włosy przykryła kapturem.
– Zaopiekuj się Haldre przez kilka dni – powiedziała szybko i spokojnie. – Jadę na południe do Kirien.
– Chcesz odwiedzić ojca?
– Chcę odnaleźć swoje dziedzictwo. Twoi kuzyni z Hagret pokpiwali z Durhala. Nawet ten mieszaniec Parna może mu dokuczać, bo jego żona, ta kluchowata, czarnowłosa flądra, ma aksamitną kapę na łoże, diamentowy kolczyk i trzy szaty, a żona Durhala musi chodzić w łatanej sukni…
– Durhal jest dumny ze swojej żony, nie z jej sukien.
Ale Semley była niewzruszona.
– Panowie na Hallan stają się biedakami we własnym zamku. Przywiozę swojemu panu posag godny moich przodków.
– Czy Durhal wie, że wyjeżdżasz?
– Mój powrót będzie szczęśliwy, to możesz mu powiedzieć – odparła Semley, wybuchając beztroskim śmiechem. Schyliła się, żeby pocałować córkę, odwróciła się i zanim Durossa zdążyła się odezwać, znikła, jakby podmuch wiatru przemknął po zalanej słońcem kamiennej podłodze.
Zamężne kobiety angyarskie nie jeżdżą wierzchem dla zabawy i Semley nie opuszczała Hallan od czasu zamążpójścia, toteż teraz, sadowiąc się w wysokim siodle swojego wiatrogona, poczuła się znowu jak panna, jak szalona dziewczyna, która na skrzydłach północnego wiatru ujeżdżała półdzikie wierzchowce nad polami Kirien. Zwierzę unoszące ją teraz ze wzgórz Hallan było szlachetnej krwi: pasiasta skóra ciasno obciągała puste, lekkie kości, zielone oczy mrużyły się od wiatru, lekkie, ale potężne skrzydła biły powietrze po obu stronach Semley, na przemian odsłaniając i przesłaniając chmury nad jej głową i wzgórza pod jej stopami.
Na trzeci dzień rano przybyła do Kirien i stanęła na zrujnowanym dziedzińcu. Jej ojciec pił całą noc i tak jak dawniej drażniło go poranne słońce wpadające przez dziurawy dach, a widok córki rozdrażnił go jeszcze bardziej.
– Po co wróciłaś? – warknął, nie patrząc na nią zapuchniętymi oczami. Osiwiał, płomień jego włosów przygasł. – Czy młody Halla nie ożenił się z tobą i wracasz chyłkiem do domu?
– Jestem żoną Durhala. Przyjechałam, żeby odzyskać mój posag, ojcze.
Stary pijak warknął z irytacją, ale Semley roześmiała się tak łagodnie, że krzywiąc się, musiał znowu na nią spojrzeć.
– Czy to prawda, ojcze, że Fiia ukradli naszyjnik Oko Morza?
– Skąd mogę wiedzieć? Stare bajdy. To zginęło chyba przed moim urodzeniem. Lepiej bym się wcale nie rodził. Spytaj Fiia, jak chcesz wiedzieć. Idź do nich albo wracaj do męża, ale zostaw mnie w spokoju. Kirien nie jest najlepszym miejscem dla kobiet, złota i innych takich rzeczy. Kirien jest skończone, to ruina, puste mury. Synowie Leynena nie żyją, a ich bogactwa znikły. Idź swoją drogą, dziewczyno.
Szary i spuchnięty jak pająk gnieżdżący się w ruinach poszedł niepewnym krokiem do piwnic, by ukryć się przed jasnością dnia.
Prowadząc pasiastego wiatrogona z Hallan, Semley opuściła swój dawny dom i zjechała ze stromego wzgórza, przez wieś średnich ludzi, którzy pozdrawiali ją z posępnym szacunkiem, pośród pól i pastwisk, gdzie pasły się ogromne, półdzikie herilory z podciętymi skrzydłami, aż do doliny zielonej jak malowana miska i wypełnionej po brzegi słonecznym blaskiem. W głębi doliny leżała wioska Fiia i kiedy Semley zsiadła z wierzchowca, mali ludzie wybiegli do niej z chat i ogrodów. Ze śmiechem wołali cichymi, wysokimi głosami:
– Witaj, żono Halla, pani Kirien, ujeżdżająca wiatr piękna Semley!
Nazywali ją miłymi słowami i słuchała ich z przyjemnością, nie zwracając uwagi na ich śmiech, bo śmiali się ze wszystkiego, co mówili. Ona też tak robiła, mówiła i śmiała się. Stała wysoka, w długim błękitnym płaszczu.
– Witajcie, słoneczni Fiia, przyjaciele ludzi!
Zaprowadzili ją do wsi i zaprosili do jednego ze swoich przewiewnych domów, a wszędzie towarzyszyła im gromadka dzieci. Wieku dorosłego Fiana nie sposób określić, trudno ich w ogóle rozróżnić, a że krążyli nieustannie niczym ćmy wokół świecy, nie wiadomo było, czy mówi się do tego samego osobnika. Wydawało się jednak, że jeden z nich rozmawiał z Semley, podczas gdy inni karmili i głaskali jej wierzchowca oraz przynosili jej wodę do picia i naczynia z owocami z ich karłowatych sadów.
– To nie Fiia ukradli naszyjnik panów Kirien! – krzyknął mały człowiek. – Co Fiia robiliby ze złotem, pani? My mamy słońce w ciepłej porze, a w zimnej porze wspomnienie słońca, mamy złote owoce, złote liście przy zmianie pór, złote włosy naszej pani z Kirien; nie trzeba nam innego złota.
– Więc to jakiś średni człowiek ukradł klejnot?
Odpowiedzią był długi, zwiewny śmiech.
– Jaki średni człowiek miałby odwagę? O, pani na Kirien, jak skradziono wielki klejnot, nie wie żaden śmiertelnik, ani człowiek, ani średni człowiek, ani Fian, ani nikt spośród siedmiu ludów. Tylko zmarli wiedzą, jak przepadł dawno temu, kiedy Kireley Dumny, twój pradziad, wędrował samotnie do jaskiń nad morzem. Ale może znajdzie się u Wrogów Słońca.
– U Gliniaków?
Nieco głośniejszy, nerwowy wybuch śmiechu.
– Usiądź wśród nas, Semley słonecznowłosa, która wróciłaś z północy.
Usiadła z nimi do posiłku i cieszyła się ich wdziękiem równie jak oni jej obecnością. Kiedy jednak usłyszeli, jak powtarza, że pójdzie do Gliniaków, żeby odzyskać swój posag, ich śmiech ucichł i stopniowo robiło się wokół niej coraz puściej. Wkrótce została sam na sam z jednym, zapewne tym, z którym rozmawiała przed posiłkiem.
– Nie chodź do Gliniaków, Semley – powiedział i na chwilę odwaga ją opuściła.
Fian przesunął powoli dłońmi po oczach i powietrze wokół nagle pociemniało. Owoce na talerzu nabrały barwy popielatej, woda znikła ze wszystkich naczyń.
– W dalekich górach dawno temu Fiia i Gdemiarowie rozdzielili się – mówił cicho Fian. – Przedtem byliśmy jednym ludem. Oni są tym, czym my nie jesteśmy. My jesteśmy tym, czym oni nie są. Pomyśl o słońcu, trawie i drzewach rodzących owoce. Pomyśl, że nie wszystkie drogi, które prowadzą w dół, prowadzą również w górę.
– Moja nie prowadzi ani w dół, ani w górę, mój miły gospodarzu, ale prosto do mojego posagu. Pójdę tam, gdzie on jest, i wrócę z nim.
Fian skłonił się ze śmiechem.
Za wioską Semley dosiadła swego wiatrogona i odpowiedziawszy okrzykiem na pożegnania, wzniosła się na przedwieczornym wietrze i odleciała na południowy zachód w stronę jaskiń na skalistych brzegach morza Kirien.
Obawiała się, że będzie musiała wędrować daleko w głąb jaskiń, żeby znaleźć Gliniaków, gdyż mówiono, że nigdy nie wychodzą ze swoich podziemi na światło dzienne, że boją się Wielkiej Gwiazdy i księżyców. Była to daleka droga i wylądowała raz, żeby jej wierzchowiec zapolował na szczury drzewne. Zjadła trochę chleba ze swojej torby. Chleb był już twardy i suchy, przeszedł zapachem skóry, ale zachował coś ze swego smaku. Jedząc go samotnie w cieniu południowego lasu, wspomniała Durhala, jego twarz zwróconą ku niej w blasku świec Hallan. Co mu powie, kiedy wróci do domu z ceną królestwa na szyi? „Chciałam mieć dar godny mego męża, o panie”? Wkrótce ruszyła dalej, ale kiedy dotarła do wybrzeża, słońce już zaszło i Wielka Gwiazda szła w jego ślady. Złośliwy wiatr przybiegł z zachodu, gwałtowny i niestały, i walczący z nim wiatrogon opadł z sił. Pozwoliła mu wylądować na piasku. Natychmiast złożył skrzydła i podwinął pod siebie grube, lekkie łapy z pomrukiem zadowolenia. Semley stała, otulając się ciasno płaszczem i głaszcząc szyję wierzchowca, który położył uszy i nie przestawał mruczeć. Jego ciepłe futro było przyjemne w dotyku, ale wokół jak okiem sięgnąć było tylko szare niebo ze strzępami chmur, szare morze, ciemny piasek. Nagle po piasku przebiegło jakieś niskie, ciemne stworzenie, potem drugie, cała grupka, przysiadając, biegnąc, przystając…
Przywołała ich okrzykiem. Chociaż poprzednio jakby jej nie dostrzegli, teraz w jednej chwili znaleźli się wokół niej. Trzymali się na dystans od wiatrogona, który przestał mruczeć, a sierść zjeżyła mu się lekko pod dłonią Semley. Chwyciła go za uzdę, ciesząc się z obrony, lecz i bojąc się wybuchu wściekłości zdenerwowanego zwierzęcia. Dziwni ludzie stali w milczeniu, ich masywne bose stopy jakby wrosły w piasek. Nie było wątpliwości: byli wzrostu Fiia i we wszystkim innym stanowili ich cień, czarny obraz tamtych roześmianych istot. Nadzy, przysadziści, niezgrabni, mieli proste włosy i szarawą skórę, wilgotną jak skóra robaków; oczy jak kamienie.
– Jesteście Gliniakami?
– Jesteśmy Gdemiarami, ludźmi panów Królestwa Nocy. – Nieoczekiwanie donośny i niski głos zabrzmiał pompatycznie wśród słonego wiatru i mroku, ale podobnie jak z Fiia, Semley nie potrafiła określić, który się odezwał.
– Pozdrawiam was, panowie nocy. Jestem Semley z Kirien, żona Durhala z Hallan. Przybyłam do was w poszukiwaniu mojego posagu, naszyjnika zwanego Okiem Morza, który zaginął dawno temu.
– Dlaczego szukasz go tutaj, o pani? Tutaj jest tylko piasek, sól i noc.
– Szukam go tutaj, bo głęboko ukryci dużo wiedzą o rzeczach zaginionych – odparła Semley, nie lękając się pojedynku na słowa. – A złoto, które pochodzi z ziemi, ciągnie do ziemi z powrotem. Czasem, powiadają, rzecz wraca do tego, kto ją zrobił.
Z tym ostatnim strzeliła na chybił trafił i trafiła w dziesiątkę.
– Znamy naszyjnik Oko Morza z imienia. Był zrobiony w naszych jaskiniach dawno temu i sprzedany Angyarom. Błękitny kamień pochodził z kopalni naszych krewniaków ze wschodu. Ale to są bardzo dawne opowieści, o pani.
– Czy mogę ich posłuchać tam, gdzie są opowiadane?
Przysadziści ludzie milczeli przez chwilę, jakby się zastanawiali. Szary wiatr dął nad piaskiem, ściemniło się jeszcze, ponieważ zaszła Wielka Gwiazda. Szum morza to cichł, to narastał. Wreszcie głęboki głos znów się odezwał:
– Tak, pani, możesz wejść do Głębokich Komnat. Chodź z nami teraz.
Głos był zmieniony, jakby udobruchany, ale Semley nie zwróciła na to uwagi. Poszła za Gliniakami po piasku, trzymając swego wierzchowca krótko za uzdę.
U wejścia do jaskini, bezzębnej, ziejącej paszczy dyszącej ciepłem i stęchlizną, jeden z Gliniaków powiedział:
– Latające zwierzę nie wejdzie.
– Wejdzie – powiedziała Semley.
– Nie – zaprotestowały Gliniaki.
– Tak. Nie zostawię go tutaj. Nie mam prawa go zostawić. Nie zrobi wam krzywdy, dopóki go trzymam za uzdę.
– Nie – powtórzyły niskie głosy, ale inne wtrąciły:
– Jak chcesz.
Po chwili wahania ruszyli dalej. Ogarnęły ich takie ciemności, jakby paszcza jaskini zatrzasnęła się za nimi. Szli gęsiego.
Wkrótce mrok się rozjaśnił – zbliżyli się do wiszącej pod stropem kuli słabego białego ognia. Dalej była następna i jeszcze następna, między nimi ciągnęły się po ścianach długie czarne robaki. Im dalej szli, tym więcej było kul ognistych, aż wreszcie cały tunel wypełniło jasne, zimne światło.
Przewodnicy Semley zatrzymali się u zbiegu trzech korytarzy zamkniętych żelaznymi wrotami.
– Tu zaczekamy, pani – powiedzieli i ośmiu pozostało z nią, a trzech otworzyło środkowe wielkie drzwi i weszło do środka. Wrota zatrzasnęły się za nimi z hukiem.
Córa Angyarów stała nieruchoma, wyprostowana pod ostrym, białym światłem lamp. Wiatrogon przysiadł obok, bijąc końcem pasiastego ogona, a jego wielkie zwinięte skrzydła drgały raz po raz, zdradzając hamowaną chęć ucieczki. Za plecami Semley ośmiu Gliniaków przysiadło na piętach, mamrocząc w swoim języku.
Środkowe wrota otworzyły się ze zgrzytem.
– Wprowadźcie Angyarkę do Królestwa Nocy! – zawołał dudniącym i napuszonym głosem stojący we wrotach Gliniak. Miał coś w rodzaju odzieży na krępym, szarym ciele. – Wejdź i podziwiaj cuda naszej krainy, dzieła rąk panów nocy!
Semley bez słowa szarpnęła uzdę swego wierzchowca i poszła, schylając głowę w drzwiach zrobionych dla karłowatego ludu. Otworzył się przed nią nowy rozjarzony korytarz z wilgotnymi ścianami skąpanymi w białym świetle, tylko tym razem na podłodze zamiast chodnika leżały dwie lśniące żelazne belki ciągnące się równoległą linią jak okiem sięgnąć. Na belkach stał jakiś wózek na metalowych kołach. Posłuszna gestom swego nowego przewodnika Semley bez wahania i bez cienia zdziwienia na twarzy weszła do wózka i skłoniła wiatrogona, żeby przysiadł obok niej. Gliniak usiadł z przodu, gdzie manipulował jakimiś dźwigniami i kółkami. Rozległ się głośny hałas, metal zazgrzytał o metal i ściany korytarza zaczęły uciekać do tyłu. Umykały tak coraz szybciej, aż wreszcie ogniste kule nad głową zlały się w jedno pasmo, a ciepłe, stęchłe powietrze zmieniło się w cuchnący wiatr, który odrzucił jej kaptur z głowy.
Wózek się zatrzymał. Semley weszła za przewodnikiem po bazaltowych schodach do rozległego przedpokoju, a stamtąd do jeszcze większej sali wyżłobionej przed wiekami przez wodę, a może wykutej w skale przez Gliniaków. Mrok, którego nigdy nie naruszyło światło dzienne, rozjaśniał niesamowity, zimny blask ognistych kul. W otworach wyciętych w ścianach obracały się wielkie śmigła, wyciągając stęchłe powietrze. Rozległa zamknięta przestrzeń huczała i wibrowała hałasem – donośnymi głosami Gliniaków, zgrzytem, piskiem i szumem pracujących wentylatorów i kół, wielokrotnym echem tych dźwięków odbitym od skał. Tutaj wszyscy przysadziści Gliniacy mieli na sobie stroje naśladujące Władców Gwiazd; spodnie, miękkie buty i bluzy z kapturami. Tylko nieliczne kobiety, pospiesznie przemykające się karlice, były nagie. Wśród mężczyzn przeważali żołnierze noszący przy boku broń wyglądającą jak straszne miotacze światła Władców Gwiazd, ale Semley zauważyła, że są to zwykłe żelazne pałki. Wszystko to widziała, nie patrząc. Szła, dokąd ją prowadzono, nie zwracając głowy w lewo ani w prawo. Kiedy doszła do grupki Gliniaków noszących na czarnych włosach żelazne obręcze, jej przewodnik stanął, skłonił się i zahuczał:
– Panowie Gdemiaru!
Było ich siedmiu i wszyscy spojrzeli na nią z taką butą na swoich z gruba ciosanych szarych twarzach, że miała ochotę roześmiać im się w nos.
– O władcy królestwa mroku, przybywam do was w poszukiwaniu zaginionego skarbu moich przodków – powiedziała poważnie. – Szukam Oka Morza, które zdobył Leynen. – Jej głos zabrzmiał słabo w hałasie wielkiej krypty.
– Tak nam donieśli posłańcy, o pani Semley. – Tym razem zauważyła, kto mówi; Gliniak z białą, srogą twarzą, niższy jeszcze od pozostałych, sięgający jej ledwie do piersi. – Nie mamy tego, czego szukasz.
– Mówią, że kiedyś Oko Morza było w waszym posiadaniu.
– Różnie mówią na górze, tam gdzie pali słońce.
– A wiatr roznosi słowa wszędzie, dokąd dociera. Nie pytam, w jaki sposób naszyjnik zginął i wrócił do was, którzy go kiedyś zrobiliście. To dawne opowieści, dawne pretensje. Chcę tylko znaleźć go teraz. Nie macie go, ale może wiecie, gdzie jest.
– Tutaj go nie ma.
– Zatem jest gdzie indziej.
– Jest tam, dokąd nigdy nie dotrzesz. Chyba że my ci pomożemy.
– Więc pomóżcie mi. Proszę o to jako wasz gość.
– Powiedziane jest: Angyarowie biorą, Fiia dają, Gdemiarowie dają i biorą. Jeżeli zrobimy to dla ciebie, co za to dostaniemy?
– Moje podziękowanie, panie nocy.
Stała wśród nich wysoka i jasna, uśmiechnięta. Wpatrywali się w nią wszyscy z zazdrością i podziwem, z ponurą tęsknotą.
– Posłuchaj, Angyarko, prosisz nas o wielką przysługę. Sama nie wiesz, jak wielką. Nie potrafisz tego zrozumieć. Należysz do rasy, która nie chce rozumieć, która umie tylko ujeżdżać wiatrogony, uprawiać zboże, machać mieczem i chóralnie krzyczeć. A kto robi wasze miecze z jasnej stali? My, Gdemiarowie! Wasi panowie przychodzą do nas, kupują miecze i odchodzą, nie oglądając się za siebie, nie rozumiejąc. Ale ty jesteś tutaj, ty będziesz patrzeć, możesz zobaczyć kilka z naszych niezliczonych cudów, światła, które palą się wiecznie, wóz, który sam jedzie, maszyny, które robią nam ubrania, gotują nam pożywienie, odświeżają nam powietrze i służą nam we wszystkim. Wiedz, że wszystko to jest dla ciebie nie do pojęcia. I wiedz, że my, Gdemiarowie, żyjemy w przyjaźni z tymi, których wy nazywacie Władcami Gwiazd! Byliśmy z nimi w Hallan, w Reohan, w Hul-Orren, we wszystkich waszych zamkach, żeby pomóc im w rozmowach z wami. Książęta, którym wy, dumni Angyarowie, płacicie daninę, są naszymi przyjaciółmi. Świadczymy sobie nawzajem przysługi! Czym jest dla nas twoje podziękowanie?
– Na to pytanie wy musicie odpowiedzieć, nie ja – odparła Semley. – Ja zadałam pytanie. Odpowiedz mi, panie.
Siedmiu Gliniaków naradzało się przez chwilę słowami i w milczeniu. Spoglądali na nią, odwracali się, mamrotali coś i milkli. Powoli, w milczeniu zbierał się wokół nich tłum, aż wreszcie Semley stała otoczona setkami czarnych kudłatych głów i cała wielka hucząca grota z wyjątkiem wąskiego kręgu wokół niej była zapełniona Gliniakami. Wiatrogon drżał ze strachu i zbyt długo powstrzymywanego gniewu, a jego oczy zrobiły się wielkie i jasne jak oczy zwierzęcia zmuszonego do lotu w nocy. Semley pogłaskała ciepłe futerko na jego głowie, szepcząc:
– Spokojnie, mój dzielny, mądry pogromco wiatru…
– Pani, zabierzemy cię tam, gdzie jest skarb – zwrócił się do niej Gliniak z białą twarzą i żelazną koroną na skroniach. – Więcej nie możemy nic dla ciebie zrobić. Udaj się tam z nami i zażądaj klejnotu od tych, którzy go przechowują. Latające zwierzę musi tu zostać, pojedziesz sama.
– Jak daleka będzie podróż, panie?
Jego wargi rozciągnęły się w uśmiechu.
– To bardzo daleka podróż, o pani. Ale potrwa tylko jedną długą noc.
– Dziękuję wam za grzeczność. Czy zaopiekujecie się moim wierzchowcem przez tę noc? Nie chcę, żeby mu się zdarzyło coś złego.
– Będzie spał do twojego powrotu. Kiedy znowu zobaczysz to zwierzę, będziesz miała za sobą jazdę na potężniejszym wiatrogonie! Nie spytasz, dokąd cię zabieramy?
– Czy prędko wyruszymy? Nie chcę być zbyt długo z dala od domu.
– Wyruszamy wkrótce. – I znów rozciągnął w uśmiechu szare wargi.
Tego, co się działo przez kilka następnych godzin, Semley nie potrafiłaby opowiedzieć: pośpiech, hałas, niezrozumiała krzątanina. Trzymała głowę swego wiatrogona, gdy jeden z Gliniaków wbił w jego pasiasty zad długą igłę. Omal nie krzyknęła na ten widok, ale jej wierzchowiec tylko drgnął i zasnął. Zabrała go grupa Gliniaków, którzy wyraźnie musieli zmobilizować całą swoją odwagę, żeby dotknąć jego ciepłego futra. Później musiała znieść widok igły wbijanej we własne ramię – pomyślała, że może po to, by jej odwagę wystawić na próbę, gdyż zdawało jej się, że nie zasnęła; pewności nie miała. Były chwile, że musiała jechać wózkami na szynach, mijając setki żelaznych wrót i sklepionych pieczar; raz wózek przejechał przez jaskinię, która ciągnęła się po obu stronach toru bez końca i cały jej mrok wypełniały ogromne stada herilorów. Słyszała ich ochrypłe nawoływania i widziała, jak migały w blasku lamp na przedzie wozu; potem zobaczyła je wyraźniej w białym świetle i zauważyła, że wszystkie są bezskrzydłe i ślepe. Na ten widok zamknęła oczy. Ale dalej były znów tunele i wciąż nowe groty oraz szare, niekształtne ciała, srogie twarze i huczące chełpliwie głosy, aż wreszcie wyprowadzono ją nagle na otwartą przestrzeń. Była noc; z radością uniosła oczy ku gwiazdom i księżycowi, małemu Heliki jaśniejącemu na zachodzie. Nadal jednak otaczali ją Gliniacy, którzy kazali jej wejść po schodkach do innego wozu czy jaskini – nie umiała określić, co to jest. Wnętrze było nieduże, pełne małych, mrugających jak świeczki światełek, bardzo wąskie i lśniące po wielkich, wilgotnych grotach i gwiaździstej nocy. Znów ukłuto ją igłą i powiedziano, że musi zostać przywiązana do czegoś w rodzaju płaskiego fotela.
– Nie dam się związać – powiedziała Semley.
Kiedy jednak zobaczyła, że czterej Gliniacy, którzy mieli być jej przewodnikami, pozwalają się przywiązać, zgodziła się i ona. Wszyscy inni wyszli. Rozległ się ryk, potem zapanowała cisza i przygniótł ją wielki, niewidoczny ciężar. A potem nie było ciężaru, nie było dźwięków, nic.
– Czy ja umarłam? – spytała Semley.
– O nie, pani – odpowiedział głos, który się jej nie spodobał.
Otworzyła oczy i ujrzała schyloną nad sobą białą twarz, grube wargi rozciągnięte w uśmiechu, oczy jak kamyki. Więzy z niej opadły; zerwała się z miejsca. Czuła się nieważka, bezcielesna, czuła się jak obłoczek strachu na wietrze.
– Nie zrobimy ci krzywdy – odezwał się ponury głos czy też głosy – ale pozwól nam się dotknąć. Chcielibyśmy dotknąć twoich włosów. Pozwól nam, pani, dotknąć swych włosów…
Okrągły wóz, w którym się znajdowali, zadrżał lekko. Za jego jedynym oknem panowała czarna noc, a może była to mgła albo w ogóle nic? Jedna długa noc, powiedzieli. Bardzo długa. Semley siedziała bez ruchu, znosząc dotyk ciężkich szarych dłoni na włosach. Później dotykali jej dłoni, stóp i ramion, a raz dotknęli jej szyi – wówczas zacisnęła zęby i wstała. Gliniacy odstąpili.
– Nie zrobimy ci krzywdy, pani – powiedzieli.
Potrząsnęła głową.
Kiedy dali jej znak, położyła się z powrotem w fotelu, a kiedy za oknem błysnęło złociste światło, zapłakałaby, gdyby nie to, że wcześniej zemdlała.
– Dobrze – powiedział Rocannon. – Przynajmniej wiemy, kim ona jest.
– Dużo bym dał, by się dowiedzieć, kim jest naprawdę – mruknął kustosz. – Ona chce dostać coś, co mamy w muzeum, jeżeli dobrze zrozumiałem tych troglodytów.
– Nie nazywaj ich troglodytami – rzekł Rocannon. Jako etnograf kosmiczny miał obowiązek przeciwstawiać się podobnym określeniom. – Nie są piękni, ale to nasi sojusznicy klasy C… Ciekawe, czemu komisja wytypowała do rozwoju właśnie ich? I to jeszcze przed nawiązaniem kontaktu ze wszystkimi istotami rozumnymi. Założę się, że komisja była z Centaura; oni zawsze popierają istoty prowadzące nocny tryb życia i jaskiniowców. Ja bym raczej postawił na gatunek drugi.
– Wygląda na to, że ci troglodyci są nią zachwyceni.
– A ty nie?
Ketho rzucił spojrzenie na wysoką kobietę, zaczerwienił się i wybuchnął śmiechem.
– W pewien sposób, niewątpliwie. Przez osiemnaście lat tutaj, na Nowej Południowej Georgii, nie widziałem tak pięknej rasy. Prawdę mówiąc, nigdy w życiu nie widziałem tak pięknej kobiety. Wygląda jak boginka.
Rumieniec doszedł do czubka jego łysej głowy, gdyż Ketho był nieśmiałym kustoszem i rzadko sięgał do hiperboli. Ale Rocannon skinął głową z powagą.
– Szkoda, że nie możemy z nią porozmawiać bez tych trog… Gdemiarów jako tłumaczy. Ale nic na to nie poradzimy. – Podszedł do gościa, a kiedy Semley zwróciła ku niemu swoją wspaniałą twarz, skłonił się bardzo nisko, przyklękając na jedno kolano z opuszczoną głową i przymkniętymi oczami. Nazywał to interkulturalnym dygiem na każdą okazję i wykonywał go nie bez pewnego wdzięku. Kiedy wstał, piękna kobieta uśmiechnęła się i przemówiła.
– Ona mówić powitanie, Władco Gwiazd – zadudnił jeden z jej przysadzistych przewodników w uproszczonym języku galaktycznym.
– Witaj, pani – odpowiedział Rocannon. – Co nasze muzeum może dla ciebie zrobić?
Jej głos wzniósł się ponad dudnienie troglodytów jak powiew srebrzystego wiatru.
– Ona mówić, bardzo prosić dać z powrotem naszyjnik, własność ojców jej ojców, dawno, dawno.
– Który naszyjnik? – spytał Rocannon, a ona zrozumiała i wskazała eksponat w centrum gabloty, przed którą stali. Była to wspaniała sztuka, łańcuch z żółtego złota, masywny, ale bardzo misternej roboty, ozdobiony wielkim jaskrawobłękitnym szafirem. Rocannon uniósł brwi, a Ketho za jego plecami szepnął:
– Ma dobry gust. To jest naszyjnik z Fomalhaut Dwa, słynne dzieło sztuki.
Semley uśmiechnęła się do dwóch ludzi i znów przemówiła do nich ponad głowami troglodytów.
– Ona mówić, o Władcy Gwiazd, starszy i młodszy opiekunowie Domu Skarbów, ten skarb jej własność. Długi, długi czas. Dziękuję.
– Jak ten eksponat do nas trafił, Ketho?
– Poczekaj, sprawdzę w katalogu. Mam go tutaj. Dostaliśmy od tych troglo… trollów czy jak im tam. Tu jest napisane, że mają obsesję handlową; musieliśmy pozwolić im „kupić” ten statek, AD-4, na którym teraz przybyli. Klejnot był częścią zapłaty. To ich własna robota.
– Założę się, że nie potrafią już robić takich pięknych rzeczy, odkąd skierowano ich na drogę przemysłową.
– Wygląda, że uważają tę rzecz za jej własność, a nie swoją lub naszą. To musi być ważne, skoro poświęcili tyle czasu, żeby zająć się jej sprawą. Przecież obiektywna różnica między nami a Fomalhaut musi być niemała!
– Niewątpliwie wynosi kilka lat – powiedział etnograf, któremu nieobce były poślizgi czasowe. – Nie tak wiele. Niestety, ani podręcznik, ani przewodnik nie podają cyfr pozwalających na dokładniejszą ocenę tej różnicy. Te gatunki ludzi nie były w ogóle porządnie zbadane. Może ci mali faceci wyświadczają jej zwykłą grzeczność, a może od tego cholernego klejnotu zależy wybuch wojny między gatunkami. Może spełniają jej zachcianki, bo uznają jej wyższość. Albo mimo pozorów ona jest ich więźniem i używają jej na wabia. Co my o nich wiemy?… Czy możesz oddać ten naszyjnik, Ketho?
– Tak. Wszystkie exotica są teoretycznie wypożyczone, gdyż czasem wypływają podobne roszczenia. Zwykle ustępujemy. Pokój ponad wszystko, dopóki nie wybuchnie wojna…
– Proponuję więc, żeby jej to oddać.
– Z przyjemnością – uśmiechnął się Ketho. Otworzywszy gablotę, wyjął złoty łańcuch i w swojej nieśmiałości podał go Rocannonowi, mówiąc: – Ty jej to daj.
I tak błękitny klejnot znalazł się przez chwilę w dłoni Rocannona, który z dłonią pełną błękitnego ognia i złota odwrócił się do pięknej nieziemskiej kobiety. Semley nie wyciągnęła do niego rąk, tylko pochyliła głowę i Rocannon założył jej naszyjnik. Błękitny ogień zabłysnął na jej złotobrązowej szyi. Semley posłała znad niego spojrzenie tak przepełnione dumą, radością i wdzięcznością, że Rocannon stał bez słowa, kustosz zaś szeptał pospiesznie w swoim języku:
– Bardzo proszę, bardzo proszę.
Semley skłoniła złotą głowę przed nim i Rocannonem, potem odwróciła się, skinęła swoim przysadzistym przewodnikom – a może strażnikom? – i otuliwszy się znoszonym błękitnym płaszczem, odeszła, niknąc w perspektywie długiego korytarza. Ketho i Rocannon odprowadzali ją wzrokiem.
– Mam wrażenie… – zaczął Rocannon.
– Jakie? – spytał zdławionym głosem Ketho po dłuższej chwili.
– Mam czasami wrażenie… wiesz, przy spotkaniach z mieszkańcami światów, o których wiemy tak niewiele… wrażenie, że natknąłem się na strzęp legendy albo tragicznego mitu, którego nie rozumiem…
– Tak – odezwał się kustosz i odchrząknął. – Ciekawe… ciekawe, jak ona ma na imię.
Piękna Semley, Semley złotowłosa, Semley z naszyjnikiem. Narzuciła swoją wolę Gliniakom, a nawet Władcom Gwiazd w tym okropnym miejscu, do którego zabrali ją Gliniacy, w tym mieście na krańcu nocy. Nawet oni ustąpili i ze swego skarbca chętnie oddali jej klejnot rodzinny. Ale wciąż jeszcze nie mogła się otrząsnąć z nastroju tych jaskiń, gdzie skały nawisały nad głową, gdzie nie wiedziało się, kto mówi ani co się dzieje wokół, gdzie dudniły głosy i wyciągały się szare ręce… Dość tego. Zapłaciła za swój naszyjnik, bardzo dobrze. Teraz jest jej. Cena została zapłacona, co przeszło, minęło.
Jej wiatrogon wyczołgał się z jakiejś zagrody z mętnym okiem, z futrem pokrytym szronem i początkowo, kiedy już wyszli z gdemiarskich jaskiń, nie chciał wzlecieć. Teraz jakby doszedł do siebie i płynął przez jasne niebo na łagodnym południowym wietrze ku Hallan.
– Szybciej, szybciej! – przynaglała go Semley. Śmiała się, gdy wiatr oczyścił jej umysł z ciemności. – Chcę jak najszybciej zobaczyć Durhala…
Przybyli do Hallan o zmierzchu drugiego dnia. Jaskinie Gliniaków wydawały jej się zeszłorocznym złym snem, kiedy jej wiatrogon pokonywał tysiąc stopni Hallanu i Most Otchłani, gdzie las zapadał się nagle na setki metrów. W złotym świetle wieczoru zsiadła ze swego wierzchowca na dziedzińcu i resztę schodów przeszła między sztywnymi, rzeźbionymi postaciami bohaterów i dwoma strażnikami, którzy skłonili się przed nią, nie mogąc oderwać wzroku od pięknego ognistego klejnotu na jej piersi.
W sieni zatrzymała przechodzącą dziewczynę, bardzo piękną dziewczynę, z wyglądu jedną z krewniaczek Durhala, chociaż Semley nie mogła sobie przypomnieć jej imienia.
– Poznajesz mnie, panienko? Jestem Semley, żona Durhala. Czy nie zechciałabyś pójść do pani Durossy i powiedzieć jej, że wróciłam?
Dziewczyna spojrzała na nią z dziwnym wyrazem twarzy.
– Tak, pani – wyjąkała i pobiegła do wieży.
Semley czekała w pozłacanej zrujnowanej sali. Ani żywego ducha. Czyżby wszyscy byli w Wielkiej Sali przy stole? Panowała niepokojąca cisza. Po chwili Semley ruszyła w kierunku wieży. Nagle ujrzała spieszącą po kamiennej posadzce siwowłosą zapłakaną kobietę, która wyciągając ramiona, wołała jej imię. Cofnęła się, gdyż nigdy nie widziała tej staruszki.
– Kim jesteś, pani?
– Jestem Durossa.
Semley stała w milczeniu, bez ruchu, podczas gdy Durossa obejmowała ją z płaczem i pytała, czy to prawda, że Gliniacy schwytali ją i trzymali przez tyle długich lat pod zaklęciem, czy też może były to sztuczki Fiia? Potem, odsunąwszy się na krok, Durossa przestała łkać.
– Jesteś nadal młoda, Semley. Jak w dniu, kiedy odjechałaś. I masz naszyjnik…
– Przywiozłam posag mojemu mężowi Durhalowi. Gdzie on jest?
– Durhal nie żyje.
Semley zamarła w bezruchu.
– Twój mąż, a mój brat Durhal, pan na Hallan, zginął w bitwie siedem lat temu. Władcy Gwiazd nie przyjeżdżają już więcej. Wdaliśmy się w wojnę ze Wschodnimi Zamkami, z Angyarami z Log i Hul-Orren. Durhal zginął w walce przeszyty włócznią średniaka, gdyż miał marną zbroję dla ciała i żadnej dla ducha. Leży pochowany na polach blisko orreńskich bagien.
Semley odwróciła się do wyjścia.
– Pójdę zatem do niego – powiedziała, dotykając ręką łańcucha ciążącego jej na szyi. – Zaniosę mu mój dar.
– Zaczekaj, Semley! To córka Durhala, twoja córka, Piękna Haldre!
Była to dziewczyna, którą zatrzymała i posłała po Durossę, lat około dwudziestu, z oczami ciemnoniebieskimi jak oczy Durhala. Stała obok Durossy, wpatrując się w kobietę, która była jej matką i rówieśniczką. Były w tym samym wieku, miały takie same złote włosy i były równie piękne, tylko Semley była nieco wyższa i miała błękitny klejnot na piersi.
– Weź to, weź to. Przywiozłam to z krańca długiej nocy dla Durhala i dla ciebie! – krzyknęła Semley, schylając głowę, żeby zdjąć ciężki łańcuch. Upuściła go na kamienie. – Weź go, Haldre! – krzyknęła jeszcze raz i z głośnym płaczem wybiegła z zamku Hallan. Przebyła most, potem długie, szerokie schody i jak uciekające dzikie stworzenie rzuciła się ku lasom porastającym zbocza gór. I znikła.
1
Tak kończy się pierwsza część legendy; wszystko to jest prawdą. A teraz kilka również prawdziwych faktów, zaczerpniętych z Podręcznika 8. Strefy Galaktycznej:
Numer 62: Fomalhaut II
Typ AE – formy życia oparte na węglu. Planeta z żelaznym jądrem, średnica 10 600 km, atmosfera bogata w tlen. Czas obiegu: 800 ziemskich dni 8 godz. 11 min 42 sek. Czas obrotu: 29 godz. 51 min 02 sek. Średnia odległość od słońca: 3,2 j.a., odchylenie orbity niewielkie. Nachylenie ekliptyki 27° 20’ 20”, powodujące wyraźnie zaznaczone pory roku. Grawitacja: 0,86 standardowej.
Cztery główne kontynenty: Północno-Zachodni, Południowo-Zachodni, Wschodni i Antarktyczny, zajmują 38% powierzchni planety.
Cztery satelity (typy: Perner, Loklik, R-2 i Fobos). Gromada Fomalhaut widoczna jako superjasna gwiazda.
Najbliższa planeta Ligi: Nowa Południowa Georgia, stolica Kerguelen (7,88 lat świetln.).
Historia: Planeta odkryta przez ekspedycję Eliesona w 202, zbadana przez sondy bezzałogowe w 218.
Pierwsza wyprawa geograficzna: 235–236. Kierownik: J. Kiolaf. Główne kontynenty zostały zbadane z powietrza (patrz mapy 3114-a, b, c, 3115-a, b). Lądowanie, badania geologiczne i biologiczne oraz kontakt z inteligentnymi gatunkami przeprowadzono jedynie na Wschodnim i Północno-Zachodnim Kontynentach (patrz opis inteligentnych gatunków poniżej).
Misja rozwoju technologicznego dla gatunku I-A: 252–254. Kierownik: J. Kiolaf (tylko Kontynent Północno-Zachodni).
Misje kontrolne i podatkowe dla gatunków I-A i II prowadzone pod auspicjami Fundacji Strefy Fomalhaut w Kerguelen, N. Pd. Georgia, w 254, 258, 262, 266, 270; w 275 planeta została obłożona interdyktem przez Wszechświatowy Zarząd ds. Inteligentnych Form Życia do czasu przeprowadzenia bardziej szczegółowych badań wszystkich inteligentnych gatunków.
Pierwsza misja etnograficzna: 321. Kierownik: G. Rocannon.
Wysoki słup oślepiającej bieli wystrzelił bezgłośnie w niebo spoza Południowej Grani. Strażnicy na wieżach zamku Hallan zakrzyknęli, uderzając brązem o brąz. Ich wątłe głosy i ostrzegawczy brzęk metalu pochłonął ogłuszający ryk, huraganowy podmuch wiatru, skrzypienie drzew w lesie.
Mogien z Hallan spotkał swego gościa, Władcę Gwiazd, gdy ten biegł do zamkowego lądowiska.
– Czy to twój statek był za Południową Granią, Władco Gwiazd?
Władca Gwiazd, choć bardzo blady, odpowiedział głosem spokojnym jak zawsze:
– Tak.
– Chodź ze mną.
Mogien posadził swego gościa na grzbiecie pocztowego wiatrogona, który już osiodłany czekał na lądowisku. Wiatrogon wzbił się w niebo i sfrunął ponad tysiącem stopni, ponad Mostem Otchłani, ponad zalesionymi wzgórzami Hallan niczym zielony liść unoszony wiatrem.
Kiedy przeleciał nad Południową Granią, jeźdźcy ujrzeli błękitny dym wzbijający się w górę w pierwszych poziomych, złotych promieniach wstającego słońca. W lesie na zboczu góry ogień z sykiem przedzierał się przez wilgotne zarośla porastające łożysko strumienia.
W dole na stoku grunt nagle się zapadł, tworząc wielką czarną jamę wypełnioną dymiącym czarnym pyłem. Krąg anihilacji otaczały powalone drzewa, spalone na węgiel, z wierzchołkami rozrzuconymi promieniście od centrum wybuchu.
Młody władca Hallan zatrzymał swojego szarego wiatrogona we wstępującym prądzie powietrza ponad zniszczoną doliną i w milczeniu spoglądał w dół. Dawne opowieści z czasów jego dziadka i pradziadka mówiły o pierwszym przybyciu Władców Gwiazd, o tym, jak płonęły wzgórza i gotowała się woda w morzu, kiedy użyli swej straszliwej broni, i jak pod groźbą owej broni zmusili panów z Angien do złożenia przysięgi na wierność i do płacenia daniny. Dopiero teraz Mogien uwierzył w te opowieści. Przez chwilę nie mógł złapać tchu.
– Twój statek był…
– Statek był tutaj. Miałem się dzisiaj spotkać z innymi. Książę Mogienie, rozkaż swoim ludziom, żeby unikali tego miejsca. Przez jakiś czas. Do następnej zimnej pory, dopóki nie przejdą deszcze.
– Zaklęcie?
– Trucizna. Deszcze wypłuczą ją z ziemi.
Władca Gwiazd nadal mówił spokojnie, ale wzrok miał wbity w ziemię i nagle przemówił ponownie, zwracając się nie do Mogiena, lecz do tej czarnej jamy w ziemi, rozświetlonej teraz jasnymi promieniami słońca. Mogien nie zrozumiał ani słowa, ponieważ Władca Gwiazd przemawiał w swoim języku, języku Władców Gwiazd, a żaden człowiek w Angien ani na całym świecie nie znał tej mowy.
Młody Angya ściągnął wodze swego nerwowego wierzchowca. Za nim Władca Gwiazd odetchnął głęboko i odezwał się:
– Wracajmy do Hallan. Tu nic nie ma…
Wiatrogon zatoczył koło ponad dymiącymi wzgórzami.
– Książę Rokananie, jeśli twoi ludzie walczą teraz wśród gwiazd, ślubuję wznieść miecze Hallan w twojej obronie!
– Dziękuję ci, książę Mogienie – odparł Władca Gwiazd, mocniej przytrzymując się siodła, podczas gdy pęd powietrza uderzał w jego pochyloną, siwiejącą głowę.
Długi dzień się skończył. Porywiste podmuchy nocnego wiatru wpadały przez okno pokoju Rocannona na wieży zamku Hallan, przygaszając ogień płonący w wielkim kominku. Zimna pora zbliżała się ku końcowi, wiatr niósł ze sobą niecierpliwą zapowiedź wiosny. Kiedy Rocannon podniósł głowę, czuł stęchły, słodki zapach butwiejących gobelinów z trawy zawieszonych na ścianach i świeży, słodki zapach nocnego lasu. Ponownie przemówił do nadajnika:
– Tu Rocannon. Mówi Rocannon. Czy mnie słyszycie?
Przez długą chwilę słuchał ciszy płynącej z odbiornika, a potem spróbował jeszcze raz na częstotliwości statku:
– Tu Rocannon… – Zorientował się, że mówi bardzo cicho, niemal szeptem.
Wyłączył nadajnik. Nie żyli, czternastu ludzi, jego towarzysze i przyjaciele – wszyscy nie żyli. Znajdowali się na pokładzie statku, ponieważ on ich tam wezwał. Przebywali na Fomalhaut Dwa przez połowę długiego planetarnego roku i nadszedł już czas na wymianę poglądów oraz porównanie notatek. Więc Smate i jego załoga przylecieli ze Wschodniego Kontynentu, zabierając po drodze załogę z Antarktyki, i wylądowali tutaj, żeby się spotkać z Rocannonem, kierownikiem pierwszej misji etnograficznej, człowiekiem, który ich tu sprowadził. A teraz wszyscy byli martwi.
I cała ich praca – wszystkie notatki, taśmy, zdjęcia, wszystko, co mogłoby usprawiedliwić ich śmierć – wszystko to również zostało zniszczone, zamienione w pył wraz z nimi, utracone bezpowrotnie.
Rocannon jeszcze raz włączył radio, nastawiając je na częstotliwość alarmową, ale nawet nie podniósł nadajnika. Wezwać pomocy znaczyło powiadomić wroga, że ktoś przeżył. Siedział bez ruchu. Kiedy rozległo się pukanie do drzwi, powiedział w dziwnym języku, którego od tej chwili będzie musiał używać:
– Proszę wejść!
Do komnaty wkroczył Mogien, młody władca Hallan, który dotąd był głównym informatorem Rocannona w sprawach kultury i obyczajów Gatunku II i od którego obecnie zależał jego los. Mogien był bardzo wysoki, ciemnoskóry i jasnowłosy jak wszyscy Angyarowie. Na jego przystojnej twarzy malował się wystudiowany wyraz surowego spokoju, spod którego od czasu do czasu przebłyskiwały silne emocje: gniew, radość, ambicja. Za nim postępował Rano, służący; postawił na skrzyni żółtą flaszkę i dwa puchary, napełnił je i wycofał się za drzwi. Dziedzic Hallan przemówił:
– Wypijmy ze sobą, Władco Gwiazd.
– Niech będzie przyjaźń między naszymi rodami, a synowie nasi niech się staną braćmi – odparł etnograf. Mieszkając na dziewięciu rozmaitych planetach, nauczył się doceniać wartość dobrych manier.
Obaj wznieśli drewniane, okute srebrem puchary i wypili.
– Mówiąca skrzynka – powiedział Mogien, patrząc na radio – nie przemówi już nigdy.
– Nie przemówi głosami moich przyjaciół.
Ciemna jak orzech twarz Mogiena nie wyrażała żadnych uczuć, kiedy stwierdził:
– Książę Rokananie, ta broń, która ich zabiła, przechodzi ludzką wyobraźnię.
– Liga Wszystkich Światów zachowuje tę broń na wojnę, która nadejdzie. Nie używa jej przeciwko własnym światom.
– Więc wojna nadeszła?
– Nie sądzę. Yaddam, którego znałeś, był przez cały czas na statku; usłyszałby wiadomość przez ansibl i natychmiast by mnie zawiadomił przez radio. Na pewno zostalibyśmy ostrzeżeni. To musi być jakieś powstanie przeciwko Lidze. Kiedy opuszczałem Kerguelen, na świecie zwanym Faraday zanosiło się na wybuch powstania, a według czasu słonecznego było to dziewięć lat temu.
– Ta mała mówiąca skrzynka nie może przemówić do miasta Kerguelen?
– Nie. Nawet gdyby to było możliwe, słowa wędrowałyby tam przez osiem lat, a drugie osiem lat musiałbym czekać na odpowiedź. – Rocannon mówił swoim zwykłym, spokojnym, uprzejmym tonem, ale w jego głosie pobrzmiewały głuche nuty, gdy wyjaśniał przyczyny swego wygnania. – Pamiętasz ansibl, tę wielką maszynę, którą ci pokazałem na statku, maszynę, która może rozmawiać z innymi światami natychmiast, nie tracąc czasu – przypuszczam, że o nią właśnie im chodziło. To zwykły pech, że wszyscy moi przyjaciele byli wtedy na pokładzie. Bez tej maszyny nic nie mogę zrobić.
– Ale jeśli twoi ludzie, twoi przyjaciele w mieście Kerguelen, wezwą cię przez ansibl i nie otrzymają odpowiedzi, czy nie przylecą sprawdzić…? – Mogien domyślił się odpowiedzi w tej samej chwili, kiedy Rocannon odparł:
– Za osiem lat.
Kiedy w swoim czasie Rocannon oprowadzał Mogiena po statku misji i pokazywał mu natychmiastowy nadajnik, ansibl, opowiedział mu również o statkach nowego typu, które przelatują od gwiazdy do gwiazdy w zerowym czasie.
– Czy statek, który zabił twoich przyjaciół, był statkiem nadświetlnym? – spytał teraz angyarski wojownik.
– Nie. To był statek załogowy. Tutaj, na tej planecie jest teraz wróg.
To się stało jasne dla Mogiena, gdy przypomniał sobie, co mu powiedział Rocannon – że żywe istoty nie mogą podróżować na statkach nadświetlnych. Statki te używane były jedynie jako broń automatyczna – bombowce, które w mgnieniu oka pojawiają się, zrzucają ładunek i znikają bez śladu. To było bardzo dziwne, ale Mogien znał jeszcze dziwniejszą, a jednak prawdziwą historię: mówiono, że chociaż statek, na którym tu przyleciał Rocannon, potrzebował wielu lat, by przebyć noc pomiędzy gwiazdami, to dla ludzi na statku te lata trwały zaledwie parę godzin. W mieście Kerguelen na świecie krążącym wokół gwiazdy Forrosul Rocannon prawie pół wieku temu rozmawiał z Semley z Hallan i dał jej naszyjnik Oko Morza. Semley, która w jedną noc przeżyła szesnaście lat, nie żyła od dawna, jej córka Haldre była starą kobietą, jej wnuk Mogien – dorosłym mężczyzną; a jednak oto siedział tu Rocannon, który nie był stary. Dla niego te lata upłynęły na międzygwiezdnych podróżach. To było bardzo dziwne, ale istniały też inne, jeszcze dziwniejsze opowieści.
– Kiedy matka mojej matki, Semley, jechała przez noc… – zaczął Mogien i urwał.
– Nigdy na żadnym ze światów nie było tak pięknej istoty – stwierdził Władca Gwiazd. Na chwilę smutek pierzchnął z jego twarzy.
– Tego, kto okazał jej przyjaźń, z radością witamy wśród nas – oświadczył Mogien. – Ale chciałem zapytać cię, panie, jakim statkiem jechała. Czy ten statek został kiedykolwiek odebrany Gliniakom? Jeśli jest na nim ansibl, mógłbyś powiedzieć swoim rodakom o wrogu.
Przez chwilę Rocannon wyglądał jak ogłuszony, lecz zaraz ochłonął.
– Nie – odparł – to niemożliwe. Statek został podarowany Gliniakom siedemdziesiąt lat temu; wtedy nie było jeszcze natychmiastowych nadajników. I nie zainstalowano ich później, gdyż ta planeta znajduje się pod interdyktem od czterdziestu pięciu lat. Dzięki mnie. Ponieważ ja w to wkroczyłem. Ponieważ kiedy ujrzałem panią Semley, poszedłem do moich ludzi i powiedziałem: „Co my robimy z tym światem, o którym nie wiemy nic? Dlaczego zabieramy im pieniądze i wtrącamy się w ich życie? Jakie mamy do tego prawo?”. Ale gdyby nie moja interwencja, przynajmniej ktoś by tu przyjeżdżał co parę lat i nie bylibyście całkowicie zdani na łaskę wroga.
– Czego oni od nas chcą? – zapytał Mogien po prostu z ciekawości.
– Myślę, że chcą mieć waszą planetę. Wasz świat. Waszą ziemię. Może was samych jako niewolników. Nie wiem.
– Jeśli Gliniaki nadal mają ten statek, Rokananie, i jeśli ten statek jedzie do miasta, możesz nim powrócić do swoich ludzi.
Władca Gwiazd patrzył na niego przez chwilę.
– Chyba mógłbym – przyznał.
Jego głos ponownie brzmiał głucho. Na moment zaległo między nimi milczenie, a potem Rocannon oświadczył z pasją:
– Zostawiłem swoich ludzi bezbronnych. Sprowadziłem tu moich ludzi, a teraz wszyscy nie żyją. Nie będę uciekał osiem lat w przyszłość, żeby się potem dowiadywać, co się tu wydarzyło! Posłuchaj, Mogienie, jeśli pomożesz mi dotrzeć na południe do Gliniaków, zabiorę im statek i użyję go tutaj, na planecie. Przeprowadzę zwiad. A jeśli nie będę umiał zmienić zaprogramowanej trasy lotu, mógłbym przynajmniej wysłać go do Kerguelen z wiadomością. Ale sam zostanę tutaj.
– Opowieść mówi, że Semley znalazła go w jaskiniach Gdemiarów nad morzem Kirien.
– Czy pożyczysz mi wiatrogona, panie?
– Ofiaruję ci go wraz ze swoim towarzystwem, jeśli je przyjmiesz.
– Z wdzięcznością!
– Gliniaki niezbyt uprzejmie traktują samotnych przybyszów – oznajmił Mogien.
Wydawał się zadowolony. Nawet wspomnienie tej okropnej czarnej jamy wypalonej w górskim zboczu nie mogło uśmierzyć jego chęci walki. Ręce go swędziały, żeby użyć dwóch wielkich mieczów wiszących mu u pasa. Dużo czasu już upłynęło od ostatniego najazdu.
– Oby nasi wrogowie pomarli, nie spłodziwszy synów – uroczyście zaintonował Angya, ponownie wznosząc napełniony puchar.
Rocannon, którego przyjaciele zostali zabici bez ostrzeżenia, kiedy znajdowali się w nieuzbrojonym statku, nie zawahał się.
– Oby pomarli, nie spłodziwszy synów – powtórzył i spełnił toast na wysokiej wieży Hallan, w żółtym świetle świec i podwójnego księżyca.
CIĄG DALSZY DOSTĘPNY W PEŁNEJ, PŁATNEJ WERSJI
