Życie snem ebook

Redakcya „Biblioteki Powszechnej”.

OSOBY:

Gdzie mnie wiedziesz, szybkonogi,

Wiatry z drogi, góry z drogi

Rwący w pędzie hipogryfie1?

Gdzie na nagie gnasz mnie skały,

Błysku ty, bez światła biały

Bez lotnego ptaku pierza,

Bezpłetwiasty mórz powtorze?

Stań! Dzikiego tutaj zwierza

Świetne w blaskach słońca łoże…

Stań! Sił więcej mi nie służy:

Ślepa już i zrozpaczona

Kładę ręce i ramiona

Na szmaragdzie tej pustyni!

Krwawy znaczę ślad stopami

W niegościnnej polskiej ziemi:

Bo któż oczy litośnemi2

Nieszczęśliwych zwykł przyjmować?

Krzywdę mi jegomość czyni:

Skoro trudnim się skargami

I mnie proszęż porachować.

Wszak oboje z domu ciszy

Rżniemy w świat na awantury,

Rozbijamy łeb skałami,

Koziołkujem się oboje

Z każdej parii, z każdej góry:

Czemuż, gdzie boleści twoje,

O Klarynie nikt nie słyszy?

Nie mieściłem cię w mym słowie,

Chcąc zostawić twej wymowie

Skargę na własny rachunek:

Wszakże wedle mędrców zdania

Warto ponosić3 frasunek4,

By mieć prawo narzekania.

Taki mędrzec, bez wątpienia,

Był nieboże – pijaczyna!

Dałbym mu dla otrzeźwienia

W bok kułaków z pół tuzina!

Niechby radził, co w tej porze

Na pustkowiu, zabłąkani

Czynić mamy w tej otchłani,

Kiedy dzienne gasną zorze.

Smutne, dziwne nasze losy!

Lecz jeśli mnie wzrok nie mami,

Jeśli fantazja nie łudzi,

Widzę tam – chociaż niebiosy

Słabymi tchną już światłami,

Widzę tam – mieszkanie ludzi.

I ja, jeślim nie oślepiał.

Dzikiej mieszkanie budowy:

Zda się, że z olbrzymów głowy,

Które tam sterczą nad nami,

Głaz się po głazie odczepiał

I w dziką złożył strukturę.

Zbadajmyż tedy tę dziurę,

Zamiast się zbytnio dziwować,

Może się znajdzie szczęśliwie,

Kto nas zechce przenocować.

Brama ta, paszczęka raczej,

Ciemnością nocy straszliwie

Zionie ku nam.

A to co znaczy?

Strwożona, struchlała stoję.

Otóż i słychać kajdany.

Galernik jakiś spętany

Siedzi tam… Boję się, boję.

Biedny ja! O! Nieszczęśliwy!

Boże! Jakiż głos straszliwy!

Do pięt przechodzą mnie dreszcze.

Klarynie!

Pani!

Czas jeszcze!

Uciekniem.

Szczęśliwej drogi!

Nie ruszę nogą od trwogi.

Światło tam błędne migoce:

Gwiazda wilgocią wybladła

Drżąca, niepewna, upadła,

Aby tej otchłani noce

Srożej uczynić czarnymi.

Przecież przy błędnym jej drżeniu

Widać człowieka w pomroce.

O! Trupa raczej na ziemi

Widać w okropnym więzieniu.

Ciężkie okowy go gniotą,

Skóry mu zwierząt odzieniem.

Stańmy, poczekajmy oto,

Niech się wywnętrzy z cierpieniem,

Które przyciska go srożej

Od nocy, od kajdan obroży.

Nędznym ja! O! Nieszczęśliwy!

Nieba! Mówcie, wzywam was,

Mówcie, jaka moja wina,

Skąd los na mnie tak straszliwy,

Na ludzkiego spada syna?

Wiem ja, wiem, że w każdy czas

Najsmutniejszą dolą człeka

To, że rodzi się na ziemi;

Ale między śmiertelnemi

Poza winą narodzenia

Czemu sroższy los dopieka

Mnie nad inne ziem stworzenia?

Wszystko, wszystko na tym świecie

Swych urodzin nosi grzechy:

Lecz wszystkiemu – w życia wątek

Szczęścia wplecion bodaj szczątek,

Tylko moje, moje plecie

Się bez światła i pociechy!…

Ptak się rodzi, kwiat pierzaty5,

Bukiet skrzydły6 unoszony,

Ponad pola, ponad światy

Rwie go lot w dalekie strony;

Z gniazda szczęśliwy on ruszy

Bujać w niebiosów7 światłości,

A ja, co więcej mam duszy,

Czemuż to mniej mam wolności?

Rodzi się zwierzę wśród nory,

A oto, ledwie natury

Ręka w cudowne mu wzory

Szerść8 jędrnej ułoży skóry:

Rwie się w krwiożerczej dzikości

Niszczyć, co słabsze i mniejsze:

Ja czucia mam szlachetniejsze,

Czemuż to mniej mam wolności?

Ryba się rodzi, fal dziecię,

Podwodnych głębin stworzenie,

A oto, ledwie przestrzenie

Wiosłami płetew9 poczuje,

W oceanu buja świecie,

Piersią nieskończoność pruje.

Taka szczęśliwa w światłości

Morza, choć zimna i głucha:

Lecz ja, co więcej mam ducha,

Czemuż to mniej mam wolności?

Rodzi się strumień, wąż śliski,

Z srebrnego źródeł szemrania,

Lecz oto porwał w uściski

Kwieciste brzegi, przegania

Pędem doliny ukrycia

W równiny dążąc jasności:

A ja, co więcej mam życia,

Czemuż to mniej mam wolności?

O! Pierś moja od gniewu się wzdyma,

Serce moje wybucha wulkanem;

Jakie prawo mnie, człowieka, trzyma,

Że nie dane mi, co wszystkim dane,

Kto bezprawnie mi, okrutnie bierze,

Co ma strumień, ryba, ptak, co zwierzę?

Litość mną wstrząsa i trwoga.

Kto słucha mojej boleści?

Klotaldo?

Powiedz, na Boga,

Że Klotald.

O, pełen cześci10 Słucha twej pieśni rzewliwej Nieszczęsnego nieszczęśliwy.

Ha! Nie chcę, aby kto wiedział

Com narzekał, com powiedział!

W kościste moje ramiona

Porwę zuchwalca! Niech kona!

Jak pień głuchym, panie drogi!

Chyląc się do twojej nogi

Wiem, pozyskam serce człeka.

Głos twój w mą duszę przecieka,

Dziwnymi serca dreszczami

Drżę pod twoimi oczami.

Kto jesteś? Skąd twoja siła

Nad tym, któremu kolebą11

Czarna ta była mogiła,

Któremu za świat i niebo

Starczy to dzikie pustkowie,

Trupowi, co żyć zmuszony,

Żywemu, co życia zbawiony12.

O potępionej mej głowie

Jeden wie człowiek, jedyny,

Strzegąc mnie – ludzkiej zwierzyny,

Zwierzęcego strzegąc człeka,

Ucząc na zwierząt drapieży,

Jak światem władać należy,

Gwiazdy przemierzając ze mną

Na tych nielicznych, co nocą

Świecą nad przepaść tę ciemną.

Powiedz, skąd idziesz i po co

Ty, coś oplątał mnie czarem,

Coś oczu spalił pożarem,

Głosu coś przeszył urokiem,

Że gonię pijanym okiem

Za tobą i widzieć cię płonę13,

Tym większym płonę pragnieniem,

Im dłużej mam oczy zwrócone

Na ciebie. Więc choćby zniszczeniem

Było mi patrzeć ku tobie,

Patrzyłbym, aby nie skonać

W nieoglądania żałobie.

Umieram, czuję, umieram,

Kiedy na ciebie spozieram,

Z pragnienia, by ciebie oglądać:

Oglądam i tylko żądać

Umiem, bym patrzył na wieki.

Gdybym nie patrzył, z dalekiej

Piersi, od duszy gdzieś głębi

Gniew straszny buchnie, zakłębi

Na samą nieoglądania

Myśl, choćby śmiercią być miało,

Że cię oglądam. Wszak dało

Mi twe spojrzenie, com nigdy

Nie znał od dni mych zarania:

Dało mi szczęście bez granic,

Co całe człeka pochłania,

Więc nie zamienię go za nic,

Potężnym obronię ramieniem.

Pełnym dziwu na te słowa,

Że zamiera w piersiach mowa.

Czyliż nazwę pocieszeniem,

Co mi w tobie niebo zsyła,

Że mnie zetknęło z cierpieniem,

Którego straszliwa siła

Moje zmartwienia przerasta?

Mówi o mędrcu podanie,

Że nędzny żywił się jeno

Śródleśnych roślin korzeniem:

«Jakąż to żyję ja ceną!»

Zawołał. Na to wołanie

Dziwny mu widok ślą losy:

Widzi, jak z siwymi włosy

Inny, już śmierci pół bliski

Zbiera rzucone ogryzki.

Tak ja wołałem do nieba:

Nie ma, jak moja potrzeba,

Nie ma, jak moja zgryzota!

Aż dusza moja poznała

Ciebie, któremu by może

Dola ma – ulgą się zdała!

Więc jeśliś zrządził tak, Boże,

By jedna ludzka istota

Krzepiła się drugiej boleścią,

Otuchy może ci wieścią

O moich dodam cierpieniach.

Jestem....

Stróże w wieży cieniach,

Co z tchórzostwa lub swawoli

Puściliście tu dwóch ludzi…

Nowe się nieszczęście budzi.

Ha! Nadzorca mej niewoli,

Co mu strasznym padłem łupem.

Brać ich żywcem albo trupem!

Zdrada! Zdrada!

Gdy szczęśliwą

Gratką wybór wam przyznany,

Pułkowniki, kapitany,

Bierzcie nas, lecz bierzcie żywo.

Starannie przykryjcie twarze,

Niech wzrok ciekawych nie pada.

Nawet jakaś maskarada.

O niebaczni, co przez straże

Aż tutaj dotrzeć ważyli14

Wbrew woli króla. W tej chwili

Broń odpinajcie od boku,

Lub ten pistolet, wąż z stali15,

Wnętrze swe na was wyrzuci,

Z gęstego dymów obłoku

Piorunem obu obali.

Stój, okrutniku! Ni kroku,

Bo więzy, którymim skowan16,

Głowę o skały krawędzie

Strzaskam, wyszarpię zębami

Żywot, co tutaj pochowan,

Gdy włos im z głowy upadnie.

Skoro wiesz, co na cię kładnie17

Więzy, coć życie zabrało,

Co turmy przyczyną się stało,

Po co tych gniewów? Daremne.

W czeluści rzucić go ciemne.

Zaprawdę, wiedziałeś Boże,

Czemuż mi wdział tę obrożę,

Wiedziałeś! Byłbym tytanem,

Który by niebo szturmował,

Górę tę pchniętą kolanem

Na drugiej bym umocował,

Aż bym te słońca kryształy

Dosiągł, potrzaskał w kawały!

Tać też twych więzów przyczyna.

Panie! Duma krew ci ścina,

Ja pragnę prosić z pokorą

O życie, które mi biorą.

Surowość zbytnią by była

Gdyby nie tylko jej duma,

Lecz pokora nie skruszyła.

Jeśli zaś obie nie skruszą,

Choć ich postacie w teatrze

Mnogiego wzruszały kuma,

Niechże zły zamiar wasz zatrze

Moja przynajmniej natura

W środku między dumną duszą

A pokorną, ot mikstura

Dumy na pół, pół pokory,

Choro-zdrowy, zdrowo-chory,

Brzydko-piękny, piękno-brzydki

Na usługi wasze wszytki18!

Broń im zabrać, twarz zasłonić,

Niech nie wiedzą, gdzie ich droga.

Oto szpada! Tobie bronić

Jej nie mogę. Masz znać władzę,

Ciurom19 braknie na odwadze,

By tak zacną broń zabrali.

Mnie to jedno, kto zabierze,

Byle więcej nie żądali.

Jeśli zginąć mam, w ofierze

Szpadę ci tę niosę moją.

Nie znam dobrze tych tajemnic,

Co poza jej ostrzem stoją,

Lecz wiem jedno, żem do ciemnic

Tych, do Polski tej podwoi

Szedł w tej szpadzie zadufany,

By się hańby pomścić mojej.

Co ja widzę? Co poznaję?

Jaki kłopot niesłychany,

Jaki srom mnie nagle chwyta?

Kto ci dał szpadę?

Kobieta.

Jak się zowie?

Milczeć muszę.

Lecz cóż wiesz o tajemnicy,

Która wiąże się z tą szpadą?

Tyle chętnie osłon ruszę:

Dając ostrze tej szablicy

Tą mnie opatrzono radą:

Jedź do Polski, w możnych oczy

Staraj świecić się tą bronią;

Będzie taki, co gdy zoczy

Dobrze znany dar przed laty,

Dumną cię wspomoże dłonią:

Pan to wielki i bogaty,

Lecz nie powiem ci nazwiska

Na przypadek, gdy nie żyje.

Nieba! Jakież dziwowiska!

Prawda czy majaki czyje?

Wszak Wiolanty to jest szpada,

Którą dałem jej przed laty

Zaręczając, że bogaty

Takim ostrzem, gdy zagada

Do mych oczu stali błyskiem,

Z ojca spotka się uściskiem.

Onaż, co życiem być miała,

Ma stać się śmierci przyczyną?

Wszak wyrzekłem już, że zginą!

O, igraszko ty zuchwała

Losu! Nieba dopuszczenie!

On mym synem! O, cierpienie!

Mówi o tym znak niemylny,

Serca popęd mówi silny:

Wszak skrzydlate się wydziera

Jako więzień oknem duszy,

Okiem ojca, co spoziera

Zamroczone łez powłoką

Szukające syna oko.

Co poradzę, co uczynię?

Przed Majestat wieść go ninie20,

Tyle co na śmierć wieść znaczy -

Ukryć, schować! O, rozpaczy!

Nie dozwala mi przysięga.

Na dwie strony mnie rozprzęga

Miłość krwi i wierność tronu:

Ha! Nie wahać mi się chwili,

Wiernym być mi aż do zgonu!

Czy nie mówił mimochodem

Że tu przybył powetować21

Hańbę, którą go okryli:

Nie! Nie! Hańba z moim rodem

W parze nie śmie postępować!

Krwi się mojej srom22 nie chwyta…

Ale honor jak kobieta:

Każde go spojrzenie wzruszy,

Każdy wiatru powiew prószy23!

Czy kto winien, że go spotka

Ujma? Czy innego środka

Chwytać się w obronie może,

Jak mścić plamę na honorze?

Oj, tej zemsty pragnie krwawej

Krew to moja! Syn to prawy!

W niepewności tych nadmiarze

Trzeba jednę24 obrać drogę:

Gdy zataić go nie mogę,

Jako syna go pokażę

Panu memu w błogiej wierze,

Że mu życia nie odbierze.

Wtedy też odważnym czynem

Honor zyszczem25 utracony…

Jeśli nie, toć potępiony

Niech nie wie, że moim synem.

Do Rozaury i Klaryna.

Chodźcie oba smutną drogą.

Lecz jeśli pocieszyć kogo

Może, gdy ma towarzyszy:

To wiedzcie, że i w zaciszy

Duszy mej, gdzie nikt nie zoczy26,

Śmierć i życie walkę toczy.

Na widok tyla piękności,

Na widok tyla promieni

Miesza się z szmerem strumieni

Ptasząt śpiew, miesza w miłości

Bębnów i trąb wojowniczych

Dźwięk – w hołdzie wdzięków dziewiczych.

Spieszy się wszystko i pali,

Aby was chwalić, więc chwali

Wasz klarnet, z metalu ptaszę,

I ptak, klarnet pierzaty.

Królewnę głoszą armaty,

Minerwę27 wielbią puzany28,

Aurorę29 czczą ptaki wasze,

Florę30 te drzewa i kwiaty.