Makbet ebook

Gdzie, kiedy nowe spotkanie?

W grzmotach, błyskach, huraganie?

Gdy wrzawa bitwy ustanie,

Jedno wojsko z pola pierzchnie.

A więc jeszcze zanim zmierzchnie.

Gdzie?

Na stepie.

Sam na sam,

By Makbeta spotkać tam.

Idę, kotku.

Już ropucha

Woła na nas. Zaraz! Zaraz!

Brzydnieje uroda, brzydota pięknieje,

Więc dalej, więc dalej, przez mgły i zawieje!

Co to za żołnierz? Wnosząc z jego stanu,

On nam potrafi świeżą dać wiadomość,

Jak stoi teraz bój z buntownikami.

To sierżant, który z lwią odwagą walczył,

Aby mię wyrwać z rąk nieprzyjaciela.

Witaj, kolego! Opowiedz królowi,

Jak się ważyły losy wojujących,

Kiedy plac bitwy ranny opuszczałeś.

Zwycięstwo, królu, wahało się jeszcze,

Armie podobne dwom były pływakom,

Co się chwytając śmiertelnym uściskiem,

Daremnią[4] całą sztuki swojej biegłość.

Srogi Macdonwald (wart być buntownikiem,

Tak wszystkie ludzkiej natury sprosności

Do jego podłej zleciały się duszy)

Przyzwał do siebie z zachodnich wysp kernów[5]

I gallowglasów[6], a zmienna fortuna

Do buntownika uśmiechać się zdała,

Jakby chcąc jego nałożnicą zostać.

Wszystko daremno, bo Makbet waleczny

(Nikt na tę nazwę lepiej nie zasłużył),

Gardząc fortuną, z dobytym orężem,

Który się dymił krwią nieprzyjaciela,

Chwały kochanek, do tego nędznika

Drogę wyrąbał, nie ścisnął mu ręki,

Ni go pożegnał, dopóki mu wprzódy

Czaszki po samą nie rozpłatał szczękę,

Głowy na naszych nie zawiesił blankach.

Dzielny szlachcicu! Waleczny kuzynie!

Jak nieraz z strony, z której wstaje słońce,

Wybiega chmura gromami brzemienna,

Tak nam ze źródła spodziewanych zwycięstw

Niebezpieczeństwo wytrysnęło nowe.

Słuchaj mnie tylko, królu Szkocji, słuchaj!

Zaledwo męstwem wsparta sprawiedliwość

Z placu potyczki zniosła kernów śmiecie,

Gdy król norweski, który na nas czyhał,

Z świeżym zastępem, z wyostrzoną bronią.

Rozpoczął atak.

Czy to nie strwożyło

Mych wodzów dzielnych, Makbeta i Banqua[7]?

O tak, jak stado wróbli trwoży orła,

Albo lwa zając. By prawdę powiedzieć,

Byli jak działa podwójnie nabite,

Tak swoje krwawe ciosy podwoili,

Jakby się chcieli kąpać w krwi dymiącej,

Lub jaką drugą uwiecznić Golgotę.

Lecz rany moje wołają o pomoc.

Słowa ci twoje, jak rany przystoją,

W obu zarówno jasny świeci honor.

Więc go bez zwłoki wiedźcie do doktora!

Wyprowadzają Żołnierza. – Wchodzi Ross.

Kto się tam zbliża?

Ross, nasz than[8] waleczny.

Jaki w źrenicach jego pośpiech widać!

Twarz to człowieka, który wiadomości

Przynosi dziwne.

Boże, strzeż nam króla!

Waleczny thanie, skąd do nas przybywasz?

Z Fife, wielki królu, gdzie norweska flaga,

Miotana wichrem, mrozi naszych serca.

Sam król norweski, z niezliczoną armią,

Przez niewiernego popierany zdrajcę,

Thana Cawdoru, bój rozpoczął straszny.

Lecz nasz waleczny Bellony[9] małżonek,

Zbrojny odwagą, stanął z nim się mierzyć

Ramię na ramię, szabla przeciw szabli,

I dziką jego poskromił odwagę.

Zwycięstwo przy nas!

O szczęście bez granic!

Sweno, norweski król, błaga o pokój.

Zanim otrzymał od nas przyzwolenie,

Aby pogrzebał swych poległych trupy,

Na Kolumbana świętego wprzód wyspie

Dziesięć tysięcy talarów nam spłacił.

Than nas Cawdoru drugi raz nie zdradzi.

Idź, niech natychmiast głowa jego spadnie,

A pozdrów jego tytułem Makbeta!

Spełni się wola króla, mego pana.

Co Cawdor przegrał, Makbeta wygrana.

Gdzie byłaś, siostro?

Zabijałam świnie.

A ty gdzie?

Żona majtka[10] w swym fartuchu

Miała kasztany; mlaska, mlaska, mlaska!

Daj mi, mówiłam. – Precz stąd, czarownico!

Otyłe ścierwo zawołało do mnie.

Mąż jej na Tygrze płynie do Aleppo,

By go dognać, w przetak siędę[11],

Bez ogona szczurem będę,

Będę deski gryść, gryść, gryść!

Wiatr ci jeden w pomoc dam.

Dzięki wam!

Ja dam drugi.

Ja mam resztę na usługi,

Wiem gdzie, kiedy, wieje jaki,

Znam każdego wszystkie szlaki,

Jakby na żeglarza karcie.

Ja wysuszę go jak siano;

Ani wieczór, ani rano

Sen nie zamknie jego powiek;

Jak wyklęty będzie człowiek.

Miesiące, tygodnie, dnie,

Niech więdnie, marnieje, schnie;

Choć się barka nie rozpryska,

Niech nią wieczna burza ciska!

Patrzcie, co mam.

Pokaż! pokaż!

Palec majtka, który zginął,

Kiedy już do domu płynął.

Bębny biją; czas już nam!

Makbet tam!

Przeznaczeń siostry, dłoń w dłoni,

Posłanki lądów i toni,

Tak kołują, krążą tak.

Trzy te biorę, te trzy ty,

Do dziewiątki jesacze trzy.

Koło czarów zakreślone.

Dnia tak szpetnego i pięknego razem

Nie miałem jeszcze.

Do Forres jak daleko?

Co to za wyschłe i dziwne stworzenia?

Nie wyglądają na mieszkańców ziemi,

Chociaż są na niej. Mówcie, czy żyjecie?

Czy was śmiertelny człowiek pytać może?

Zda się, że moje rozumiecie słowa,

Każda z was bowiem suchy kładzie palec

Na zwiędłe usta. Macie kobiet postać,

Lecz brody wasze tak myśleć mi bronią.

Jeśli możecie, mówcie, kto jesteście?

Witaj, Makbecie, witaj, thanie Glamis!

Witaj, Makbecie, witaj, thanie Cawdor!

Witaj, Makbecie, przyszły witaj królu!

Dobry mój panie, dlaczego się wzdrygasz,

Lękasz się rzeczy, co brzmi tak rozkosznie?

W imię was prawdy zaklinam, powiedzcie,

Czy tylko zmysłów jesteście złudzeniem,

Czy kształty wasze są rzeczywistością?

Kolegę mego godnością dzisiejszą

Witacie, razem z wielką przepowiednią

Przyszłych dostojeństw, królewskiej nadziei,

Tak, że oniemiał, jakby zachwycony.

Dla mnie milczycie; lecz jeśli możecie

Sięgnąć spojrzeniem w przyszłości nasiona,

I przepowiedzieć jakie ziarno puści,

Przemówcie do mnie, do mnie, co nie proszę

O łaskę waszą, jak się nienawiści

Waszej nie lękam.

Witaj!

Witaj!

Witaj!

Mniejszy, a przecie większy od Makbeta.

Nie tak szczęśliwy, a przecie szczęśliwy.

Ty królów spłodzisz, choć nie jesteś królem.

Witajcie przeto, Makbecie i Banquo!

Banquo, Makbecie, witajcie, witajcie!

O, jeszcze jedno słowo, ciemne wieszczki!

Przez śmierć Sinela jestem thanem Glamis,

Lecz jak Cawdoru? Than Cawdoru żyje,

Żyje szczęśliwy; żeby królem zostać,

To równie wiary przechodzi granice,

Jak to, że jestem dziś thanem Cawdoru.

Mówcie, skąd dziwna wiedza wam ta przyszła?

Mówcie, dlaczego na tym dzikim stepie,

Tym pozdrowieniem proroczym nasz pochód

Zatrzymujecie? Zaklinam was, mówcie!

Ziemia, jak woda, ma także swe bańki;

To były bańki ziemskie; gdzie zniknęły?

W powietrzu; co nam zdało się cielesne,

Jak gdyby oddech w wiatr się rozpłynęło.

Ach, jakbym pragnął, by zostały dłużej!

Czy to stworzenia były tu istotne,

Lub czyśmy jedli zatrute korzonki,

Których nasz rozum został niewolnikiem?

Twe dzieci będą królami.

Ty królem.

Thanem Cawdoru wprzódy, czy nie prawda?

Tak jest, to były własne ich wyrazy.

Kto się przybliża?

Król błogą wiadomość

O twych zwycięstwach odebrał, Makbecie;

Czytając twoje wśród walki przygody,

Niepewny, czy ma wielbić, czy się dziwić,

Sam nie wie, jak ma objawić swe czucia,

Dumając niemy, przy rozprawy końcu,

Widzi cię znowu wśród norweskich pułków,

Niestrwożonego własnej szabli dziełem;

Co chwila nowe odbiera poselstwa

O nowych kształtach potyczki i śmierci;

Każdy posłaniec do nóg jego ciska

Nowe pochwały dzieł twych bohaterskich,

Spełnionych w jego królestwa obronie.

Naszego pana dzięki ci przynosim,

Nie żeby twoje zasługi zapłacić,

Żeby cię tylko prowadzić do niego.

A na zadatek świetniejszych zaszczytów

Thanem Cawdoru pozdrowić cię kazał.

Więc cię tytułem witam, thanie, nowym,

Jest twoim.

Możeż[12] diabeł mówić prawdę?

Jak to? Wszak jeszcze than Cawdoru żyje,

Czemu mnie w odzież stroisz pożyczaną?

Żyje ten, który Cawdoru był thanem,

Lecz życiu jego sąd grozi surowy,

Które utracić zbrodnią swą zasłużył.

Czy spiski knował z Norwegią otwarte,

Czy buntownikom tajemnie pomagał,

Czy z dwoma razem wrogami pracował

Na zgubę kraju, nie umiem powiedzieć,

Lecz dowiedziona zdrada i wyznana

Potępia zdrajcę.

Glamis, than Cawdoru,

A potem – potem – jeszcze tytuł wyższy!

do Rossa i Angusa

Przyjmcie me dzięki!/ do Banqua/

Czy się nie spodziewasz,

Że kiedyś dzieci twe królami będą,

Gdy mają na to od tych obietnice,

Które mi thaństwo Cawdoru przyrzekły?

Wiara w ich słowa może w thanie Cawdor

Rozbudzić także myśli o koronie.

To dziwna! Nie raz ciemności narzędzia,

Żeby do naszej pociągnąć nas zguby,

Prawdę nam mówią; chwytają nam dusze

Zwodną ponętą uczciwych drobnostek,

Aby nas potem popchnąć w ciemną przepaść. -

Kuzynie, słowo.

Dwie ich przepowiednie

Już się spełniły, jak szczęśliwy prolog

Do królewskiego w przyszłości dramatu. -

Raz jeszcze dzięki składam wam, panowie! -

na stronie/ Nadprzyrodzone trzech istot podszepty

Złe być nie mogą, nie mogą być dobre.

Jeśli złe, czemu prawdą zaczynają

I pomyślności dają mi zadatek?

Jestem Cawdoru thanem. Jeśli dobre,

Dlaczego ucho nadstawiam pokusom,

Na których straszny obraz włos się jeży,

Mężne me serce w mych się tłucze piersiach,

Z siłą naturze ludzkiej niezwyczajną?

Strach mniej jest straszny, mniej ma w sobie grozy

W rzeczywistości, niż strach w wyobraźni.

Myśl, której tylko marzeniem morderstwo,

Wstrząsa tak słabą ludzką mą naturą,

Że siły duszy mdleją w przypuszczeniach,

I nie istnieje tylko to, co nie jest.

Patrzcie, towarzysz nasz jak zadumany!

Jeśli chce los mój, abym królem został,

Bez mej pomocy los zrobi mnie królem.

Zaszczyt dla niego jak nowa jest odzież,

Czasu jej trzeba, by przylgła do ciała.

Niech co chce będzie; czas i sposobności

Burz najgroźniejsze znoszą przeciwności.

Makbecie, na twe czekamy rozkazy.

Przebaczcie, proszę, ale mózg mój ciężki

Dręczyły sprawy dawno zapomniane.

Wasze usługi wciągnąłem do księgi,

W której codziennie jedną czytam kartę.

Idźmy do króla. – Myśl o tym, co zaszło,

Przy wolnej chwili, po dobrej rozwadze,

Otworzym sobie naszych serc tajniki.

Chętnie.

Tymczasem dość na tym. Idziemy.

Czy egzekucja Cawdora spełniona?

Czy komisarze nasi powrócili?

Jeszcze nie, królu, lecz miałem sposobność

Rozmawiać chwilę z świadkiem jego śmierci.

Na rusztowaniu zdradę swoją wyznał,

O twe królewskie błagał przebaczenie,

Swój żal serdeczny za zbrodnię objawił.

Nic piękniejszego nie miał w swoim życiu,

Jak chwila, w której z życiem się tym żegnał;

Umarł, jak człowiek, co umrzeć się uczył;

Skarb swój najdroższy oddał obojętnie,

Jak liche cacko.

O nie, nie ma sztuki,

Zdolnej na twarzy tajnie myśli czytać:

Ja w nim zupełną ufność pokładałem.

Wchodzą: Makbet, Banquo, Ross i Angus.

Dzielny kuzynie, grzech mej niewdzięczności

Na duszy mojej niby kamień ciężał,

Tak się wysoko wzbiły twe zasługi,

Że ich doścignąć nigdy nie wydoła

Najszybsze skrzydło monarszej nagrody.

Jakżebym pragnął, abyś mniej zadłużył!

Aby zapłata moja i ma wdzięczność

Mogły dorównać wszystkiemu, com dłużny!

Teraz mi tylko wyznanie zostało,

Że na me długi skarbów mych za mało.

Wierność ma, królu, i me posłuszeństwo

Same się płacą, gdy ci mogą służyć.

Twa rzecz przyjmować nasze powinności,

A powinności nasze są dla tronu

I dla królestwa jak dzieci i sługi;

Gdy robią wszystko, co zdolne są zrobić

Dla twej miłości i dla twojej chwały,

Tylko należny pełnią obowiązek.

Witaj nam tutaj! Zacząłem cię szczepić,

Dołożę pracy, byś z czasem zakwitnął.

Szlachetny Banquo, i twoje zasługi

Równie są wielkie; świat się o nich dowie;

Pozwól do moich przycisnąć cię piersi.

Jeśli tam wzrosnę, żniwo jest dla ciebie.

Przepełniająca moje serce radość

Chce teraz w kroplach smutku się utaić.

Synowie, krewni i wy, dostojnicy

Najbliżej berła mego postawieni,

Wiedzcie, że myślą naszą tron zostawić

Pierworodnemu memu Malcolmowi;

Dziś go mianuję księciem Cumberlandu.

Lecz nie samotny ten zostanie honor,

Na każdej bowiem zasłudze, jak gwiazdy,

Mojej wdzięczności oznaki zaświecą.

Teraz, Makbecie, śpieszmy do Inverness,

Przyjaźni naszej silniej ścisnąć węzeł.

Każda godzina jest dla mnie straconą,

Której nie mogę służbie twej poświęcić.

Sam będę posłem twojego przybycia,

Sam serce żony wieścią tą pocieszę.

A teraz, składam pokorne me służby.

Zacny Cawdorze!

Książę Cumberlandu!

Ten kamień, który zawala mi drogę,

Przeskoczyć muszę, jeśli upaść nie chcę.

Przymrużcie, gwiazdy, ogniste źrenice,

Na czarne duszy mojej tajemnice!

Niechaj mej ręki oko me nie widzi!

Niech się czyn spełni, którym wzrok się brzydzi!

Tak jest, mój Banquo, wielka jego dzielność;

Jego pochwała jest moim pokarmem,

Jest mym bankietem. Śpieszmy teraz za nim,

Już nas troskliwość jego wyprzedziła,

Aby uprzejme dać nam powitanie.

Nieporównanym Makbet jest kuzynem.

„Spotkały mnie w dniu zwycięstwa; a bieg wypadków przekonał mnie, że więcej w nich jest niż śmiertelna wiedza. Gdy pałałem żądzą pytania się o więcej, rozpłynęły się w powietrzu i zniknęły. Stałem jeszcze zachwycony cudownym zjawiskiem, gdy przybyli posłańcy od króla i pozdrowili mnie thanem Cawdoru, tytuł, którym przed chwilą powitały mnie siostry przeznaczeń, odraczając mnie do przyszłości przepowiednią: Przyszły witaj królu! Uznałem za stosowne przesłać ci tę wiadomość, najdroższa towarzyszko mojej wielkości, abyś nie straciła należnej ci cząstki wesela nieświadomością, jaka przyobiecana ci jest wielkość. Zachowaj to w twoim sercu i bądź mi zdrowa.”

Jesteś już thanem Glamis i Cawdoru,

I tym zostaniesz, co ci obiecane -

Tylko, że twojej lękam się natury,

Zbyt jest tkliwości ludzkiej pełna mleka,

Aby najkrótszą pogoniła drogą.

Być wielkim chciałbyś, ambicję masz w sercu,

Ale ci słabość stoi na przeszkodzie;

Chcesz zajść wysoko, ale chcesz uczciwie,

Nie chcesz szachrować, a wygrać chcesz grzesznie;

To, czego pragniesz, woła ci, Glamisie:

„To zrobić musisz, jeśli chcesz mnie posiąść,

A czego raczej wykonać się lękasz,

Niż żebyś pragnął, aby się nie stało”.

Spiesz się, przybywaj! abym mego ducha

W twe uszy wlała, moich słów potęgą

Zdołała wszystkie zażegnać zawady,

Które od złotej dzielą cię obręczy,

Twojemu czołu, zda się, obiecanej

Wolą przeznaczeń i nadprzyrodzonych

Potęg pomocą./ Wchodzi Sługa./

Co za wieść przynosisz?

Dziś wieczór, pani, król tutaj przybywa.

Czyś rozum stracił? Czy pan twój z nim nie jest?

Gdyby tak było, przysłałby wiadomość,

Przygotowania nakazał należne.

Wierzaj mi, pani, nasz than niedaleko,

Jeden go sługa na chwile wyprzedził,

A bez tchu prawie i na pół umarły

Ledwo potrafił spełnić swe poselstwo.

Idź go pokrzepić; wielkie przyniósł wieści.

Sługa wychodzi.

Kruk nawet ochrypł, który pod me blanki

Kracze fatalne przybycie Duncana.

Duchy, morderczych towarzysze myśli,

Do mnie tu! duszę moją odniewieśćcie,

A najczarniejszym jadem okrucieństwa

Od stóp do głowy napełńcie mnie całą!

Krew moją zgęśćcie, zamknijcie szczeliny,

Którymi wkraść by mogła się zgryzota,

By żadnych ludzkich uczuć nawiedzenie

Mym nie zachwiało okrutnym zamiarem,

Nie rozdzieliło myśli od spełnienia!

Wejdźcie w pierś moją, mleko w żółć przemieńcie,

Morderstwa duchy, gdziekolwiek w przestrzeniach

Czatuje wasza istność niewidoma

Na złe natury! Przybądź, nocy ciemna,

W najgęstsze dymy piekła owinięta!

By nóż nie dojrzał rany, którą zada,

By przez zasłonę nie przejrzało niebo,

Nie zawołało: stój! stój!/ Wchodzi Makbet.

Wielki Glamis,

Szlachetny Cawdor! A większy od obu

Przez pozdrowienie trzecie, niespełnione!

List twój mnie uniósł za teraźniejszości

Ciemne granice i w chwili obecnej

Już czuję przyszłość.

Duncan, droga żono,

Dziś tu przybywa.

A kiedy odjedzie?

Jutro, jak myśli.

Nigdy tego jutra

Słońce nie ujrzy!

Twoje oblicze jest podobne księdze,

Treść której dziwną czytać mogą ludzie.

By świat oszukać, bądź jak świat jest cały,

Nieś pozdrowienie w oku, ręce, ustach,

I niewinnego miej pozory kwiatka,

Ale bądź wężem, co się pod nim kryje.

Ten, co przybywa, znajdzie tu przyjęcie;

Lecz wielką nocy tej sprawę mnie zostaw,

Która na wszystkie dnie potem i noce

Całej nas robi ziemi tej panami.