Nowe technologie a sektor finansowy. FinTech jako szansa i zagrożenie ebook

Recenzent

prof.zw. dr hab. Wiesław Czyżowicz, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Redakcja

Jadwiga Witecka

Projekt okładki

Amadeusz Targoński, targonski.pl

Skład i grafika komputerowa

Protext

Opracowanie wersji elektronicznej:

© Copyright by Poltext Sp. z o.o.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci zabronione. Wykonywanie kopii metodą elektroniczną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym, optycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Niniejsza publikacja została elektronicznie zabezpieczona przed nieautoryzowanym kopiowaniem, dystrybucją i użytkowaniem. Usuwanie, omijanie lub zmiana zabezpieczeń stanowi naruszenie prawa.

Partner wydania:

Związek Banków Polskich

Warszawa 2017

Poltext sp. z o.o.

02-230 Warszawa, ul. Jutrzenki 118

tel.: 22 632-64-20

e-mail: [email protected]

internet: www.poltext.pl

ISBN 978-83-7561-789-4 (format e-pub) 

ISBN 978-83-7561-793-1 (format mobi) 

[1] Por. K. Waliszewski, Współczesne koncepcje (teorie) ekonomii i finansów wyjaśniające przyczyny istnienia pośredników finansowych w gospodarce, KPF, Warszawa, 17.02.2016, https://kpf.pl/faktoring-wiecej-mozliwosci-2/.

[2] Tamże.

[3] Por. Shadow Banking, Green Paper, European Commission, Brussels, 19.03.2012 r.; K. Bakk-Simon, S. Borgioli, C. Girón, H. Hempell, A. Maddaloni, F. Recine, S. Rosati, Shadow Banking in the Euro Area. An Overview, European Central Bank, Frankfurt/M., Occasional Papers Series, No. 133, April, 2012; Shadow Banking: Scoping the Issues, A Background Note of the Financial Stability Board, Basel, 12.04.2011, Shadow Banking: Strengthening Oversight and Regulation, Recommendations of the Financial Stability Board, Basel, 27.10.2011, Strengthening the Oversight and Regulation of Shadow Banking, Progress Report to G20 Ministers and Governors, Basel, 16.04.2012; Securities Lending and Repos: Market Overview and Financial Stability Issues, Interim Report of the FSB, Basel, 27.04.2012.

[4] Por. P. Białowolski (red.), Skutki maksymalnego oprocentowania – wpływ na polski rynek finansowy, raport SGH i KPF, Warszawa 2013.

[5] Por. M. Szakun, M. Bieszki, Analiza regulacji dotyczących funkcjonowania niebankowych instytucji finansowych pod kątem należytej ochrony interesów ekonomicznych i prawnych ich klientów, Kancelaria Senatu RP, Warszawa 2013.

[6] Por. W. Szpringer, Instytucje nadzoru w sektorze finansowym. Kierunki rozwoju, Poltext, Warszawa 2014.

[7] Por. P. Tasca, T. Aste, L. Pelizzon, N. Perony (red.), Banking Beyond Banks and Money. A Guide to Banking Services in the Twenty-First Century, Springer, Berlin-Heidelberg 2016.

[8] Por. M. Thiemann, M.S. Aldegwy, E. Ibrocevic, Understanding the Shift from Micro to Macro-Prudential Thinking: A Discursive Network Analysis, SAFE Working Paper No. 136, May, 2016, http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2777484.

[9] Por. S. Kasiewicz, L. Kurkliński (red.), Szok regulacyjny a konkurencyjność i rozwój sektora bankowego, Warszawski Instytut Bankowości, Warszawa, marzec 2012.

[10] Czy ochrona konsumenta powinna być jednym z zadań nadzoru, jak chciałyby niektóre stowarzyszenia konsumenckie? Powinna to być – ich zdaniem – co najmniej ochrona zbiorowych interesów konsumentów, tzn. nadzór powinien działać w tych sytuacjach, gdy jakieś naruszenia często się powtarzają lub ich ciężar gatunkowy dla rynku jest znaczący. Przeciwny pogląd traktuje nadzór jako przede wszystkim lub wyłącznie nadzór ostrożnościowy, a więc nie należy go mieszać z ochroną konsumenta (w wielu krajach, także w Polsce, ochrona zbiorowych interesów konsumentów została powierzona organom antymonopolowym).

[11] ”A ‘chain’ of routine securities transactions, the Fed suggests, can transform a nonsystemic firm into a systemic firm”. Por. P.J. Wallison, Regulation of Shadow Banking Takes a Dark Turn, http://www.wsj.com/articles/peter-wallison-regulation-of-shadow-banking-takes-a-dark-turn-1423527609; Central bankers warn against extending bank regulations to shadow banks, http://www.reuters.com/article/regulations-financing-idUSL5N11Y1Z020150928.

[12] Por. A. Admati, M. Hellwig, The Bankers’ New Clothes: What’s Wrong with Banking and What to Do about It, Princeton University Press, Princeton 2013.

[13] Por. Consultative Document Strengthening Oversight and Regulation of Shadow Banking. A Policy Framework for Strengthening Oversight and Regulation of Shadow Banking Entities, Financial Stability Board, 18 November, 2012; E.J. Kane, Inevitability of Shadow Banking, Financial Market Conference, FRS Atlanta, 10 April, 2012.

[14] Oba te modele współistnieją ze sobą: „lokalni usługodawcy utrzymują konkurencyjność bądź to dzięki skupieniu się na niszy rynkowej, bądź dzięki współpracy z firmami specjalistycznymi. Mogą to być specjaliści od niektórych ogniw łańcucha wartości, np. technologii IT czy zarządzania długiem i windykacją. Specjalizacja (np. akwizycja klientów, dostawa pieniędzy, obsługa kontraktów i windykacja długów, sprzedaż pakietowa, która obsługuje kilka instytucji) budzi zastrzeżenia zrzeszeń konsumenckich. Każda z tych firm dąży bowiem do zysków, tracąc z pola widzenia realne problemy konsumenta. Może to prowadzić do nadmiernego wyzysku i uzależnienia konsumenta.

[15] Nowi rywale banków (parabanki) korzystają z faktu otwartości, liberalizacji i coraz większej przejrzystości rynku bankowego. Droga od banków tradycyjnych do internetowych, coraz większa rola technologii IT w świadczeniu usług finansowych, potanienie początkowo kosztownych innowacji technologicznych powoduje możliwość konkurowania niewielkich firm z wielokrotnie większymi bankami.

[16] Por. Consumer Credit in Europe. Riding the Wave, European Credit Research Institute and Mercer Oliver Wymann, Brussels 2005; por. jednak kolejny raport, który już nie jest tak optymistyczny. Po 2006 r. nastąpiły: spadek marż, problemy ze spłatą, pogłębienie się różnic między rynkami, wzrost konkurencji oraz restrykcyjności regulacji w wielu krajach. Por. Consumer Finance in Europe. Back to Reality, Mercer Oliver Wyman, Brussels 2008; por. też: B. Lepczyński, M. Penczar, Perspektywy rozwoju consumer finance w Polsce w warunkach zawirowań na rynkach finansowych, w: Kredyt konsumencki w nowym wydaniu. Debata o zmianach w unijnej dyrektywie, materiały z konferencji UOKiK, Warszawa, 31 marca 2009.

[17] Por. D. Lascelles, Europas neue Banken: Das „Nichtbanken”-Phänomen, Centre for the Study of Financial Innovation, London 1999, www.union-network.org; U. Reifner (red.), Micro-Lending (a Case for Regulation in Europe), Baden-Baden 2002; B. Jayo, M. Lacalle, S. Rico, K. Dayson,J. Kickul, Handbook of Microcredit in Europe (Social Inclusion through Microenterprise Development), Edward Elgar Publishing, Northampton 2009; S. Sundaresan, Microfinance. Emerging Trends and Challenges, Edward Elgar Publishing, Northampton 2008.

[18] Badania wykazują rosnące znaczenie usług płatniczych dla dochodów banków. Sferę usług płatniczych można bowiem traktować szerzej – jako związaną nie tylko z rachunkami wkładów klientów, lecz także z obsługą rynków papierów wartościowych oraz kart płatniczych (usługi transakcyjne). W tym kontekście należy wskazać na nową kategorię parabanków – instytucje płatnicze oraz instytucje pieniądza elektronicznego, o których mowa w dyrektywie (i polskiej ustawie) o usługach płatniczych. Obszar tych usług jest rozwojowy. Liczba instrumentów rynku finansowego jest coraz większa i banki obsługują większą liczbę transakcji. W tym kontekście działalność pożyczkowa banków i parabanków nie jest tak istotna, jak dotychczas sądzono.

[19] Por. A. Gibas, Bank detaliczny – doświadczenia XXI wieku. Wyniki badania sektora bankowego Fraunhofer Institut i IBM Insitute for Business Value, Forum Sektora Finansowego Obsługa klienta w nowoczesnym banku, Warszawa 2007; W. Srokosz, Instytucje parabankowe w Polsce, Wolters Kluwer, Warszawa 2011; L. Müller, Elektronisches Geld, Nomos, Baden-Baden 2002; D. Neumann, Die Rechtsnatur desNetzgeldes. Internetzahlungsmittel eCash TM, C.H. Beck, München 2000.

[20] Por. C.P. Praeg, C. Vocke, M. Engstler, Die Wiederentdeckung der Kunden - Innovationen durch verteilte Wertschöpfung, Trendstudie „Bank und Zukunft 2010”, Fraunhofer Institut, Stuttgart 2011, http://www.foresight-network.eu/index.php?option=com_docman&task=doc_view&gid=336; D. Heckl, J. Moormann, Matching Customer Processes with Business Processes of Banks: the Example of Small and Medium-sized enterprises as bank customers, BPM’07 Proceedings of the 5th international conference on Business Process Management, Springer-Verlag Berlin, Heidelberg 2007; Ch. Seebach, R. Beck, O. Denisova, Sensing Social Media for Corporate Reputation Management: a Business Agility Perspective, Fraunhofer Institute, Stuttgart 2009; B. Dobiegała-Korona, P. Masiukiewicz (red.), Innovations in Customer Value Creation, SGH, Warszawa 2012; K. Śledzik, Kapitał intelektualny a wartość rynkowa banków giełdowych, Wydawnictwo Naukowe UG, Gdańsk 2012.

[21] Por. U. Lampe, O. Wenge, A. Müller, R. Schaarschmidt, Cloud Computing in the Financial Industry – A Road Paved with Security Pitfalls?, Proceedings of the 18th American Conference on Information Systems (AMCIS 2012), Association for Information Systems, August 2012; D. Spath, W. Bauer, M. Engstler, Innovationen und Konzepte für die Bank der Zukunft, Wiesbaden, Gabler 2008.

[22] Bariery wejścia mogą wynikać z: silnej koncentracji rynku, dostępności kanałów dystrybucji, różnic kulturowych (np. niechęci do zadłużania się), barier regulacyjnych (regulacje antylichwiarskie blokujące oferowanie określonych produktów, ochrona danych osobowych, która utrudnia korzystanie z marketingu bezpośredniego, ochrona konkurencji i konsumenta, która może np. redukować stosowanie systemów lojalnościowych, sprzedaży lawinowej) i barier infrastrukturalnych (brak możliwości poszerzonego outsourcingu procesów kredytowania, zarządzania bazami danych, call centers, windykacji długów).

[23] Por. Społeczne konsultacje Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego w sprawie innowacyjnych metod przetwarzania danych konsumentów, Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych, Warszawa, 25.07.2016, https://kpf.pl/spoleczne-konsultacje-europejskiego-urzedu-nadzoru-bankowego-w-sprawie-innowacyjnych-metod-przetwarzania-danych-konsumentow-2/.

[24] Por. S. Heffernan, Nowoczesna bankowość, WN PWN, Warszawa 2007, s. 2.

[25] Również kraje członkowskie mogą poddać określone podmioty nadzorowi lub przeciwnie – zwolnić z pewnych obciążeń przewidzianych dla banków (np. poczta, instytucje mikropożyczkowe, banki alternatywne, publiczne banki specjalnego przeznaczenia, np. niemiecki Bundesanstalt für Wiederaufbau). Nie podlega to bowiem harmonizacji, gdyż te instytucje są traktowane jako wyłączone spod dyrektywy. Jeżeli przemawiają za tym „przeważające względy dobra publicznego”, jest zachowana zasada proporcjonalności i nie ma dyskryminacji (przesłanki różnego statusu są wyłącznie natury bankowej), nie ma podstaw do kwestionowania wskazanych regulacji krajowych w kategoriach naruszenia swobody usług czy reguł konkurencji TFUE. Por. A. Bornemann, Microlenders and EU-Banking Regulation, w: U. Reifner (red.), Micro-Lending. A Case for Regulation in Europe, Nomos, Baden-Baden 2002, s. 376 i nast.

[26] Na temat pojęcia parabanku por. W. Srokosz, Instytucje parabankowe w Polsce, Wolters Kluwer, Warszawa 2011; W. Szpringer, Problem parabanków na tle pojęcia banku jako instytucji kredytowej w Unii Europejskiej, „Prawo Bankowe” nr 11/2004, s. 49; W. Szpringer, Wpływ instytucji parabankowych na bezpieczeństwo i stabilność rynków finansowych, „Bezpieczny Bank” nr 4/1998, s. 24; por. też: http://pl.wikipedia.org/wiki/Parabank.

[27] U. Reifner, (red.), Micro-Lending (a Case for Regulation in Europe), Baden-Baden 2002.

[28] Por. J. Szambelańczyk, SKOK-i działają tak samo jak banki, www.money.pl; Ł. Wilkowicz, Banki: banki spółdzielcze zagrożone przez SKOK-i, www.finanse.interia.pl.; Z. Szpringer, Porównanie na gruncie obowiązującego prawa statusu SKOK, banków spółdzielczych i pozostałych banków w zakresie ochrony konkurencji i konsumenta, opinia BAS, Kancelaria Sejmu RP, www.sejm.gov.pl.

[29] Por. Banki tworzą parabanki, by ominąć regulacje KNF, http://www.forbes.pl/artykuly/sekcje/wydarzenia/banki-tworza-parabanki--by-ominac-regulacje-knf,29127,1, por. też: A. Grzeszak, Lichwa – pożyczki na kilka tysięcy procent, http://www.polityka.pl/rynek/edukatorekonomiczny/1533533,1,lichwa---pozyczki-na-kilka-tysiecy-procent.read#ixzz2HHn72Hdw.

[30] Por. T. Białek, Komentarz w sprawie otoczenia prawnego funkcjonowania para banków, http://www.zbp.pl/site.php?s=MTM1MjU5NTI=.

[31] Pozabankowe instytucje pożyczkowe wypracowują własne, oryginalne metody oceny ryzyka kredytowego i weryfikacji tożsamości potencjalnych kredytobiorców (np. na podstawie danych biur informacji gospodarczej czy systemów teleinformatycznych i rejestrów publicznych, np. PESEL, REGON, KRS). Nie każdy, kto zgłosi taki wniosek, dostanie pożyczkę. Por. Ł. Czernicki, Problematyka regulacji rynku firm pożyczkowych w Polsce, Fundacja Republikańska, Warszawa 2013.

[32] Działalność większości parabanków, z którymi wiążą się wielkie afery finansowe, jak ta WGI czy Interbrok, były bardzo mocno związane z działalnością samych banków. Przecież firmy będące bohaterami afer nie mogłyby lokować wielkich kwot ani dokonywać gigantycznych przepływów, gdyby nie posiadały rachunków bankowych. Por. J. Szewczak, Groźniejsze banki niż parabanki, http://gb.pl/banki/informacje/grozniejsze-banki-niz-parabanki.html.