Ornat z krwi ebook

Okładka

Strona tytułowa

Krzysztof Beśka

Ornat z krwi

Strona redakcyjna

Copyright © Oficynka & Krzysztof Beśka, Gdańsk 2013

Wszystkie prawa zastrzeżone. Książka ani jej część nie może być przedrukowywana ani w żaden inny sposób reprodukowana lub odczytywana w środkach masowego przekazu bez pisemnej zgody Oficynki.

Wydanie pierwsze w języku polskim, Gdańsk 2013

Opracowanie edytorskie książki: kaziki.pl

Projekt okładki: Anna Maria Damasiewicz

www.damasiewicz.idesigner.pl

Zdjęcie na okładce © Nomad_Soul | Shutterstock.com

Skład: dialoog.pl; [email protected]

ISBN 978-83-62465-99-6

www.oficynka.pl email: [email protected]

Konwersja do formatu EPUB:

Legimi Sp. z o.o. | Legimi.com

CONFITEOR

Królewo k. Malborka, nazajutrz po dniu Wniebowzięcia NMP

Stuknęła odsuwana przesłona okienka. Popołudniowe światło, przefiltrowane przez witraże kościoła i drewnianą kratkę umieszczoną z boku konfesjonału, rozsypało się na jego tylnej, ciemnej ścianie i twarzy siedzącego w środku człowieka.

Ksiądz Henryk, proboszcz kościoła, przymrużył oczy. Penitent siedzący po drugiej stronie drewnianej ścianki, jakby w odpowiedzi, poruszył się niespokojnie. Jego oddech był nierówny, głośny, odrobinę świszczący.

– Na wieki wieków, amen – przywitał się kapłan. – Bóg niech będzie w twoim sercu, abyś skruszony w duchu wyznał swoje grzechy – wypowiedział zwyczajową formułę. Następnie uczynił znak krzyża nad kratką, zniekształcającą twarz wiernego i chroniącą jego imię, podparł brodę i policzek na zwiniętych palcach prawej dłoni, jak robił zawsze dla wygody, i jeszcze bardziej zbliżył ucho do okienka.

Odpowiedziało mu milczenie. Spowiednik tylko westchnął głęboko.

– No, nie trzeba się bać, nie trzeba... – rzekł najłagodniej, jak tylko potrafił.

Z oddalonej części świątyni doszedł jego uszu stukot obcasów.

Staruszki na sumę – skatalogował duchowny, odwróciwszy na chwilę wzrok od kratki. W tym samym momencie na przywierającym niemal do drewna policzku poczuł chłodny powiew. Oddalający się szybko odgłos kroków bardziej jednak księdza Henryka zasmucił i zdziwił, niż zaniepokoił.

– Pan odpuścił tobie grzechy. Idź w pokoju – szepnął mimo wszystko, uczynił ponownie znak krzyża, po czym rozsunął fioletową zasłonę i wstał z miejsca.

Chwilę potem przyklęknął przed ołtarzem, na dłużej zatrzymując na nim swój wzrok: lampka oliwna paliła się jak zwykle, w stojących po bokach wazonach kobiety umieściły świeże kwiaty. Nie, niczego nie brakowało. A przecież kilka dni temu ktoś włamał się w nocy do świątyni w niedalekiej miejscowości. Łupem złodziei, którzy weszli do środka przez okno, padły elementy tamtejszego ołtarza – cztery szesnastowieczne, polichromowane płaskorzeźby z bocznego Tryptyku Świętej Agnieszki. I tylko ją zostawili, bo pewnie była za duża...

Ludzie mówili, a policja potwierdzała, że była to kradzież na zamówienie, gdyż oprócz rzeźb z tamtejszego kościoła nie zginęło nic więcej. Nic też nie zdemolowano, nie licząc drzwi, bo komu by się chciało męczyć wychodzeniem przez okno. A potem to już droga wolna, na Zachód, gdzie na cenną przesyłkę czekał jakiś kolekcjoner lub pośrednik.

Proboszcz jeszcze raz ogarnął wzrokiem cały ołtarz, po czym wstał i niezbyt szybkim krokiem ruszył w stronę zakrystii.

Czuł się źle. I wyglądać też musiał nie za dobrze, bo gospodyni imieniem Waleria, ujrzawszy go, tylko pokręciła głową.

– Może ziółek księdzu zaparzę? – zapytała. – Na problemy z żołądkiem najlepsze...

Duchowny pokręcił głową, a ponieważ zawsze odczuwał potrzebę podzielenia się z kimś wszystkim, co go niepokoiło, opowiedział swojej gospodyni o dziwnym penitencie.

– Pewnie wariat jakiś – spekulowała Waleria. – Puszczają ich coraz częściej samopas.

W istocie: w okolicy znajdował się dom pomocy społecznej, w którym mieszkali również ludzie chorzy umysłowo. Często spotykało się ich także w kościele. Najgłośniej było swego czasu o jednym takim, który wielkim jak głowa człowieka kamieniem zamierzył się na ołtarz. I to podczas mszy! Już się kilku parafian z pierwszych rzędów rzuciło, by powstrzymać szaleńca, ten jednak tylko położył kamień przed tabernakulum i wybiegł z kościoła.

– Albo turysta – dorzuciła, wycierając mokre dłonie w ścierkę. – Nazjeżdża się tego, zdjęcia robią, a jak przyjdzie co do czego, to ani be, ani me. Aż czasami ręce bolą gadać z takimi!

Ksiądz zwykle słuchał, czasami potakiwał głową, ale nic nie mówił. Tak było i tym razem.

***

Gdańsk, w tym samym czasie

Gabinet wyglądał jak jedna wielka graciarnia: półki uginające się pod ciężarem książek, segregatorów i powciskanych luzem starych czasopism, gdzieniegdzie poustawiane archeologiczne trofea, pośród których uwagę zwracał wykonany z brązu, niewielki, bo ledwo trzydziestocentymetrowej wysokości, posążek wojownika w czubatym hełmie z włócznią w prawej ręce i okrągłą tarczą w lewej.

Na ścianach, które od dawna nie widziały świeżej farby, wisiały mapy Egiptu, starożytnej Palestyny, tudzież patera z brązu, a także kalendarz, o dziwo, aktualny, przedstawiający stare pałace Prus Wschodnich; sierpień zachęcał do wyprawy do Kamieńca Suskiego, gdzie przebywali swego czasu sam Napoleon Bonaparte i Maria Walewska.

– Błogosławiona Dorota z Mątowów – rzekł profesor Zbigniew Krasiński uroczyście, jakby w ręku trzymał kopertę z nazwiskiem zdobywczyni Oskara.

Czteroosobowe towarzystwo siedzące na rozchybotanych krzesełkach i starej kanapie (którą można było bardzo łatwo pomylić z archeologicznym eksponatem) popatrzyło na siebie bez słowa.

– Jednak – bąknął niewyraźnie doktor Kazimierz Reich, oglądając sobie z zainteresowaniem paznokcie.

– Wszystko według harmonogramu, moi panowie. – Profesor wzruszył ramionami.

– I panie – dorzuciła wyraźnym głosem, choć bez złości, Ewa Rimmel, jedyna kobieta w zespole archeologów.

– Oczywiście. I panie – zreflektował się Krasiński, posyłając uśmiech swojej najładniejszej podwładnej.

– Jakżeby nie! – Odchrząknął, poprawiając przy tym krawat, trzeci z panów, doktor Andrzej Kozłowski. – W końcu będziemy szukać kobiety...

Ewa nic na to nie odpowiedziała. Nie tylko jako jedyna nosiła w tym towarzystwie spódnicę, ale była też najmłodsza stażem w zespole profesora Krasińskiego, co nadal było przyczyną nieporozumień: choćby w tak banalnych sprawach, jak zakwaterowanie podczas wykopalisk czy też kwestia porannej i wieczornej toalety. To znaczy ona wielkiego kłopotu nigdy w tym nie widziała; to raczej panowie archeolodzy mieli z tym jakiś problem.

Tak, była jedyną kobietą w grupie archeologów, co często było przyczyną żartów i docinków, choć żaden z nich nie był nigdy nieprzyzwoity czy złośliwy.

Ta dwudziestosiedmioletnia ładna brunetka od zawsze wiedziała, że zostanie archeologiem. Gdyby zapytać ją, co spowodowało taki, a nie inny wybór, miałaby problem z odpowiedzią. Nie pamiętała tego pierwszego impulsu. Czy było to zielone szkiełko, które podczas zabawy zasypywało się w piasku, by za chwilę odsłonić tajemnicze oko? A może widok czerwonych cegieł fundamentów starych kamienic, odsłoniętych podczas remontu ulicy albo sieci ciepłowniczej?

W Warszawie skończyła studia, o których każdy spotkany znajomy czy nieznajomy mówił, że to tylko fanaberia i chleba z tego nie będzie. Zaliczyła kilka studenckich wyjazdów na wykopaliska, zdała egzaminy, napisała pracę magisterską. Potem wróciła do rodzinnego Gdańska, gdzie wkrótce nawiązała kontakt z profesorem Zbigniewem Krasińskim.

Wszystkie jej rówieśniczki zaczynały robić kariery w zachodnich korporacjach, czemu potrafiły poświęcić nawet swój wyuczony zawód i większe ambicje. Absolwentka dwóch filologii zostawała sekretarką, zdolna lekarka handlowała plastrami na odciski. Ewentualnie rozglądały się za bogatym mężem.

Ewa Rimmel, mimo że nie była ani brzydka, ani głupia, znów postanowiła iść pod prąd. I pod górkę. Na początku była to góra Synaj – jej pierwszy i ostatni wyjazd zagraniczny.

– Wracając do tematu, moi państwo... – Szef zespołu archeologów zaszeleścił papierami rozrzuconymi na biurku.

– No właśnie, błogosławiona czy święta? – dopytywał się Reich.

– W Polsce błogosławiona, w Niemczech święta – wyjaśnił rzeczowo profesor, nie podnosząc wzroku znad papierów.

– Cóż, tam zawsze lepiej płacą – zaśmiał się Kozłowski.

Przez następną, dłuższą chwilę nikt nic nie mówił. Cała ekipa zamarła w niemym wyczekiwaniu, spoglądając na swojego szefa, zastygłego jak posąg nad górą dokumentów.

– Dobrze. – Krasiński zatarł ręce i sapnął. – Jak wiemy, nasza błogosławiona czy też, jak chcą niektórzy, święta Dorota została pochowana w tym samym miejscu, gdzie spędziła ostatnie lata życia. A jej życie było tyleż niezwykłe, co bardzo, przynajmniej na dzisiejszą miarę, nieszczęśliwe. Urodziła się we wsi Mątowy Wielkie, niedaleko Malborka, jako Dorota Schwarze. Jej ojcem był holenderski osadnik, jeden z wielu, którzy w owym czasie wybrali Żuławy Wiślane na swój nowy dom. Dość wcześnie Dorota została wydana za mąż za gdańskiego rzemieślnika, płatnerza Slichtinga...

Profesor zamilkł, znów sprawdził coś w dokumentach. Kilka z nich zsunęło się z blatu i upadło na podłogę, jednak nikt z obecnych nie schylił się, by je podnieść. Widać w tym szaleństwie była jakaś metoda.

– ...za gdańskiego rzemieślnika, płatnerza Slichtinga – powtórzył profesor nieco ciszej, jakby dziwił się wypowiedzianym przez siebie słowom.

Kazimierz Reich i Andrzej Kozłowski niemal jednocześnie spojrzeli na zegarki. W tej samej chwili przez szparę w otwartym oknie, poprzez szum miasta, przedarł się dźwięk karylionu kościoła św. Katarzyny.

Świetna ilustracja wykładu, przeszło przez myśl Ewie, która bardzo lubiła swojego szefa.

– Slichting nie był dobrym mężem, ponieważ wszczynał częste awantury i bił żonę – ciągnął po chwili Krasiński, wybudziwszy się z letargu. – Małżonkowie doczekali się dziewięciorga dzieci, z których jednak po urodzeniu bądź w dzieciństwie, w wyniku epidemii, zmarło ośmioro. Wkrótce w Gdańsku na Dorotę zaczęto patrzeć jak na osobę niespełna rozumu...

– Dlaczego? – zainteresował się Reich.

– Mówiło się, że zbierała do słojów ropiejące wrzody trędowatych. Albo dosypywała do jedzenia popiół ze spalonych, spróchniałych trumien.

– No, nie przed obiadem, na Boga... – skrzywił się Kozłowski.

Krasiński puścił tę uwagę mimo uszu. Po chwili dowiedzieli się, że dziwne zachowanie Doroty ściągnęło na jej głowę uwagę ówczesnych władz kościelnych. Nigdy jednak nie udowodniono jej praktyk czarnoksięskich. Po śmierci męża, w 1390 roku, Dorota wyjechała do Kwidzyna, gdzie jej spowiednikiem został Johannes Marienwerder, były dziekan wydziału teologicznego uniwersytetu praskiego.

– To właśnie on dostrzegł w tej kobiecie mistyczkę, podobną do świętej Brygidy. Zezwolił jej na częstą komunię świętą, wkrótce też Dorota została, na własną prośbę, co jednak nie pozostawało bez znaczenia dla polityki zakonu krzyżackiego, zamurowana żywcem w celi przylegającej do prezbiterium kościoła w Kwidzynie.

Krasiński znów przerwał, by po sekundzie zaprezentować obecnym jakiś plan.

– Oto rzut celi, w której zamieszkiwała Dorota – powiedział. – Pomieszczenie przylegało do prezbiterium i miało dwa niewielkie okienka: zewnętrze i wewnętrzne, przez które rekluza otrzymywała komunię i skromne posiłki. Tam też zmarła 25 czerwca

1394 roku. Na ołtarze wyniósł Dorotę papież Paweł VI w 1976 roku. Na terenie diecezji elbląskiej jest patronką kobiet – zakończył profesor.

– Ot co! – dorzucił Reich, mrugając znacząco w stronę Ewy.

Tym razem to ona spojrzała wymownie na zegarek i głośno westchnęła.

– To w zasadzie wszystko, moi państwo – podsumował profesor Krasiński, kładąc obie dłonie na papierach, jakby chciał je uchronić przed nagłym powiewem. – Zabieramy georadar, łopaty, pędzelki, a przede wszystkim dużo cierpliwości. Jutro punktualnie o ósmej rano wyjeżdżamy do Kwidzyna.

***

Królewo k. Malborka, wieczór tego samego dnia

Ostatnia msza odbyła się zgodnie z planem. Dwie godziny po jej zakończeniu proboszcz z Królewa siedział za biurkiem w kancelarii i przewracał strony ksiąg. Bardzo lubił te chwile samotności i ciszy, której nie zakłócało podzwanianie naczyń w kuchni ani hałasy, które powodowali ministranci.

Nagle jego uszu dobiegł niepokojący dźwięk: coś stuknęło, a raczej zadzwoniło...

Zatrzymał wzrok na górze strony, na której jego poprzednicy skrzętnie zapisywali narodziny parafian w roku 1965, po czym uniósł spojrzenie. Powoli wstał z fotela i podszedł do drzwi.

– Waleria! – zawołał. – To ty?!

Czegoś zapomniała? – pomyślał, choć od wyjścia gospodyni minęło już ponad pół godziny.

Choć chrobotanie nie powtórzyło się, kapłan, wiedziony złym przeczuciem, w niedopiętej sutannie ruszył w stronę kościoła. Chciał sprawdzić, czy nic złego się nie dzieje. Drogę znał na pamięć; wiele razy zdarzało się, że wstawał w środku nocy i nie zapalając świateł, szedł się modlić.

W ciemności dostrzegł tylko światełko oliwnej lampki na ołtarzu. Promienie ulicznych latarni z trudnością przedzierały się przez szkiełka okiennych witraży.

– Jest tu kto? – rzucił w półmrok i chłód. – Halo! Jest tu kto?!

W pewnej chwili ujrzał przed sobą... drugie światełko oliwnej lampki. Prócz bicia własnego serca wyraźnie słyszał teraz świszczący oddech intruza; dźwięk ów zdawał się współgrać ze światełkiem, które rytmicznie pulsowało. Zapach dymu z papierosa rozwikłał wreszcie tę tajemnicę.

– Kim jesteś? – zapytał znów ksiądz nie swoim głosem.

Zimny dreszcz przebiegł mu po plecach, na które przed chwilą zdążył narzucić sutannę. Wytężał wzrok, jednak nic więcej i nikogo nie zdołał dostrzec.

Nagle ogieniek papierosa zniknął. Ksiądz odruchowo zaczął się cofać.

– Przyniosłem pozdrowienia od Wiktora – rzekł intruz głosem, jakby sztucznie zniekształconym, takim, jakie często słyszy się w telewizji.

– Co takiego? – jęknął duchowny ledwo słyszalnie, robiąc kolejny krok do tyłu.

Nagłe potężne uderzenie w sam środek klatki piersiowej pozbawiło go tchu. Zamachał rękami w powietrzu, ale nie upadł. Tępy ból ścisnął płuca.

– Wiktor cię pozdrawia – powtórzył nieznajomy.

– Nie znam żadnego Wiktora – sapnął proboszcz, by zaraz dodać: – Nie mam pieniędzy!

– Nie chcę twoich pieniędzy.

– To czego chcesz? Zbezcześcić i nasz ołtarz? Nigdzie nie sprzedasz ani jednej rzeźby...

– Nie interesuje mnie twój ołtarz. Chcę tylko informacji.

Na szyi księdza zacisnęła się miękka obręcz, ale nie były to dłonie intruza. Te Henryk poczuł na swoim przedramieniu. Po chwili usta napastnika zbliżyły się do ucha proboszcza.

– Nigdy! – odpowiedział po chwili ksiądz, a w jego głosie obudziła się moc i hardość.

W tej samej chwili poczuł krótkie ukłucie w bok. Boleśnie precyzyjne. Po nim następne, już nieco wyżej. Jego ciało wyprężyło się, by zaraz zwiotczeć. Zgiął kolana i opuścił głowę.

– Mów – syknął napastnik.

Odpowiedziały mu już tylko słowa wypowiedziane szeptem, po grecku tuż nad marmurową posadzką.

– Kyrie eleison... – zdołał jeszcze wydobyć z siebie ksiądz Henryk, ale nikt chyba nie zrozumiałby z tego nic prócz nieartykułowanego, rozpaczliwego charkotu.

– Mów! – Zabójca nie odpuszczał, choć jemu właśnie odpuszczono najcięższą z win.

W ostatniej chwili świadomości uszy umierającego pochwyciły odgłos miętego papieru.

***

Krynica Morska, dwa tygodnie później

Wiatr huknął o płachtę namiotu w pomarańczowo-niebieskie pasy. Niesiony przez bryzę piasek z cichym szmerem rozsypał się po kartach książki.

Tomasz otworzył oczy, uniósł głowę i zdmuchnął drobiny.

– Gotowana kukurydza! – zawołał ktoś całkiem blisko; hasło to, dobrze już znane, było wykrzykiwane głośno (wszak trzeba było przekrzyczeć kilka setek plażowiczów i morskie fale) i ze specyficzną, kapralską manierą, polegającą na podkręceniu ostatniej sylaby. – Kukurydza przysmak boski! Nawet łysym rosną włoski! Moja babcia chorowała, kolbę zjadła, wyzdrowiała!

Chudy mężczyzna, dźwigający dwa plastikowe pojemniki, przeciskał się między kolorowymi parawanami, parasolami i plażowymi namiocikami. Przystanął, pojemniki postawił na piasku. Podeszło do niego kilkoro dzieci.

Ledwo sprzedawca kukurydzy poszedł dalej, pojawili się inni, nie mniej głośni.

– Orzeszki w karmelu!

– Zimne lody dla ochłody!

– Zdjęcia z wężem!

Tomasz uniósł głowę. Chyba się przesłyszał. Wiejący od kilku dni silny wiatr nie tylko nie pozwalał na kąpiel pod okiem ratownika (czerwona flaga), porywał parasole i wyrywał z piasku szpilki plażowych, chińskich namiocików. Teraz jeszcze robił sobie żarty!

Owszem, można było sobie zafundować odpłatnie fotografię z Myszką Miki, Kaczorem Donaldem albo Shrekiem; przebrani za postacie z bajek ludzie, pewnie z braku lepszego pomysłu na zarabianie na życie, snuli się po plaży w kosmatych kostiumach nawet w największe upały.

Nikt jednak nie paradował w stroju węża.

– Zdjęcia z wężem! – zachęcał ktoś za pomocą szczekaczki.

Tomasz Horn, dziennikarz ogólnopolskiej gazety, dobiegający powoli czterdziestki blondyn, dzieckiem – choć często słyszał co innego – przestał być już dawno. Nie potrafił jednak odmówić sobie przyjemności osobistego sprawdzenia, w jaki to nowy sposób można wyciągnąć pieniądze od i tak otumanionych już słońcem, łupionych na każdym kroku plażowiczów.

Pośród gęstniejącej ciżby stał mężczyzna w kowbojskim kapeluszu, a u jego stóp identyczny jak u sprzedawców gotowanej kukurydzy, plastikowy pojemnik z pokrywką. I już po chwili było jasne, że wszystkie te wyświechtane substytuty bajkowych bohaterów mogły się schować przy takiej atrakcji.

Człowiek w kapeluszu trzymał bowiem w rękach ogromnych rozmiarów węża.

Czy był prawdziwy? Chyba tak. Jego wilgotna skóra lśniła w słońcu; opiekun zapewniał mu w plastikowym pojemniku odpowiednie warunki do pracy i podróżowania. Z początku nie było co prawda za bardzo wiadomo, gdzie atrakcja owa ma koniec, a gdzie przód, sprawa jednak szybko wyjaśniła się, gdy zwierzę znalazło się na szyi i rozłożonych ramionach pierwszego śmiałka.

– Spokojnie, spokojnie – mówił właściciel węża do nastolatka, bo ten miał minę, jakby stał przed tablicą w szkole, nie zaś na plaży, w beztroski czas kanikuły.

Na szczęście zdjęcia szybko zostały zrobione, a opłata zainkasowana. Wąż zniknął na powrót w plastikowym pojemniku, a facet w kapeluszu już objaśniał kolejnemu chętnemu, jak fachowo trzymać jego pupila, żeby dobrze wyjść na fotografii. No i przeżyć...

Horn skrył się w cieniu namiotu, leniwym ruchem sięgnął po książkę, przeczytał kilka akapitów, jednak szybko go to znużyło. Nie tylko zresztą to. Tak naprawdę tęsknił już bowiem za swoją pracą. Za biurkiem, komputerem, codziennym redakcyjnym szumem. Być może nie potrafił po prostu wypoczywać, być może też, aby zregenerować organizm, potrzebował mniej czasu niż inni. Może gdyby miał rodzinę, dzieci, czas spędzony nad morzem wyglądałby zupełnie inaczej... Problem w tym, że wszystkie te marzenia właśnie bardzo się oddaliły. Jakiś czas temu żona Horna wyprowadziła się z domu, z czym on nie potrafił i nie chciał się pogodzić. Tygodniowy urlop nad Bałtykiem miał przynieść ukojenie nerwom.

Horn roztarł na lewym ramieniu nierozprowadzoną należycie resztkę kremu z filtrem, po czym znów wstał i rozejrzał się po plaży.

– Czas wracać – mruknął sam do siebie.

Naraz jakaś zabłąkana kolorowa piłka miękko uderzyła go w nogę. Odwrócił się i zobaczył kilkuletniego chłopca, który zbliżał się do niego po piasku, omijając koce, namiociki i parawany, by odzyskać zgubę. Horn kopnął piłkę, chcąc ułatwić życie dziecku, ale zrobił to na tyle nieumiejętnie, że poleciała w zupełnie innym kierunku... Nawet tego nie potrafisz, zganił sam siebie w myślach.

W tej samej chwili kilkanaście metrów dalej rozległo się kilka trzaśnięć migawki aparatu fotograficznego. Na serii zdjęć nie uwieczniono jednak ani żadnego śmiałka z wężem, ani Myszki Miki, Kaczora Donalda czy Shreka.

Uwieczniono samotnego mężczyznę stojącego na tle plażowego namiotu w pomarańczowo-niebieskie pasy...

KSIĘGA PIERWSZA

I

54°22’N, 19°26’E, nazajutrz, dzień pierwszy

Od samej Krynicy wlókł się za autobusem. Zakręt za zakrętem, w dodatku z przeciwka sznur samochodów. Szybko musiał też zamknąć okno, bo stary grat, najpewniej sprowadzony z Niemiec, smrodził niemiłosiernie.

Kilkanaście minut wcześniej Tomasz Horn spakował się, oddał klucz od pokoju i podziękował za gościnę. Pokój miał co prawda wynajęty do niedzielnego ranka, wiedział jednak, że powrót do Warszawy w niedzielę będzie oznaczał stanie w korku na E77 lub, w najlepszym przypadku, jazdę żółwim tempem w kawalkadzie samochodów.

Wolał wyruszyć w drogę w sobotę przed południem, ale za to zahaczając o Gdańsk, który bardzo lubił i w którym dawno już nie był.

Krynicę Morską, którą zostawił za plecami i którą wybrał na tygodniowy samotny urlop, również bardzo lubił. Kurort położony malowniczo na Mierzei Wiślanej, rozrzucony na kilku porośniętych lasem wzgórzach, jak zwykle przeżywał wakacyjne oblężenie wczasowiczów.

Było jednak coś, co rzucało cień na tę atmosferę wakacyjnej beztroski. Tym czymś była bliskość granicy państwa, a niedaleko za nią dwa punkty na mapie Europy, na które patrzono z powagą: Bałtijsk i Kaliningrad. Do niedawna te dwie nazwy, jak i poprzednie, przedwojenne – Pilawa i Królewiec, po niemiecku zaś Pillau i Königsberg – znali chyba tylko historycy, miejscowi biznesmeni i... zbieracze złomu. Wielkim złomowiskiem, nie bez złości, ale i nie bez racji, nazywano poradziecki port wojenny w Bałtijsku.

Ale teraz wszystko się zmieniło. Enklawę Moskwa postanowiła dozbroić, zapewne w reakcji na plany budowy amerykańskiej tarczy antyrakietowej w innym miejscu polskiego wybrzeża. Mówiło się o planach ulokowania w obwodzie kaliningradzkim broni jądrowej, także na okrętach. Zrobiło się gorąco, mimo że sierpień był, jak zawsze, dość kapryśny. Atmosferę podgrzewały dodatkowo gazety, z zamieszczanymi w nich sugestywnymi mapkami, i dyskusje gadających głów we wszystkich kanałach telewizyjnych. Pewne było jedno: na mapie świata przybyło jeszcze jedno miejsce, które można było oznaczyć stylizowanym ogienkiem czy bombką. Punkt zapalny albo beczka prochu. Dawne Prusy Wschodnie...

Gdyby ktoś powiedział mu, że już niedługo będzie mu dane poznać zapach tego prochu, pewnie roześmiałby się temu komuś w twarz.

– Nareszcie – mruknął Horn z zadowoleniem, przed nimi ukazał się bowiem prosty i pusty odcinek drogi.

Zredukował bieg, wcisnął gaz i wyprzedził autobus. Uspokoił jazdę, uspokoił się sam. Powietrze zafurkotało w opuszczonej szybie. Po chwili mignęła w niej biała tablica z napisem Kąty Rybackie.

Minął wieś i znów mocniej nacisnął na pedał gazu. Ruch jakby nieco zmalał. Po kilku kolejnych minutach dojechał do Sztutowa. Po prawej stronie mignęła wysoka tablica, zachęcająca do zwiedzenia muzeum byłego hitlerowskiego obozu koncentracyjnego. Horn nie był nigdy w podobnym muzeum; w szkolnych czasach jakoś oszczędzono mu odwiedzin w Oświęcimiu czy Majdanku, więc nie zamierzał i teraz nadrabiać zaległości. Po co psuć sobie humor podczas urlopu?

Także i tutaj rządziło lato. Tłumy wczasowiczów ciągnęły na plażę chodnikami, ale i ulicą. Trzeba było uważać, a kilka razy wręcz zatrzymywać się, nawet nie przed przejściem dla pieszych. Horn robił to już jednak bez złości. Uspokoił się. Wrócił mu humor. Muzyka w radiu znów stała się nieco bardziej znośna.

W kilka chwil potem wjechał do Stegny.

– Mimo podjętych rozmów, stanowisko Rosji w sprawie obwodu kaliningradzkiego nie zmieniło się – rozgadało się radio głosem jakiegoś mądrali, ale i to nie pogorszyło samopoczucia Horna.

Potarł prawą dłonią policzek. Rozległ się cichy chrobot. Był to kolejny, ostatni powód, dla którego musiał opuścić Krynicę: w całym kurorcie nie mógł bowiem dostać nożyków do golenia z trzema ostrzami pewnej marki, a tylko takimi się golił. Przez tydzień zdążył zarosnąć jak przysłowiowy dziki agrest. W Gdańsku z pewnością je dostanie. I od razu, choćby w jakiejś łazience w centrum handlowym, zrobi z nich użytek.

Dojeżdżając do ronda, zaczął się zastanawiać, którą wybrać drogę. Jadąc prosto, po kilku kilometrach dotarłby do przeprawy promowej przez Wisłę i po paru minutach znalazłby się w Gdańsku. Jednak on odczuwał niejasny lęk przed rejsem promem, szczególnie takim, na który może wjechać nie więcej niż pięć aut. Wolał nadrobić drogi i pokonać rzekę jak cywilizowany człowiek, czyli po moście.

Zatoczył łuk, po czym skręcił w kierunku Nowego Dworu Gdańskiego i trasy E77.

Nie wiedział, że właśnie skusił los...

II

Kwidzyn, dzień pierwszy

Profesor Zbigniew Krasiński poprawił stojak. Halogenowa lampa zakołysała się. Świetlne refleksy zapełgały na bladoczerwonych cegłach prezbiterium.

– Teraz lepiej, prawda? – zapytał odrobinę schrypniętym, ale donośnym głosem, który bez wątpienia mógł należał do kogoś, kto prowadzi wykłady i kogo słucha się z zainteresowaniem.

Pytanie skierowane było w dół, jakby pod nogi profesora. Nikt tam jednak nie siedział ani nie leżał. Była tam za to solidna dziura, z której doszedł inny głos:

– Lepiej, Zbychu! Dużo lepiej.

Odtąd słychać było jedynie sporadyczne stukanie, wymieniane półgłosem uwagi i inne zagadkowe dla przypadkowego obserwatora dźwięki. Ten sam przypadkowy obserwator pokręciłby pewnie tylko głową z politowaniem, patrząc na tę całą archeologiczną kopaninę, nazywaną szumnie i dumnie nauką, z której jednak pożytek dla współczesnych był niewielki lub wręcz żaden. No bo po co komu takie grzebanie w piasku za pomocą kilofa i łopaty, a potem zabawek podobnych do tych, którymi dzieci bawią się w piaskownicach? Żeby to jeszcze gdzieś za granicą, najlepiej w Egipcie... Ale co ciekawego można znaleźć w małym mieście na północy Polski? W dodatku miejsca świętego uszanować nie potrafią, bo kto to widział w użytkowanym kościele i to za samym ołtarzem zamieszanie robić...

Z początku ekipie archeologów pod kierownictwem profesora Krasińskiego szło dość opornie. Nastroje w furgonetce, którą dwa tygodnie temu jechali z Gdańska wraz z całym sprzętem, były minorowe. Nawet doktor Andrzej Kozłowski, niestrudzony figlarz i opowiadacz dowcipów, którymi okraszał każdy dotychczasowy wspólny wyjazd ekipy, siedział milczący i patrzył tępo na przesuwający się za oknami krajobraz doliny Wisły.

Proboszcz kwidzyńskiej katedry przyjął ich bardzo serdecznie, podejmując pierwszego dnia wystawnym obiadem, po którym osobiście oprowadził ekipę po świątyni. Problem był jednak z innym duchownym, księdzem Emilianem, dobiegającym chyba setki rezydentem plebanii. Staruszek, choć zapraszany, nie wziął udziału w posiłku. A mijany po wielekroć, wciąż był bowiem dość ruchliwym starcem, pohukiwał nieprzyjaźnie i patrzył na archeologów wilkiem. O co mogło mu chodzić? Nie wiedział tego nawet ksiądz proboszcz.

– Ma już swoje lata i swoje przeżył. Był więziony w Oświęcimiu, za komuny też nie miał lekko – tłumaczył za każdym razem.

Potem archeolodzy przystąpili do badań. Mapy, wykresy, notatki. W ruch poszedł także najnowocześniejszy sprzęt – georadary i wykrywacze metali, dzięki którym bez trudu można było ustalić, gdzie pod podłogą kościoła znajdują się krypty, i przy okazji wzbudzić zainteresowanie odwiedzających świątynię od rana do wieczora zastępów dewotek. Wszystkie znalezione w ten sposób krypty, według późniejszych specjalistycznych obliczeń, okazywały się jednak „zbyt młode”, aby mogły posłużyć za miejsce spoczynku średniowiecznej mistyczki, Doroty z Mątowów.

Kiedy jednak przed tygodniem, wieczorem, georadar w najstarszej części prezbiterium, tuż za głównym ołtarzem, wskazał miejsce, które mogłoby odpowiadać kryteriom, praca archeologów wreszcie nabrała tempa. W pierwszej z murowanych komór grobowych, które powstały w XIV wieku i wielkością odpowiadały rozmiarowi człowieka, nie znaleźli jednak niczego. Niezniechęceni, szybko zabrali się na drugą. Powoli, ostrożnie, cegła po cegle, wymieniając między sobą wyłącznie zdawkowe uwagi, archeolodzy, schodząc coraz niżej pod podłogę prezbiterium, cofali się też do zamierzchłych czasów średniowiecza...

Halogenowa lampa na stojaku znów się przekręciła. Krasiński, który dotąd klęczał na krawędzi dziury w posadzce, wstał i ponownie poprawił konstrukcję.

– Dobrze? – rzucił w dół.

– Dobrze, Zbychu – odpowiedział mu głos, ale dużo ciszej niż przed paroma chwilami.

W tym samym momencie zazgrzytały otwierane drzwi katedry. Echo poniosło po jej wnętrzu odgłos kroków. Po chwili w kręgu światła stanęli doktor Kazimierz Reich i proboszcz katedry. Obaj uklękli obok profesora, na krawędzi otworu, choć każdy chyba z innego powodu, i zajrzeli z zaciekawieniem do środka.

– Co jest? – zapytał półgłosem pierwszy z nich.

Odpowiedzią było głuche stuknięcie.

– Wieko trumny – z dołu dobiegł głos Kozłowskiego. – Chyba to jest to.

Wtem huknęły ciężkie drzwi kościoła. Podmuch powietrza zgasił płomyczek znicza palącego się pod portretem polskiego papieża w bocznej nawie świątyni. Echo długo niosło złowróżbny dźwięk, który to oddalał się, to znów jakby przybliżał, ale jeszcze długo wibrował w uszach archeologów...

– Szkoda, że Ewa nie może tego zobaczyć – westchnął Kozłowski.

– No właśnie, gdzie ona właściwie się podziewa, co? – zdenerwował się profesor.

– A skąd ja mogę wiedzieć? Może męża szuka...

– Niech któryś do niej zadzwoni.

Doktor wzruszył ramionami, po czym prychnął, pokazując swoją komórkę:

– A co ja innego robię od rana?

III

okolice Czarlina, dzień pierwszy

Droga krajowa numer 22 to pozostałość po słynnej Berlince, autostradzie, która miała połączyć Królewiec z Berlinem i której Niemcy nie zdążyli nigdy dokończyć. Mimo to miejscami jest dość szeroka i wygodna. Aż żal zwalniać.

Jednak Tomasz Horn, chcąc nie chcąc, nacisnął na hamulec i włączył prawy kierunkowskaz. Po chwili zgasił silnik, wysiadł z auta i rozprostował plecy. Wymięta, mokra koszula nie chciała się odkleić od pleców. Zresztą cały czuł się wymięty i wczorajszy.

Wszystkie ambitne plany wzięły w łeb. Owszem, w Kiezmarku pokonał Wisłę. Aż się zdziwił, że sztuka ta udała się tak szybko i prosto. Radość trwała jednak krótko, bowiem zaraz za mostem zaczął się gigantyczny korek – i to w obie strony! Kolumna w stronę Trójmiasta poruszała w iście żółwim tempie, a zator nie miał zamiaru się rozładować. W ostatniej chwili przed ugrzęźnięciem w korku zdecydował się szukać objazdu. Bocznymi drogami, od czasu do czasu zerkając tylko ambitnie na starą mapę samochodową, usiłował ominąć feralny punkt. W ten sposób dotarł do Tczewa. Ale kilka kilometrów dalej zaświeciła się lampka rezerwy paliwa.

– Do pełna? – stwierdził raczej, niż zapytał znudzony pracownik stacji benzynowej w zielonych ogrodniczkach, zdejmując pistolet z dystrybutora.

Po kilku minutach Tomasz ponownie uruchomił silnik. Już miał wjechać na szosę, gdy nagle rozległ się huk, czemu towarzyszyło krótkie szarpnięcie.

– Tego jeszcze brakowało.... – jęknął.

Wyłączył silnik, wyjął kluczyki ze stacyjki, wysiadł z samochodu i zbliżył się do stojącego za nim pechowca. W myślach już układał słowa, które zaraz wypowie. Zastanawiał się nad wyborem między „no toś pan sobie narobił” a „była sobie zniżka, była...” . Na pewno nie zamierzał być wulgarny.

Problem w tym, że za kółkiem zamiast spodziewanego safanduły, niedzielnego kierowcy siedziała... piękna dziewczyna. To znaczy jeszcze przed chwilą z pewnością była piękna, teraz bowiem, z wiadomych powodów, jej twarz wykrzywiał grymas.

– Za wszystko zapłacę, niech mi pan wierzy... – powiedziała, również wychodząc z auta.

Miała długie, ciemne włosy, upięte w koński ogon. Ubrana była w szorty w kolorze khaki, wysokie, sznurowane buty na protektorze, zielony podkoszulek na ramiączkach. W ręku trzymała telefon i to najprawdopodobniej była przyczyna stłuczki.

– Wierzę. Oczywiście, że pani wierzę – odparł z krzywym uśmiechem Horn.

Obejrzeli pobieżnie zniszczenia. W volkswagenie passacie Horna było to jedynie ukośne pęknięcie zderzaka. Trochę gorzej było w przypadku starego forda brunetki. Zgniecione blachy błotników zablokowały jedno koło; wóz raczej nie nadawał się do jazdy.

– Boże, co ja teraz zrobię?! – Dziewczyna złapała się za głowę.

– Spieszy się pani dokądś czy pożyczyła auto od taty? – próbował zgadywać Horn.

Nie wiadomo, czy sprawił to kpiący ton Horna, czy sama stłuczka – ale dziewczyna zapłakała. Tak mu się przynajmniej wydało, bo odwróciła głowę. Trwało to krótko.

– Tak jak powiedziałam, za wszystko zapłacę – rzekła dobitnie. – Ale... musi mnie pan podrzucić tam, dokąd jechałam.

– Co? – prychnął.

Jednak nieznajoma najwyraźniej nie żartowała.

– To dla mnie bardzo ważne. Naprawdę niedaleko. Proszę...

Podrapał się po głowie, spojrzał na zegarek. Nie było jeszcze dwunastej. Co innego mam do roboty, pomyślał.

– Jeśli to naprawdę niedaleko – bąknął.

Nie bez trudu zepchnęli na bok forda, zabezpieczyli go i już po chwili byli w drodze. W chwili gdy Horn wrzucał czwarty bieg, nadeszła refleksja: może każe się zawieźć na jakieś odludzie, gdzie czekają jej kompani z kijami do baseballu – przeszło mu przez myśl. Jednak mimo to docisnął pedał gazu.

– Już może pani zadzwonić – powiedział, dziewczyna wciąż bowiem ściskała w dłoni komórkę.

Patrzyła w przednią szybę i sprawiała wrażenie nieobecnej. A on nie zamierzał być wcale złośliwy. Bardziej zależało mu na tym, żeby jakoś zacząć rozmowę. Z drugiej strony, nie chciał się narzucać. To przecież on robił tu komuś grzeczność... Prawda była taka, że nigdy nie potrafił odmówić nikomu pomocy. I nie zareagować, gdy komuś działo się coś złego. Taki wymierający gatunek.

Zaraz za Wisłą, na prośbę nieznajomej, odbił w prawo. Szosa była tu wąska i o wiele gorzej utrzymana, w dodatku wiodła przez gęsty szpaler drzew. Chwila nieuwagi mogłaby skończyć się tragicznie, więc mocno chwycił za kółko i starał się nie przekraczać setki.

Pół godziny później wjechali do jakiejś większej miejscowości. Horn, zawsze czujny i zorientowany, tym razem jakoś nie zauważył tablicy z nazwą. Gdzie, do cholery, jestem? – pomyślał. Wtedy dziewczyna oświadczyła, zupełnie jakby była przewodniczką wycieczek:

– Jesteśmy na miejscu. To Kwidzyn. Na następnym skrzyżowaniu proszę skręcić w lewo.

Nic nie powiedział. Zrobił, jak chciała. Po kilku chwilach zatrzymali się w miejscu, które wskazała: na dość dużym placu w pobliżu monumentalnej gotyckiej budowli.

– Dziękuję – rzekła z uśmiechem, jakby nigdy nic uwalniając się z pasów bezpieczeństwa.

Nie miał zamiaru wypuszczać sprawczyni stłuczki bez podpisania oświadczenia albo przynajmniej spisania danych. Ale i nie musiał o to prosić. Dziewczyna sama wyciągnęła z torebki dokumenty swojego samochodu, a także prawo jazdy i dowód osobisty.

– Zostawię panu to wszystko, dobrze?

– Co?! – Horn nie wierzył własnym uszom.

– Naprawdę muszę już iść.

– Spieszy się pani na ślub czy jak?

– Coś w tym rodzaju.

Choć wiele razy przywoływał później w myślach tę scenę, nie potrafił uwierzyć, że wydarzyła się ona naprawdę.

– Jakby co, to jestem w katedrze – rzuciła jeszcze przez ramię.

Spojrzał na pozostawione mu dokumenty. Wyglądały na prawdziwe, a zdjęcie w dowodzie osobistym w istocie przedstawiało szaloną brunetkę.

– Ewa Rimmel – przeczytał na głos.

IV

Kwidzyn, dzień pierwszy

Przed bocznym wejściem do konkatedry św. Jana Ewangelisty w Kwidzynie stał zaparkowany wóz transmisyjny jednej ze stacji telewizyjnych, z okrągłym talerzem satelitarnym na dachu. Reporter z mikrofonem w ręku wykonywał właśnie ćwiczenia twarzy.

Wreszcie operator kamery podniósł rękę, by po chwili gwałtownie ją opuścić.

– Dzień dobry państwu. Znajdujemy się przed konkatedrą Świętego Jana – reporter zaczął mówić do mikrofonu, utkwiwszy wzrok w oku kamery. – To właśnie tutaj dokonano dziś odkrycia na miarę światową. Jest z nami kierownik ekipy archeologów, profesor Zbigniew Krasiński.

– Dzień dobry. – Mężczyzna był wyraźnie speszony obecnością tak kamery, jak i gapiów.

– Co znaleźliście? – zapytał dziennikarz, podsuwając rozmówcy mikrofon z kolorowym logiem stacji pod sam nos.

– Rozpoczynając poszukiwania, chcieliśmy ustalić miejsce spoczynku średniowiecznej mistyczki, błogosławionej Doroty z Mątowów, która w 1394 roku dała się żywcem zamurować w celi – rozpoczął z lekką sapką profesor. – Tymczasem w krypcie natrafiliśmy aż na dwie trumny, położone bardzo blisko siebie, z kompletnymi szkieletami...

– Wiadomo, że w katedrze grzebano wielkich mistrzów krzyżackich – wszedł mu w słowo dziennikarz, mrużąc przy tym oczy.

– W istocie, w trumnach znaleźliśmy zapinki zakonnych płaszczy i fragmenty skórzanych pasów rycerskich. Teraz nastąpią badania antropologiczne szkieletów, a także ekspertyza dendrochronologiczna, która z dokładnością do jednego roku pozwoli określić datę ścięcia drzew, z których wykonano trumny.

– Czy już wiadomo, kim byli pochowani? – zapytał dziennikarz z takim dramatyzmem, jakby znaleziono tu zwłoki ofiar seryjnego mordercy i gwałciciela, nie zaś średniowieczne truchła.

– Po wstępnych konsultacjach z historykami możemy domniemywać, iż są to szczątki wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego: Wernera von Orselna i Ludolfa Königa von Wattzau. To pierwsze tego typu odkrycie na tych terenach... – zakończył profesor.

Horn minął tłumek gapiów gromadzący się przy wejściu do świątyni i niezatrzymywany przez nikogo wszedł do katedry. Było tu chłodno i cicho.

Przystanął przed dużym freskiem. Kolorowe, odrobinę naiwne malowidło przedstawiało kilku mężczyzn o brodatych, srogich twarzach, stojących na tle okien jakiejś warowni. Wszyscy dzierżyli w dłoniach miecze i ubrani byli w zbroje przykryte białymi płaszczami z czarnym krzyżem. Taki sam symbol, dodatkowo z tarczą herbową z czarnym orłem pośrodku, widniał zarówno na piersiach rycerzy, jak i na tarczach, które nieznany malarz umieścił u ich stóp.

– Oto oni – usłyszał za plecami kobiecy głos.

Odwrócił się. To była ona: ciemne włosy, piękny uśmiech i... kiepski refleks kierowcy.

– Właściwie to chyba jeszcze nie poznaliśmy się oficjalnie. Nazywam Ewa Rimmel – wyciągnęła dłoń.

– Wiem – chrząknął. – Tomasz Horn – przedstawił się, ściskając smukłą dłoń dziewczyny.

– Przepraszam za kłopoty – powiedziała po chwili. – Naprawdę musiałam jak najszybciej tutaj dotrzeć. Zaraz podpiszę oświadczenie.

– Nie ma pośpiechu – uśmiechnął się Tomasz. – Właściwie mógłbym na ten temat coś napisać. Jestem dziennikarzem.

– Naprawdę? To może chce pan obejrzeć nasze stanowiska? – zapytała i nie czekając na odpowiedź, ruszyła w stronę głównego ołtarza. – Dla pana kolegów z telewizji to chyba kiepski temat, co? – rzuciła przez ramię. – Kości stare, mało krwi. Zresztą na razie i tak nie pozwalamy filmować szkieletów...

Podeszli do ogrodzonej prowizorycznym płotkiem dziury w podłodze. Dziewczyna włączyła lampę, przysunęła bliżej stojak. Oboje przyklękli na krawędzi otworu. Przez charakterystyczną dla polskich kościołów silną woń kadzidła i stęchliznę starych sztandarów Horn poczuł zapach delikatnych perfum.

– I jak? – zapytała szeptem.

– Co ma pani na myśli?

– Piękni, prawda?

Bez słowa skinął głową, choć tak naprawdę znalezisko niezbyt przypominało ludzi: kupa żółto-brązowych gnatów różnej grubości i kształtu, porozrzucanych bezładnie w długiej, wąskiej skrzynce. Obok to samo. Wszystko jakby przyprószone rdzawym proszkiem.

– Któryś z nich to Werner von Orseln – powiedziała Ewa.

– To, zdaje się – podjął Horn – jeden z tych nielicznych wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego, którzy chcieli pokoju z Polską.

– Zgadza się. Został zasztyletowany pod Złotą Bramą Wysokiego Zamku w Malborku...

V

Marienburg, 18 listopada 1330 roku

Przez całą noc męczyły go koszmarne sny. Widział w nich rozległe, zielone, falujące łąki. Był dzień – jasny, letni, upalny. Słońce wznosiło się od wschodniej strony, znad ciemniejącej na horyzoncie, grubej, choć nierównej kreski lasu, a w tym swoim śnie złym człowiek ów widział jego ruch niezwykle wyraźnie, przyspieszony, jakby nie słońcem było, a wielką, doskonałą w swoim kształcie kulą płonących ptaków – gołębi, może wron. Słyszał trzepot ich skrzydeł.

Nie, to nie skrzydła! To wiatr targał chorągwiami, zginał pierzaste czuby na lśniących hełmach z przyłbicami. I to wiatr przecież marszczył zuchwale płaszcze białe jak śnieg, niwecząc kształt na nich – czarny krzyż, przed którym klękają całe narody z miłością lub jednako silną bojaźnią.

Mrowie ich prawdziwe, tysiące! Jak okiem sięgnąć, mrowie ich, Jezu...

Brakło mu tchu. Wiatr zamarł nagle. Teraz żadnej, choćby najmniejszej fałdki na sztandarze czy rycerskim płaszczu. Tylko słońce, coraz wyżej, coraz bardziej palące. Zamknąć oczy, zacisnąć jak najsilniej, do bólu gałek. Ale i to nie zdołało go obudzić i przerwać koszmaru.

Gdy na powrót je otworzył albo raczej śnił, że je otwiera, słońca nie było już na niebie. Zielone łany przybrały kolor popiołu. Kiedy jednak spojrzał niżej, omal nie krzyknął z przerażenia.

Wszędzie, jak okiem sięgnął, leżały ciała... Jedno obok drugiego, równo, głowa w głowę, jakby to byli śpiący w karnym szyku rycerze, gotowi w każdej chwili jednak zerwać się na rozkaz i w takim samym szyku stanąć, bronią zadzwonić na chwałę i potęgę zakonu, a na trwogę wrogom jego i całego chrześcijaństwa.

Ale oni wciąż tam leżeli na trawie, nieruchomi, dziwnie spokojni, z zamkniętymi oczami, którym już powieki podbiegały sinością ostateczną, a czarnymi krzyżami na piersiach leżących śmierć ułatwiała sobie ostateczny rachunek.

Naraz poczuł na czole pierwszą zimną kroplę, po niej drugą. I następną. Zaszumiało tedy, jakby tysiąc cięciw zwolniono nagle i tysiąc strzał szyło gorące powietrze. Już woda ostatniego marsza grała na żelaznych zbrojach, tarczach i przyłbicach hełmów, złachmaniając do cna ich dumne pawie czuby.

Pomiędzy leżącymi pokotem ciałami wzbierać zaczęła spieniona woda, a barwa jej była czerwona jak krew każdego żywego stworzenia i jak wino, które wypełnić miało te same ciała po zwycięstwie, ku chwale Pana. Już kipiel sięgała ciemniejących otworów po uszach obciętych nieludzko, już do nosów jucha na powrót się wdzierała, już oczy okrutnie wykłute wypełniała. A nad tym wszystkim, jak ciężka chmura burzowa, ciemniał również z krwi utkany sztandar z ptakiem drapieżnym pośrodku – orłem białym...

– Boże! – krzyknął, zrywając się z mokrego posłania i dysząc ciężko, by po chwili przez ściśnięte jeszcze dusznym przerażeniem gardło wyrzęzić cicho dwa tylko słowa, jakże bolesne: – Kowal... Brześć...

Był już dzień. Zza uchylonego okna dobiegło rżenie koni i stukot kopyt na bruku wewnętrznego dziedzińca. Nieco dalej, na podzamczu, ktoś pokrzykiwał miarowo, a ostro. Pewnie jeńców zamkowych pędzili już do pracy przy umacnianiu warowni.

Brat Werner długo leżał na łóżku. Policzki miał zapadnięte, a wrażenie złe dodatkowo potęgowała broda – odstająca, długa, zmierzwiona nieco. Włosy, również długie, rozsypane na poduszce, pozlepiane. Z jego bladej, porosłej rzadkimi, rudymi kępkami i pokrytej bliznami skóry klatki piersiowej, ciemniejącej pomiędzy białym płótnem koszuli, powoli znikały kropelki potu. Pierś pięćdziesięcioletniego rycerza-zakonnika poruszała się miarowo, coraz spokojniej.

Koszmarny sen odchodził w zapomnienie. Był snem tylko, siedzącą na piersi zmorą, ale czy tyczył się nieodległej przeszłości, jak leżący na niedźwiedziej skórze mężczyzna pomyślał najpierw, czy zdarzeń przyszłych – tego już nie wiedział, a może i wiedzieć nie chciał...

Odwrócił głowę i spojrzał na krucyfiks, zajmujący całą niemal jedną ze ścian zamkowej alkowy. Ten drobny ruch okazał się jednak bolesnym wysiłkiem i spowodował, że ściany zawirowały mu przed oczami. W bladym świetle poranka, filtrowanym przez szklaną gomółkę (którą niedawno dopiero, na światową modłę, w miejsce błony ze zwierzęcego pęcherza wprawiono), ciało rozpiętego na krzyżu zdawało się przerażać jeszcze bardziej niż na przykład w ruchomym świetle świec, wieczorem.

Odezwała się sygnaturka na wieżyczce kościoła. Kilka spłoszonych ptaków, gnieżdżących się w wieżach, zafurkotało skrzydłami nad dachami Wysokiego Zamku. Pierwsza tego dnia msza niebawem miała się rozpocząć.

Brat Werner ciężko dźwignął się ze swojego łoża. W tej samej chwili drzwi alkowy skrzypnęły i ukazał się w nich sługa, garbus, w dodatku bezzębny, któremu było na imię Klaus. Trzymał w rękach dzban z ciepłą wodą i lniany ręcznik.

– Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus – przywitał się, przesadnie cedząc słowa i zginając zniekształcony tułów bardzo nisko.

– Na wieki wieków – odpowiedział na pozdrowienie rycerz, po czym jednym ruchem ściągnął z siebie przepoconą koszulę.

Gorąca woda zapluskała na dnie metalowej misy. Werner pochylił się nad nią. W uspokajającej się powoli tafli odbijały się zmęczone oczy starego człowieka.

W kilka pacierzy później wielki mistrz zakonu Najświętszej Marii Panny, Werner von Orseln, wyprostowany, choć czemuś smutny, w szpalerze braci szedł zamkowymi krużgankami.

Dzień był szary i brzydki za sprawą ciężkich chmur wiszących nisko nad zamkiem i miastem, ale był też wietrzny. Blaszany kogutek na dachu baszty Dietricha obracał się jak nakręcony, a dym z kominów zamkowej kuchni i piekarni ulatywał niemal poziomo. Wszystko to rodziło nadzieję, że tego dnia słońce jednak się pojawi...

Orszak przekroczył próg kościoła. Mistrz w kilkunastu krokach przemierzył odległość do głównego ołtarza, przyklęknął przed nim, by po chwili zająć należne sobie miejsce w stallach nawy głównej. Ozwały się pierwsze dzwonki, po nich pieśń na wejście zaintonował chór braci. Rozpoczynała się poranna msza święta.

Werner splótł przed sobą palce rąk, opuścił głowę, tak że broda łączyła się teraz w jeden kształt z czarno-złotym krzyżem na piersiach mistrza. Szybko stracił rachubę czasu, myśli jego uleciały z kościoła i poszybowały daleko ze stołecznej warowni, ponad okoliczne łąki, pola, lasy, mokradła i rozlewiska Nogatu i Wisły.

Daj mi, Jezu, jak i całemu zakonowi, pokój z Koroną – myśli rycerza układały się mimowolnie w słowa żarliwej modlitwy. – Niech Bóg oszczędzi krwi chrześcijańskiej, której przez lata tyle zostało przelane. Pozwól braciom moim, którzy krzyż na płaszczach noszą, dusze czyste zachować, ciała od występku i grzechu uchronić, zgodnie z przykazaniami bożymi żyć i pracować.

– Od chciwości ustrzeż, Panie... – modlitwa w myślach co raz układała się w słowa wypowiedziane, choć nie przez wszystkich jednakowo słyszalne. – Od krzywoprzysięstwa i pychy, od nieczystości...

Mijał szósty rok, od kiedy Werner von Orseln decyzją kapituły generalnej wybrany został wielkim mistrzem zakonu, w miejsce zmarłego Karola z Trewiru, po którego stronie stanął siedem lat wcześniej, w czas zamachu stanu w państwie krzyżackim. W jego wyniku wraz z Karolem zmuszony był udać się na wygnanie, aż do Niemiec, skąd obaj wrócili dopiero w 1319 roku. Od tamtej pory pełnił brat Werner rolę rezydenta wielkiego mistrza. Już jako wielki mistrz wydał wiele aktów, które stały się podstawą ustroju państwa zakonnego, a także, mimo wciąż prowadzonej wojny z Koroną, zwołał kilka zjazdów całego pruskiego duchowieństwa. Był też mistrz Werner zapalonym budowniczym, nie tylko dusz i potęgi zakonu. Jako że od 1314 roku przewodził komandorii malborskiej, warownia, mieszcząca przeniesioną z Wenecji stolicę państwa zakonnego, bliska była jego sercu. Rozbudował przeto zamek i uczynił z niego stolicę na europejską miarę, a jednocześnie twierdzę nie do zdobycia.

Bracia zakonni odśpiewali kolejną pieśń, którą, jak i każdą inną pieśń chorału, Werner widział oczami duszy jako spadające dostojnie, powoli płonące skrawki. Materiał był to, a może włosie – tego nie wiedział. Tylko ogień, on był najważniejszy.

Ozwały się dzwonki. Przez barwne witraże w wąskich i wysokich oknach kościoła wpadły pierwsze promienie jesiennego słońca, by wraz z dymem z kadzidła podzielić zamkowy kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny na dwie nierówne części.

Wielki mistrz przyjął komunię świętą, by po chwili na powrót opuścić nisko głowę, przymknąć powieki, pod którymi wciąż sen chyba gościł, i zatopić się w rozmyślaniach. A te wciąż gorzkie były niczym piołun.

Bo zepsuci są, rozpustni są i karności im brak! – wyrzekał w myślach, zaciskając pięści niemal do białości. Cóż z tego, że ich w Niemczech i na zachodzie Europy widzą jako prawych, dzielnych, najprzedniejszych rycerzy, kiedy okrutni są i nieubłagani. Czymże ich lwie męstwo, upór, siła i wola walki wobec nieprawości, jakiej w Prusiech i na Litwie się dopuszczają, gwałcąc, rabując, mordując i paląc wsie i miasta całe?! Nie! Niegodni są krzyża, który na sercu i na płaszczach swych noszą!

– Oremus!

– Pater noster qui es in coelis, sanctificetur nomen tuum...

Po porannej mszy świętej, której końca za bardzo nie pamiętał, skierował Werner von Orseln swoje kroki w stronę wielkiego refektarza, gdzie na niego i innych braci zakonnych czekało już śniadanie.

Zajął należne mu miejsce za szeroką drewnianą ławą, wraz z braćmi zakonnymi zmówił kolejną modlitwę. W podanej mu akwamanili opłukał ręce, po czym wytarł je w lniany ręcznik. Bracia służebni poczęli wnosić wiktuały. Na srebrnych tacach i misach parowało mięso kurcząt i dziczyzny z ostatniego polowania, wciągnięte tu wprost z kuchni za pomocą specjalnej windy.

Na długich stołach pojawiła się rychło kasza, ryby, wielkie bochny chleba i świeże owoce. Po całym refektarzu rozniósł się smakowity zapach smażonych grzybów – jednego z najhojniejszych darów jesieni. Zadzwoniły też gąsiory z winem i srebrne kielichy. Już trefniś jakiś roześmiał się głośno i jadowicie.

– Ruhe! – zgasił go z miejsca jakiś głos mocny, choć i on nie był w stanie wymusić w refektarzu zupełnej ciszy.

Wielki mistrz podniósł na chwilę zmęczone oczy, po czym wbił wzrok w fałdkę na białym obrusie i rzucany przez nią cień. Mimo niespokojnej nocy i chłodnej pory jesiennej wcale nie chciało mu się jeść. Tłuszcz z kurczęcego skrzydełka, leżącego na grubej pajdzie pszennego chleba, zdążył już przesiąknąć przez ciasto i rozlać się po palcach kilkoma strużkami. Przez dziesięć okien wielkiego refektarza sączyło się coraz jaśniejsze światło dnia, ale i ono nie potrafiło rozjaśnić duszy Wernerowej...

***

W tym samym czasie przed główną bramą Średniego Zamku, na krawędzi głębokiej fosy, ozwał się głos rogu i zatrzymał się jeździec zbrojny. Koń, pokryty siwym kurzem drogi pomieszanym z potem, nisko zwiesił łeb, w poszukiwaniu najlichszej choćby kępki trawy.

Widać było, że zdrożony jest bardzo. Zaś szarpany podmuchami wiatru, biały ongiś płaszcz rycerza bardziej przypominał niebo nad Malborkiem i całymi Żuławami, znów zasnute przez ciężkie, listopadowe chmury.

– Kim jesteś? – dobiegło z niewielkiego, okratowanego okienka w bramie.

– Brat Johannes von Endorf – odpowiedział rycerz schrypniętym głosem, bo i pewnie od dłuższego czasu z nikim nie dane mu było zamienić słowa. – Przyjechałem z konwentu w Kłajpedzie, by wielkiego mistrza o posłuchanie prosić.

Niecały pacierz później zazgrzytały łańcuchy i zwodzony most jął się opuszczać powoli. W tym samym momencie w górę ruszyła też ciężka metalowa krata. Ledwo trap dosięgnął drugiego brzegu, na deskach zastukały końskie kopyta.

– Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus! – zawołał Johannes von Endorf, mijając przyglądających mu się z bramy i najbliższego wykuszu zamkowych strażników.

***

Dzwony na Anioł Pański rozdzwoniły się na całego, płosząc całe stada ptaków, nie tylko tych z Wysokiego i Średniego Zamku, ale i tych zamieszkujących leżące u ich stóp Przedzamcze i miasto. Trochę ciszej, choć równie natarczywie podzwaniały w dłoniach sióstr służebnych stalowe chochle w zamkowej kuchni – znak zbliżającego się obiadu.

Jednak na żaden z tych dźwięków wielki mistrz Werner von Orseln nawet nie drgnął. Siedział sztywno na wysokim krześle, ustawionym na środku sali rycerskiej, palce jego rąk zaciskały się na rzeźbionych oparciach. Już nie próbował nawet opanować ich drżenia. Co cisnęło mu się na usta, jeden ze stojących obok niego komturów zamienił w słowa:

– Łżesz jak pies! – krzyknął niemal, robiąc przy tym pół kroku i pół obrotu ku człowiekowi; dłoń rycerza musnęła przy tym głownię miecza.

Werner von Orseln oddychał z trudem, patrząc na stojącego przed nim mężczyznę, który przypominał słup soli. Nowo przybyły do stolicy brat Johannes von Endorf z Kłajpedy spoglądał dumnie to na mistrza, to na towarzyszących mu w audiencji komturów i przybyłego akurat z Elbląga wielkiego szpitalnika zakonu.

– Znam twoją sprawę dobrze, bracie Johannesie – odezwał się cicho Werner. – Nadarmoś tracił czas i konia męczył podróżą. Komtur Kłajpedy pisał do mnie w liście o powodach twego wykluczenia z naszego zakonu. Zrozumienia dla twych czynów nie znajdę, przeto nakazuję ci natychmiastowy powrót do konwentu, gdzie będziesz musiał poddać się długiej pokucie. Dopiero potem, gdy Bóg ci odpuści, o zmiłowanie możesz komtura swego prosić.

Brat Johannes poczerwieniał na twarzy, przygryzł wargi pod czarnym wąsem. Czoło przecięła mu ukośna żyła.

– Nie! Musisz mnie wysłuchać, wielki mistrzu! – krzyknął, wyrywając się do przodu.

Szybsi byli jednak knechci z zamkowej straży. Dopadli zuchwalca i pochwycili, ten jednak nie przestawał się szarpać jak raniony byk, tak że i we trzech ledwo dawali mu radę. Von Endorf, wyższy niemal o głowę od każdego z mocujących się z nim knechtów, zmiarkował dopiero, gdy jeden z nich przyłożył mu do gardła krótką, trójgranną mizerykordię.

– Dość tego! – uciął wielki szpitalnik i wydał rozkaz uczepionym rycerza strażnikom. – Do lochu z nim!

– Nie! – wstrzymał ich Werner, podnosząc rękę. – Dajcie mu ciepłej strawy i przespać się pozwólcie. Może mu wtedy rozum wróci...

– Będziesz tego żałował! – krzyknął Johannes von Endorf. – Ktoś za to życiem zapłaci, wielki mistrzu. Ktoś zapłaci. Ty nim będziesz albo ja! – wygrażał już z korytarza głosem człowieka opętanego.

Szmer przetoczył się po zgromadzonych w sali rycerskiej. Szeptali coś, do cna poruszeni zachowaniem zuchwałego zakonnika z Kłajpedy, którego imię nie schodziło z ich ust aż do pory obiadowej, a może i dłużej.

Wieść o zajściu rozniosła się po zamku. Czym rycerz ów mógł narazić się regule, że aż tak srogi spotkał go los? Miał on na sumieniu występek w mowie czy może w piciu bądź jedzeniu? Bójkę z współbraćmi jaką czy ucieczkę z konwentu na noc albo dłużej? A może spiskował przeciw zwierzchności komtura kłajpedzkiego, śluby złamał, oddalił się z pola bitwy?

Powiadano wreszcie, że za któryś z tych występków, lub wręcz kilka jednocześnie, odmówiono Johannesowi udziału w kolejnej wyprawie, na Żmudź chyba, a gdy ten kary z należną pokorą nie przyjął, wyrzucono go z zakonu. Co chciał von Endorf jednak u samego wielkiego mistrza w malborskiej stolicy wskórać, nie wiadomo.

***

Werner rozbudził się z krótkiej, poobiedniej drzemki. Tym razem nic mu się nie śniło. Po chwili rozległo się pukanie do drzwi. To pachołek przyniósł listy z dzisiejszej poczty. Czytając je, jeden po drugim, wielki mistrz zasępiał się coraz bardziej. Z tego, co donosili przygraniczni komturowie, wynikało, że nadzieje na rychły pokój z Koroną i królem Władysławem były coraz mniejsze. Wszystko to poruszyło go do żywego.

Kazał przynieść sobie pergamin, pióro i atrament. Rychło garbus Klaus spełnił te polecenia, dodając gąsiorek z czerwonym winem i srebrny kielich. Werner spojrzał na niego srogim wzrokiem, ale nic nie powiedział. Wiatr za oknem wzmógł się, bijąc co raz w szyby zamkowych okien, wielki mistrz jednak zdawał się tego nie słyszeć. Zatopiony we własnych myślach, pochylał się nad arkuszami pergaminu, których powierzchnie miarowo drapało ostrze pióra, zostawiając ślad w postaci równych rzędów czarnych, przypominających owady liter. W miarę jak zaczerniał się pergamin, serce mistrza Wernera wzbierało nadzieją, a twarz jaśniała.

Nie zwrócił uwagi, kiedy znów skrzypnęły drzwi alkowy. Przerwał pisanie dopiero w chwili, gdy podmuch rozkołysał płomień świecy. Podniósł wzrok srogi, gotów zbesztać intruza, ale w tej samej chwili zamarł. Stał przed nim brat Johannes von Endorf...

– Jak tu wszedłeś? – zapytał przez ściśnięte gardło Werner, zezując jednocześnie za sztyletem; ten jednak był zbyt daleko, by go szybko dosięgnąć.

– Jak widzisz, mam i tu przyjaciół – odparł spokojnie rycerz z Kłajpedy.

Gdzie się podziali strażnicy? O co chodzi temu człowiekowi? Czy o niego, wielkiego mistrza, a może o to, co za ścianą komnaty schowane: złoto, monety, cały dobytek zakonu – przez głowę Wernera przelatywały myśli niczym strzały przez naprężone cienkie sukno...

– Czego chcesz? – zapytał po chwili.

– Tego, czego i wcześniej. Posłuchania.

– Dostałeś je.

– Nie – pokręcił głową Johannes. – Tylko rozmowa w cztery oczy z tobą przyniesie spokój mej duszy.

– Powtarzam ci: miałeś już posłuchanie, Johannesie!

– O tak, miałem... – von Endorf opuścił głowę, zacisnął obie dłonie w pięści, unosząc je przed siebie, na wysokość brzucha. – Na rany Chrystusa, wielki mistrzu!

Werner milczał, w napięciu przyglądając się intruzowi. Może istotnie za bardzo był srogi, nakazując bratu Johannesowi powrót do Kłajpedy. Przecież i w malborskiej stolicy pokutę można było odbyć: służyły temu maleńkie cele, z których okienka wychodziły na kościół zamkowy, dzięki czemu pokutujący bracia mogli uczestniczyć we mszy świętej.

Wiatr za oknem jakby osłabł, świeca na stole wypalała się długim, pionowym płomieniem. Brat Johannes postąpił krok do przodu. Z oczu patrzyła mu hardość i męstwo niezwykłe.

– Nie rób nic, czego byśmy potem obaj żałować mieli – rzekł drżącym głosem von Orseln, wciąż nie zmieniając pozycji, w jakiej zastał go niespodziewany gość.

Ten jednak, słysząc te słowa, tylko się uśmiechnął. Powolnym ruchem uniósł prawą dłoń i wskazującym palcem dotknął końca srebrnego krzyża, który nosił, jak niemal wszyscy bracia, na piersi na długim łańcuchu. Wciąż milcząc, zaczął wieść palcem powoli ku górze – ku nogom ukrzyżowanego, ku jego piersi i głowie, by nagle zmienić kierunek, wzdłuż prawego, rozciągniętego na ukośnej belce ramienia. Dotarłszy do końca srebrnego krucyfiksu, upuścił dłoń.

Przez twarz Wernera przebiegł cień, źrenice oczu rozszerzyły się.

– Mów – szepnął.

– Pismo przemówi.

Johannes von Endorf postąpił krok do przodu i sięgnął w zanadrze, skąd wydobył zwinięty w rulon pergamin, który położył przed mistrzem, po czym wycofał się na wcześniejsze miejsce.

Werner rozwinął dokument, zbliżył się do kręgu światła i począł czytać. Nie minęło pół pacierza, jak dłonie zaczęły drżeć mu jak w febrze. Zmarszczył groźnie brwi. Zwinął na powrót list i gwałtownym ruchem, jakby dobywał broni, oddał go zakonnikowi.

– To niczego nie zmienia – rzekł, oddychając coraz szybciej i głośniej.

– Co mam powtórzyć swoim braciom? – zapytał rycerz, niespiesznie chowając pergamin.

– Powiedz im, że prawda i tak zwycięży...

Werner wbił nieruchome spojrzenie w krucyfiks wiszący na ścianie. Na pergaminie, u ostrego końca pióra utworzyła się czarna, doskonale okrągła plama z inkaustu. Wtem zafurkotał płaszcz gościa, a strumień powietrza położył znów płomień świecy, omal go nie dusząc.

– Dostałeś szansę, wielki mistrzu. Teraz Boga błagaj o zmiłowanie – wyszeptał twardo Johannes von Endorf, po czym zniknął za drzwiami niczym zjawa.

***

Słońce tego dnia jednak się pokazało, choć na krótką chwilę jeno, przed zachodem, jako kula płonąca żywym ogniem. Werner von Orseln stał oparty o balustradę na jednym z zamkowych krużganków i spoglądał ku zachodowi, w stronę rodzinnych stron.

Z Przedzamcza dochodziły odgłosy końca dnia: nawoływania ludzi, dzwonienie metalu z kuźni bądź ludwisarni, szczęk zbroi, a może tylko łańcuchów na nogach i rękach więzionych, wreszcie rżenie koni z zamkowych stajni; Wernerowi zdawało się nawet, że i plusk wody w młynówce słyszy, choć może to tylko w głowie, od myśli bolącej, tak szumiało...

Naraz ruszył krużgankiem, z poszumem niezmiennym, bo i nie parę miał wielki mistrz nóg, a pięć par; pomny rozmowy, która równie dobrze i majakiem sennym być mogła, wyszedł ze swej alkowy, ale w otoczeniu przybocznej straży. Odwiedził wielkiego szpitalnika w jego gościnnej komnacie, z wielkim komturem Malborka o jutrzejszych łowach chwilę porozmawiał. Zszedł nawet do stajni, zobaczyć swego ulubionego konia – za każdym razem jednak chyba tylko ciałem będąc obecnym.

Jakoż zbliżał się czas wieczornej mszy, orszak skierował się ku kościołowi Najświętszej Marii Panny. Werner von Orseln przyklęknął przed ołtarzem, po czym zasiadł w stallach. Zadrżał na dźwięk dzwonków; wydało mu się, jakby tuż nad jego uszami potrząsał ktoś tymi dzwonkami z całej siły.

– Miserere mei, Deus, secundum magnam misericordiam tuam... – zaśpiewał chór kościelny.

Werner splótł przed sobą palce rąk, ale nie opuścił głowy, jak zdarzało mu się coraz częściej. I nie uleciał wraz z kościoła, by poszybować daleko ponad lasy i mokradła Żuław, gdzie wszystko się zaczęło. Gdzie prawda leżała od z górą trzech setek lat...

– Od kłamstwa ustrzeż, Panie! – rzekł na głos, zwracając tym uwagę siedzących obok dostojników zakonu.

Kiedy po skończonej mszy wielki mistrz Werner von Orseln wychodził z kościoła, twarz miał jasną i spokojną, a głowę niósł wysoko. Zbliżając się do Złotej Bramy, ujrzał przed sobą dziwny blask, jakby padający ukośnie, słoneczny promień. Nim zdał sobie sprawę, że słońce dawno już zaszło, szeroki cień złamał ów promień, zdusił go niczym podmuch płonącą świecę.

Twarz stojącego naprzeciw brata Johannesa von Endorfa wykrzywiał grymas bólu i szaleństwa. W dłoni trzymał nóż.

– Dopełniło się – wyszeptał Werner non Orseln.

Johannes pchnął z całej siły. Poziomo ustawione ostrze zagłębiło się w ciało, precyzyjnie pomiędzy żebrami ofiary. Drugi cios padł wyżej, niemal dosięgając gardła, ale skierowany był ku dołowi. Na ustach Wernera zakwitł krwawy kwiat.

Mistrz padł w ramiona oprawcy, by po chwili osunąć się po nim na ziemię. Rozrzucone szeroko ręce i nogi zatrzepotały jeszcze i zadrżały, ciało wyprężyło się, jakby wyrwane nagle ze snu, a teraz w sen wieczny ostatecznie zapadając...

VI

Kwidzyn, dzień pierwszy

Jak to się właściwie zaczęło?

Kiedy Tomasz Horn był małym chłopcem, może czwarto-, a może piątoklasistą, z całą klasą pojechali na szkolną wycieczkę do zamku krzyżackiego w Malborku. Dzień był deszczowy, jeden z pierwszych takich w październiku, ale mimo aury w autokarze panował tradycyjny harmider; nauczycielkom nawet nie chciało się wstawać z miejsc. Oszczędzały siły i gardła na później.

Kiedy wreszcie zaparkowali pod zamkiem, nie było dzieciaka, który nie wstałby z fotela i nie przecisnął się do okna, by zobaczyć przeogromną budowlę. Gdy dano hasło do wysiadania, wszyscy uczniowie jednocześnie rzucili się do drzwi. Nawoływania nauczycielek na nic się zdały.

W pewnym momencie mały Tomek, niesiony przez rozwrzeszczaną falę, nie zauważył schodów prowadzących na zewnątrz. Zawirowało mu w głowie, wyciągnięte ręce pochwyciły pustkę. Uderzył głową o chodnik, z zadrapanego czoła zaczęła lecieć krew.

Najgorsze jednak było to, że skręcił przy tym nogę. Szybko przemyli mu ranę i okleili głowę jakimiś plastrami z samochodowej apteczki pierwszej pomocy; gorzej było z nogą – nie mógł zrobić ani jednego kroku. Musiał zostać w autobusie, podczas gdy cała jego klasa ruszyła na zwiedzanie krzyżackiej warowni.

Długo nie mógł się z tym pogodzić. Przez kilka następnych nocy śniły mu się zamkowe lochy i korytarze, takie, jakimi je sobie wyobrażał i o jakich opowiadały sobie dzieci. Opowiadały zresztą dużo więcej: o spiskach, zamachach, tajemnych paktach i ich mrożących krew w żyłach szczegółach – o wszystkim, o czym usłyszeli z ust zamkowego przewodnika.

Z tego nagłego braku, bolesnego niespełnienia, zrodziło się zainteresowanie historią. Po maturze i kilku miesiącach spędzonych na chybionym kierunku Horn wybrał studia dziennikarskie, jednak wciąż pozostał w nim sentyment do dawnych wieków i nierozwiązanych do dziś zagadek.

***

– Istnieje kilka teorii dotyczących przyczyn, dla których dokonano zamachu na wielkiego mistrza – rzekła półgłosem Ewa Rimmel.

Wciąż siedzieli w jednej z ław kwidzyńskiej katedry, ale już nie sami. Krasiński właśnie pokazywał efekty pracy swojego zespołu ekipie telewizyjnej.

– Pierwsza z nich, najbardziej powszechna, mówi o chorobie psychicznej, na którą cierpiał rycerz zakonny Johannes von Endorf. Zabójca, owszem, został pojmany chwilę po swoim czynie, po czym wtrącony do lochu, ale zwołana równie szybko rada starszyzny zakonnej i duchowieństwa oświadczyła, że zakonnik był po prostu niespełna rozumu, a to od razu kończyło sprawę.

– Dobry sposób i dziś – wtrącił półgłosem Horn, a w duchu przywołał od razu kilka nazwisk.

– Szybko wybrano też następcę Wernera – ciągnęła Rimmel – którym został Luther von Braunschweig. On ani myślał o jakimkolwiek układaniu się z Polską i Władysławem Łokietkiem albo z Litwą. Morderstwo von Orselna mogło być zatem wynikiem politycznego spisku, za którym stał mający chrapkę na urząd von Braunschweig i jego stronnicy.

– Ale dlaczego posłużono się von Endorfem? – zapytał Tomasz. – Jego też chcieli się pozbyć?

– Mówiło się o sądzie kapturowym, który wydał wyrok na mistrza Wernera – wyjaśniła Ewa. – Rycerze zakonni spotykali się nocami, by wydać wyrok na współbrata, który odważył się sprzeniewierzyć interesom zakonu. A takim uczynkiem, w ocenie wielu Krzyżaków, była właśnie chęć dogadania się z Polakami. Każdy z uczestników takiego sądu miał na twarzy kaptur i maskę, stąd nazwa. Dzięki temu było znane tylko imię podsądnego, no i wyrok. A wykonawcę poznawało się dopiero wtedy, kiedy ten zabił.

– Jak wyznaczano zabójcę?

– Starym sposobem. Losowało się kulki: białe i jedną czarną. Kto wyciągnął czarną, musiał wykonać wyrok. Potem mógł liczyć na wyrozumiałość starszyzny i tak też się stało z von Endorfem, u którego stwierdzono obłąkanie. Mówiło się też o powodach osobistych, bo to ponoć sam Werner von Orseln odmówił bratu Johannesowi udziału w wyprawie wojennej, a każda z takich wypraw była, jakby nie patrzeć, jakimś urozmaiceniem klasztornego życia. Oczywiście powody zabójstwa mogą być jeszcze inne. Niestety najprawdopodobniej nigdy ich nie poznamy. – To powiedziawszy, Ewa wstała z ławy i wyciągnęła rękę. – Mam nadzieję, że trochę panu pomogłam i napisze pan ciekawy artykuł – rzekła. – A jeśli będzie pan chciał jeszcze jakichś informacji, uprzedzę profesora.

– Dziękuję – rzekł Tomasz, ściskając ponownie dłoń archeolożki. – Coś sensownego powinienem z tego sklecić...

– Zastanawia mnie tylko, jak to wszystko pan spamięta. – Ewa zmarszczyła czoło.

– Jakoś sobie poradzę – odparł pewnym głosem, w duchu zaś uśmiechnął się do siebie.

Od kilkunastu minut w kieszeni jego spodni działał bowiem dyktafon, z którym nigdy się nie rozstawał. W pewnej chwili zrobiło mu się nawet głupio, że nie uprzedził swojej rozmówczyni o rejestracji rozmowy. Z pewnością nie miałaby nic przeciw temu. Z drugiej jednak strony, a wiedział to z długoletniej praktyki, ludzie po prostu boją się tego małego urządzenia. Nagrywani, nie są nigdy naturalni, prawie zawsze udają kogoś innego.

Znów zbliżyli się do stanowiska archeologicznego. Z dziury w posadzce wystawały głowy Krasińskiego i Kozłowskiego. Tego pierwszego Horn zdążył poznać przed katedrą.

– To właśnie temu panu możemy zawdzięczać nasze poznanie – powiedziała półgłosem Ewa, wskazując ruchem głowy Kozłowskiego.

Do stanowiska zbliżył się operator kamery z lampą halogenową.

– Przepraszam, ale szkieletów na razie nie można sfilmować. – Kozłowski podniósł rękę, powstrzymując zapędy operatora ekipy telewizyjnej.

– Z tego, co wiem, szukaliście miejsca pochówku Doroty z Mątowów – cedził do mikrofonu niezrażony odmową reporter. – Skąd przekonanie, że to wielcy mistrzowie? Tylko z malowidła na ścianie?

Profesor chwilę milczał, jakby wysłuchiwał tłumaczenia z obcego języka. Po chwili odpowiedział.

– Wiemy to z kronik opublikowanych w XIX wieku przez niemieckiego historyka Ernsta Strehlkego. Do dziś służą one duchownym zakonu Najświętszej Marii Panny, który nadal istnieje, do odprawiania mszy w rocznicę ich śmierci. Zawierają imiona dostojników, ich krótkie charakterystyki, daty zgonów, lata panowania, a także miejsca pochówku.

– Kiedy będziemy wiedzieć więcej?

– Właściwie to dopiero początek badań. Teraz naszym znaleziskiem zajmą się inni specjaliści. Antropolodzy zbadają kości, co pozwoli określić wiek szkieletów, a nawet przebyte choroby czy przyczynę śmierci...

A czy będzie można odnaleźć ślady pchnięcia nożem? – zastanowił się Horn.

***

Dochodziła szósta po południu, kiedy Tomasz Horn, siedząc przy kawiarnianym stoliku i popijając latte, kończył pisać na swoim laptopie dziennikarską notatkę o znalezisku. Znalezisku na miarę europejską – tego był pewien.

Wcześniej dowiedział się jeszcze, dlaczego Werner von Orseln nie został pochowany w Malborku, pod posadzką kaplicy św. Anny, obok swoich znamienitych poprzedników, tylko w oddalonym nieco Kwidzynie: najprawdopodobniej do pochówku w stolicy nie dopuściła starszyzna zakonna, której zresztą śmierć von Orselna była na rękę.

Wybrano Marienwerder, który jako stolica biskupów pomezańskich był wystarczająco prestiżowy, a jednocześnie położony nieco na uboczu. Drugi z pochowanych, zmarły osiemnaście lat później Ludolf König von Wattzau, wsławił się krwawymi najazdami na Litwę, które doprowadziły do bolesnego dla zakonu odwetu ze strony Litwinów. W efekcie mistrz Ludolf, w dodatku trawiony chorobą, zrezygnował z urzędu.

Horn połączył się z internetem i wysłał tekst e-mailem do sekretarza redakcji w swojej gazecie, Pawła Strzeleckiego, nie zastanawiając się nawet, co ten pomyśli sobie, gdy w niedzielę rano przeczyta tekst o odkopanych po latach wielkich mistrzach zakonu krzyżackiego. Jeden z fotoreporterów obiecał podzielić się zdjęciami Krasińskiego z gazetą Horna. Kości co prawda nie było, ale news jest newsem.

Praca była wykonana, ale w jego głowie wciąż aż pulsowało od wrażeń. W uszach dźwięczały mu słowa opowieści Ewy i pytania: dlaczego zginął wielki mistrz zakonu krzyżackiego Werner von Orseln? Kim był brat von Endorf?

VII

Kwidzyn, dzień pierwszy

Był ciepły sobotni wieczór. Z katedry, którą w końcu udostępniono wiernym, podążały grupki mieszkańców miasta. Horn zaniósł swój bagaż do pokoju, który wynajął w niewielkim hoteliku, i udał się na mały spacer.

Miał odwiedzić Gdańsk, wylądował z Kwidzynie, ale nie żałował tego. W jednym z kiosków udało mu się wreszcie kupić nożyki do golenia, dokładnie te, których szukał. Miał zamiar ogolić się rano, a potem wskoczyć za kierownicę i, choćby bocznymi drogami, wrócić do Warszawy.

Stał właśnie przed jedną z okazałych neogotyckich kamienic, kiedy dostrzegł archeologów. Tylko Ewę Rimmel nie od razu rozpoznał; swój służbowy, można powiedzieć, strój zamieniła bowiem na letnią sukienkę w kwiaty, w której wyglądała nie mniej interesująco, za to na pewno bardziej kobieco.

– Dobry wieczór – przywitał się Horn, podchodząc do grupki naukowców.

– Idziemy oblewać nasz sukces – wyjaśniła Ewa. – Przyłączy się pan?

– Nie chciałbym przeszkadzać – zaczął się krygować. – Zostawiliście mistrzów samych? – zażartował, zmieniając jednocześnie temat.

– Tyle lat leżeli spokojnie, to i teraz nie powinni nigdzie iść – wtrącił Kozłowski.

– Panu redaktorowi pewnie chodzi o to, czy nikt niepożądany nie będzie interesował się naszym znaleziskiem – rzekł z powagą profesor Krasiński, na co Horn skinął głową. – Na szczęście mamy nieocenioną pomoc ze strony proboszcza katedry.

Horn pożegnał się, przekonany, że sympatycznych archeologów widzi po raz ostatni. Trochę żal było mu rozstawać się z Ewą, która zdążyła już podpisać oświadczenie o zdarzeniu drogowym i odebrać swoje dokumenty. Czuł się jednak zmęczony i wiedział, że nie byłby najlepszym towarzyszem zabawy. A tym bardziej mistrzem flirtu.

Wrócił do hotelu. Portier sięgnął po klucz z wielkim, drewnianym brelokiem i bez słowa, nie przerywając lektury jakiejś książki, położył go na kontuarze.

– Wie już pan, kto zabił? – zagadnął mimo wszystko Horn, ale mężczyzna, nie podnosząc wzroku znad kryminału, pokręcił tylko głową. – Dobranoc.

Wdrapał się po skrzypiących drewnianych schodach na pierwsze piętro hotelu. Klucz w zamku przekręcił się z łatwością, brelok zastukał o drzwi.

Pokój urządzony był skromnie, ale meble wyglądały na nowe. Horn rzucił w kąt torbę, nalał do szklanki nieco wody mineralnej, którą znalazł na nocnym stoliku. Włączył mały telewizor, ale zaraz ściszył fonię do zera. Na ekranie ujrzał to, czego się spodziewał, czyli mapkę północno-wschodniej Polski i obwodu kaliningradzkiego. Potem chwilę poskakał po kanałach i wyłączył odbiornik.

Był gotowy do snu, ale ten długo nie chciał nadejść. Leżał na łóżku z dłońmi splecionymi za głową i myślał o wszystkim, co tego dnia zobaczył i usłyszał, ale także o Ewie.

W pewnej chwili naszła go ochota, aby posłuchać jej głosu, który nagrał na dyktafon. Dopiero teraz zdał sobie sprawę, że nawet nie użył go podczas pisania artykułu; wszystko dokładnie zapamiętał, niemal każdy szczegół.

Wstał z łóżka i bez zapalania światła sięgnął do kieszeni spodni, przewieszonych przez oparcie krzesła. Dyktafonu jednak nie znalazł. Niewielkie urządzenie mogło wyśliznąć się z kieszeni, ale nie było go również na podłodze. Zapalił górne światło, zajrzał do podręcznej torby, potem do kurtki, nigdzie jednak zguby nie było.

Zrobiło mu się gorąco. Nie lubił gubić czegokolwiek, a w tym wypadku szkoda byłaby dość znaczna – nie ze względu na wartość samego urządzenia, a na jego zawartość: było tam wiele nagrań, które Horn wykonał jeszcze przed urlopem i których nie zdążył spisać.

– Cholera – zaklął pod nosem, grzebiąc nerwowo w swoich rzeczach.