22 zadania służby bhp – omówienie z komentarzem ebook

Redakcja

Autor:

Sebastian Kryczka

Redakcja:

Marek Kalman

Menedżer produktu:

Anna Zawitkowska

Kierownik grupy tematycznej:

Alina Sulgostowska

Korekta:

Zespół

Koordynator produkcji:

Mariusz Jezierski

Projekt graficzny okładki:

Magdalena Huta

Skład i łamanie:

Triograf, Dariusz Kołacz

Druk:

KRM Druk

ISBN: 978-83-8276-354-6

Copyright by Wiedza i Praktyka sp. z o.o., Warszawa 2022

Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a

Tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10, e-mail: [email protected]

NIP: 526-19-92-256

Nr rejestrowy BDO: 000008579

Numer KRS: 0000098264 – Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy,

XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego

Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł

Publikacja „22 zadania służby bhp – omówienie z komentarzem” jest chroniona prawem autorskim. Przedruk i sprzedaż tych materiału bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Publikacja „22 zadania służby bhp – omówienie z komentarzem” została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy i doświadczenia autorów i konsultantów. Zaproponowane w publikacji „22 zadania służby bhp – omówienie z komentarzem” wskazówki, porady i interpretacje nie mają charakteru porady prawnej i dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowiska organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji „22 zadania służby bhp – omówienie z komentarzem” wskazówek, przykładów.

Wstęp

Służba bezpieczeństwa i higieny pracy to wyodrębniona w strukturach zakładu pracy jedno- lub wieloosobowa komórka organizacyjna. W jej gestii leży przede wszystkim doradztwo oraz kontrola w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Liczebność służby bhp w praktyce jest uzależniona od liczby zatrudnianych pracowników, struktury organizacyjnej i przestrzennej organizacji, której służba ta jest częścią. Zasadnicze znaczenie przy ustalaniu liczebności i kwalifikacji obsady personalnej służby bezpieczeństwa i higieny pracy powinien mieć dla pracodawcy stopień faktycznych, ale też potencjalnych zagrożeń zawodowych w firmie (wypadki przy pracy i choroby zawodowe). Bardzo duże znaczenie będą też miały uciążliwości wynikające z rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej, stosowane technologie i posiadane wyposażenie techniczne.

W książce omawiamy szczegółowo wszystkie 22 zadania służby bhp. Wyczerpujący katalog obowiązków i uprawnień służby bhp określa § 2 ust. 1 rozporządzenia o służbie bhp. Oznacza to, że pracodawca nie może nałożyć na służbę bhp innych, dodatkowych zadań, które nie zostały w nim wymienione. Wyjątkiem jest tu pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań tej służby.

Do zakresu działania służby bhp należy w szczególności przeprowadzanie kontroli warunków pracy i przestrzegania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Kontrole te powinny być przeprowadzone ze szczególnym uwzględnieniem stanowisk pracy, na których są zatrudnione kobiety w ciąży lub karmiące dziecko piersią, młodociani, niepełnosprawni, pracownicy wykonujący pracę zmianową, w tym pracujący w nocy, oraz osoby fizyczne wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Działania kontrolne służby bhp wobec wskazanych grup pracowników powinny mieć charakter priorytetowy i uwzględniać ich wyjątkową pozycję prawną. Trzeba tu jednak zaznaczyć, że wyartykułowanie szczególnego obowiązku kontroli warunków pracy wskazanych grup pracowników nie stanowi o pierwszeństwie obowiązku ich kontroli. Ich uprawnienia w zakresie bhp wynikają wprost z odrębnych przepisów prawa pracy i ich przestrzeganie nie może być pominięte przez kontrolerów w trakcie czynności kontrolnych. Stanowi jedynie swoiste przypomnienie o istnieniu takiego obowiązku.

O autorze:

Sebastian Kryczka

Absolwent Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii (Zakład Prawa Pracy) Uniwersytetu Wrocławskiego. Od 2002 roku zawodowo zajmuje się problematyką prawa pracy, jak również zagadnieniami związanymi z działalnością kontrolno-nadzorczą sprawowaną przez Państwową Inspekcję Pracy. Były pracownik merytoryczny Państwowej Inspekcji Pracy, jak również współpracownik Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Ekspert współpracujący z największymi i najbardziej opiniotwórczymi podmiotami w kraju zajmującymi się problematyką prawa pracy. Autor komentarza do Kodeksu pracy, ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, kilkunastu rozporządzeń wykonawczych do Kodeksu pracy, jak również publikacji poświęconych problematyce prawa pracy oraz bhp. Jako były pracownik PIP posiada bogate doświadczenie w zakresie udzielania porad prawnych, w ramach których ocenia wątpliwości pracodawców i behapowców przez pryzmat szeroko rozumianego prawa pracy, ale i kompetencji kontrolno-nadzorczych inspektorów pracy.

Kontrola warunków pracy – pierwsze i strategiczne zadanie służby bhp

Zarówno zadania służby bhp jako wyodrębnionej komórki organizacyjnej, jak również pracowników wykonujących zadania służby bhp muszą korespondować z zakresem obowiązków wynikających z rozporządzenia w sprawie służby bhp. Przepisy zawierają katalog zadań, który jest ułożony z uwzględnieniem ciężaru gatunkowego poszczególnych obowiązków. Kluczowym z nich jest dokonywanie przeglądów warunków pracy – ze szczególnym zwróceniem uwagi na pewne grupy zatrudnionych.

Zatrudnienie przekraczające 100 pracowników powoduje konieczność zapewnienia stałego i odpowiednio zorganizowanego „monitoringu” bezpieczeństwa pracy, który w praktyce przybiera kształt jedno- lub wieloosobowej komórki bhp. Zatrudnienie nieprzekraczające 100 pracowników nie daje podstaw do tworzenia zakładowych, zinstytucjonalizowanych struktur bhp. W takim przypadku istnieją trzy opcje, w ramach których zadania służby bhp wykonuje:

•pracodawca,

•osoba zatrudniona przy innej pracy,

•specjalista spoza zakładu w przypadku braku kompetentnych praco-wników.

Niezależnie od tego, czy pracodawca ma obowiązek powołania służby bhp, czy jej obowiązki są wykonywane przez pracownika zatrudnionego przy innej pracy – zakres zadań jest identyczny.

Kontrola z uwzględnieniem poszczególnych grup

Do zakresu działania służby bhp należy w szczególności przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Kontrole te powinny być przeprowadzone ze szczególnym uwzględnieniem stanowisk pracy, na których są zatrudnione kobiety w ciąży lub karmiące dziecko piersią, młodociani, niepełnosprawni, pracownicy wykonujący pracę zmianową, w tym pracujący w nocy, oraz osoby fizyczne wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Działania kontrolne służby bhp względem wskazanych grup pracowników powinny mieć charakter priorytetowy – uwzględniając ich wyjątkową pozycję prawną.

Warto zauważyć spójność między wspomnianym przepisem § 2 pkt 1 rozporządzenia a art. 10 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, zgodnie z którym do zadań PIP należą nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych.

Kontrola powinna obejmować wszystkie zagadnienia mające wpływ na bezpieczeństwo pracy, a wynikające z zakresu działania i uprawnień służby bhp, bez względu na to, czy wynikają z obowiązków pracodawcy, osób kierujących pracownikami czy samych pracowników.

Wywiązywanie się służby bhp z obowiązku przeprowadzenia kontroli ze szczególnym uwzględnieniem określonych grup pracowniczych znajduje się w orbicie zainteresowania organów kontroli nadzoru nad warunkami pracy.

Do zadań służby bhp należy przeprowadzanie kontroli warunków pracy. Uwzględniwszy dosłowne brzmienie przepisu, należy uznać, że rolą służby bhp jest bieżący monitoring warunków pracy. Kontrola warunków pracy nie jest zatem przedsięwzięciem jednorazowym!

Przeprowadzanie kontroli warunków pracy wiąże się z oczywistych względów z obecnością pracownika służby bhp na terenie zakładu pracy. Należy bowiem pamiętać, że kontrole warunków pracy oraz w zakresie przestrzegania przepisów i zasad bhp dotyczą stanowisk pracy, czyli przestrzeni pracy (wraz z obiektami budowlanymi, będącymi w dyspozycji pracodawcy i z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w których pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę).

Podstawa prawna:

•§ 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 109, poz. 704 ze zm.).

Bieżące informowanie o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych

Służba bhp powinna sprawować bieżący monitoring w zakresie występujących w zakładzie zagrożeń zawodowych. Powyższa zasada dotyczy nie tylko sytuacji, w której u pracodawcy funkcjonuje komórka bhp, ale również mniejszych pracodawców, gdzie nie ma obowiązku powoływania służby bhp. Niestety lakoniczny przepis umieszczony w katalogu zadań służby bhp daje w praktyce więcej pytań niż odpowiedzi.

Zakres czynności pracowników służby bhp jest sztywno regulowany przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bhp. Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 2 tego rozporządzenia do zakresu działania służby bhp należy bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych wraz z wnioskami zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń.

Przepisy nie definiują, czym jest „bieżące informowanie”. Pytanie zatem, czy chodzi o prowadzenie regularnego monitoringu bezpieczeństwa zakładu, w ramach którego ujawniane są zagrożenia zawodowe, czy może bieżące informowanie to jedynie niezwłoczne informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych?

Z braku szczegółowych uregulowań prawnych wydaje się, że chodzi o jedno i drugie. Warto pamiętać, że „bieżący” na gruncie Słownika języka polskiego PWN to „przypadający na chwilę obecną, kolejny, posuwający się naprzód”. Natomiast „na bieżąco” oznacza „robienie czegoś w miarę upływającego czasu, nie spóźniając się i nie dopuszczając do powstania zaległości”. Tym samym „bieżące informowanie” pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych trudno pogodzić z brakiem regularnego przeprowadzania kontroli warunków pracy, o której mowa w § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia. Przykładowo: przeprowadzanie kontroli warunków pracy wyłącznie po zgłoszonym wypadku przy pracy i ujawnienie w związku z tym zagrożeń zawodowych oraz poinformowanie o nich pracodawcy wraz propozycją rozwiązań profilaktycznych nie wypisują się w obowiązek bieżącego informowania pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych. Gdyby realizacja obowiązku bieżącego informowania była faktycznie prowadzona „na bieżąco”, to mogłoby to zapobiec wypadkowi.

Rozporządzenie w sprawie służby bhp również nie definiuje pojęcia „zagrożeń zawodowych”. Przyjmuje się, że zagrożenie to potencjalne źródło szkody (urazu lub innego pogorszenia stanu zdrowia). Zgodnie z definicją wynikającą z rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp „zagrożenie” to stan środowiska pracy, który może spowodować wypadek lub chorobę. Oczywiście zagrożenie powinno być doprecyzowane przez wskazanie, że chodzi na przykład o zagrożenie mechaniczne, zagrożenie elektryczne – z opisem stanu faktycznego wskazującego na źródło zagrożenia.

Informować najlepiej na piśmie

Obowiązkiem pracownika służby bhp jest bieżące informowanie. Ale czy w ramach bieżącego informowania pracownik służby bhp powinien mieć już przygotowane wnioski zmierzające do usunięcia zagrożeń? Czy może w pierwszej kolejności należy poinformować pracodawcę o zagrożeniu – co będzie wpisywało się zarówno w wymóg bieżącego informowania, jak również niezwłoczności? Odnosząc się do omawianej wątpliwości, należy przyjąć, że dużo zależy od konkretnego przypadku. Tam, gdzie stwierdzone zagrożenia zawodowe mogą być usunięte przy zastosowaniu prostych i oczywistych rozwiązań profilaktycznych – powinny być uwzględnione wraz z informacją o stwierdzonych zagrożeniach. W sprawach bardziej złożonych wydaje się, że w pierwszej kolejności można poinformować pracodawcę o stwierdzonych zagrożeniach, a następnie po sformułowaniu wniosków zmierzających do usuwania tych zagrożeń – przekazać dodatkową informację w tym zakresie.