Cyberbezpieczeństwo od podstaw: Przewodnik dla początkujących. ebook

Cy­ber­bez­pie­czeń­stwo od pod­staw: Prze­wod­nik dla po­cząt­ku­ją­cych.

Co­py­ri­ght © by Wie­dza­24h.pl, 2024

Wszel­kie prawa za­strze­żone. 

Skład epub, mobi i pdf: Gegol

ISBN: 978-83-68324-17-4

http://www.wie­dza­24h.pl/

Wstęp do cyberbezpieczeństwa

Nie da się ukryć, że tech­no­lo­gia stała się nie­od­łącz­nym ele­men­tem na­szego co­dzien­nego życia. Od po­ran­nego spraw­dza­nia wia­do­mo­ści na smart­fo­nie, przez za­kupy on­line i prze­lewy ban­kowe, po ko­rzy­sta­nie z urzą­dzeń w in­te­li­gent­nym domu — każdy z tych pro­ce­sów opiera się na po­łą­cze­niu z in­ter­ne­tem. Choć no­wo­cze­sne tech­no­lo­gie przy­no­szą liczne ko­rzy­ści, nie­od­łącz­nie wiąże się z nimi rów­nież ry­zyko. W miarę jak nasze życie staje się coraz bar­dziej cy­frowe, wzra­sta liczba za­gro­żeń, na które je­ste­śmy na­ra­żeni.

Każ­dego dnia w in­ter­ne­cie je­ste­śmy nie­świa­do­mymi uczest­ni­kami wiel­kiego eko­sys­temu, który działa w tle — od wy­szu­ki­wa­nia in­for­ma­cji, przez lo­go­wa­nie do ser­wi­sów, po wy­mianę wia­do­mo­ści e-mail. Jed­nak każde klik­nię­cie, każda prze­sy­łana in­for­ma­cja to po­ten­cjalne okno, przez które cy­ber­prze­stępcy mogą pró­bo­wać do­stać się do na­szych pry­wat­nych da­nych. Cy­be­rza­gro­że­nia są coraz bar­dziej zło­żone, a me­tody ata­ków roz­wi­jają się w za­ska­ku­ją­cym tem­pie. We­dług ra­portu IBM Se­cu­rity z 2021 roku, liczba ata­ków cy­ber­ne­tycz­nych wzro­sła o 17% w po­rów­na­niu z ro­kiem po­przed­nim.

Mimo tego, wiele osób wciąż nie zdaje sobie sprawy z po­wagi za­gro­że­nia. Czę­sto sły­szymy o ata­kach na duże kor­po­ra­cje czy in­sty­tu­cje rzą­dowe, ale czy wiesz, że to wła­śnie in­dy­wi­du­alni użyt­kow­nicy coraz czę­ściej pa­dają ofia­rami cy­ber­prze­stęp­ców? Każdy, kto ko­rzy­sta z in­ter­netu, prze­syła dane, lo­guje się do kont, robi za­kupy on­line — może stać się celem. Dla­tego tak ważne jest, aby każdy z nas zro­zu­miał, czym jest cy­ber­bez­pie­czeń­stwo i jak sku­tecz­nie dbać o ochronę swo­ich da­nych.

Co to jest cyberbezpieczeństwo?

Cy­ber­bez­pie­czeń­stwo to ter­min, który może wy­da­wać się skom­pli­ko­wany i od­le­gły dla prze­cięt­nego użyt­kow­nika in­ter­netu. W rze­czy­wi­sto­ści jed­nak, cy­ber­bez­pie­czeń­stwo to zbiór pro­stych zasad, na­rzę­dzi i prak­tyk, które mają na celu ochronę na­szych da­nych, urzą­dzeń i po­łą­czeń sie­cio­wych przed za­gro­że­niami w cy­ber­prze­strzeni. W skró­cie, cho­dzi o to, aby za­pew­nić, że nasze dane są bez­pieczne i że mamy pełną kon­trolę nad tym, kto ma do nich do­stęp.

Za każ­dym razem, gdy ko­rzy­stasz z in­ter­netu – lo­gu­jesz się do poczty, ro­bisz prze­lew, wy­sy­łasz wia­do­mo­ści w me­diach spo­łecz­no­ścio­wych – prze­ka­zu­jesz dane, które mogą być cen­nym łupem dla cy­ber­prze­stęp­ców. Ochrona tych da­nych to wła­śnie cy­ber­bez­pie­czeń­stwo.

Cy­ber­bez­pie­czeń­stwo opiera się na trzech klu­czo­wych za­sa­dach, zna­nych jako Triada CIA:

Po­uf­ność (Con­fi­den­tia­lity): Dane po­winny być do­stępne wy­łącz­nie dla osób, które mają od­po­wied­nie upraw­nie­nia. To ozna­cza, że in­for­ma­cje takie jak hasła, dane ban­kowe czy dane oso­bowe muszą być chro­nione przed do­stę­pem nie­po­wo­ła­nych osób.

In­te­gral­ność (In­te­grity): Dane nie mogą być zmie­niane bez zgody upraw­nio­nych osób. Cho­dzi o to, aby za­po­bie­gać nie­au­to­ry­zo­wa­nym mo­dy­fi­ka­cjom, które mo­głyby pro­wa­dzić do znie­kształ­ce­nia da­nych lub ich znisz­cze­nia.

Do­stęp­ność (Ava­ila­bi­lity): Nasze dane i sys­temy muszą być do­stępne za­wsze, gdy są po­trzebne. Na­ru­sze­nie do­stęp­no­ści to sy­tu­acja, w któ­rej nie mo­żemy uzy­skać do­stępu do na­szych da­nych, np. z po­wodu ataku typu DDoS (Di­stri­bu­ted De­nial of Se­rvice), który blo­kuje do­stęp do strony in­ter­ne­to­wej czy ser­wera.

Każdy z tych fi­la­rów jest klu­czowy dla bez­pie­czeń­stwa w sieci. Bez po­uf­no­ści nasze dane mogą zo­stać wy­kra­dzione. Bez in­te­gral­no­ści nie mamy pew­no­ści, czy in­for­ma­cje, które otrzy­mu­jemy, są praw­dziwe. Bez do­stęp­no­ści nie mo­żemy ko­rzy­stać z usług on­line, na któ­rych po­le­gamy każ­dego dnia.

Dlaczego cyberbezpieczeństwo jest ważne dla każdego?

Można by po­my­śleć, że cy­ber­bez­pie­czeń­stwo to temat, który do­ty­czy tylko du­żych firm, in­sty­tu­cji fi­nan­so­wych czy rzą­dów. W końcu to one są głów­nymi ce­lami ata­ków cy­ber­prze­stęp­ców, prawda? Rze­czy­wi­ście, kor­po­ra­cje są czę­sto na ce­low­niku ha­ke­rów, ale czy wiesz, że zwy­kli użyt­kow­nicy są rów­nie atrak­cyjni dla cy­ber­prze­stęp­ców?

Cy­ber­prze­stępcy coraz czę­ściej ce­lują w osoby pry­watne, które nie mają świa­do­mo­ści za­gro­żeń i czę­sto nie sto­sują od­po­wied­nich środ­ków ochrony. Użyt­kow­nicy in­dy­wi­du­alni są po­strze­gani jako łatwe cele — mniej świa­dome, czę­sto ko­rzy­sta­jące z pro­stych haseł, nie­re­gu­lar­nie ak­tu­ali­zu­jące opro­gra­mo­wa­nie czy igno­ru­jące ostrze­że­nia bez­pie­czeń­stwa.

Przy­kła­dem mogą być ataki phi­shin­gowe – cy­ber­prze­stępcy pod­szy­wają się pod banki, firmy ku­rier­skie czy por­tale spo­łecz­no­ściowe, wy­sy­ła­jąc fał­szywe e-maile z prośbą o wpro­wa­dze­nie da­nych lo­go­wa­nia. Użyt­kow­nik, my­śląc, że chroni swoje konto, nie­świa­do­mie po­daje dane prze­stęp­com. Phi­shing to jedno z naj­czę­ściej sto­so­wa­nych na­rzę­dzi przez ha­ke­rów — ba­da­nia po­ka­zują, że 90% uda­nych ata­ków na dane za­czyna się wła­śnie od phi­shingu.

Innym za­gro­że­niem, które do­ty­czy każ­dego z nas, jest ran­som­ware — opro­gra­mo­wa­nie, które blo­kuje do­stęp do na­szych pli­ków, a prze­stępcy żą­dają okupu za ich od­blo­ko­wa­nie. Jesz­cze kilka lat temu tego typu ataki były wy­mie­rzone głów­nie w firmy, ale obec­nie coraz czę­ściej ofia­rami są użyt­kow­nicy pry­watni. Wy­obraź sobie, że tra­cisz do­stęp do wszyst­kich swo­ich zdjęć, do­ku­men­tów czy waż­nych pli­ków. Zło­dzieje żą­dają od cie­bie za­płaty w kryp­to­wa­lu­tach, obie­cu­jąc, że przy­wrócą do­stęp do za­szy­fro­wa­nych pli­ków — ale nie masz żad­nej gwa­ran­cji, że nawet po za­pła­cie od­zy­skasz swoje dane.

Dla­czego więc cy­ber­bez­pie­czeń­stwo jest ważne dla każ­dego? Po­nie­waż każdy z nas ko­rzy­sta z in­ter­netu i prze­syła dane, które mogą być cenne dla cy­ber­prze­stęp­ców. Nie mu­sisz być pre­ze­sem wiel­kiej kor­po­ra­cji, aby stać się celem ataku — wy­star­czy, że ko­rzy­stasz z ban­ko­wo­ści in­ter­ne­to­wej, me­diów spo­łecz­no­ścio­wych, czy nawet in­te­li­gent­nych urzą­dzeń w domu. Bez od­po­wied­nich środ­ków ochrony twoje dane mogą być na­ra­żone na kra­dzież, a urzą­dze­nia – na prze­ję­cie.

Krótkie wprowadzenie do zagrożeń w sieci

Świat cy­be­rza­gro­żeń jest bar­dzo zło­żony i stale ewo­lu­uje. Na co dzień mo­żemy mieć do czy­nie­nia z wie­loma róż­nymi ty­pami ata­ków, które za­gra­żają na­szym danym i pry­wat­no­ści. Warto znać pod­sta­wowe za­gro­że­nia, aby le­piej się przed nimi chro­nić:

Phi­shing – Atak po­le­ga­jący na wy­sy­ła­niu fał­szy­wych wia­do­mo­ści e-mail, SMS-ów lub ko­mu­ni­ka­tów, które wy­glą­dają jak po­cho­dzące od za­ufa­nych in­sty­tu­cji. Celem phi­shingu jest wy­łu­dze­nie da­nych, ta­kich jak login i hasło, numer karty kre­dy­to­wej czy inne po­ufne in­for­ma­cje. Phi­shing to jedna z naj­pow­szech­niej­szych form cy­be­ra­ta­ków.

Ran­som­ware – Ro­dzaj zło­śli­wego opro­gra­mo­wa­nia, które blo­kuje do­stęp do da­nych użyt­kow­nika, szy­fru­jąc je, a na­stęp­nie żą­da­jąc okupu za ich od­blo­ko­wa­nie. Tego ro­dzaju ataki mogą mieć ka­ta­stro­falne skutki za­równo dla firm, jak i dla użyt­kow­ni­ków pry­wat­nych, któ­rych dane są za­szy­fro­wane i za­blo­ko­wane.

Ataki DDoS (Di­stri­bu­ted De­nial of Se­rvice) – Atak ten po­lega na prze­cią­że­niu ser­wera ogromną ilo­ścią fał­szy­wych żądań, co pro­wa­dzi do nie­do­stęp­no­ści usługi. W re­zul­ta­cie le­galni użyt­kow­nicy nie mogą uzy­skać do­stępu do strony in­ter­ne­to­wej, a dzia­łal­ność firmy może zo­stać cał­ko­wi­cie spa­ra­li­żo­wana.

Te i inne za­gro­że­nia wy­ma­gają od nas więk­szej czuj­no­ści i sto­so­wa­nia od­po­wied­nich na­rzę­dzi ochrony. Re­gu­larne ak­tu­ali­za­cje sys­temu, ko­rzy­sta­nie z sil­nych haseł, wdro­że­nie uwie­rzy­tel­nia­nia dwu­skład­ni­ko­wego (2FA) oraz uni­ka­nie po­dej­rza­nych lin­ków to pod­sta­wowe środki, które mogą znacz­nie zmniej­szyć ry­zyko ataku.

Cy­ber­bez­pie­czeń­stwo to temat, który do­ty­czy każ­dego z nas. W dzi­siej­szym cy­fro­wym świe­cie, gdzie coraz wię­cej na­szych dzia­łań od­bywa się on­line, mu­simy być świa­domi za­gro­żeń i ak­tyw­nie dbać o ochronę swo­ich da­nych. Od­po­wied­nia wie­dza i na­rzę­dzia mogą pomóc nam sku­tecz­nie bro­nić się przed cy­be­ra­ta­kami i za­cho­wać kon­trolę nad na­szym cy­fro­wym ży­ciem. Bez względu na to, czy je­steś użyt­kow­ni­kiem in­dy­wi­du­al­nym, czy pra­cu­jesz w fir­mie, pod­sta­wowe za­sady cy­ber­bez­pie­czeń­stwa po­winny być czę­ścią two­jej co­dzien­nej prak­tyki w sieci.

Podstawowe zasady ochrony danych

W erze cy­fro­wej, gdzie nie­mal każda nasza ak­tyw­ność on­line zo­sta­wia po sobie ślad w po­staci da­nych, ich ochrona staje się klu­czo­wym ele­men­tem na­szego bez­pie­czeń­stwa. Od lo­go­wa­nia się do konta ban­ko­wego po za­kupy w in­ter­ne­cie – za każ­dym razem na­ra­żamy się na po­ten­cjalne za­gro­że­nia. Dla­tego, za­równo dla użyt­kow­ni­ków in­dy­wi­du­al­nych, jak i dla firm, od­po­wied­nie za­bez­pie­cze­nie da­nych sta­nowi fun­da­ment cy­ber­bez­pie­czeń­stwa. Cy­ber­prze­stępcy są coraz bar­dziej wy­ra­fi­no­wani, a liczba ata­ków ro­śnie z dnia na dzień. Zro­zu­mie­nie i wdro­że­nie pod­sta­wo­wych zasad ochrony da­nych nie tylko zwięk­sza nasze bez­pie­czeń­stwo, ale jest wręcz ko­niecz­no­ścią.

W tej czę­ści omó­wimy trzy klu­czowe fi­lary ochrony da­nych: Triadę CIA, silne hasła i uwie­rzy­tel­nia­nie dwu­skład­ni­kowe (2FA) oraz ochronę pry­wat­no­ści i da­nych oso­bo­wych on­line.

Triada CIA: Poufność, Integralność, Dostępność

W cy­ber­bez­pie­czeń­stwie, nie­za­leż­nie od wiel­ko­ści sys­temu, każda stra­te­gia ochrony da­nych opiera się na trzech fun­da­men­tal­nych za­sa­dach, zna­nych jako Triada CIA: Po­uf­ność (Con­fi­den­tia­lity), In­te­gral­ność (In­te­grity) oraz Do­stęp­ność (Ava­ila­bi­lity). Te trzy fi­lary są fun­da­men­tem wszyst­kich dzia­łań w za­kre­sie ochrony da­nych, za­równo w sie­ciach fir­mo­wych, jak i in­dy­wi­du­al­nych. Zro­zu­mie­nie ich zna­cze­nia i za­sto­so­wa­nie w prak­tyce ma klu­czowe zna­cze­nie w co­dzien­nym użyt­ko­wa­niu in­ter­netu.

1. Po­uf­ność (Con­fi­den­tia­lity)

Po­uf­ność ozna­cza ochronę da­nych przed nie­upraw­nio­nym do­stę­pem. Ozna­cza to, że tylko upraw­nione osoby mogą uzy­skać do­stęp do okre­ślo­nych in­for­ma­cji, a wszel­kie inne próby do­stępu po­winny być za­blo­ko­wane. Każ­dego dnia mamy do czy­nie­nia z da­nymi po­uf­nymi, ta­kimi jak hasła, nu­mery kart kre­dy­to­wych, pry­watne wia­do­mo­ści czy in­for­ma­cje o zdro­wiu. Za­pew­nie­nie po­uf­no­ści tych da­nych to pod­stawa bez­piecz­nego ko­rzy­sta­nia z in­ter­netu.

Jak za­pew­nić po­uf­ność da­nych?

Szy­fro­wa­nie da­nych: Jedną z naj­sku­tecz­niej­szych metod ochrony po­uf­no­ści da­nych jest szy­fro­wa­nie. Szy­fro­wa­nie prze­kształca dane w formę nie­czy­telną dla osób trze­cich, chyba że po­sia­dają one od­po­wiedni klucz de­szy­fru­jący. To szcze­gól­nie ważne w przy­padku prze­sy­ła­nia da­nych przez in­ter­net, jak na przy­kład w ban­ko­wo­ści on­line. Nawet jeśli dane zo­staną prze­chwy­cone, bez klu­cza szy­fru­ją­cego są bez­u­ży­teczne.

Kon­trola do­stępu: W prak­tyce ozna­cza to ogra­ni­cze­nie do­stępu do da­nych je­dy­nie dla osób, które mają upraw­nie­nia. W fir­mach ozna­cza to wdro­że­nie za­sady „naj­mniej­szych upraw­nień” – każdy pra­cow­nik ma do­stęp tylko do tych da­nych, które są nie­zbędne do wy­ko­na­nia jego zadań. W ten spo­sób mi­ni­ma­li­zuje się ry­zyko wy­cieku da­nych w wy­niku błędu ludz­kiego lub ce­lo­wych dzia­łań nie­po­żą­da­nych.

Przy­kła­dem na­ru­sze­nia po­uf­no­ści może być atak na ser­wis spo­łecz­no­ściowy, w wy­niku któ­rego cy­ber­prze­stępcy prze­jęli dane oso­bowe użyt­kow­ni­ków, takie jak hasła i ad­resy e-mail. Tego typu in­cy­denty można zmi­ni­ma­li­zo­wać, sto­su­jąc szy­fro­wa­nie da­nych oraz dwu­skład­ni­kowe uwie­rzy­tel­nia­nie (2FA), co utrud­nia ha­ke­rom do­stęp do kont użyt­kow­ni­ków.

2. In­te­gral­ność (In­te­grity)

In­te­gral­ność ozna­cza, że dane po­winny być chro­nione przed nie­au­to­ry­zo­wa­nymi zmia­nami. W kon­tek­ście ochrony da­nych in­te­gral­ność od­nosi się do za­pew­nie­nia, że in­for­ma­cje po­zo­stają nie­zmie­nione i że każda próba ich mo­dy­fi­ka­cji bez od­po­wied­nich upraw­nień zo­sta­nie wy­kryta. In­te­gral­ność da­nych ma ogromne zna­cze­nie, szcze­gól­nie w ob­sza­rach ta­kich jak trans­ak­cje fi­nan­sowe, do­ku­men­ta­cja me­dyczna czy re­je­stry księ­gowe, gdzie każdy błąd lub nie­au­to­ry­zo­wana zmiana może pro­wa­dzić do po­waż­nych kon­se­kwen­cji.

Jak za­pew­nić in­te­gral­ność da­nych?

Sumy kon­tro­lne (check­sums): To me­cha­nizm, który ge­ne­ruje uni­kalny „od­cisk palca” dla każ­dego pliku. Jeśli plik zo­sta­nie zmo­dy­fi­ko­wany, suma kon­tro­lna zmieni się, co na­tych­miast wska­zuje na próbę nie­au­to­ry­zo­wa­nej zmiany. W prak­tyce ozna­cza to, że nawet mi­ni­malna mo­dy­fi­ka­cja pliku jest łatwa do wy­kry­cia.

Pod­pisy cy­frowe: Są po­wszech­nie sto­so­wane w celu za­pew­nie­nia, że pliki lub do­ku­menty nie zo­stały zmie­nione od mo­mentu ich utwo­rze­nia. Pod­pis cy­frowy to po­tężne na­rzę­dzie, które za­bez­pie­cza dane przed nie­au­to­ry­zo­wa­nymi zmia­nami pod­czas prze­sy­ła­nia i prze­cho­wy­wa­nia.

Przy­kła­dem na­ru­sze­nia in­te­gral­no­ści da­nych jest sy­tu­acja, w któ­rej cy­ber­prze­stępca mo­dy­fi­kuje cy­frową fak­turę, zmie­nia­jąc kwotę na­leżną na więk­szą. W takim przy­padku firma płaci fał­szywą kwotę, a prze­stępca może prze­jąć nad­płatę. Aby chro­nić się przed tego typu ata­kami, warto sto­so­wać pod­pisy cy­frowe, które za­pew­niają, że dane po­zo­stały nie­na­ru­szone.

3. Do­stęp­ność (Ava­ila­bi­lity)

Do­stęp­ność ozna­cza, że dane muszą być do­stępne dla upraw­nio­nych użyt­kow­ni­ków za­wsze wtedy, kiedy są po­trzebne. Nawet jeśli dane są bez­pieczne i nie­na­ru­szone, brak do­stępu do nich w klu­czo­wych mo­men­tach może spo­wo­do­wać ogromne pro­blemy. Ataki na do­stęp­ność, takie jak DDoS (Di­stri­bu­ted De­nial of Se­rvice), mogą unie­moż­li­wić ko­rzy­sta­nie z usług in­ter­ne­to­wych, prze­cią­ża­jąc ser­wery fał­szy­wym ru­chem.

Jak za­pew­nić do­stęp­ność da­nych?

Kopie za­pa­sowe (bac­kup): Re­gu­larne two­rze­nie kopii za­pa­so­wych to jedno z pod­sta­wo­wych dzia­łań za­pew­nia­ją­cych do­stęp­ność da­nych. W razie awa­rii sys­temu lub ataku cy­ber­prze­stęp­ców, bac­kupy umoż­li­wiają szyb­kie przy­wró­ce­nie do­stępu do da­nych i unik­nię­cie po­waż­nych strat.

Re­dun­dan­cja sys­te­mów