Czas żyć, czas zabijać ebook

Alfons

Dom był całkiem ładny i znajdował się w świetnej dzielnicy. Aż mnie zaskoczyło, jak ładny i w jak świetnej dzielnicy. Nie dla takich ludzi zazwyczaj pracuję. Wspaniała fasada zdobiona reliefami, do tego park oddzielony od ulicy nie tyle płotem, co małym, dekoracyjnym murkiem. Właściciel musiał mieć wystarczająco kasy, żeby dniem i nocą opłacać ochronę przed złodziejami, bandytami i zabójcami, czyli dokładnie takimi typkami jak ja.

Zatrzymano mnie dopiero, kiedy wkroczyłem z ulicy na utwardzoną alejkę obsadzoną przystrzyżonymi cyprysami. Co ciekawe, wystarczyło podać imię. Główne wejście było mniejszą wersją bramy głównej, tyle tylko, że wykonano je z inkrustowanego drewna ze srebrnymi zdobieniami. No, a czemu nie? Kiedy wchodziłem po stopniach, dwóch wypindrzonych, śliczniutkich jak poranek mundurowych z halabardami zastąpiło mi drogę. Czekałem w milczeniu.

– Czego tu chcesz? – spytał ten po lewej, kiedy już miał dość niezręcznej ciszy. Mówił obojętnie, jakby to tak naprawdę wcale go nie obchodziło. Po całym dniu sterczenia w słońcu jego ciemnoniebieski mundur znaczyły plamy potu. Oprócz tej śmiesznej, ozdobnej halabardy u boku zwisał mu jeszcze miecz. Przyglądał mi się z ostrożną uwagą. Nie był to znowu aż taki fircyk, jak się zdawało na pierwszy rzut oka.

– Przynoszę coś Grumukowi – odpowiedziałem.

– Panu Grumukowi – poprawił mnie odruchowo.

– Panu Grumukowi. – Kiwnąłem głową.

Jeśli o mnie chodzi, mógłbym Grumuka tytułować Jego Ekscelencją.

– Jak mi wypłacicie do ręki moje umówione cztery setki, mogę to oddać nawet i wam – powiedziałem głośno.

Spojrzeli po sobie zaskoczeni. Ten z lewej bez słowa wszedł do środka. Jego kumpel, który został ze mną, wyglądał już jakby mniej nonszalancko. Z uwagą mi się przypatrywał, jego wzrok wędrował od miecza na pasie przez ramię do jelca katzbalgera na moim lewym boku, tuż pod ręką. Od przybycia do Aganodu nie miałem czasu się gdzieś zatrzymać i odłożyć żelastwo. Stałem bez ruchu, pozwalając, aby ciepłe promienie słońca grzały mnie w plecy. Lubię ciepełko. Strażnik swoją inspekcję zakończył na moich bicepsach. Te zazwyczaj wystarczają, żeby tacy jak on zaczęli się bać. Sto dwadzieścia pięć kilogramów mięśni, kości i ścięgien. Każdy, nawet najdrobniejszy fragment ciała nawykły do tego, by tłuc, bić, siekać, kopać, łamać i rozrywać. Tych, którzy się mnie nie boją, boję się z kolei ja. Z tym że oni o tym nie wiedzą, tej przyjemności im nie dam.

Pierwszy strażnik wrócił z jakimś niewyględnie ubranym facetem. Był o głowę wyższy ode mnie, chudy, a po kolorze skóry dało się wywnioskować, że na słoneczku za często się nie wygrzewał.

– Proszę do środka, pan Grumuk oczekuje – zaprosił mnie.

Kiedy się okazało, że jestem w porządku, tym dwóm przy wejściu natychmiast wyraźnie ulżyło. Za to ja się cały spiąłem. Bo niby czemu miałby się mną zajmować aż sam Grumuk? Wnioskując po domu, musiał być bardzo bogatym kupcem, na tyle bogatym, że pewnie zasiada w radzie miejskiej i diabli wiedzą czym jeszcze. Czyżby oczekiwał tego, co mu niosłem, z aż taką niecierpliwością?

Grumuk czekał już na mnie w swoim gabinecie. Przeciętny gość, z wypieszczonym wąsikiem i palcami pełnymi pierścieni. Przed sekretarzykiem zapełnionym karafkami i butelkami w malowniczych kształtach stał smukły gość o czarnych włosach ściągniętych srebrną obręczą. Dłonie miał drobne, ruchy pewne i precyzyjne i wydawało się, jakby się z tymi szklaneczkami i likierami wręcz pieścił, jakby mu to zajęcie sprawiało prawdziwą przyjemność.

– Masz to? – Grumuk warknął niecierpliwie, kiedy tylko pojawiłem się w drzwiach.

Facet z opaską postawił na stole przed Grumukiem szklankę, potem przejechał po mnie przelotnym spojrzeniem. Skrzywił usta w drobnym uśmieszku, po czym wrócił na swoje miejsce. I bez oficjalnej prezentacji pokapowałem, za co tak naprawdę miał płacone. Wystarczyło zobaczyć, jak się porusza.

– O ile o to chodziło. – Wzruszyłem ramionami i sięgnąłem do plecaka. Namacałem drewnianą szkatułę, wyciągnąłem ją przed siebie.

Ręka Grumuka wystrzeliła do przodu jak atakująca żmija. Pierwotnie kasetka była sama w sobie małym rzeźbiarskim cudeńkiem, jednak po trzech miesiącach tłuczenia się w podróży trochę się tu i ówdzie porysowała. Uroczyście postawił szkatułkę na stole, otworzył i w nabożnym uniesieniu wyjął z niej naszyjnik. Oprawione w złoto, głęboko zielone szmaragdy rzucały w zachodzącym słońcu ponętne odbłyski.

– To ten! – Wypuścił z ulgą powietrze.

– No, a te cztery setki złotych... – przypomniałem się spokojnie.

W moich słowach nie kryłem żadnej groźby, jednak przystojniak w opasce jakiejś się musiał chyba doszukać, bo wbił we mnie ciężkie spojrzenie.

– Oczywiście, oczywiście! – Grumuk pokiwał głową ze zrozumieniem. – Dostaniesz.

Nawet go trochę rozumiałem. Błyskotka naprawdę zapierała dech w piersiach, a do tego Grumuk miał duszę kolekcjonera. Myślę, że z naszyjnikiem znali się dość dobrze, ale w jakichś niewyjaśnionych okolicznościach przyszło im się rozstać. Aż tak bardzo mnie to nie interesowało, ważniejsze było, jak bardzo chciał go odzyskać i ile za to był skłonny zapłacić.

– Wiesz, ile jest wart? – Spojrzał na mnie. Oczy wciąż jaśniały mu zielonym blaskiem szmaragdów.

– Owszem. – Kiwnąłem głową. – Same kamienie koło tysiąca ośmiuset, ale ze względu na kunszt oprawy, kiedy po raz ostatni trafił na rynek, poszedł za ponad dwa i pół.

– Zdajesz sobie z tego wszystkiego sprawę, a jednak przyniosłeś naszyjnik mnie? Za cztery setki? – spytał z niedowierzaniem.

– Na tyle się umówiliśmy, w dodatku dostałem zaliczkę. – Wzruszyłem ramionami.

Pan popychadło, który mnie wprowadził, patrzył na mnie jak na wariata, ochroniarz spoglądał z zaciekawieniem, za to Grumuk zbaraniał. Pewnie nawet nie wierzył, że ten naszyjnik zdobędę, ale zaliczka warta była zachodu.

To, że tych kamyków i tak bym nigdzie nie zdołał opchnąć, zatrzymałem już dla siebie. Każdy jubiler znał je doskonale i nikt nie zaryzykowałby kupna tak gorącego towaru. No, chyba że cena okazałaby się haniebnie niska...

– A gdyby tak jeszcze udało się odkupić od młodszego Geviga Zaranną Koronę, miałbym wszystkie klejnoty, w których miała ponoć brać ślub pierwsza cesarzowa imperium! – Grumuk mamrotał do siebie. – Cudowne kamienie, cudowne wykonanie – rozpływał się.

No cóż, bogaci ludzie mają zamiłowania odpowiadające ich pozycji. Co akurat nie miało żadnego wpływu na to, iż z panem Gevigiem Młodszym już raczej żadnych interesów robić nie będzie. Ale to już zupełnie inna historia.

Dostałem moje cztery setki oraz dziesięć procent premii i wyszedłem na ulicę. Cztery stówy to wcale niemało pieniędzy, a ja akurat potrzebuję dużo złota. Na spłatę starych długów. Komu i za co jestem dłużny, to już moja sprawa. Sam bym o tym najchętniej zapomniał, ale niestety, to wcale nie takie proste.

Nabrałem ochoty na odrobinę odpoczynku. Ot, zabawić się, opróżnić parę butelek gorzałki, spędzić miło czas w burdelu. A jak mi te cztery dychy, które dostałem ekstra, zaczną porządnie chudnąć, rozejrzeć się spokojnie za kolejną robotą. Miałem nadzieję, że może Grumuk szepnie o mnie słowo tu i ówdzie. Bywało, że za porządnym zleceniem musiałem się nachodzić nawet i parę miesięcy. Robiłem się wtedy dość nerwowy.

Znalazłem sobie wcale porządny zajazd, zaniosłem swoje rzeczy do pokoju i zszedłem od razu z powrotem do wyszynku. Na kolację zamówiłem butelkę żytniówki, trochę mięsa i zacząłem spokojnie jeść i popijać. Ruch był spory, jednak właścicielowi udawało się utrzymać porządek. W jednej części zatrzymywali się goście lepsi – kupcy i rzemieślnicy, w drugiej cisnęli się przekupnie i chłopi, którzy nie mieli co do gęby włożyć, ale i tak niekiedy przychodzili się oderwać od codziennej nędzy i przepić to, czego im później będzie tak bardzo brakować. Dziwki krążyły pomiędzy obiema salami w zależności od tego, gdzie akurat węszyły większą szansę na klienta. Dopiłem butelkę i zamówiłem drugą. Wychylając kolejną szklaneczkę, napotkałem spojrzenie jednej z dziewczyn. Jej długie włosy miały barwę dojrzałych kasztanów. Z twarzy nie była ładniejsza od koleżanek, piersi miała mniejsze, ale zaciekawiło mnie, jak się poruszała. Jak chodziła. A ponieważ wabiła nienachalnie, nawet mi się to spodobało. Już nie pamiętam, kiedy ostatni raz byłem w burdelu. Skinąłem na dziewczynę, podeszła i usiadła przy moim stole. Nalałem jej szklaneczkę. Napiła się, ale nie wychyliła całej.

– A ty co za jeden? – zapytała.

Nie odpowiedziałem, tylko przyglądałem się, jak sączy żytniówkę.

– Mogłabym dostać wina?

Kiwnąłem głową. Zamówiłem.

– Tchnie od ciebie strachem – rzuciła. Kiedy tylko karczmarz postawił przed nią dzban czerwonego wina, podsunęła mi swoją niedopitą wódkę.

– I co, boisz się mnie?

– Ja nie, ale te wszystkie chłopy owszem. Ja takie rzeczy potrafię wyczuć. No więc, coś ty za jeden?

– Gość, klient. Nic więcej – odpowiedziałem. – Na górze mam pokój. A tę butelkę spokojnie możesz ze sobą zabrać.

Sam się zaopatrzyłem w jeszcze jedną flaszkę gorzały. Raz, że nie była taka zła, a dwa, że nie miałem okazji porządnie się napić już od ładnych paru tygodni.

W pokoju zgarnąłem wszystkie klamoty z łóżka i po prostu zrzuciłem je na ziemię. Oprócz stołu był to jedyny mebel. Łóżko skrzypiało ze starości i się rozjeżdżało, ale z drugiej strony siennik okazał się świeżo nabity, koce całkiem czyste, a i pluskiew ani żadnego innego robactwa nie dawało się nigdzie dostrzec. Przez dziury w podłodze wdzierały się gwar i wyziewy z wyszynku poniżej. A mimo to było to jedno z lepszych miejsc, w jakich przyszło mi kiedykolwiek nocować.

Położyłem się na łóżku, dziewczyna przysiadła obok. Obserwowałem jej twarz, jak gęstniejący mrok powoli ściera z niej szczegóły, pozostawiając jedynie zarys. Powoli popijałem wódkę, ona sączyła wino.

– Sporo cię to wyniesie, siedzę tu już dość długo – odezwała się wreszcie.

– Jeden złoty? – zaproponowałem cenę.

Widziałem, że aż się zachwiała. To była stawka za rzeczy, o które normalni faceci zazwyczaj nie proszą. Jakby ktokolwiek potrafił opisać normalnego faceta.

– Dobrze – zgodziła się mimo wszystko.

Chwilę później mrok zwyciężył nad światłem i nie mogłem już dostrzec jej wyrazu twarzy. Usiadłem i zacząłem ją rozbierać.

Było przyjemnie, jak zawsze. Może nawet nieco lepiej niż ostatnim razem, ale bez rewelacji. Pewnie mogłem sobie nawet odpuścić. No tak, tylko że ja to sobie zawsze powtarzam już po. Przez chwilę znów miałem to odczucie straty, jakby po czymś, czego niby nigdy nie miałem, ale o czym wiem, że istnieje.

Napiłem się. Doświadczenie nauczyło mnie, że takie uczucia szybko ulatują. Po ciemku wsłuchiwałem się w szelest pościeli. Z chęcią bym zobaczył, jak wyglądała nago, ale nie chciało mi się wstawać po lampę. W każdym razie po omacku była cudownie miękka i ciepła.

– Za pasem spodni znajdziesz pieniądze. Weź, na ile się umówiliśmy – powiedziałem, zanim jeszcze całkiem wstała z łóżka.

– Tak mi ufasz? – spytała z niedowierzaniem. Brzdęknęła sprzączka.

– Nie, ale ty mnie nie okradniesz.

Wraz z nocą do pokoju wdzierał się chłód. Czułem go na piersi i na nogach.

– A niby czemu nie miałabym?

– Bobym cię za to zabił.

– Nie okradnę – potwierdziła, ledwo kryjąc strach. Mój pas położyła na łóżku.

Nogi owionęło mi ciepło jej ciała. Cztery kroki później stała już przy drzwiach.

– Wcale nie jesteś taki zły, na jakiego wyglądasz, wiesz? – rzuciła na odchodnym.

– A tu masz rację – zgodziłem się i pociągnąłem z butelki. – Jestem znacznie, znacznie gorszy.

Zamknęła za sobą i tyle ją widziałem. Normalnie nie jestem aż tak gadatliwy, ale akurat wpadłem w jakiś podły nastrój. A do cholery z tym... Zwykły klient. Facet, któremu zachciało się dupy. Nic ponadto.

Obudziły mnie kroki. Szybkie, wystraszone, kobiece. Kiedy skrzypnęły zawiasy, ja już stałem w rogu pokoju za drzwiami. Trzymała lampę i była sama. Wnioskując z ciszy na dole, musiała już być ciemna noc. Miała czarne włosy, gołe ramiona, czerwony haftowany gorset. Głupawo gapiła się na puste łóżko i pociągała nosem, jakby od płaczu. Dotknąłem jej ramienia samymi czubkami palców, katzbalger trzymając nisko, tak aby nie mogła go zobaczyć. Szarpnęła się i obróciła błyskawicznie. Oczy miała wielkie ze strachu. Płakała naprawdę, nie udawała. Łzy rozmyły jej makijaż, podczas gdy silny policzek zmienił jej usta w grymas zaakcentowany rozmazaną pomadką.

– On ją zabije! Błagam cię, pomóż!

Była ubrana jak dziwka, umalowana jak dziwka, to musiała być dziwka. Jednak w tym momencie, kiedy górę wziął strach, zniknęły opanowanie i cynizm, które pomagały przeżyć na ulicy, a pozostała zwykła, przerażona kobieta.

– Ja nikomu nie pomagam i tym razem też nie zamierzam – powiedziałem cicho, ostrze trzymając w pogotowiu.

– Ale on ją zabije! Zatłucze na naszych oczach. A my nawet nie mamy tych pieniędzy! – już prawie krzyczała.

– Ćśśś... – spróbowałem ją uspokoić.

Nie chciałem na siebie zwracać niczyjej uwagi. Niestety, nie wyglądało na to, abym był ją w stanie przekonać, żeby mi dała spokój.

– Powiedz mi dokładnie, o co chodzi, ale nie krzycz, bo cię zaknebluję, zwiążę jak baleron i zostawię na podłodze, dopóki się porządnie nie wyśpię.

Widziałem, że chciała coś szybko powiedzieć, ale po tym, co oznajmiłem, zmieniła zamiar.

– Johan chce dla przykładu skatować Karę! Tak, żebyśmy wszystkie widziały. Twierdzi, że któraś z nas ukradła mu pieniądze, trzydzieści złotych! – Emocje znowu wzięły górę, podniosła głos. – Ale my tych pieniędzy nie mamy!

Opuściłem broń. Nie wyglądała na zabójczynię albo przynętę mającą na celu zwabienie mnie w pułapkę.

– Kim jest Kara i kim jest Johan? – zapytałem, choć już się zaczynałem domyślać, dokąd to wszystko zmierzało.

– Johan się nami opiekuje, pilnuje, żeby nam się nic złego nie stało – zaczęła wyjaśniać niepewnym głosem.

– Alfons – skwitowałem. – Dobra, mów dalej.

– A Kara to dziewczyna, którą zabrałeś do siebie.

– Dziwka.

– Tak. – W oczach czarnuli pojawił się krnąbrny przebłysk.

– I niby czemu miałbym jej pomóc?

– Mówiła, że jesteś...

– Że jestem co? – wskoczyłem jej w słowo. – No, co jestem? – Złapałem dziewczynę gniewnie za ramię. Ten wybuch złości zaskoczył nawet mnie samego.

– Nic, nic... – Próbowała się wycofać na bezpieczniejszy teren. – Mówiła, że jesteś straszliwie silny. I... nie przyszedł mi do głowy nikt inny, kto by się mógł postawić Johanowi. On też jest bardzo silny. I chyba nawet większy od ciebie.

– W dalszym ciągu nie widzę powodu, żeby jej pomagać – powiedziałem już spokojnie.

Zorientowałem się, że wciąż ściskam ramię dziewczyny. Musiało ją porządnie boleć, ale nawet nie syknęła.

– To ja ci zapłacę! – przyszło jej do głowy. – Przecież pracujesz za pieniądze.

– Owszem – zgodziłem się. – Ale nie biorę zleceń na zabójstwa. Za trzynaście złotych obiję Johana tak, że przez trzy dni nie będzie mógł stanąć o własnych siłach – zaproponowałem.

– To strasznie dużo pieniędzy – szepnęła.

– No – przytaknąłem. – Bo ja jestem drogi.

Widziałem, jak się przez chwilę bije z myślami. Gdyby alfons jakimś przypadkiem dowiedział się, że to ona mnie najęła, jej los byłby przypieczętowany.

– Dobrze – zgodziła się w końcu, całkiem blada.

– Zaliczka. – Wyciągnąłem bezceremonialnie dłoń. – Dziesięć procent, czyli niech będzie półtora złotego.

Miałem nadzieję, że nie będzie miała przy sobie pieniędzy i będę się mógł z tego interesu wycofać. Przeszukała po kolei wszystkie zakamarki gorsetu, aż wreszcie podała mi piętnaście srebrnych drobniaków. Teraz wycofać się już nie mogłem – dałem słowo.

– Szybko, zanim będzie za późno – ponagliła mnie.

Z drugiej strony, trzynaście złotych za to, że jakiemuś dryblasowi przetrzepię dupsko, nie było złym interesem. Dzięki temu mógłbym zostać w Aganodzie z tydzień, dwa dłużej. Wciągnąłem spodnie i buty i poszedłem za nią. Przed gospodą nagle się zatrzymała.

– Nie zabrałeś żadnego miecza.

Musiała o nich usłyszeć od Kary, wątpię, żeby miała czas tak dokładnie rozejrzeć się po pokoju.

– Do tego, żeby przypieprzyć jakiemuś gościowi, miecz mi niepotrzebny. Myślałem, że się spieszymy – przypomniałem jej.

Popatrzyła na mnie niepewnie, ale za chwilę obróciła się i ruszyła przed siebie drobnymi, szybkimi krokami. O tym, że za paskiem miałem nóż, a w bucie sztylet, wiedzieć przecież nie musiała.

Powiodła mnie prostopadle do głównych ulic dzielnicy uciech, w zaułki i przejścia czasem tak wąskie, że ramionami szorowałem o ściany domów po obu stronach. Potem zeszliśmy kilka stopni w dół i po trzaskaniu bicza oraz krzykach zorientowałem się, że byliśmy prawie na miejscu.

– Zgub się – poradziłem – żeby cię nikt ze mną nie widział.

Johan wymierzał karę na dziedzińcu jednego z większych w okolicy domów, jednak dwuskrzydła brama stała otwarta na oścież. W świetle trzech kopcących pochodni wiele nie widziałem, ale rzeczywiście, była to Kara, moja nocna towarzyszka. Została przywiązana do belki wieńczącej wejście do chlewa. Dostrzegłem dwanaście innych dziewczyn. Wyglądało na to, że Johanowi wiodło się wcale dobrze. Może powinienem się dowiedzieć, czy przypadkiem nie pracował dla jakiejś bandy, ale na to już było za późno.

Bicz trzasnął po raz kolejny. Pod kobietą ugięły się nogi, ale przywiązane ręce trzymały ją w pozycji pionowej.

– Zatłukę ją, żebyście dobrze wszystkie widziały! Chcę moje trzydzieści złotych! Czy to jest jasne? Natychmiast!

Johan rzeczywiście okazał się wielki. Wyższy ode mnie, może odrobinę grubszy, bo przecież nie musiał uganiać się z jednego końca świata na drugi, jak ja. Ale widać było po jego budowie, po szerokich ramionach i mocno zbudowanym tułowiu, że siłę miał wrodzoną.

– Za to, że mi któraś z was te pieniądze ukradła, ona teraz umrze! No to patrzcie, jak za was cierpi! – Znów uderzył biczem.

Przekroczyłem bramę i wszedłem w krąg światła. Widziałem Karę teraz dokładnie. Skórę miała pociętą aż do mięsa, głowa zwisała bezwładnie. Włosy opadały żałośnie aż na piersi. Zapewne nie była już tak ciepła i miękka w dotyku.

– Ej, Johan! Ktoś mnie do ciebie przysyła! – zawołałem, zanim znów uniósł bicz.

Obrócił się w moją stronę, prostując przygięte do następnego uderzenia plecy. Był jeszcze potężniejszy, niż początkowo myślałem, i te trzynaście złotych zapłaty zaczęło mi się wydawać kwotą całkiem adekwatną.

– Kto i po co? Nie znam cię – powiedział zdezorientowany.

– Wziąłem pieniądze za to, że cię tak obiję, żebyś przez trzy dni nie mógł ustać na nogach.

Przekrzywił głowę i wybuchnął gromkim śmiechem, jakbym mu opowiedział przedni dowcip. Jeszcze nikt mi w życiu nie powiedział, że jestem zabawny, ale z drugiej strony, może jego jeszcze nikt w życiu nie obił i dlatego to mu się wydało takie dowcipne.

Bez ostrzeżenia sieknął mnie biczem i gdybym czegoś podobnego po nim nie oczekiwał, dostałbym prosto w twarz. Skończyło się na uderzeniu w ramię.

– Szybki jesteś – ocenił i odrzucił bicz.

Staliśmy już całkiem blisko siebie. Kobiety rozpierzchły się i stały teraz poprzyklejane do ścian. Też był szybki. Może nawet, jak na mój gust, trochę za szybki. Wnioskując z tego, jak się poruszał, musiał kiedyś być zapaśnikiem. I to raczej dobrym. Do czasu aż uznał, że stręczycielstwo jest i łatwiejsze, i przyjemniejsze.

– Gdy już będziesz leżał bezwładny na ziemi, rozdepczę ci jaja. Ale powoli, żebyś zdychał pomału – obiecał mi, kiedy krążyliśmy wokół siebie.

Wiedział dobrze, na czym ta zabawa polega, pewnie i dla niego to była nie pierwszyzna. Zatoczyliśmy kolejne kółko. Nie widziałem nic wokół siebie, nie rejestrowałem nawet bladych twarzy w mroku. Też niedobrze, jeszcze mu która będzie chciała przybiec z pomocą.

Nieznacznie opuścił gardę, próbował mnie sprowokować do ataku. Przyjąłem wyzwanie. Zamierzał chwycić moją rękę tak, aby mógł wejść całym ciałem, tymczasem to ja wyszedłem mu naprzeciw i uderzywszy czołem, złamałem Johanowi nos. Ku memu zdziwieniu ustał. Pociągnął mnie, ale nie zdołał utrzymać, przetoczyłem się po bruku w przewrocie. Już na mnie czekał. Był tak szybki, jak po nim oczekiwałem. Wciąż leżąc na ziemi, kopnąłem go pod kolano, ale po raz kolejny utrzymał się na nogach. Nie pozostał mi dłużny, zacząłem inkasować kopniaki w ramię. Poczułem je aż w kości.

– Całkiem dobry jesteś – powiedział z krzywym uśmiechem.

Cofałem się, a tymczasem on na mnie najeżdżał coraz agresywniej, próbując to sięgnąć ciosami, to pochwycić.

– Wyglądasz, jakby ci ktoś na mordzie rozgniótł ogórka – rzuciłem po jego kolejnych trzech trafieniach. Dosięgły mnie wszystkie, na szczęście tylko częściowo. Niemniej co poczułem, to moje. Pięści miał jak z kamienia. Musiał w dalszym ciągu regularnie boksować.

– A ty zaraz będziesz miał taki cały łeb – wycedził twardo.

Zrobił krok w moją stronę, ja w jego, równocześnie obracając się bokiem. Jego pięść trafiła mnie gdzieś pod żebra, wypuściłem z płuc powietrze. Dzięki temu obrotowi udało mi się jednak pochwycić jego drugą rękę. Jeszcze się próbował wybronić, ale szybko przerzuciłem go przez udo i już leciał ku matce ziemi.

Ku memu wielkiemu zdziwieniu udało mu się nie skręcić karku. Jak na gościa o takiej masie, był stanowczo zbyt gibki. Z twarzą wykrzywioną bólem dźwignął się na nogi, ręce trzymał opuszczone wzdłuż tułowia. W żadne z moich uderzeń nie włożyłem całej siły, ale były krótkie i twarde i sam grad ciosów posłał go z powrotem na glebę.

Nie podniósł się już. Siedział tylko, trzymając się ręką za splot słoneczny.

– Na trzy dni w łóżku może nie wystarczyć – zdecydowałem i kopnąłem Johana prosto w klatę. A potem jeszcze raz.

Zwinął się z bólu, ale jakoś nie odniosłem wrażenia, żebym mu zdołał złamać choć jedno żebro. Leżał na boku obok pieńka z wbitą weń siekierą i jęczał.

Podszedłem dwa kroki do drzwi chlewa i odciąłem Karę. Gdybym jej nie pochwycił, zwaliłaby się na ziemię. Posadziłem ją i oparłem delikatnie o ścianę. Obróciłem się w stronę jej przyjaciółki.

– Należą się pieniądze – powiedziałem cicho.

– Ja... ja... – Kręciła tylko głową.

– Zaraz będą – wychrypiała Kara, po czym podczołgała się do otumanionego bólem Johana i zaczęła mu przeszukiwać kieszenie. W mieszku miał dwanaście złotych. Pozostałe dziewczyny przyglądały się w milczeniu. Wiedziały, że podpisała tym na siebie wyrok śmierci. Wziąłem pieniądze, odwróciłem się ku czarnuli, która mnie najęła, i zacząłem dokładnie przeliczać pieniądze.

– Tych pięć srebrnych mi się nie należy. – Wskazałem na drobniaki. Omiotłem ręką pieniek i położyłem je tam. – No, to do miłego. – Kopnąłem Johana z czuba i ruszyłem ku bramie. Zaatakował przy moim drugim kroku, z siekierą wzniesioną wysoko nad głową. Odpuścił sobie wszelką finezję wcześniejszego pojedynku, chciał mnie po prostu upokorzyć, zarąbać na miejscu za to, co mu zrobiłem. Wyprowadziłem jego rękę łukiem na zewnątrz. Sam włożył w ten cios tyle siły, że nawet nie musiałem mu za bardzo pomagać. Siłą własnej bezwładności wywinął salto i upadł na plecy. Lewa noga podskoczyła mu parę razy w drgawkach, z ust pociekła strużką krew.

– Przecież wiedziałem, że ta siekiera tam jest i że będziesz chciał jej użyć – wyjawiłem, zanim poderżnąłem mu gardło. – Drogie damy, na koszt firmy! – rzuciłem, po czym poszedłem się wreszcie wyspać.

Spałem długo i dobrze. Następne dwa dni wałęsałem się po Aganodzie, przysłuchiwałem plotkom po karczmach i rozglądałem, skąd w miarę szybko mógłbym wyciągnąć jakąś robotę. Nie wyglądało to źle. W Aganodzie działał silny cech złotniczy, prowadzący ożywiony handel ze wszystkimi okolicznymi miastami. Często najmowali ochronę, a płacono według wiarygodności. Parę miesięcy spędzone na kursowaniu pomiędzy dwoma cywilizowanymi miastami wydawało mi się atrakcyjną perspektywą.

Późnym popołudniem wracałem do zajazdu, próbując po drodze, gdzie mieli najlepsze piwo. Pod Uschniętym Drzewem, gdzie nalewali jedno z najlepszych, podeszła do mnie Kara. Musiała mieć chyba korzonki ze stali, jeśli już po dwóch dniach dała radę chodzić. Jednak bicz pozostawił po sobie ślady, w tym nawet na twarzy. Szpeciło ją mnóstwo nabrzmiałych, długich na kilka centymetrów szram. Było jasne, że zostaną blizny.

Przysiadła na ławie obok mnie i pod stołem wcisnęła mi do ręki płócienne zawiniątko. Wyczułem w nim drobniaki.

– Nic mi nie jesteś dłużna, ta twoja przyjaciółka...

– Lara – uzupełniła.

– Lara obiecała mi trzynaście złotych, które dostałem.

– To są pieniądze od pozostałych. Boją się ciebie, więc wysłały mnie, co mi odpowiada, bo przecież na ulicy nic teraz nie zarobię, a tak przynajmniej mam prowizję za pośrednictwo.

– Od pozostałych? Ale ja przecież nie jestem alfonsem.

Milczała.

Rozsupłałem zawiniątko. W najróżniejszej drobnicy doliczyłem się sześćdziesięciu srebrnych, czyli sześciu złotych.

– I tyle codziennie oddawałyście Johanowi? – zaciekawiłem się.

– Przy dniach targowych bywa lepiej, a jak pogoda jest zła czy w zimie, to gorzej – odparła wymijająco.

Sześć złotych za dzień to od groma pieniędzy. Uznany rzemieślnik, zatrudniający czeladników, po odliczeniu kosztów mógł zarobić najwyżej dwa złote tygodniowo. Sześć złotych za dzień, sześćdziesiąt za dziesięć dni, sześćset każdych sto dni. Mógłbym tu zostać i tylko pilnować, żeby mi ta rzeka złota nie wyschła.

– Dziś oddały mi tyle, co Johanowi, ale bardzo możliwe, że co nieco zatrzymały dla siebie. Więc żeby im się w dupach od dobrobytu nie poprzewracało, wypadałoby, żebym jednej z drugą czasem przyłożył, ot tak, żeby się bały i nie zaczęły podskakiwać. Tak to idzie?

– Dokładnie tak, wygląda na to, że masz już doświadczenie.

Mógł się w tym kryć cień pogardy, a może i nie. Nie zależało mi.

– Johan tak pracował – skonstatowałem.

– Owszem. Dwa lata temu jedną dziewczynę tak bił, aż zabił. To było, jeszcze zanim zaczęłam tak pracować. Tym razem przyszła kolej na mnie. – Bezwiednie sięgnęła ręką do siniaka pod okiem.

Nie powiem, żeby mi się to podobało, ale sześć złotych to sześć złotych.

– No to gdzie był rejon Johana? – spytałem.

– Dlaczego miałabym ci powiedzieć? – odpowiedziała pytaniem na pytanie.

– Dlatego że za każdy dzień, kiedy będę potrzebował twojej pomocy, zapłacę ci pięć srebrnych. – Odliczyłem wspomnianą kwotę.

Zgarnęła pieniądze, schowała je, zawiesiła na mnie beznamiętne spojrzenie i opisała okolicę. Chodziło o dwie ulice w dzielnicy uciech przylegające do rzecznej przystani i odchodzące od nich uliczki. Obszar niewielki, ale panował tam wzmożony ruch.

– Zostaniesz tutaj? – spytała ostrożnie.

Pokręciłem głową i zamówiłem piwo.

– Nie biorę każdej roboty...

Wbrew moim oczekiwaniom wydawało się, że Karę moja odpowiedź zaskoczyła, a może nawet i przestraszyła.

– Jeśli odejdę, na moje miejsce przyjdzie ktoś inny – kontynuowałem.

– Oczywiście. Z tym że najpierw będzie sobie musiał wyrobić imię. No i ukarać nas za śmierć Johana.

– To tylko pod warunkiem, że rozejdzie się wieść o tym, co się wydarzyło.

– Rozejdzie się, rozejdzie. Któraś zawsze rozgada.

Nie znalazłem na to odpowiedzi. To było ich życie, ich los. Ja miałem dość swoich własnych problemów.

– Trzy dni. Zostań na trzy dni. Wieczorami przejdziesz się po ulicach, pogonisz natrętów...

Nie rozumiałem tego. Skąd dziewczynie przyszło do głowy, że jestem kimś, kto jej pomoże? Kimś, kto zechce jej pomóc? I czemu jej tak na tym zależało?

– Przez trzy dni może zdołam namówić Larę, żeby ze mną uciekła. Ja w zawodzie jestem już skończona, grosza nie zarobię. – Wskazała swoją twarz. – Jeśli ona tu zostanie, pozostałe ją sypną.

Prawo dżungli jest wszędzie takie samo. Przeżyć za wszelką cenę, wdrapać się po trupach, byle wyżej, ku słońcu. Albo jesteś drapieżnikiem, albo ofiarą.

– Za trzy dni dostaniesz przecież osiemnaście złotych. To wcale nie jest mało.

To rzeczywiście nie było mało. Stłumiłem w sobie chęć, by zapytać, dokąd pójdzie. Wszystko jedno, bez mężczyzny, bez pieniędzy nie miała innego wyjścia, niż należeć do każdego, kto ją zechce.

– Na południe, do puszczy. Mało tam kobiet, to je cenią – odpowiedziała na moje niezadane pytanie.

A ludzie umierają, wojując z prastarym, puszczanym ludem albo w wojenkach lokalnych władyków, dopowiedziałem sobie w myślach. Na głos nie wyrzekłem jednak nic, bo tak naprawdę się z nią zgadzałem. I wydawało mi się to lepsze, niż zgnić w Aganodzie.

– Będziemy ci płacić za ochronę, sześć złotych za noc – namawiała mnie.

– Nie mogę być wszędzie – zastrzegłem się.

– Z tym się liczymy, znamy przecież ryzyko.

Sześć złotych to dużo pieniędzy.

– Gdybym cię potrzebował, gdzie mogę cię znaleźć? – Podjąłem decyzję.

Opisała mi dom niedaleko miejsca, gdzie Johan próbował ją na śmierć ubiczować, i na tym żeśmy skończyli.

Zanim wróciłem do zajazdu, przeszedłem się jeszcze ulicami, aby uczynić zadość moim nowym obowiązkom. Rozpoznałem nawet kilka twarzy z poprzedniej nocy. Nic nie zakłócało odwiecznej wymiany handlowej zaspokajania chuci za złoto. No, poza jednym pijaczyną, ale z nim załatwiłem sprawę szybko, niemalże od niechcenia.

Tuż przed moją karczmą, gdzie zamierzałem wrócić później na kolację, odniosłem wrażenie, że ktoś mnie śledzi. Nie wiedziałem kto – po ulicach kręciło się wciąż sporo ludzi, ale postanowiłem, że kolacji odkładać nie będę. Najwyżej wymknę się potem tylnym wyjściem.

Po posiłku poszedłem do pokoju zabrać płaszcz. Wiedziałem, że w nocy będzie zimno. Kiedy sięgnąłem do skobla, usłyszałem za sobą szelest materiału. Błyskawicznie przyklęknąłem, garota zamiast gardła oplotła mi czoło. Sięgnąłem lewą ręką za siebie, namacałem materiał, szarpnąłem. Przez ramię przeleciał mi cień. W tym samym momencie drzwi do pokoju otworzyły się, skoczyłem do przodu, chwyciłem pod kolana. Cios w krocze go uziemił. Równocześnie kopnąłem dusiciela, który właśnie próbował się podnieść. Wtedy oczy zalała mi krew z rozciętego czoła.

Bezceremonialnie zaciągnąłem obu do pokoju, na wpół oślepiony związałem napastników i dopiero wtedy przetarłem oczy i zaświeciłem lampę. Garota, którą chudy, wykrzywiony gość próbował zacisnąć mi na gardle, wykonana została ze specjalnego, szorstkiego w dotyku materiału, który wgryzał się w tkankę jak małe ostrza. Gdybym się nie zdążył schylić i tylko bronił ręką, pewnie zatrzymałaby się dopiero na kości.

– Z czego to jest zrobione? – chciałem się dowiedzieć.

– Z wyprawionej domowym sposobem skóry rai – odpowiedział chudzielec.

Jego kumpel był niższy, ale barczysty i dość krzepki. Za broń służył mu podłużny worek wypełniony piaskiem. Widać, że specjalizowali się w likwidowaniu problemów po cichu i bez zbędnego gadania. O ile miejska straż nie była zbyt dokładna, uderzenie w potylicę dało się łatwo przegapić. Zwłaszcza jeśli ofiara została w ten sposób tylko ogłuszona, a przyczyną śmierci było późniejsze uduszenie.

Trzeba przyznać, że ci dwaj wystartowali do mnie całkiem odważnie. Zwłaszcza po tym, co zrobiłem z Johanem. Musiał być widać dość znany i mieć opinię twardziela. Spytałem ich o to.

– Na mieście mówią, że podszedłeś go z dwoma zawodowcami, a przedtem jeszcze podtrułeś – zdradził mi ten barczysty.

– Zamknij się – ostrzegł kumpla chudzielec. – Niczego się od nas nie dowiesz. – Posłał mi złe spojrzenie i splunął.

Otarłem plwocinę, zważyłem w ręce garotę i odłożyłem na łóżko. Potem kawałkami drewna odciętych od nóg stołu i skrawkami rzemienia zakneblowałem im obu usta.

– Jak nic nie powiecie, to nie powiecie – rzekłem im na odchodnym.

Wzdrygnęli się, ale bez przesady.

Kara nic na ten temat nie wiedziała, ale wyjawiła, że ci dwaj najprawdopodobniej należeli do bandy kontrolującej ulice sąsiadujące z tymi Johana. Czyli teraz moimi. Czoło wciąż mi krwawiło. Struna musiała zostać nasączona jakimś świństwem, no, chyba że takie są właśnie właściwości skóry rai.

Przed północą, żeby nie było, przeszedłem się jeszcze ulicami i dopiero potem wróciłem do pokoju. Najpierw wyjąłem knebel temu barczystemu.

– Nie zabijaj mnie, proszę, wszystko powiem!

No to usiadłem i czekałem. Rzeczywiście należeli do bandy Poverta, tego, o którym wspominała Kara. Jak już się rozgadał, z rozpędu zdradził mi jeszcze, że w centrum miasta toczyła się właśnie wojna o rejony i na nich samych zaczyna naciskać jakaś inna grupa. Ponoć bardzo silna. Po śmierci Johana zwietrzyli szansę, żeby usunąć się im z drogi. Przez cały ten czas, kiedy barczysty się spowiadał, chudzielec leżał nieruchomo i wbijał we mnie ślepia. Z nich dwóch on był zdecydowanie bardziej niebezpieczny.

– Powiedziałeś mi, co wiedziałeś, nie zabiję cię – upewniłem gościa, rozwiązałem mu nogi i zacząłem pracować nad ręką. W chwili gdy tylko była wolna, uniosłem ją odrobinę, a potem opuściłem krótkim szarpnięciem na kolano i złamałem w łokciu. Zwalił się na ziemię, trzęsąc z bólu, z szokiem malującym się na twarzy.

– Nie zabiję cię, bo nie wiem, gdzie ukryć ciało – wyjaśniłem. – A nie mogłem ryzykować, że będziesz mi tu podskakiwał.

Szarpnięciem postawiłem go na nogi, wyciągnąłem na korytarz i wcisnąłem w zdrową rękę jego obuszek.

– Nie wiem, co z tobą zrobią kumple, kiedy im twój ziomek opowie, jak mi pięknie śpiewałeś – powiedziałem i poprowadziłem go schodami w dół i na zewnątrz. – Jak cię jeszcze raz zobaczę, to ci obie te łapy urwę – obiecałem zamiast czułego pożegnania.

Kiedy wróciłem do pokoju, chudzielec leżał kawałek dalej, niż go zostawiłem, a pęta na nogach miał już prawie całkiem rozerwane. Pracował ciężko, ale nie dość ciężko. Na łamanie ręki już się przygotował. Nie drgnął mu ani mięsień. Twardy był jak stary korzeń. Ale że mu przetrącę nogę w kostce, tego się już nie spodziewał.

– Jesteś niebezpieczniejszy – wyjaśniłem i jego też zabrałem na zewnątrz.

Odkuśtykał z zaciśniętymi zębami, wbijał we mnie nienawistne spojrzenie, jednak przez całą drogę nie powiedział ani słowa.

Do łóżka już nie wróciłem. Spałem na podłodze, z bronią tuż pod ręką. Okazało się, że zupełnie niechcący wylądowałem w samym środku pola walki.

Treść dostępna w pełnej wersji eBooka.

Nota od wydawcy

Miroslav Žamboch, jeden z odnoszących największe sukcesy czeskich pisarzy fantastycznych, urodził się 13 stycznia 1972 roku w Hranicach na Morawach. Zima panowała wtedy okrutna, w Beskidach pojawiły się watahy wilków i niedźwiedzi i Miroslav do dziś lubi „chłód i słotę oraz sprawia mu przyjemność, kiedy czasem pośród nocy rozlegnie się wycie psa”. Studiował na Wydziale Fizyki Jądrowej na praskiej politechnice i dziś pracuje w Instytucie Badań Jądrowych w Reżu pod Pragą.

Pierwsze opowiadanie, zatytułowane „Zapach strontu”, napisał w wieku siedemnastu lat. Według słów samego autora było ono dość mizerne, w związku z czym pierwszą pracą, jaka ukazała się w druku, była „Spowiedź wojownika”, która wygrała nagrodę za najlepszą fantasy w roku 1992. Przez następnych osiem lat panowała cisza, po czym w roku 2000 powrócił, wydając zbiór trzech nowel „Ostatni zgarnia wszystko”. W opowiadaniu „Pustynny skorpion” po raz pierwszy pojawił się najsłynniejszy bohater Žambocha, mężczyzna ukrywający się za nieskończoną liczbą imion, choć najlepiej znany jako Koniasz. Jest to banita, wędrowiec i samotny wojownik. Pozbawiony przyjaciół, nie ufa nikomu, zaś jego podręczny arsenał sprawia, iż sam przypomina chodzący sklep żelazny. Mimo to (a może właśnie dzięki temu?) szybko stał się ulubionym czeskim bohaterem fantasy. Przyczyniła się do tego przede wszystkim druga książka, powieść „Na ostrzu noża” (w Fabryce Słów wydana w roku 2007). Nie jest to historia w duchu klasycznej fantasy; Koniasz otrzymuje w niej dość niezwykłe zadanie – ma zapewnić ochronę wyprawie kolonialnej i wspomóc zakładanie nowego miasta Ligi Kupieckiej, które ma utrzymać niezależność od Imperium Crambijskiego w handlu ziarnem. To oznaczało przeprawę kilku tysięcy ludzi poprzez ziemię wielu niezależnych krain, poprzez niegościnne tereny oraz wiele pułapek, nie tylko naturalnego pochodzenia. Powieść szybko stała się bestsellerem i zasłużyła sobie na nominację do Nagrody Akademii Science Fiction, Fantasy i Horroru. Co było w pełni uzasadnione, jako że była to historia bardzo zwarta, świetnie się czytała, a do tego została poprzeplatana znakomitymi scenami akcji i zaludniona wiarygodnymi, charyzmatycznymi postaciami.

Rok później na księgarskie półki dostał się „Sierżant” (w Fabryce Słów wydany w roku 2005), mieszanka SF i fantasy z głównym bohaterem Lancelotem. Mimo iż książka ta nie zyskała aż takiego rozgłosu jak „Na ostrzu noża”, to jednak była to pozycja również oferująca najwyższą jakość, co uzyskało potwierdzenie w przyznaniu nagrody Akademii w kategorii Najlepsza Czeska Książka. Nominowany był również zbiór dziewięciu opowiadań o Koniaszu, „Krawędź żelaza” (w Fabryce Słów wydany w latach 2007/2008), w którym autor posłał swego bohatera do dżungli, w rozpaloną pustynię, na arenę gladiatorów lub na tajemniczą wyspę, na której urzeczywistniają się koszmary zrodzone w ludzkiej podświadomości. W opowiadaniu „Pasjonat” Koniasz spotyka kolejnego kluczowego bohatera Žambocha – Baklego, który stał się głównym bohaterem powieści „Bez litości” (Fabryka Słów, 2006).

W kolejnej, dwutomowej powieści „Wylęgarnia” (Fabryka Słów, 2009) autor sięgnął po zupełnie inną tematykę. Główną bohaterką owej powieści detektywistycznej łączącej ze sobą elementy SF i fantasy, a osadzonej we współczesnej Pradze jest Marika Zahańska. Sama historia jest hołdem złożonym surowym dziełom akcji Jiřiego Kulhánka. Z Fabryką Słów wydał także dwutomowe pozycje „Koniasz. Wilk samotnik” (2010), „Mroczny Zbawiciel” (2008/2009) oraz powieść „Łowcy” (2010).

Bibliografia Žambocha obejmuje nie tylko powieści i zbiory opowiadań, ale również wielką liczbę samodzielnych opowiadań, które regularnie ukazują w branżowych czasopismach oraz antologiach. W ostatnich latach autor poświęcił się przede wszystkim czeskiej SF oraz serii fantasy „Agent JFK”, którą rozpoczął wspólnie z Jiřím W. Procházką. Oprócz tego pracuje oczywiście również i nad innymi projektami.

Žamboch przedstawia się jako mecenas dobrego wina i dobrych opowieści. Zwłaszcza tę drugą z jego pasji czytelnicy poddają próbie już od wielu lat. Zyskał ich przede wszystkim talentem do pisania chwytliwych historii z charyzmatycznymi bohaterami i wypracowanymi pojedynkami, wiarygodnością (który z czytelników opowieści o Koniaszu choć raz nie wyobraził go sobie jako autora?) oraz tym, że nawet w świetle sukcesu jednego bohatera i jego świata wciąż jest zdolny wymyślać inne światy i powoływać do życia kolejnych, odmiennych bohaterów. Najbardziej chyba jednak przyczynił się do tej popularności jego styl. Krystalicznie czysty i unikatowy na łonie (nie tylko) czeskiej fantastyki, opierający się na brutalnej, ale jednak sugestywnej atmosferze przygody okraszonej magią i intrygami. Nie ulega wątpliwości, że wszystkie te elementy odpowiadają jego fanom, co znalazło odzwierciedlenie w zwycięstwie opowiadania „Bakly: Gołymi rękoma” w konkursie czytelniczym „Mózg Einsteina” za rok 2007 oraz odnoszących ogromne sukcesy polskich wydaniach jego powieści. A biorąc pod uwagę fakt, iż jest to jeden z najpracowitszych czeskich autorów, mamy się już na co cieszyć w przyszłości.

Więcej informacji można odnaleźć na stronie oficjalnej autora: www.miroslavzamboch.cz, a kompletną bibliografię polskich wydań na stronie www.fabrykaslow.com.pl.

Copyright © by Miroslav Žamboch Copyright © by Fabryka Słów sp. z o.o., Lublin 2012 Copyright © for translation by Konrad Bańkowski

Tytuł oryginałuČas žít, čas zabíjet

Wydanie II

ISBN 978-83-7574-801-7

Wszelkie prawa zastrzeżone All rights reserved

Książka ani żadna jej część nie może być przedrukowywana ani w jakikolwiek inny sposób reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w środkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy.

Projekt i adiustacja autorska wydaniaEryk Górski Robert Łakuta

Ilustracje oraz grafika na okładce Vladimir Nenov

Projekt graficzny seriiSzymon Wójciak

Opracowanie okładki książki wg projektu seriiblack gear Paweł Zaręba, „Grafficon” Konrad Kućmiński

Ilustracje Dominik Broniek

Redakcja Karolina Kacprzak

KorektaMagdalena Grela-Tokarczyk, Agnieszka Pawlikowska

Skład „Grafficon” Konrad Kućmiński

Skład wersji elektronicznej [email protected]

Sprzedaż internetowa

Zamówienia hurtowe Firma Księgarska Olesiejuk sp. z o.o. sp.j. 05-850 Ożarów Mazowiecki, ul. Poznańska 91 tel./faks: 22 721 30 00 www.olesiejuk.pl, e-mail: [email protected]

WydawnictwoFabryka Słów sp. z o.o. 20-834 Lublin, ul. Irysowa 25a tel.: 81 524 08 88, faks: 81 524 08 91www.fabrykaslow.com.pl e-mail: [email protected]