Dorosłe dzieci niedojrzałych emocjonalnie rodziców. Jak uwolnić się od przeszłości i zacząć nowe życie ebook

Podziękowania

Napisanie tej książki było spełnieniem moich zarówno osobistych, jak i zawodowych marzeń. Od dawna korzystam z przedstawionych w niej koncepcji w swojej pracy psychoterapeutycznej z klientami i bardzo chciałam podzielić się nimi z szerszą publicznością. Nie spodziewałam się jednak, że tak wiele oddanych i wspierających osób pomoże mi urzeczywistnić to marzenie. Bezgraniczne wsparcie, jakiego doświadczyłam, dało mi poczucie spełnienia znacznie wykraczające poza samą satysfakcję z faktu napisania tej książki.

Proces wiodący do wydania niniejszej publikacji rozpoczął się na Hawajach, podczas nieoczekiwanego spotkania z moją przyszłą redaktor prowadzącą z New Harbinger Publications, Tesilyą Hanauer. Jej entuzjastyczne podejście do mojego pomysłu na książkę pomogło mi przejść przez długi proces badań, opracowywania, pisania i redagowania, a ona nigdy nie szczędziła mi pomocnych uwag. Była niestrudzoną orędowniczką niniejszej książki, zanim jeszcze stało się pewne, że ukaże się ona drukiem. Jestem jej niezmiernie wdzięczna za pokładaną we mnie wiarę oraz niezachwiany entuzjazm wobec mojego pomysłu.

Wsparcie, jakie otrzymałem ze strony zespołu z New Harbinger, przerosło moje najśmielsze oczekiwania. Szczególne podziękowania należą się Jess Beebe za fenomenalną redakcję rękopisu, a zwłaszcza za wskazywanie mi właściwej drogi w sposób, który natchnął mnie entuzjazmem wobec proponowanych przez nią zmian. Jestem też niezwykle wdzięczna Michele Waters, Georginie Edwards, Karen Hathaway, Adii Colar, Katie Parr oraz zespołowi do spraw marketingu w New Harbinger za wytężone starania, aby książka ta znalazła czytelników, dla których mogłaby się okazać pomocna. Ogromne podziękowania należą się też Jasmine Star, mojej znakomitej adiustatorce, która z niestrudzoną energią nanosiła ostatnie poprawki do gotowego już tekstu, nadając mu przejrzystą i przystępną formę oraz zapewniając nadzwyczajną prostotę stylu, aby uwydatnić znaczenie każdego zdania.

Szczególne podziękowania kieruję też pod adresem Susan Crawford, agentki literackiej, która była moją przewodniczką i objaśniała mi wszystkie niuanse procesu wydawniczego – nie przeszkadzało jej nawet to, że dzwoniłam do niej z pytaniami w trakcie jej wyjazdu pod namiot. Nie mogłabym sobie wymarzyć bardziej pomocnej agentki literackiej. Chciałabym też podziękować Tomowi Birdowi, którego warsztaty pisarskie nauczyły mnie, jak należy pisać tekst przeznaczony do publikacji.

Mam szczęście posiadać niezwykle wspierającą rodzinę i przyjaciół, którzy kibicowali mi w mojej pracy – niektórzy podzielili się nawet ze mną swoimi doświadczeniami z dzieciństwa, aby zapewnić mi dodatkowe materiały do książki. Serdeczne podziękowania kieruję też pod adresem Arlene Ingram, Mary Ann Kearley, Judy i Gila Sniderów, Barbary i Danniego Forbesów, Myry i Scotta Davisów, Judi i Scottiego Carterów oraz mojej kuzynki i koleżanki po pisarskim fachu, Robin Cutler. Szczególne podziękowania należą się też Lynn Zoll motywującej mnie do pracy swoimi e-mailami i kartkami o treści: „Pisz dalej!”, jak również Alexandrze Kedrock, której mądre wskazówki pomogły mi ująć w przystępnej formie wiele zagadnień, jakie początkowo trudno było mi jasno wyrazić.

Esther Lerman Freeman okazała się prawdziwą przyjaciółką w trudnych chwilach, przychodząc mi nieskończenie wiele razy na ratunek: ilekroć ją o to poprosiłam, omawiała ze mną różne aspekty tej książki, czytała ją i pomagała mi redagować jej treść. Uwagi Esther były bezcenne, a jej przyjaźń odgrywa w moim życiu niezwykle ważną rolę od czasu, gdy wiele lat temu wspólnie uczęszczałyśmy na studia doktoranckie.

Pragnę też wyrazić miłość i głęboką wdzięczność mojej wspaniałej siostrze, Mary Babcock, za wszystkie dowody oddania, wsparcia i zainteresowania. Jest jedną z najważniejszych osób w moim życiu, a jej optymizm w odniesieniu do mojej twórczości sprawił, że nigdy nie zabrakło mi inspiracji. Niewiele osób ma tyle szczęścia, co ja, aby mieć przy sobie najbliższą przyjaciółkę, niezrównaną mentorkę i lojalną krewną – i to wszystko w jednej osobie: Mary jest dla mnie właśnie taką postacią.

Mój syn, Carter Gibson, zarażał mnie nieustannie swoim entuzjastycznym nastawieniem i dodawał mi sił zapewnieniami: „Świetnie ci idzie, mamo!”. Jestem niezwykle wdzięczna za to, że ktoś tak żywiołowy i pełen zdrowego rozsądku jest obecny w moim życiu, jak również za jego zdolność wzbudzania we mnie przekonania, iż wszystko jest możliwe.

Na koniec chciałabym też wyrazić najgłębszą miłość i wdzięczność mojemu wspaniałemu towarzyszowi życia i mężowi, Skipowi. Gdy tylko usłyszał, że napisanie tej książki jest moim życiowym marzeniem, dołożył wszelkich starań, aby się ono spełniło. Nie tylko troszczył się o mnie przez długi czas, jaki zajęło mi napisanie tej książki, lecz okazywał też niesłabnące zainteresowanie zarówno misją, do której spełnienia ma się przyczynić niniejsza publikacja, jak i moją karierą pisarską. Bycie wysłuchiwaną i kochaną przez tak szczerą i troskliwą osobę jest jednym z najwspanialszych doświadczeń, jakie przypadły mi w życiu w udziale. W jego obecności rozkwitło moje prawdziwe „ja”.

Wprowadzenie

Jesteśmy przyzwyczajeni do tego, że dorośli są bardziej dojrzali od swojego potomstwa, wyobraźmy sobie jednak, co się stanie, gdy niektóre wrażliwe dzieci po kilku latach okażą się bardziej dojrzałe emocjonalnie niż ich rodzice, którzy przebywają na tym świecie już od wielu dekad? Co się stanie, gdy tym niedojrzałym rodzicom zabraknie wrażliwości emocjonalnej niezbędnej, aby spełniać potrzeby emocjonalne swoich dzieci? Może to skutkować zaniedbaniem emocjonalnym, stanowiącym równie realny problem, jak każdy przypadek zaniedbywania potrzeb fizycznych.

Zaniedbywanie emocjonalne doświadczane w dzieciństwie prowadzi do bolesnej samotności emocjonalnej, która wywiera często długofalowy, negatywny wpływ na decyzje podejmowane przez zaniedbywaną osobę w kwestii relacji z innymi ludźmi oraz wyboru partnerów życiowych. Niniejsza książka opisuje negatywny wpływ, jaki niedojrzali emocjonalnie rodzice wywierają na swoje dzieci – zwłaszcza te wrażliwe emocjonalnie. Dowiesz się z niej też, jak wyleczyć się z cierpienia i dezorientacji, które pojawiają się w następstwie posiadania odrzucającego bliskość emocjonalną rodzica.

Niedojrzali emocjonalnie rodzice obawiają się prawdziwych uczuć i bronią się przed bliskością emocjonalną. Stosują mechanizmy radzenia sobie, w wyniku których zamiast zmierzyć się z istniejącą rzeczywistością, próbują stawić jej opór. Nie są skłonni do autorefleksji, dlatego rzadko przyznają się do winy bądź przepraszają. Ich niedojrzałość sprawia, że są niekonsekwentni i niestabilni emocjonalnie oraz ignorują potrzeby swoich dzieci, gdy tylko pojawiają się inne, ważne dla nich sprawy. Dzięki tej książce dowiesz się, że gdy mamy do czynienia z niedojrzałymi emocjonalnie rodzicami, potrzeby emocjonalne ich dzieci prawie zawsze przegrywają z ich własnym instynktem samozachowawczym.

Tego typu rodzice są przedstawiani w różnych mitach i baśniach od wielu stuleci. Pomyślmy tylko, ile bajek opisuje losy porzuconych dzieci, które muszą prosić o pomoc zwierzęta czy innych opiekunów, gdyż ich rodzice są niefrasobliwi, nie mają pojęcia o rodzicielstwie lub są po prostu nieobecni. W niektórych opowieściach rodzic okazuje się w istocie złym człowiekiem i dzieci muszą się troszczyć o przeżycie na własną rękę. Te opowiadania są tak popularne od wielu stuleci, gdyż przedstawiają poruszający, powtarzający się motyw: historie dzieci, które muszą sobie radzić samodzielnie, bo ich rodzice zaniedbują je lub porzucają. Najwyraźniej problem niedojrzałych rodziców występuje już od czasów starożytnych.

Motyw emocjonalnego zaniedbywania przez egocentrycznych rodziców można odnaleźć też w najbardziej fascynujących dziełach współczesnej popkultury. W książkach, filmach i telewizji opowieści o niedojrzałych emocjonalnie rodzicach i wpływie, jaki wywarli na życie swoich dzieci, stanowią bogatą inspirację dla wielu historii. Niekiedy dynamika w relacjach między rodzicem a dzieckiem jest głównym przedmiotem zainteresowania, czasem stanowi zaś tylko część historii zarysowującej biografię pewnej postaci. Dzięki lekturze niniejszej książki dowiesz się więcej o niedojrzałości emocjonalnej; przypomną ci się, być może, słynne postacie przedstawione w sztukach teatralnych i literaturze, nie wspominając już o osobnikach, o których słyszy się codziennie w wiadomościach.

Wiedza o istnieniu różnych stopni dojrzałości emocjonalnej pozwoli ci zrozumieć, dlaczego możesz odczuwać tak głęboką samotność emocjonalną pomimo padających ze strony innych ludzi zapewnień o miłości i silnej więzi. Mam nadzieję, że lektura tej książki pozwoli ci znaleźć odpowiedź na pytania, które zadawałeś sobie od dłuższego czasu, jak choćby dlaczego interakcje z niektórymi członkami rodziny są tak raniące i frustrujące. Dobra wiadomość jest taka, że gdy zrozumiesz już zjawisko niedojrzałości emocjonalnej, będziesz formułował bardziej realistyczne oczekiwania względem innych ludzi, akceptując fakt, że można z nimi nawiązać tylko określonego rodzaju relację, zamiast czuć się zranionym, gdy nie reagują tak, jak byś chciał.

Psychoterapeuci wiedzą od dawna, że metodą pozwalającą odzyskać spokój i samowystarczalność jest emocjonalne uwolnienie się od toksycznych rodziców. Jak jednak możemy to osiągnąć? Uda nam się to dzięki zrozumieniu, z czym mamy do czynienia. W literaturze na temat egocentrycznych rodziców brakowało dotąd wyczerpującego wyjaśnienia, dlaczego osoby te potrafią kochać tylko w ograniczony sposób. Niniejsza książka wypełnia tę lukę, tłumacząc, że zasadniczo brakuje im dojrzałości emocjonalnej. Gdy zrozumiesz już, jakimi cechami odznacza się twój rodzic, sam ocenisz, jaki charakter wzajemnych relacji jest możliwy, a jaki nie. Taka wiedza pozwala nam powrócić do samych siebie i wieść życie oparte na własnej, głębiej uświadamianej tożsamości, zamiast skupiać się na rodzicach, którzy wcale nie chcą zmienić swojego zachowania. Gdy zrozumiemy cechującą ich niedojrzałość emocjonalną, wyzwolimy się od emocjonalnej samotności, zdamy sobie bowiem sprawę, że zaniedbywanie nie miało wcale związku z nami, lecz wynikało z ich osobowości. Gdy zobaczymy, dlaczego nie potrafią być inni, uwolnimy się w końcu od odczuwanej względem nich frustracji i przestaniemy wątpić w to, czy zasługujemy na miłość.

Dzięki tej książce dowiesz się, dlaczego jeden lub oboje z twoich rodziców nie mogli ci zaoferować takiego rodzaju interakcji, który zapewniłby ci wsparcie emocjonalne. Poznasz dokładne przyczyny, dla których mogłeś czuć, że twój rodzic w ogóle cię nie zauważa i nie zna, oraz dla których twoje naznaczone dobrymi intencjami wysiłki na rzecz porozumienia się nigdy nie poprawiły sytuacji.

Z rozdziału 1 dowiesz się, dlaczego osoby wychowywane przez niedojrzałych emocjonalnie rodziców często odczuwają samotność emocjonalną. Poznasz historie ludzi, w których przypadku brak zażyłej więzi emocjonalnej z rodzicami wpłynął znacząco na ich dorosłe życie. Znajdziesz tam również szczegółowy opis samotności emocjonalnej i dowiesz się, jak samoświadomość może pomóc zwalczyć uczucie osamotnienia.

W rozdziałach 2 i 3 przyjrzymy się cechom niedojrzałych emocjonalnie rodziców oraz omówimy różne związane z nimi problemy w relacjach międzyludzkich. Wiele zadziwiających zachowań twojego rodzica stanie się zrozumiałych, gdy zaczniesz je oceniać z perspektywy niedojrzałości emocjonalnej. Do rozdziału 2 dołączono kwestionariusz, który pomoże ci rozpoznać obszary niedojrzałości emocjonalnej charakterystyczne dla twojego rodzica. Dowiesz się też nieco na temat możliwych powodów, dla których rozwój emocjonalny twojego rodzica zatrzymał się na wczesnym etapie.

W rozdziale 4 opisuję cztery główne rodzaje niedojrzałych emocjonalnie rodziców. Rozdział ten pomoże ci też rozpoznać, którego typu rodzicielstwa doświadczyłeś. Przeczytasz też o autodestrukcyjnych (self-defeating) zwyczajach, jakie mogą wykształcić dzieci próbujące się przystosować do tych czterech typów rodziców.

W rozdziale 5 opisuję, jak ludzie tracą kontakt ze swoim prawdziwym „ja” (self) i zaczynają odgrywać rolę wymuszaną przez układy rodzinne oraz jak snują podświadome fantazje na temat tego, jak powinni się zachowywać inni ludzie, aby zaleczyć rany wynikające z doświadczanego w przeszłości zaniedbywania. Dowiesz się, że w reakcji na niedojrzałe emocjonalnie rodzicielstwo dzieci przyjmują dwie bardzo różne postawy: skłonność do internalizacji lub do eksternalizacji. (Fakt ten wyjaśnia też, dlaczego rodzeństwo wychowywane w tej samej rodzinie może przejawiać tak bardzo odmienny styl funkcjonowania).

W rozdziale 6 opiszę bardziej szczegółowo osobowość internalizatorów. Właśnie oni są najbardziej skłonni do autorefleksji i zajmowania się rozwojem osobistym, zachodzi więc też największe prawdopodobieństwo, że będą zainteresowani tą książką. Osoby skłonne do internalizacji są niezwykle spostrzegawcze i wrażliwe oraz bardzo zależy im na nawiązywaniu kontaktu i bliskich więzi z innymi ludźmi. Zobaczysz, czy cechujesz się tego typu osobowością, a zwłaszcza skłonnością do przepraszania za to, że potrzebujesz pomocy, do wykonywania większości pracy emocjonalnej w związkach oraz do myślenia przede wszystkim o potrzebach innych ludzi.

W rozdziale 7 przeczytasz o tym, co się dzieje, gdy stare wzorce odnoszenia się do innych w końcu się rozpadają i ludzie zaczynają sobie uświadamiać własne niezaspokojone potrzeby. Jest to moment, w którym zaczną prawdopodobnie szukać pomocy w psychoterapii. Podzielę się z wami historiami osób, które uświadomiły sobie, że postępują według wzorców nakazujących im wyrzekać się własnych potrzeb, i postanowiły zmienić swoje zachowanie. Dzięki temu, że przyznały się przed sobą do prawdy, odzyskały zdolność ufania własnym instynktom i polegania na autentycznej znajomości siebie.

W rozdziale 8 opisuję sposób odnoszenia się do ludzi, który nazywam podejściem opartym na ocenie dojrzałości (maturity awareness approach). Oceniając poziom funkcjonowania poszczególnych osób w kategoriach ich dojrzałości emocjonalnej, zaczniesz postrzegać ich zachowanie w bardziej obiektywny sposób i nauczysz się szybko wychwytywać oznaki świadczące o niedojrzałości. Dowiesz się, jakie działania są skuteczne w odniesieniu do niedojrzałych emocjonalnie osób oraz jak się bronić przed emocjonalnym cierpieniem, jakiego mogą przysparzać. Wszystko to pomoże ci odzyskać poczucie spokoju i pewności siebie.

W rozdziale 9 przeczytasz o jednostkach, które po zastosowaniu wspomnianego podejścia doświadczyły na nowo poczucia wolności i harmonii wewnętrznej (wholeness). Ich historie pomogą ci zobaczyć, jak to jest w końcu się wyzwolić od poczucia winy i dezorientacji, którymi skutkuje niedojrzałość rodziców. Gdy skupisz się na własnym samorozwoju, wejdziesz na drogę wiodącą ku uwolnieniu się od związków naznaczonych niedojrzałością emocjonalną.

W rozdziale 10 dowiesz się, jak rozpoznać osoby, które będą cię dobrze traktować oraz zapewnią ci bezpieczeństwo i stabilność emocjonalną. Pomoże ci to również zmienić autodestrukcyjne zachowania w relacjach interpersonalnych, które często występują u dorosłych dzieci niedojrzałych emocjonalnie rodziców. Nowe podejście do związków międzyludzkich sprawi, że samotność emocjonalna odejdzie w zapomnienie.

Po lekturze tej książki będziesz potrafił rozpoznawać oznaki niedojrzałości emocjonalnej oraz dowiesz się, dlaczego tak często czułeś się samotny. Zrozumiesz w końcu, dlaczego podejmowane przez ciebie próby nawiązania bliskości emocjonalnej nie przynosiły rezultatów, gdy miałeś do czynienia z niedojrzałymi emocjonalnie jednostkami. Nauczysz się sprawować kontrolę nad nadmiernie rozwiniętą empatią, za sprawą której stajesz się emocjonalnym zakładnikiem osób, które stosują manipulację i nie odwzajemniają twoich starań. Nauczysz się też rozpoznawać ludzi otwartych na prawdziwą bliskość emocjonalną, z którymi można nawiązać przynoszącą satysfakcję nić porozumienia.

Nie mogę się doczekać, aby podzielić się zarówno wiedzą zgromadzoną przez wiele lat czytania lektur i prowadzenia badań nad tym tematem, jak i fascynującymi, prawdziwymi historiami zaczerpniętymi z pracy z klientami. Próbom zrozumienia tego tematu poświęciłam większość mojego życia zawodowego. Wydaje mi się, że niezwykle ważna prawda skrywała się tuż przed naszymi oczami, przysłonięta przez stereotypy społeczne, uniemożliwiające obiektywną ocenę własnych rodziców. Niezmiernie się cieszę, że mogę się podzielić odkryciami i wnioskami, które znajdują wciąż na nowo potwierdzenie u wielu osób, z którymi mam okazję pracować.

Mam nadzieję, że uda mi się zredukować dezorientację i cierpienie emocjonalne, jakie spowodowali u swoich dzieci niedojrzali emocjonalnie rodzice. Jeśli ta książka pomoże ci zrozumieć twoją samotność emocjonalną lub pozwoli ci nawiązać głębsze więzi emocjonalne i doświadczać w życiu więcej przynoszącej satysfakcję bliskości, uznam, że udało mi się osiągnąć mój cel. Jeśli ta książka pomoże ci uznać samego siebie za wartościową osobę, która nie będzie już podatna na manipulację ze strony innych, będzie to oznaczać, że spełniła ona swoje zadanie. Wiem, że domyślałeś się większości rzeczy, o których będziesz niebawem czytać, moją rolą jest zaś powiedzieć ci, że przez cały ten czas miałeś rację.

Życzę ci wszystkiego, co najlepsze.