Goodbye i wybrane opowiadania ebook

Wstęp

Osamu Dazai (właśc. Shūji Tsushima, 1909–1948), jeden z wybitnych pisarzy japońskich dwudziestego wieku, w swojej ojczyźnie wciąż cieszy się wielką popularnością. Jego dzieła są ekranizowane w formie filmów aktorskich i animacji, on sam jest jednym z bohaterów bestsellerowej serii komiksów Bungou Stray Dogs: Bezpańscy literaci. Z pewnością niemały udział w niesłabnącym zainteresowaniu postacią Dazaia ma dramatyczny życiorys pisarza, jednak największym walorem pozostaje jego twórczość: poruszająca tematy aktualne i dla wielu czytelników bliskie, równocześnie przystępna i atrakcyjna językowo.

O ile najpopularniejsze powieści Dazaia od dłuższego czasu są dostępne po polsku – m.in. powieść Zmierzch od 2001 roku (wydana przez Wydawnictwo Akademickie Dialog w tłumaczeniu Mikołaja Melanowicza) – o tyle bogaty dorobek jego krótszych form bardzo długo pozostawał w dużej mierze niedostępny dla polskiego czytelnika. W 1986 roku Państwowy Instytut Wydawniczy zawarł w swoich zbiorach poświęconych literaturze japońskiej dwa utwory[1]: Rybką być w tłumaczeniu Blanki Yonekawy (w zbiorze Ballada o Narayamie) oraz Mój mąż, Villon w przekładzie Krystyny Okazaki (w zbiorze Tydzień świętego mozołu), jednak na następne opowiadania Dazaia przyszło czekać ponad trzydzieści lat – w zeszłym roku nakładem Wydawnictwa Akademickiego Dialog ukazały się Otogizōshi: Księga japońskich opowieści (w przekładzie Katarzyny Sonnenberg-Musiał) i Uczennica (w tłumaczeniu Igi Rutkowskiej).

Niniejszy tom prezentuje przekrojowy wybór opowiadań Dazaia ułożonych chronologicznie – od początku jego kariery pisarskiej aż po ostatnią, niedokończoną powieść Goodbye. Wspomnienia, jeden z pierwszych utworów autora, wpisuje się w autobiograficzny nurt jego twórczości; przedstawia w nim swoje dzieciństwo z ujmującą szczerością. Jak sam wspominał w przedmowie: „Napisałem Wspomnienia w 1932 roku, miałem dwadzieścia cztery lata. Pracowałem nad nimi, uważając, by nie przedstawić samego siebie jako grzecznego, dobrego dziecka”[2]. Tekst ten jest ważnym dokonaniem początkowego okresu twórczości Dazaia i istotną pomocą zapewniającą kontekst przy lekturze jego późniejszych dzieł. Prostota środków, jakich użył, by opowiedzieć o pierwszych kilkunastu latach swojego życia, jest uderzająca w porównaniu z drugim tekstem zbioru, Perłami błazeństwa, które powstały jedynie trzy lata później. To relacja z rekonwalescencji Yōzō Ōby – alter ego pisarza – po próbie podwójnego samobójstwa[3]. Konwencjonalnie prowadzoną fabułę przeplatają liczne metatekstowe wtrącenia samego twórcy utrzymane w autoironicznym tonie; całość stanowi ciekawy eksperyment formalny i przykład tego, jak Dazai szukał swego autorskiego głosu. Oba te utwory pochodzą z debiutanckiego zbioru Lata schyłku wydanego w 1936 roku.

Autor raczej nie kojarzy się polskiemu czytelnikowi z komedią – a jednak w jego dorobku znajdziemy niemało tekstów o żartobliwym wydźwięku, czego przykład stanowią zawarte tu Opowieść o psie i W kwestii ubioru, opublikowane odpowiednio w 1939 i 1941 roku. Humor opiera się w nich na autoironii, narrator tych quasi-autobiograficznych tekstów przez cały czas zachowuje kamienną twarz, lecz jego potoczysta, momentami brawurowo przesadna fraza na pewno wywoła uśmiech u niejednego czytelnika.

Na przełomie lat trzydziestych i czterdziestych Dazai stworzył kilka utworów czerpiących z tradycji zachodniej, między innymi sztukę teatralną Nowy Hamlet, opowiadanie Biegnij, Melosie, którego akcja rozgrywa się w starożytnej Grecji (do dziś jest czytane przez japońskich gimnazjalistów jako lektura szkolna) oraz zawartą w niniejszym zbiorze Naglącą skargę – opowiadanie w formie gorączkowego monologu, najbardziej udane spośród tych nietypowych dzieł.

Co ciekawe, zostało ono podyktowane przez Dazaia, a spisane przez jego żonę Michiko[4].

Kolejnym tekstem wracamy do nurtu autobiograficznego w dorobku autora: Osiem widoków Tokio z 1940 roku pod względem nastroju przypomina Wspomnienia, jednak ponurą, depresyjną atmosferę rozjaśniają humorystyczne momenty; również konstrukcja tego utworu uwidacznia, jak bardzo rozwinął się warsztat Dazaia.

Żona Villona (opublikowana w 1947 r.), jedno ze szczytowych osiągnięć pisarza, przedstawia żywy obraz powojennej Japonii i przejmujący portret kobiety zmagającej się z ówczesnymi realiami, która nie traci jednak pogody ducha mimo dramatycznych wydarzeń. Zbiór reprezentatywnych opowiadań autora nie mógłby się obejść bez tego tytułu, co stworzyło okazję, by zaprezentować go w nowym przekładzie.

Osamu Dazai odebrał sobie życie 13 czerwca 1948 roku, była to jego piąta próba samobójcza. Przed śmiercią skończył prace nad powieścią Zatracenie, wstrząsającym rozrachunkiem ze światem – można by się spodziewać, że inne dzieło, nad którym pracował w ostatnich tygodniach życia, również będzie poświęcone zgłębianiu mrocznych zakamarków ludzkiej duszy. Nic bardziej mylnego: Goodbye to komedia, oparta na wartkich dialogach opowieść o „Don Juanie na opak”, jak pisał sam Dazai. Niestety pozostała nieukończona.

Czy mimo to warto ją przeczytać? Tak – choćby po to, aby docenić wszechstronność autora.

Niniejszy tom daje okazję do prześledzenia pisarskiej drogi Dazaia na różnych jej etapach, do przyjrzenia się, jak twórczo przetwarzał on wydarzenia ze swojej biografii, elementy tradycji innych kultur oraz prozaiczne aspekty codzienności, by na ich kanwie budować swoje utwory. Należy przy tym pamiętać, że prezentowany tutaj wybór stanowi jedynie ułamek bogatej twórczości pisarza – pozostaje mieć nadzieję, że w przyszłości polscy czytelnicy będą mogli poznać ją znacznie dokładniej.

Przypisy

Wstęp

Seria

SKARBY ORIENTU

obejmuje przekłady najcenniejszych dzieł literatury pięknej krajów Azji i Afryki:

Deszcz

Ng Kim Chew

tłumaczenie z języka chińskiego

2020

Oprócz zabaw strukturą i narracją autor oferuje czytelnikowi atmosferę thrillera i horroru, podróż do miejsc obcych i strasznych. Groźna jest przyroda, zwierzęta i ludzie, bohaterowie skrywają sekrety, akcja toczy się w domach na uboczu, odległych plantacjach, zapomnianych cmentarzach. Opisuje to wszystko pięknym, bogatym językiem, nie bojąc się zabaw konwencją, zaskakujących metafor i ciekawych zabiegów stylistycznych.

Otogizoshi: księga japońskich opowieści

Osamu Dazai

tłumaczenie z języka japońskiego

2019

Fascynująca interpretacja tradycyjnych opowieści japońskich osadzona przez autora w realiach II wojny światowej. Uniwersalne historie o uczuciach i zmaganiach z losem opowiedziane są w ciekawy, intrygujący sposób, a stare opowieści nabierają nowego sensu w obliczu wojennej tragedii.

Uczennica

Osamu Dazai

tłumaczenie z języka japońskiego

2019

Opowieść napisana na samym początku literackiej kariery Autora. Szybko jednak zyskała rozgłos – przede wszystkim dzięki mistrzowskiemu użyciu języka. Był to styl, który z powodzeniem mógłby znaleźć się w dzienniku nastoletniej dziewczyny, a jednocześnie – bardzo malowniczy i sugestywny. Dziś widzimy w tej opowieści ironiczny opis społeczeństwa i walkę jednostki o wolność.

Życie szaleńca i inne opowiadania

Ryūnosuke Akutagawa

tłumaczenie z języka japońskiego

2015

Zbiór opowiadań jednej z najwybitniejszych postaci życia literackiego Japonii początków XX wieku: pisarza, eseisty, dramaturga, a przede wszystkim świetnego nowelisty. Akutagawa, owładnięty obsesją nieuniknionej choroby umysłowej, popełnił samobójstwo w trzydziestym piątym roku życia.

Zapiski spod wezgłowia, czyli notatnik osobisty

Sei Shōnagon

tłumaczenie z języka japońskiego

2013

Łączą w sobie wiersze i zabawne historie, które wydarzyły się na dworze cesarskim, wyliczenia rzeczy pięknych i rzeczy nudnych czy irytujących, krótkie listy nazw gór czy równin i melancholijne szkice o tym, jak zachowuje się kochanek doskonały.

Anioł upojony. Opowieści mistyczne

Dżalaloddin Rumi

tłumaczenie z języka perskiego

2009

Pierwsze obszerniejsze tłumaczenie z Duchowego masnawi Rumiego na język polski dokonane bezpośrednio z oryginału perskiego. Opowieści krótkie, napisane prostym, a zarazem gładkim językiem z włączonymi fragmentami oryginalnych wersów Rumiego.

Chrestomatia współczesnych opowiadań japońskich

oprac. M. Szychulska

2005

Zbiór utworów najwybitniejszych pisarzy Kraju Kwitnącej Wiśni, tworzących na przełomie XIX i XX wieku. Prezentowane w zbiorze utwory opowiadają, każdy na swój sposób, o miłości, która bywa czasami jedynie pretekstem do wędrówki na dno ludzkiej duszy.

Węzły duszy.Chrestomatia współczesnych opowiadań chińskich

oprac. L. Kasarełło

2005

Pierwsza w Polsce chrestomatia współczesnych opowiadań chińskich, tłumaczonych przez sinologów, wprowadza w niezwykłą krainę od rozległych ziem Tybetu przez Shanxi po północno-wschodnie kresy ludu Oroczonów.

Uliczki starego Tunisu (Dar al-Basza)

Hasan Nasr

tłumaczenie z języka arabskiego

2001

Akcja powieści toczy się w Dar al-Baszy, starej dzielnicy Tunisu, której czasy świetności dawno już minęły. Bohater spędził tu swoje niewesołe dzieciństwo w domu despotycznego ojca. Teraz wraca po czterdziestu latach wędrówki po świecie, snując refleksje na temat mijającego czasu.

Zmierzch

Osamu Dazai

tłumaczenie z języka japońskiego

2001

Opowieść o córce opiekującej się umierającą matką, ostatnią damą w Japonii, symbolizującą dekadencję rodów arystokratycznych i ziemiańskich po wojnie światowej. Jest to jednocześnie pieśń o kobiecie, która odrzuciła tradycyjną moralność, postanowiła żyć samodzielnie i samotnie wychowywać dziecko ukochanego mężczyzny.

Wzgórze Apollina

Edward al-Charrat

tłumaczenie z języka arabskiego

2000

Wzgórze Apollina (egipska nazwa Bubillu) to opuszczone stanowisko archeologiczne w niewielkiej wiosce At-Tarrana, leżącej nad Nilem. Wspominając spędzane tam u dziadków wakacje, chłopięce sny o miłości, niepokoje wieku dorastania, opisując życie mieszkańców wioski pełne tajemniczych wydarzeń i „cudów” autor snuje rozważania o współczesności i przekazuje swoją ocenę nowoczesnej cywilizacji.

Matczyna droga

Wanso Pak

tłumaczenie z języka koreańskiego

1999

Autorka książki jest jedną z najpopularniejszych pisarek południowokoreańskich, laureatką wielu prestiżowych nagród. Powieść jest pierwszą częścią trylogii, którą autorka poświęciła matce.

Naszyjnik i bransolety

Jahja at-Tahir Abd Allah

tłumaczenie z języka arabskiego

1999

Akcja tej minipowieści rozgrywa się w latach 30., w egipskiej wiosce położonej u stóp starożytnych świątyń Luksoru i Karnaku. Powieść została przeniesiona na ekran przez znanego egipskiego reżysera H. Biszarę, który w 1969 r. studiował w Szkole Filmowej w Łodzi.

Kochany Panie Kawabato

Raszid ad-Da’if

tłumaczenie z języka arabskiego

1998

Powieść współczesnego pisarza libańskiego, osnuta na tle tragicznych wydarzeń wojny 1975 r.; w warstwie obyczajowej pokazuje ciekawy obraz życia chrześcijan-maronitów z podgórskiej wioski, widziany oczyma dziecka.

Filiżanka kawy. Wybór nowel

Malsuk Han

tłumaczenie z języka koreańskiego

1997

Bohaterowie opowiadań pochodzą z różnych warstw społecznych, reprezentują różny światopogląd i uwikłani są w kłopoty zarówno bytowej, jak i psychologicznej natury.

Komungo. Wybór nowel

Malsuk Han

tłumaczenie z języka koreańskiego

1996

Nowele jednej z najpopularniejszych pisarek południowokoreańskich, w roku 1993 nominowanej do literackiej Nagrody Nobla, ukazujące pole psychologicznej obserwacji ludzkich postaw i zachowań w obliczu nowych sytuacji życiowych.

Barwy miłości. Antologia współczesnych opowiadań koreańskich

oprac. J. Rurarz

tłumaczenie z języka koreańskiego

1995

Zbiór opowiadań najpopularniejszych w swoim kraju i uznanych za klasyków pisarzy starszego pokolenia. W ich twórczości znalazły odbicie zarówno trudne doświadczenia z lat dzieciństwa i młodości: okupacja japońska, podział kraju, wojna domowa, jak i problemy psychologiczne, nurtujące aktualnie społeczność Korei.

Pieśń z drogi

Bibhutibhushan Banerji

tłumaczenie z języka bengalskiego

1994

Powieść klasyka literatury bengalskiej, tłumaczona na kilkanaście języków indyjskich i kilka europejskich. Mocno osadzona w rzeczywistości Bengalu, obyczajowości i wierzeniach jego mieszkańców. Jest to liryczna opowieść o dwójce dzieci bramińskiego kapłana, mająca jednocześnie wymiar uniwersalny.

Bajki arabskie nie tylko dla dorosłych

George Kass

tłumaczenie z języka arabskiego

1993

Dwadzieścia opowieści o zwierzętach, które, jak na bohaterów bajek przystało, zachowują się jak ludzie. Autor zastosował tu konwencję baśni, mającą wielowiekową tradycję w piśmiennictwie arabskim.

Pył gazeli

Hatif Al-Dżanabi

tłumaczenie z języka arabskiego

1992

Czwarty zbiór wierszy zamieszkałego na stałe w Polsce poety irackiego, którego twórczość cieszy się uznaniem zarówno polskich miłośników poezji, jak i krytyków literackich.

WYDAWNICTWO AKADEMICKIE

DIALOG

Wydawnictwo Akademickie Dialog00-112 Warszawa, ul. Bagno 3/218tel.: 22 620 32 11, 22 654 01 49e-mail: [email protected]

www.wydawnictwodialog.pl

Odwiedź nas na Twitterze, YouTube, Facebooku!

www.facebook.com/WydawnictwoDialog

www.youtube.com: Wydawnictwo Akademickie Dialog

www.twitter.com/WydawDialog

www.instagram.com/wydawnictwodialog