Grunt pod nogami ebook

Część pierwsza

1.Lek na lęk

Dziękuję ci, mój raku, że wyzwoliłeś mnie z wielu strachów.

Drodzy państwo!

W hospicjum, którego jestem szefem, mamy do czynienia z życiem kruchym, wątłym. Można powiedzieć – z gasnącym knotkiem i nadłamanym istnieniem, bo często przebywają u nas ludzie chorzy na nowotwory, w krańcowej fazie, a także cierpiący na inne ciężkie schorzenia geriatryczne.

Czy tego przytaczanego dziś fragmentu Pisma Świętego: „Nie złamie trzciny nadłamanej, nie zagasi knotka o nikłym płomyku”, nie można zinterpretować jako zakazu eutanazji? Powiecie, że znowu prowokuję.

W tym roku zbiegły się dwie zbiórki: na puckie hospicjum i na Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy, którą kieruje pan Jurek Owsiak. To nie było planowane. Co roku staram się nie mówić kazań, kiedy on ze swoją orkiestrą gra. Robię to często wbrew duchowieństwu, które go nie popiera. Uważam, że nie mamy monopolu na dobro. Naprawdę nie ma powodu, by sabotować akcję, która przynosi nam tyle pożytku. „Po owocach ich poznacie” – mówi Pismo Święte. Na jakikolwiek oddział szpitalny dziecięcy czy geriatryczny wejdę, łącznie z naszym hospicjum, widzę sprzęt oznaczony serduszkiem. Skala tego przedsięwzięcia jest powalająca.

Nie będę polemizował agresywnie z panem Owsiakiem, bo go cenię i lubię. Jego niedawną wypowiedź na temat eutanazji uznaję za niefortunną. Sądzę, że mówiąc o „pomocy starszym w cierpieniach”, miał dobre intencje. Pewnie chodziło mu o odstąpienie od terapii uporczywej. Może dobrze się stało, że rozgorzała wokół tego dyskusja? Może ona pomoże nam zrozumieć, dlaczego Kościół tak zdecydowanie mówi eutanazji „nie!”. Mówi „nie!” takiemu działaniu, które zmierza do usunięcia człowieka tylko dlatego, że jest chory, albo tylko dlatego, że jest nieprzytomny. Kościół uważa, że nie można utracić prawa do życia. Nawet najbardziej cierpiący czy – jak mówią niektórzy – najbardziej odczłowieczony przez cierpienie człowiek nie przestaje być osobą. Nie można utracić godności osoby. To by wywróciło do góry nogami całą antropologię. Przytomni i sprawni będą predestynowani do tego, żeby dalej być ludźmi, a słabsi tę możliwość utracą, będą nazywani, już są nazywani „roślinkami”. Mówi się o nich, że wegetują, że są „byłymi organizmami ludzkimi”. To nieprawda, nie można być byłym człowiekiem, spaść na drabinie rozwoju do punktu bycia zwierzęciem lub rośliną. Jeżeli tego nie przyznamy, to dopracujemy się czegoś potwornego, będziemy się chcieli pozbyć balastu, który nas obciąża mentalnie i – nie daj, Panie Boże – finansowo.

Jeszcze machasz nogą, zarabiasz na siebie, gadasz, to znaczy, że jeszcze jesteś człowiekiem. Nie da się być byłym człowiekiem, dokładnie tak samo, jak się nie da być podczłowiekiem. Wiedzą państwo przecież, czym to pachnie. Dopracowalibyśmy się społeczeństwa czystych, zarabiających, pięknych i tych, którzy spełniają kryteria.

Gdybyśmy się zgodzili na eutanazję, tobyśmy się zgodzili na to, by medycyna przestała służyć człowiekowi, zaczęła go oceniać pod względem jakości, patrzeć na niego z punktu widzenia jego przydatności albo szkodliwości dla społeczeństwa.

Kolejna rzecz: niezgoda na degradację medycyny. Medycyna ma człowieka leczyć, a nie zabijać. Jeżeli zgodzimy się na usuwanie tych, którzy bardzo cierpią fizycznie lub psychicznie – także za ich zgodą – to medycyna zaprzeczy sama sobie. Tą samą ręką będzie leczyć i unicestwiać, korzystając z tej samej wiedzy medycznej. Żadnej misji, tylko odpowiedź na zamówienie. Ponadto będzie się samodegradować. Przestanie szukać sposobów radzenia sobie z bólem, bo skoro usuwamy tych, których bardzo boli, to nie ma przestrzeni dla nowych leków, nowych badań, nowych rozwiązań. Jeszcze dwadzieścia lat temu choroba nowotworowa wiązała się z nieuchronnym bólem, a obecnie jesteśmy w stanie kontrolować ponad 95 procent trudnych do zniesienia objawów.

Dla przeciwwagi zdecydowanie należy sprzeciwić się wszelkiej uporczywości terapeutycznej.

Proszę sobie wyobrazić pacjenta, który ma rozsiany nowotwór. Jasne, że za pomocą różnej aparatury potrafimy utrzymywać go przy życiu kolejny dzień, tydzień, multiplikując w sposób niewyobrażalny cierpienie. Zawsze jednak trzeba zapytać: „po co?”. Czy to życie w jego czy każdym innym przypadku ma sens?

Kościół nie walczy ze śmiercią, bo wierzy, że wraz z nią nie kończy się wszystko. Dlatego należy bezwzględnie odstąpić lub wycofać się z terapii uporczywej, która jest zawsze zakazana moralnie. Nigdy jednak nie można odstąpić od terapii paliatywnej, czyli od zwykłej opieki. Pacjent nie może umrzeć z bólu, głodu, pragnienia, nie możemy pozwolić mu się świadomie udusić.

Są jednak sytuacje ekstremalne, kiedy na przykład istnieje perforacja jelit i pokarm szkodzi, bo wylewa się do otrzewnej. Wówczas nie wolno podać jedzenia i to nie będzie zbrodnia.

Jeżeli kroplówki nie służą pacjentowi, którego nogi są bardzo spuchnięte, a płuca pełne wody, musimy zrezygnować z dożylnego podawania płynów. Jeśli ból jest tak ogromny, że jedynym sposobem walki z nim jest podawanie coraz większej dawki leków, nawet przy założeniu, że to może doprowadzić do wcześniejszego zgonu, mamy prawo je podać. Robimy to nie po to, żeby pacjenta zabić, ale po to, by go nie bolało i żeby mu się łatwiej oddychało. Intencja, z jaką podajemy leki, się liczy. Proszę zobaczyć, jaka to jest cienka granica. Gdybyśmy specjalnie podali ich więcej, żeby człowieka zabić, bylibyśmy winni eutanazji. Ale jeżeli mamy intencję, by pomóc, a śmierć pojawia się jako skutek przez nas niechciany, jedynie tolerowany i przyjmowany do wiadomości, to jest to moralnie poprawne. Wszystko dzieje się na poziomie naszej głowy i naszego sumienia.

Wypowiadając słowa przysięgi Hipokratesa, która obowiązywała do drugiej wojny światowej, lekarze deklarowali, że będą służyli człowiekowi, czyli jednostce. W 1948 roku zmodyfikowano tę przysięgę o jedno słowo. W miejsce „człowieka” pojawiła się „ludzkość”. Wydaje się, że nic się nie zmieniło, ale ilu tyranów chciało służyć ludzkości, na przykład eliminując niepełnosprawnych, Żydów albo inne grupy społeczne… Hitler i Stalin mordowali miliony w imię dobra ludzkości. Trzeba się wsłuchiwać także w to, co mówią przepisy prawa.

Jak ktoś mi mówi, że dla dobra narodu trzeba poświęcić jednostkę, to ja cały chodzę. Jak mi ktoś wmawia, że pewni ludzie są mniej wartościowi, jak katolik przyznaje, że jest antysemitą albo rasistą, to we mnie się wszystko burzy. Katolik nie może być anty drugi człowiek, zwłaszcza kiedy ten drugi jest słaby, chory. Im bardziej ktoś jest inny, im bardziej ktoś jest dziwny, tym bardziej ma twarz Chrystusa. Bywają tacy, którzy nawet katolicyzm uzasadniają swoim antysemityzmem. A przecież skoro Chrystus był Żydem, skoro Matka Najświętsza była Żydówką, to Żydzi są naszymi braćmi, których powinniśmy szanować i kochać. Oczywiście, że zdarzają się wśród jednych i drugich lepsi, a także gorsi ludzie, ale granica nie przebiega pomiędzy rasami i narodami, ale pomiędzy sumieniami, a czasem pośrodku sumień.

Kościół absolutnie nie jest za tym, żeby cierpiący w ostatniej fazie choroby był podtrzymywany przy życiu za wszelką cenę. Kościół nie walczy ze śmiercią tak, żeby nie pozwolić jej nadejść, czyli podłączać umierających do wszystkich możliwych maszyn. Dlatego jestem za „testamentem życia”. Nie wszystko, co technicznie możliwe, jest godziwe etycznie. Eutanazja – nie, odstąpienie od terapii – tak, „testament życia” – tak, by każdy mógł w nim wyrazić swoją wolę dotyczącą tego, na jakie procedury medyczne pod koniec życia się zgadza, a na jakie nie. Mam nadzieję, że to zagadnienie doczeka się poważnej dyskusji w parlamencie. Chciałbym, żeby posłowie, szczególnie ci z prawej strony, nie wrzeszczeli, że jest to wprowadzanie eutanazji tylnymi drzwiami, bo to nieprawda. „Testament życia” jest wypełnianiem woli pacjenta. Śmiertelny zastrzyk to byłaby eutanazja, ale odstąpienie np. od dializy, na jakie zdecydował się Jan Paweł II – nie.

Więc jeżeli to pan Owsiak miał na myśli, to się z nim zgadzam. Ja – dyrektor hospicjum chorujący na nowotwór. Mam glejaka mózgu (czwartego stopnia). Już gorzej wylosować się nie dało. Gorzej rokuje chyba tylko nowotwór trzustki. Glejaka wykryto u mnie 1 czerwca 2012 roku, dano mi najpierw sześć miesięcy życia, potem czternaście. Nie chcę być jak brazylijski wyciskacz łez… Może powiem tylko, że gdy się o tym dowiedziałem, byłem wściekły. Oczywiście, poddałem się dwóm operacjom, chemioterapii. Wycięto mi tego guza prawie w całości. Prawie, bo glejaka nie da się w całości wyciąć, ponieważ odnóżkami wrasta w mózg.

I teraz pytanie, Janie, do ciebie, cwaniaczku. Teoretycznie łatwo ci mówić o chorowaniu. Ale jak się teraz wobec tego ustawisz? Czy będziesz panikował? Czy będziesz szalał? Kurczowo trzymał się życia? Robił sceny? Bał się? Jasne, że się boję. Ewangelia stawia przede mną wyzwanie, bo „wszyscy snuli domysły w sercach co do Jana”. No właśnie, jak on przez to przejdzie? Trzeba nauczyć się przeżyć godnie własną śmierć. I tego nie mówię do was, lecz do siebie. Przeżyć godnie własną śmierć. Jak to zrobić? Mam dwie opcje – albo kurczowo trzymać się życia i tak naprawdę zachować się niegodnie, albo żyć aktywnie, nawet za cenę skrócenia życia, ale tak, jak chcę i jak należy. Wybieram tę drugą opcję.

Dzisiaj mówię kazania cały dzień, za tydzień znów będę mówił cały dzień, podobnie będzie za dwa tygodnie. To jest mój świadomy wybór. Nawet jeśli ta aktywność skróci moje życie o miesiąc, dwa, to tak chcę, wybieram to.

Wtedy, kiedy będę już odchodził (wszystko jedno, czy w domu, czy w moim hospicjum, czy gdziekolwiek indziej, gdzie mnie ta śmierć zastanie), gdy będzie już ze mną bardzo źle, chciałbym, żeby podano mi leki sedatywne. Nie boję się bólu, bo wiem, że da się go kontrolować, ale boję się nieporadności, tego, że będę się zachowywał nielogicznie – rano jeszcze coś kojarzył, mówił z sensem, a wieczorem mózg mi spuchnie i będę pluł kaszką. Właśnie dlatego chciałbym, żeby wtedy podano mi takie leki, po których będę spał i mógł odejść spokojnie, we śnie, na własnym oddechu, bez żadnego respiratora.

Własnej śmierci nie da się schrzanić, że tak powiem. Nie zdarzyło się, by ktoś nieskutecznie umarł. Ale da się, niestety, schrzanić to wszystko, co jest wokół śmierci. Czyli muszę najbliższych przez moją śmierć przenieść, niestety na własnych plecach. Już ich do tego przygotowuję. Mam nadzieję, że to mi się uda. Mam do was tylko jedną prośbę: żebyście mnie nie żałowali, w tym sensie, byście się nade mną nie litowali. Proszę o modlitwę. Dużo modlitwy czuję w kręgosłupie, wielu ludzi się za mnie modli. Ale naprawdę ciężkie jest takie pocieszanie: „na pewno ksiądz da radę”. Nie wiem, czy dam radę. Będę się starał.

Umówiłem się z moją panią doktor, że przeżyję dane mi po postawieniu diagnozy czternaście miesięcy, może trochę dłużej, a ona na mnie zrobi habilitację jako na człowieku, który zaprzeczył medycynie.

Jakie mam jeszcze marzenia? Dokończyć habilitację i skrypt dla lekarzy o przekazywaniu trudnych wiadomości pacjentom. Pojechać do jakiegoś ciepłego kraju, wygrzać się na plaży, wykąpać. Ale moim największym marzeniem jest to, żeby nie padło hospicjum w Pucku. To jest moje dzieło, poświęciłem mu dziesięć lat życia. Muszę zrobić wszystko, żeby je zabezpieczyć.

Drodzy państwo, teraz pojawia się pasek „audycja zawiera lokowanie produktu”, następuje przerwa na reklamę. Jeśli chcecie mi pomóc, to – poza modlitwą – możecie to zrobić, wspierając Puckie Hospicjum pw. św. Ojca Pio poprzez wrzucenie pieniędzy do puszki przed kościołem albo przekazanie jednego procenta podatku.

Dziesięć lat mojej pracy w Pucku to właściwie hospicjum. Boję się, że kiedy zabraknie mi sił i możliwości mówienia kazań, to ono będzie zagrożone. Gdybym mógł was jeszcze prosić o jedno… Na przykład, gdybyście na waszych kontach pod koniec miesiąca mogli zrobić zlecenie stałe na przekazywanie choćby dziesięciu złotych na rzecz hospicjum, nie poczulibyście tego w portfelu. Jeśli zleceń będzie kilka czy kilkanaście, to będziemy wiedzieć, że jesteście z nami. Obiecuję, że będę się za was modlił. I jeżeli czegokolwiek będziecie ode mnie potrzebować: czy modlitwy, czy wsparcia, czy dobrego słowa, to jestem dla was dostępny. Zostawiam wszystkie namiary na mnie.

Nie użalajcie się nade mną, że taki młody i taki biedny. Nie jestem aż taki biedny, w jakimś sensie jestem szczęśliwy, że ta choroba przyszła, bo ona mnie wyzwoliła z lęku. Miałem mnóstwo kompleksów, bałem się rzeczy głupich, irracjonalnych, byłem pyszny. Ona mnie z tego wyleczyła. Bałem się, że kuria mnie przeniesie z Pucka gdzie indziej. No i co z tego? Wszędzie są dusze nieśmiertelne. A ostatecznie rak mnie przeniesie w zaświaty. Już się niczego nie boję. Biskupa i przełożonych wcale nie trzeba się bać, podobnie jak krytyki, jakichś ataków. Jestem wolny. Dziękuję ci, mój raku, że wyzwoliłeś mnie z wielu strachów.

Wy też się nie bójcie. Życie jest tak nieprzewidywalne! Za chwilę może się zdarzyć coś, co natychmiast rozwiąże wasze problemy.

Trzeba się przygotować do śmierci. Byle godnie i byle sprawnie. Błagam, módlcie się o to, żebym się gdzieś nie zhańbił i żebym żył przyzwoicie, czego i wam życzę. Pomagajmy sobie na każdym kroku. Amen.

2.Czasem trudno zrozumieć tę bliskość

Nie czekaj na cierpienie,

Kochani!

W pierwszym czytaniu słyszeliśmy dziś o sprawiedliwości, która będzie krzyczeć do Boga. Zatem ja dzisiaj krzyczę, ponieważ kilka dni temu do hospicjum, którego jestem szefem, przywieziono w stanie prawie agonalnym 36-letnią matkę dwojga młodych ludzi. Czy to jest sprawiedliwe? Na pewno nie. Czasem mam ochotę wrzeszczeć: Boże, gdzie jest Twoja sprawiedliwość? Starałem się żyć uczciwie, a tu taki guz, który wrasta w mój mózg i go powoli zżera. Żeby się go na stałe pozbyć, należałoby usunąć cały mózg. To byłoby raczej mało komfortowe.

Boże, dlaczego jesteś taki niesprawiedliwy? Czasami ludzie pytają mnie: „Dlaczego Pan Bóg zesłał na księdza takie cierpienie?”. Tak nie wolno myśleć. Bóg nie jest paskudnym dziadem siedzącym na chmurze, który nas nie lubi, więc rozdaje cierpienia i rozmaite przeciwności. On nas kocha w chwili naszego powodzenia, ale szczególnie blisko jest w momencie nieszczęścia. Nie opuszcza swoich dzieci. Fakt – czasem trudno zrozumieć tę bliskość.

Kiedy spada na nas jakieś niezasłużone cierpienie i wydaje się nam, że Pan Bóg nas zostawił, mimo szalejących emocji należy zrobić matematyczne założenie, że On z nami jest i kocha nas bardzo odpowiedzialną miłością. Bez względu na to, czy nam się życie wali czy nie. Bóg jest stały, niezmienny, wierny. To my bywamy niewierni. Rozumowo to założenie jesteśmy w stanie przyjąć, emocjonalnie trudniej. Ale musimy to sobie powtarzać, bo inaczej przestaniemy Mu ufać i zwariujemy.

Skąd się biorą choroby? Są wynikiem biologii i przypadku. Wypadki są wynikiem przypadku – ktoś za szybko jechał, znalazł się w nieodpowiednim miejscu i czasie. Niektóre zdarzenia są wynikiem naszej wolnej woli. Pan Bóg nam jej nie może zabrać. Chcieliśmy się oparzyć, to się oparzyliśmy. Chcieliśmy popełnić błąd, to go popełniliśmy i ponosimy tego konsekwencje. Paliliśmy fajki, mieszkaliśmy w domu z azbestem, no to mamy raka. Pytanie, dlaczego Pan Bóg nie interweniował, byłoby głupie, bo to On stworzył biologię z jej prawami. Gdyby codziennie ingerował w te prawa, także te związane z powstawaniem nowotworów, które czasem organizm zaczyna traktować przez pomyłkę jak najlepszych gości, to zachowywałby się nielogicznie.

Dlaczego Bóg nie przestawia tych naszych przypadków? Po pierwsze, żeby nas nie pozbawić wolnej woli, a po drugie dlatego, że On ma zupełnie inne spojrzenie. My widzimy wszystko w zamkniętym, krótkim odcinku naszego życia, maksymalnie dziewięćdziesięciu lat, może stu, a On jest ponad tym pudełkiem czasu. Czasoprzestrzeń się rozszerza, a Bóg jest ponad tym. Widzi wszystko – od Wielkiego Wybuchu albo innego początku świata, aż po sam jego koniec z powtórnym przyjściem Chrystusa. Dla Niego to wszystko, co się dzieje, jest bardzo logiczne. Kiedy się przeciśniemy na tamtą stronę (a to przeciskanie się nazywamy śmiercią), prawdopodobnie będziemy widzieli wszystko z Bożej perspektywy.

Bardzo lubię porównanie śmierci do narodzin. Dziecko przeciska się i boi, kiedy się rodzi. Ten wrzask po porodzie wcale nie jest radosny, tylko pełen przerażenia, bo znało brzuch matki i nagle to przyjazne środowisko zaczęło go wypychać w zimną, nieznaną przestrzeń. Ale gdy się człowiek przywita z tym światem, już nie chce wracać do brzucha matki. Być może podobnie jest ze śmiercią. Pewnie sam proces odchodzenia jest nieprzyjemny, ale później mamy przerastającą nasze wyobrażenia rzeczywistość. Taką, która nas przekracza – wspaniałą, kiedy jesteśmy zbawieni; pełną tęsknoty, kiedy oczekujemy w czyśćcu, i pełną przerażenia oraz nienawiści, kiedy jesteśmy potępieni. Mam nadzieję, że piekło nie jest wybrukowane głowami księży i zakonnic, jak mówi popularne przysłowie…

Wiecie, nowotwór pomógł mi uporządkować swoje życie – wyzwolił mnie z lęku, z kompleksów. Już nikt mi nic nie może zrobić. Jestem zupełnie wolnym człowiekiem.

Nie życząc wam żadnego nieszczęścia, namawiam was do tego, żebyście nie tkwili w sytuacjach, które was mocno męczą.

Opowiem wam o moim znajomym, którego nie za bardzo lubię. Jest nim przyjaciel mojego ojca z liceum. Całe życie musiałem do niego mówić „wujku”. Był sknerą i żył nie po katolicku. Zawsze mnie poniżał. Nawet nie odwiedził w chorobie, kiedy był blisko. To wszystko mnie bardzo bolało. Zdobyłem się na odwagę, wziąłem głęboki oddech i powiedziałem, że nie chcę mieć z nim nic wspólnego. Nie po to, żeby mu robić przykrość, ale żeby sobie uporządkować relację. Zrobiłem porządek też z innymi: z niektórymi ludźmi mam stały kontakt, z innymi ograniczony, a z jeszcze innymi nie kontaktuję się w ogóle. Jest prawdą, że prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie.

Gdybyście, kochani, przez lata tkwili w jakichś krzywych sytuacjach, toksycznych związkach – mąż pijak awanturuje się i co wieczór cię bije, a ty jesteś współuzależniona i boisz się zrobić ruch, choć dzieci są już dawno odchowane, nie bój się być odważna i wyrzucić męża pijaka z domu. To jest obowiązek moralny chronienia własnego życia. Małżeństwo jest ogromną wartością, przysięga także, ale nie wtedy, kiedy staje się zagrożeniem psychicznym lub fizycznym dla nas lub naszych dzieci.

Nie trzeba od razu z takiej wysokiej półki… Jeżeli ktoś tkwi w przyjacielskim, toksycznym związku, czuje się wykorzystany, to trzeba tę relację albo naprawić, albo zerwać. Jeśli w pracy zmuszają cię do nieuczciwości, do brania łapówek, jeśli tkwisz w jakiejś obiektywnie złej sytuacji, to nie czekaj na cierpienie, które ci uporządkuje życie, na to, że ci ukradną samochód albo złamiesz nogę i będziesz miał dwa tygodnie na przemyślenie w szpitalu. Dokonaj zmiany swojego życia dzisiaj. Obiecuję, to ci bardzo pomoże. Amen.

PS

Po wielu miesiącach sytuacja uległa zmianie w wyniku wyrzutów sumienia.

Powyższe kazanie wygłosiłem w okresie bardzo emocjonalnym. Wtedy takie postępowanie wydawało mi się uzasadnione. Nie dojrzałem jeszcze do wiedzy, że ciężka i nieuleczalna choroba nie daje nam jakichś wyjątkowych praw. Zwłaszcza do moralnej oceny innych. Nie pozwala nam ich ranić, nie zwalnia z powinności etycznych, choćby bycia przyzwoitymi.

Ostatecznie, przez długie miesiące mierząc się z sytuacją, postanowiłem wuja przeprosić, przebaczyłem i poprosiłem o przebaczenie.

3.Trzeba umieć przegrać

Jeśli chcemy być synami światłości, to musimy patrzeć na wnętrze,

Ewangelia według św. Łukasza 16, 1-13

*

Mówił również do uczniów: „Był pewien bogaty człowiek. Miał rządcę, którego oskarżono przed nim, że trwoni jego dobra. Wezwał go zatem i rzekł mu: »Cóż to słyszę o tobie? Rozlicz się ze swojego zarządu, bo już nie będziesz mógł być rządcą«. Rządca zaczął się zastanawiać: »Co mam zrobić, skoro mój pan odbiera mi zarząd? Do kopania ziemi nie mam sił, żebrać się wstydzę. A!!! Już wiem, co zrobić, żeby po odsunięciu mnie od zarządu przyjęto mnie do swoich domów«. I zaczął pojedynczo przywoływać każdego z dłużników swojego pana. Pytał pierwszego: »Ile jesteś winien mojemu panu?« On odpowiedział: »Sto baryłek oliwy«. Rzekł mu: »Weź swój rachunek, siadaj tu zaraz i napisz: pięćdziesiąt«. Potem drugiego zapytał: »A ty ile jesteś winien?« On odpowiedział: »Sto korców pszenicy«. Rzekł mu: »Weź swój rachunek i napisz: osiemdziesiąt«. Pan pochwalił tego nieuczciwego zarządcę, bo przezornie postąpił. Synowie bowiem tego świata roztropniejsi są w stosunku do sobie podobnych niż synowie światła. I ja wam mówię: zdobywajcie sobie przyjaciół mamoną niesprawiedliwości, aby gdy już się ona skończy, przyjęto was do namiotów wieczności. Wierny w najdrobniejszym i w wielkim jest wierny, a w najdrobniejszym nieuczciwy i w wielkim jest nieuczciwy. Jeżeli zatem nie okażecie się wierni w związanej z nieuczciwością mamonie, kto wam powierzy to, co związane jest z prawdą? Jeżeli z cudzym nie okażecie się wierni, kto wam da wasze? Żaden sługa nie może służyć dwom panom, bo jednym gardzić będzie, a drugiego lubić; o jednego dbał będzie, a drugiego zlekceważy. Nie możecie służyć Bogu i mamonie”.

POWRÓT

Kochani!

W dzisiejszym psalmie uderzyły mnie słowa: „Pójdziemy do domu Pana. Już stoją nasze stopy w bramach twoich, Jeruzalem”. Pomyślałem: gdyby każdemu z nas powiedziano, że umrze w środę po południu, i to niezależnie od tego, czy jest chory czy zdrowy, to nie byłby ucieszony bliską perspektywą odejścia. Jak to w sobie przepracować? Jak nie poddać się rozpaczy, kiedy dowiemy się o czymś potwornym, co dzieje się na przykład w naszym ciele? To jest pytanie, które sobie – uwierzcie mi! – niemal codziennie stawiam: Jak pogodzić się z przychodzącymi w ciężkiej chorobie informacjami – czasem dobrymi, czasem złymi? Jak nie dać się zepchnąć w otchłań rozpaczy? Jak nie zgorzknieć? I nagle czytam niezwykły fragment Ewangelii o nieuczciwym rządcy, którego pan pochwalił. Powiedział mu: dobrze kombinujesz.

Często bardziej dbamy o układanie stosunków z ludźmi niż o relacje z Panem Bogiem. Proszę zauważyć – Ewangelię i w ogóle Pismo Święte trzeba czytać bardzo dokładnie, zwracać uwagę na to, co łatwo umyka.

Pewien bogaty człowiek miał rządcę, którego oskarżono o to, że trwoni majątek. Tylko oskarżono, Ewangelia nie mówi, że to była prawda. Ale ten, przed którym go oskarżono, czyli bogacz, uwierzył w te zarzuty. „Co ja słyszę? Nie ufam tobie, zwalniam cię”. Miał do tego prawo, jak każdy zarządzający firmą, majątkiem.

Zwalniany nie mówi, że to nieprawda, że go fałszywie oskarżono, ale próbuje sobie z tą sytuacją poradzić. Robi to w sposób haniebny, bo zmusza innych do zła, do fałszowania rzeczywistości. Kiedy się o tym dowiaduje jego pan, czyli ten, który go zwolnił, chwali nieuczciwego rządcę, że roztropnie postąpił. I teraz Chrystus mówi: „Bo synowie tego świata roztropniejsi są w stosunkach z ludźmi podobnymi sobie [czyli nie zawsze uczciwymi] niż synowie światła”.

Mógłbym spekulować: może ten bogacz zobaczył, że rządca umie zadbać o swoje interesy, i go przywrócił; może to była tylko „podpucha”, może chodziło o sprawdzenie go. Tego nie wiemy, możemy się jedynie domyślać. Chrystus na tę sytuację zaczerpniętą z życia, która i nam nie jest obca, bo nie raz i nie dwa dostawaliśmy od losu, od innych ludzi po kościach, każe spojrzeć w innym świetle, zastanowić się nad naszą postawą etyczną. Jeśli chcemy być synami światłości, jeżeli chcemy być przygotowani na przekroczenie progu Jeruzalem, to musimy patrzeć na wnętrze, pilnować wewnętrznej harmonii, pamiętać, że warto przegrać zewnętrznie, ale wygrać moralnie, choćby nikt o tym nie wiedział. Tak naprawdę to daje na co dzień siłę.

Panie Jezu, dopomóż nam, byśmy umieli ziemską roztropność odróżnić od roztropności Bożej, która daje życie wieczne. Amen.

4.Warto się namęczyć

Ta oliwa z Ewangelii to światło w nas, które jest łaską uświęcającą. Jeżeli ktoś zapuka do niebios bez łaski uświęcającej, to może usłyszeć:

Ewangelia według św. Mateusza 25, 1-13

Wtedy podobne będzie królestwo niebieskie do dziesięciu panien, które wzięły swoje lampy i wyszły na spotkanie pana młodego. Pięć z nich było nierozsądnych, a pięć roztropnych. Nierozsądne wzięły lampy, ale nie wzięły z sobą oliwy. Roztropne zaś razem z lampami zabrały również oliwę w naczyniach.

Gdy się pan młody opóźniał, zmorzone snem wszystkie zasnęły. Lecz o północy rozległo się wołanie: „Pan młody idzie, wyjdźcie mu na spotkanie!” Wtedy powstały wszystkie owe panny i opatrzyły swe lampy. A nierozsądne rzekły do roztropnych: „Użyczcie nam swej oliwy, bo nasze lampy gasną”. Odpowiedziały roztropne: „Mogłoby i nam, i wam nie wystarczyć. Idźcie raczej do sprzedających i kupcie sobie!”

Gdy one szły kupić, nadszedł pan młody. Te, które były gotowe, weszły z nim na ucztę weselną, i drzwi zamknięto. W końcu nadchodzą i pozostałe panny, prosząc: „Panie, panie, otwórz nam!” Lecz on odpowiedział: „Zaprawdę, powiadam wam, nie znam was”. Czuwajcie więc, bo nie znacie dnia ani godziny.

Kochani!

Można by się znęcać nad nierozsądnymi pannami z Ewangelii. W Wulgacie były nazwane głupimi. Współczesny przekład Biblii jest jednak łagodniejszy. Zmiana chyba jest uprawniona, ponieważ chodziło o roztropność, o przewidywanie rzeczy przyszłych. Proszę zwrócić uwagę, że wszystkie panny – roztropne i nieroztropne – podlegały tym samym prawom. Wszystkie miały chęci, wszystkie się obudziły. Nie można mówić, że się leniły, bo troszczyły się o swoje lampy, czyli dochowały staranności, by oblubieńca, czyli Chrystusa, przyjąć, by – mówiąc górnolotnie – wejść do królestwa niebieskiego. Ale wejście tam wymaga pewnej przebiegłości (tej w pozytywnym sensie), zaradności.

Można by się znęcać nad tymi kobietami i można by też ten fragment interpretować w kontekście przygotowania na odejście. Ale cały czas gadamy o śmierci. Już mam tego dosyć.

Że należy żyć cały czas w łasce uświęcającej, to jest oczywiste. Ta oliwa z Ewangelii, to światło w nas, które jest łaską uświęcającą. Jeżeli ktoś zapuka do niebios bez łaski uświęcającej, to może usłyszeć: nie znam cię, bo nie świecisz, nie byłeś w chwili śmierci w stanie łaski.

Nierozsądne panny nie przewidziały, że może im zabraknąć łaski. Nie będę się pastwił nad państwem, opowiadając o śmierci, ale przypomnę: jedynym celem naszego życia jest zbawienie. Wszystkie środki mają służyć temu celowi, nawet zarabianie forsy. A może szczególnie to zarabianie, żeby nie być chciwym, żyć godnie, wygodnie, ale się dzielić. Zarabianie forsy, robienie kariery ma nam nie przeszkodzić, ale pomóc w osiągnięciu tego najważniejszego celu, jakim jest zbawienie. Żebyśmy w momencie śmierci płonęli wewnętrznym światłem, musimy nagromadzić w sobie dużo oliwy, czyli łaski. Powiecie, że nudzę. To prawda. Ale chodzi o to, by nigdy nie dopuścić do takiego stanu, kiedy przez długi czas, z własnej winy jest się bez łaski uświęcającej. By wtedy, kiedy oblubieniec zapuka i powie: chodź!, być przygotowanym, mieć przy sobie niekoniecznie wybitnie mistycznego, ale ważnie wyświęconego kapłana, który w godzinie śmierci powie: „władzą otrzymaną od Stolicy Apostolskiej udzielam ci odpustu zupełnego i przebaczenia twoich grzechów”. Wtedy to już tylko z kopytami do nieba. Nie kończę tej formuły, żeby was nie rozgrzeszać.

Chciałbym zwrócić uwagę na fragment pierwszego czytania, który mnie poruszył. Jest w nim mowa o mądrości. Różne są jej rodzaje – jest tak zwana scientia i sapientia. Scientia to wiedza naukowa. Można być mądrym, wykształconym, ale nie mieć sapientii, czyli połączenia wiedzy rzetelnej, uczciwej i życiowego doświadczenia, pewnej intuicji, inteligencji interpersonalnej. One są potrzebne przy współpracy z łaską, przy rozwijaniu naszych cnót i darów Ducha Świętego, zwłaszcza mądrości, rozumu, rady, umiejętności. Wyliczyłem cztery z tych darów, ale może wymieńmy resztę: dar męstwa, bojaźni Bożej i pobożności.

Oczywiście, inwestujemy w siebie w sensie scientii, czyli uczymy się, wymagamy od swoich dzieci, wnuków, ale nie zaniedbujemy także innych wymiarów mądrości, Bożej mądrości, doświadczenia życiowego. Proszę zwrócić uwagę, że nie wszyscy starsi ludzie są mądrzy tą sapientią. Można być leciwym matołem, przepraszam, można – spotykamy leciwych matołów.

Trzeba stale współpracować z łaską Bożą, dolewać oliwę do swojej lampy, rozwijać cnoty – one są przeciwieństwem wad, grzechów głównych, których jestem siedliskiem.

Co jest wrogiem sapientii? Lenistwo. Przede wszystkim lenistwo duchowe, które czasem nazywa się acedią. Występuje wtedy, gdy jesteśmy dość blisko z Panem Bogiem, ale przestaje nam się chcieć, zaczynamy tracić siłę, napęd, ochotę. Bo już prawie osiągnęliśmy upragniony cel, przeciwnik trochę nam przeszkadza albo nie dokładamy starań, by wszystko dopiąć na ostatni guzik. Zatem zawsze trzeba od siebie wymagać i nigdy nie wolno się z tych duchowych obowiązków zwalniać, zwłaszcza gdy jesteśmy w podeszłym wieku, zwłaszcza kiedy mamy trudne życie. To nas nie zwalnia.

Nie wiem, czy zwróciliście uwagę na te słowa z czytania: „Kto dla niej wstanie o świcie, ten się nie natrudzi, znajdzie ją [sapientię] bowiem siedzącą u drzwi swoich”. Dla Boga, drugiego człowieka i tej sapientii warto się namęczyć. To wczesne wstawanie niech będzie po prostu synonimem wysiłku. Amen.

5.Programowanie trwania w łasce

Musimy być bardzo uważni, czuli na punkcie łaski.

Ewangelia według św. Łukasza 16, 1-13.

Jej tekst znajduje się TUTAJ

Kochani!

Kilka dni temu czytaliśmy przypowieść o nieuczciwym rządcy, który został wyrzucony z pracy. Kopać nie umiał, żebrać się wstydził i sfałszował zobowiązania swojego pana. Jednemu dłużnikowi, zamiast stu beczek oliwy, kazał zapisać osiemdziesiąt. To było fałszerstwo. Nieuczciwy rządca został pochwalony przez swojego pana, „bo synowie tego świata są wśród podobnych sobie bardziej roztropni niż synowie światłości”.

Mówimy homo sapiens, człowiek myślący, niektórzy mówią ledwo sapiens – to można dwojako rozpatrywać: ledwo sapiens, bo ledwie sapiący, albo ledwo myślący. Homo sapiens – człowiek przewidujący, tworzący scenariusze, myślący abstrakcyjnie. Tym abstrakcyjnym myśleniem, także religijnym, które nie może być oderwane od życia na ziemi, jest przewidywanie przyszłości, programowanie trwania w łasce. Czego muszę unikać, jakie cnoty rozwijać, jakie wady zwalczyć. Diagnoza. Gnosis to po grecku „wiedza”, dia to „aby”. A więc diagnozuję wady, robię kontrapunkt, szukam cnót, które pomogą mi te wady zniszczyć, i bardzo rozsądnie idę przez życie, trzymając się wyznaczonej drogi.

Musimy prosić Pana Boga o zdrowie i życie, choćby dlatego, że dzisiaj nam to poleca ta modlitwa, którą zaśpiewamy: „Wszechmogący, miłosierny Boże, oddal od nas łaskawie wszelkie przeciwności, abyśmy wolni od wszelkich niebezpieczeństw tak duszy, jak i ciała [ciało też jest ważne, bo bez niego nie ma duszy, jeżeli ono będzie zepsute, to dusza też będzie marna] swobodnie mogli pełnić Twoją służbę”. Czyli byśmy swobodnie do tych naczyń zbierali łaskę, oliwę.

Proszę zwrócić uwagę, że wszystkie panny niosły oliwę w naczyniach. W innym fragmencie Pisma Świętego jest napisane, że przechowujemy łaskę w naczyniach glinianych, które mogą się stłuc. Zatem musimy być bardzo uważni, czuli na punkcie łaski. Dlatego proszę o uważne stąpanie w życiu, o umiejętność przewidywania i roz – trop – ność, czyli chodzenie po dobrych tropach, o wewnętrzne świecenie w drodze do finału. Życzę tego zarówno wam, jak i sobie. Amen.

6.Nie łammy sobie sumień

Strzeżmy się małych i wielkich szwindli, one się nie opłacają. Mamy czasem pokusę, by pójść na kompromis moralny w drobnej sprawie. Jak będziemy wielcy w małych sprawach, to nad wieloma nas postawią.

Kochani!

Kiedy będą mówić: „pokój i bezpieczeństwo”, to przyjdzie ktoś w rodzaju Putina. Tak przecież było też sto lat temu, kiedy wszyscy myśleli, że porządek po traktacie wersalskim będzie nie do ruszenia. Najpierw jakiś kompletnie idiotyczny zamach w Sarajewie, jedna z najbardziej durnych wojen (każda jest durna) – pierwsza wojna światowa, a potem właściwie jej dogrywka, czyli druga wojna światowa. Myślano, że będzie pokój i bezpieczeństwo, a pojawił się kryzys lat trzydziestych.

Teraz nam się wydaje, że pokój, bezpieczeństwo i demokracja są nam dane na zawsze, a pojawia się Putin. Korzystajmy z daru wolności, póki go mamy. To jest oczywiście zachęta do pójścia na wybory samorządowe, ale na tym się dzisiaj tematy wyborcze skończą. Kto na wybory nie idzie, ten grzeszy. Tak uważam. Bo zrzeka się odpowiedzialności za państwo – to w wymiarze najbliższym. Dlatego bardzo was proszę – w imię odpowiedzialności za siebie i za to, co nam zostało dane w tej chyba jedynej reformie, która się naprawdę udała, samorządowej – zagłosujmy. A teraz przejdźmy do talentów z Ewangelii.

Znamy tę Ewangelię na pamięć. Co we mnie budzi poruszenie, kiedy dziś ją czytam? Że każdy otrzymał talenty wedle swoich zdolności. To jest odwrócenie sytuacji komunistycznej, kiedy wszyscy mieli mieć po równo. Sprawiedliwie nie znaczy po równo. Klasyczna definicja sprawiedliwości brzmi: oddać każdemu wedle tego, co mu się słusznie należy. Słusznie, czyli wedle zdolności, zaangażowania, pracy i wielu innych czynników.