Katolicki Katechizm Społeczny ebook

Projekt graficzny książki, okładki i stron tytułowych

Fahrenheit 451

Redakcja i korekta

Barbara Manińska

Dyrektor projektów wydawniczych

Maciej Marchewicz

Przygotowanie tekstu archiwalnego, redakcja techniczna, skład i łamanie wersji do druku

TEKST Projekt

ISBN 9788380791978

jest marką wydawnictwa Fronda

Copyright © for Fronda PL Sp. z o.o., Warszawa 2025

Wydawca

FRONDA PL, Sp. z o. o.

ul. Łopuszańska 32

02-220 Warszawa

tel. 22 836 54 44, 877 37 35

faks 22 877 37 34

e-mail: [email protected]

www.wydawnictwofronda.pl

www.facebook.com/FrondaWydawnictwo

www.twitter.com/Wyd_Fronda

Przygotowanie wersji elektronicznej

Epubeum

NIHIL OBSTAT.

Ks. M. Piaszczyński cenzor

Łomża 17.I.1935.

IMPRIMATUR

Łomżae, die 23 januarii 1935.

† Bernardus Dembek, Eppus Aux. Vic. Gen.

No 295/35.

Wstęp

Niniejszy Katolicki katechizm społeczny został wydany w tym celu, aby poszczególnym jednostkom i organizacjom katolickim, w tej liczbie i szkołom, ułatwić, przynajmniej w ogólnym zarysie, poznanie głównych zasad społecznych Kościoła.

Zagadnienia tu poruszone są dziś na ustach wszystkich.

Przede wszystkim mówi o nich sam Kościół w papieskich encyklikach społecznych, które dość obficie pojawiły się w ostatnich czasach, a które, niestety, są u nas za mało znane, a na pewno za mało popularyzowane.

Mówi o nich prasa, przedstawiciele różnych kierunków politycznych, ale przede wszystkim przynosi je samo życie.

Zagadnień społecznych nie można jednak rozpatrywać w oderwaniu od podstawowych prawd wiary, które, kształtując światopogląd jednostki, już przez samo to mają charakter społeczny. Dlatego też najpierw mowa jest tu o Bogu, jako ostatecznym celu człowieka, o tajemnicach Wcielenia i Odkupienia, które przyniosły ludzkości nowe światła i siły – jako o zasadniczych podstawach, na których dopiero może opierać się życie społeczne. Z konieczności mówię także, i to nieco dłużej, o Kościele, jego przeznaczeniu i urządzeniu jako instytucji ze swojej natury wybitnie społecznej. Poza tym wszędzie, gdzie dotykałem najbardziej nawet oderwanych artykułów wiary, starałem się uwydatnić tkwiące w nich cechy społeczne.

Pisząc tę pracę opierałem się na niżej wymienionych encyklikach papieskich, a także posiłkowałem się „Katechizmem katolickim” Kardynała Gasparriego (przeważnie w przekładzie ks. Korzonkiewicza), jako jednym z najsłynniejszych katechizmów ostatnich czasów, z niego też czerpałem określenia dogmatyczne, które dla szerokiego ogółu uważam za najbardziej miarodajne.

Ogłaszając drukiem swoją skromną pracę pragnę wyrazić najserdeczniejsze podziękowanie Przew. Ks. Doktorowi Janowi Piwowarczykowi, członkowi Prymasowskiej Rady Społecznej, oraz Przew. Ks. Proboszczowi St. Maciątkowi, za cenne uwagi i rady, jakich łaskawie mi udzielili.

ks. Józef Rogiński

Kardynał Pietro Gasparri

Karta tytułowa jego najsłynniejszego dzieła Katechizm Katolicki, na którym wzorował się ks. Józef Rogiński pisząc własny katechizm.

„Katechizmu nigdy nie można nauczyć się w sposób wystarczający i nigdy nie można wyczerpać wiedzy o wierze”.

Papież Pius XI

Z przemówienia do absolwentów szk. katech. diec. rzymskiej w 1934 roku

Odpusty

których mogą dostąpić ci, którzy udzielają nauki katechizmu albo ją pobierają.

I. Odpustu zupełnego mogą dostąpić wszyscy wierni, którzy co najmniej dwa razy w miesiącu przez mniej więcej pół godziny, ale nie krócej niż przez dwadzieścia minut, nauczają albo uczą się katechizmu; odpustu tego mogą dostąpić dwa razy w miesiącu w tych dniach, które sobie sami obiorą, pod zwykłymi warunkami (spowiedź, Komunia św., nawiedzenie kościoła, modlitwa w intencji Ojca Świętego).

II. Odpustu częściowego 100 dni mogą dostąpić ci sami wierni, jeżeli wzbudzą przynajmniej akt żalu za grzechy i ilekroć przez czas wyżej wymieniony albo nauczają, albo uczą się katechizmu.

(Dekret z 12 marca 1930 r.).

Źródła

1. Card. Gasparri, Cathechismus Catholicus, wyd. 8, Rzym 1932 r.

2. Encykliki papieskie:

Rerum novarum, 15 maja 1891 r.

Maximum illud, 30 listopada 1919 r.

Ubi arcano Dei, 23 grudnia 1922 r.

Rerum Ecclesiae gestarum, 28 listopada 1926 r.

Mens nostra, 20 grudnia 1929 r.

Divini illius magistri, 30 grudnia 1929 r.

Casti connubii, 31 grudnia 1930 r.

Quadragesimo anno, 15 maja 1931 r.

1. O celu i najważniejszych zadaniach życia ludzkiego

Końcem zakonu jest Chrystus... Jeśli wyznajesz ustami twymi Pana Jezusa, a w sercu twoim wierzysz, że Go Bóg z martwych wzbudził, zbawion będziesz... Mówi bowiem Pismo: Ktokolwiek weń wierzy, zawstydzon nie będzie.

List św. Pawła do Rzymian 10, 4–11

1. Kto nauczył ludzi, jak mają posiąść szczęście na ziemi i w wieczności?

Tego, jak posiąść szczęście na ziemi i w wieczności, nauczył ludzi Pan Jezus.

2. Skąd o tym wiemy?

Wiemy o tym z Jego własnych słów: „Jam jest droga, prawda i życie”1.

„Jam jest światłość świata, kto za mną idzie, nie chodzi w ciemnościach, ale będzie miał światłość życia”2.

„Ja im daję życie wieczne”3.

3. Czy naukę swoją Pan Jezus ograniczył tylko do poszczególnych ludzi, czy objął nią wszystkie narody?

Pan Jezus swoją nauką objął wszystkie narody, skoro powiedział do Apostołów i ich następców: „idąc tedy nauczajcie wszystkie narody… nauczając je chować wszystko, cokolwiek wam rozkazałem”4.

4. Kim jest Pan Jezus?

Pan Jezus jest drugą Osobą Trójcy Przenajświętszej – Synem Bożym.

5. Czy Pan Jezus jest Bogiem?

Pan Jezus jest Bogiem, bo co do natury jest równy Bogu Ojcu i Bogu Duchowi Świętemu.

6. Od kiedy Syna Bożego nazywamy Panem Jezusem?

Syna Bożego nazywamy Panem Jezusem od chwili, gdy przyjął na siebie naturę ludzką, tj. gdy za sprawą Ducha Świętego począł się i narodził z Najświętszej Marii Panny.

7. Po co Syn Boży stał się człowiekiem?

Syn Boży stał się człowiekiem po to, aby Bogu złożyć należne zadośćuczynienie za grzechy ludzi, nauczyć ich słowem i przykładem, jak mają żyć, oraz męką i śmiercią swoją odkupić ich od kary piekła i wysłużyć zbawienie wieczne.

8. W jakim celu człowiek został stworzony?

Człowiek został stworzony, żeby Boga znał, kochał Go, wiernie Mu na ziemi służył, a po śmierci oglądał Go w wiecznej szczęśliwości.

9. Czy człowiek może poznać Boga samym rozumem?

Człowiek samym rozumem, wznosząc się coraz wyżej po szczeblach stworzeń i wnioskując ze skutków o przyczynie, może na pewno, choć niedoskonale, poznać Boga, jednego i prawdziwego, początek i koniec Wszechrzeczy.

10. W jaki doskonalszy sposób człowiek może poznać Boga?

W doskonalszy sposób, bez obawy pobłądzenia, człowiek może poznać Boga, gdy idzie za nauką objawioną przez Pana Jezusa.

11. Dlaczego przez naukę Pana Jezusa człowiek może doskonalej poznać Boga?

Przez naukę Pana Jezusa człowiek może doskonalej poznać Boga dlatego, że Pan Jezus sam był Bogiem.

12. Jakie najważniejsze prawdy o Bogu objawił Pan Jezus?

Pan Jezus objawił o Bogu dwie najważniejsze prawdy:

a) że Bóg jest Jeden w Trzech, realnie różnych, Osobach – Bóg Ojciec, Bóg Syn, Bóg Duch Święty;

b) że druga Osoba Boska, Syn Boży, stał się człowiekiem, został umęczony na krzyżu i umarł dla naszego zbawienia.

13. Jak się nazywają ludzie, którzy nie wierzą w Boga?

Ludzie, którzy nie wierzą w Boga i nie żyją według Jego praw, a przez to pogrążają siebie i społeczeństwo w anarchii, nazywają się ateuszami.

14. Dlaczego ateizm jest zgubny dla społeczeństwa?

Ateizm jest zgubny dla społeczeństwa dlatego, że obdzierając człowieka z wiary, poniża go do rzędu zwierząt, przez co niszczy w nim siły duchowe, a co najważniejsze – wypacza cel całego życia ludzkiego, czyniąc je ciasnym, beznadziejnym i nieszczęśliwym.

15. Dlaczego wiara w Boga jest błogosławiona w swych skutkach?

Wiara w Boga jest błogosławiona w swych skutkach dlatego, że podnosi do niebywałych wyżyn wartość każdego człowieka, napełnia go spokojem, siłą ducha i szczęściem, a przez to najlepiej sposobi do użytecznej pracy w społeczeństwie.

16. Jak Pan Jezus w swej nauce nazywał Boga?

Pan Jezus najczęściej nazywał Boga – Ojcem naszym, lub Ojcem niebieskim.

17. Jak Bóg odnosi się do ludzi?

Bóg odnosi się do ludzi z wielką miłością, gdyż z miłości stworzył człowieka, z miłości Syn Boży stał się człowiekiem i umarł na krzyżu dla zbawienia ludzi.

18. Jak Bóg kocha ludzi?

O tym jak Bóg kocha ludzi wiemy z całej nauki Pana Jezusa, a zwłaszcza z prześlicznej przypowieści o Synu Marnotrawnym, w której pod obrazem najmiłosierniejszego Ojca, litującego się nad wyrodnym synem, Pan Jezus przedstawił nieogarnioną miłość Boga ku ludziom, oraz ze – sposobu obcowania Pana Jezusa z ludźmi, a zwłaszcza z grzesznikami.

19. W jaki sposób ludzie najlepiej służą Bogu?

Ludzie najlepiej służą Bogu wtedy, gdy miłują Go nade wszystko, a bliźniego jak siebie samego, powiedział bowiem Pan Jezus: „będziesz miłował Pana Boga Twego ze wszystkiego serca twego, ze wszystkiej duszy twojej i ze wszystkiej myśli twojej”… a bliźniego twego, jak siebie samego”5.

20. Czy człowiek może kochać Boga, nie kochając bliźniego?

Człowiek nie może kochać Boga, nie kochając bliźniego, bo „Kto nie miłuje brata swego, którego widzi, Boga którego nie widzi, jak może miłować” – mówi św. Jan Apostoł6.

21. Kogo Pan Jezus każe uważać za bliźniego?

Pan Jezus w całej swej nauce, a zwłaszcza w przypowieści „O Miłosiernym Samarytaninie”, za bliźniego każe uważać każdego człowieka, bez różnicy wiary, narodowości, pochodzenia, klasy społecznej; bliźnimi są nawet ci, którzy są naszymi nieprzyjaciółmi.

22. Dlaczego Pan Jezus każe miłować bliźnich?

Pan Jezus każe miłować bliźnich dlatego, że Bóg jako Stworzyciel jest dobrotliwym Ojcem wszystkich ludzi, których uczynił „na obraz i podobieństwo swoje”; wszyscy zaś ludzie, mając Boga za Ojca, są sobie braćmi.

23. Jakie miejsce w nauce Pana Jezusa zajmuje miłość człowieka jednego do drugiego?

Miłość ta w nauce Pana Jezusa zajmuje pierwsze miejsce, skoro z miłości do człowieka Pan Jezus sam stał się człowiekiem i za znamię swojej nauki polecił uważać miłość, gdy po ostatniej wieczerzy wyraźnie powiedział: „po tym poznają wszyscy, że jesteście uczniami moimi, jeżeli miłość mieć będziecie jeden ku drugiemu”7, „to jest przykazanie moje, abyście się społecznie miłowali, jakom ja was umiłował”8.

24. Kto prawdziwie miłuje bliźniego?

Bliźniego prawdziwie miłuje ten, kto w całej rozciągłości stosuje do niego normę podaną przez Pana Jezusa w słowach: „kochaj bliźniego, jak siebie samego”.

25. Jak więc mamy miłować bliźniego?

Bliźniego mamy miłować w sposób wewnętrzny i zewnętrzny, to znaczy: życzliwie odnosić się do wszystkich ludzi; nie wyrządzać im krzywdy; nie dawać zgorszenia; chętnie odpuszczać winy, a zwłaszcza spieszyć im wedle sił z pomocą, w potrzebach duszy i ciała, według słów Pisma św.: „nie miłujmy słowem ani językiem, ale uczynkiem i prawdą”9.

26. Jakie są najlepsze uczynki miłosierdzia co do duszy bliźniego?

Najlepsze uczynki miłosierdzia, co do duszy bliźniego to: 1) grzeszących upominać, 2) nieumiejętnych nauczać, 3) wątpiącym dobrze radzić, 4) strapionych pocieszać, 5) krzywdy cierpliwie znosić, 6) urazy chętnie darować, 7) modlić się za żywych i umarłych.

27. Jakie są najlepsze uczynki miłosierdzia co do ciała bliźniego?

Najlepsze uczynki miłosierdzia, co do ciała bliźniego to: 1) łaknących nakarmić, 2) pragnących napoić, 3) nagich przyodziać, 4) podróżnych w dom przyjąć, 5) więźniów pocieszać, 6) chorych nawiedzać, 7) umarłych grzebać.

28. W jaki sposób najlepiej przychodzimy z pomocą bliźniemu?

Bliźniemu najlepiej przychodzimy z pomocą, jeżeli skutecznie zaspokajamy jego potrzeby; da się to osiągnąć nie przez pomoc dorywczą i jednostkową, lecz przez pomoc zorganizowaną i społeczną10.

29. Jakie są godne polecenia organizacje, przeznaczone do rozumnej i skutecznej pomocy bliźniemu?

Najlepszą wszechstanową organizacją wspierania bliźnich jest, znana w całej Polsce – „Caritas”; ponadto godne polecenia są: dla mężczyzn – „Konferencja św. Wincentego a Paulo”, dla kobiet: „Stowarzyszenie Pań Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo”, oraz inne organizacje katolickie, które bezpośrednio, lub pośrednio służą temu celowi.

30. Jakie są największe grzechy przeciwko miłości bliźniego?

Największe grzechy przeciwko miłości bliźniego – tak wielkie, że aż wołają o pomstę do Boga – to: 1. dobrowolne zabójstwo człowieka, 2. grzech nieczysty przeciwko naturze, 3. ucisk ubogich, 4. zatrzymywanie zapłaty robotnikom.

31. Jaka kara czeka tych, którzy nie spełniają uczynków miłości?

Ci, którzy nie spełniają uczynków miłości, za życia nie będą mieli błogosławieństwa bożego, a po śmierci otrzymają piekło, gdyż Pan Jezus powie niemiłosiernym; „idźcie ode mnie przeklęci w ogień wieczny”11.

32. Jakie granice Pan Jezus zakreślił miłości bliźniego?

Pan Jezus przykładem swoim nauczył, że miłość bliźniego nie ma granic, skoro samego siebie poświęcił za nas aż do śmierci krzyżowej, mówiąc: „większej nad tę miłości żaden nie ma, aby kto duszę swoją położył za przyjacioły swoje”12.

33. Jaką nagrodę otrzyma człowiek, który miłuje ludzi?

Tego, kto miłuje ludzi, w szczególny sposób umiłuje Bóg, według słów Pana Jezusa: „będzie umiłowany od Ojca mego i ja go miłować będę i objawię mu siebie samego”13, a św. Jan mówi: „kto miłuje brata swego, w światłości mieszka”14.

34. Kto zatem, w całym tego słowa znaczeniu, jest chrześcijaninem, czyli wyznawcą Chrystusa?

Chrześcijaninem w pełni tego słowa jest nie ten, kto został ochrzczony i wyznaje naukę Chrystusa, ale tylko ten, kto ją wyznaje i wypełnia czynem. Nauka ta streszcza się przede wszystkim w miłości Boga i bliźniego. „Na tych dwu przykazaniach – mówił Chrystus – zawisł cały zakon i prorocy”15.

Przypisy