Liban ebook

O AUTORZE

Dr n. med. Krzysztof Korzeniewski jest adiunktem Zakładu Medycyny Morskiej i Tropikalnej Wojskowego Instytutu Medycznego z siedzibą w Gdyni-Oksywiu. Zajmuje się zagadnieniami osłony sanitarno-higienicznej i przeciwepidemicznej Polskich Kontyngentów Wojskowych, wchodzących w skład misji pokojowych organizacji międzynarodowych, oraz epidemiologią chorób i urazów występujących w odmiennych warunkach środowiskowych. Swoje doświadczenia na temat zachorowalności i chorób w strefie klimatu gorącego zdobywał na misjach pokojowych ONZ na Bliskim Wschodzie, gdzie pełnił obowiązki oficera medycznego i oficera do spraw humanitarnych w Polskim Kontyngencie Wojskowym. Jest specjalistą w dziedzinie medycyny morskiej i tropikalnej, epidemiologii oraz dermatologii i wenerologii.

WSTĘP

Ze względu na szeroki udział w misjach pokojowych żołnierzy i pracowników cywilnych wojskowych kontyngentów Organizacji Narodów Zjednoczonych i innych organizacji międzynarodowych, w tym również Polskich Kontyngentów Wojskowych, konieczne jest informowanie osób decydujących się na wyjazd do krajów o odmiennych warunkach środowiskowych o zagrożeniach występujących w różnych rejonach świata.

Przede wszystkim służba zdrowia opiekująca sie personelem wojskowym i cywilnym kontyngentów różnych narodowości, musi dysponować danymi na temat aktualnej sytuacji epidemiologicznej w rejonach stacjonowania wojsk.

Doświadczenia ostatnich lat w zakresie epidemiologii chorób występujących w klimacie tropikalnym i subtropikalnym wykazały, że istnieje konieczność właściwego doboru kandydatów na wyjazd do gorącej strefy klimatycznej, a przede wszystkim eliminowania osób trudno adaptujących się do odmiennych warunków służby lub zgłaszających dolegliwości, które w klimacie umiarkowanym nie stanowią problemu zdrowotnego, natomiast w tropiku mogą się zdecydowanie zaostrzyć.

Niniejszy informator przedstawia aktualną sytuację epidemiologiczną Bliskiego Wschodu, w basenie Morza Śródziemnego. Uwzględnia najczęściej występujące choroby i obrażenia, powstałe na skutek urazów na terenie Libanu – zarówno u osób pochodzących z różnych stron świata i przebywających na tym terenie okresowo, jak i u ludności miejscowej.

Publikacja stanowi również źródło wiadomości na temat geografii, warunków środowiskowych Libanu, a także struktury demograficznej, wyznaniowej i etnicznej ludności tego kraju. W zwięzły sposób przedstawia sytuację geopolityczną na Bliskim Wschodzie na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat.

W związku z faktem, że na terenie Libanu stacjonują kontyngenty wojskowe ONZ z kilku kontynentów, złożone z ludzi różnych ras, wyznań, obyczajów i stylów życia, istotna wydaje się konieczność przedstawienia czynników zagrożenia w tej części świata.

Rozdział l

SYTUACJA GEOPOLITYCZNA NA BLISKIM WSCHODZIE– RYS HISTORYCZNY

15 maja 1948 roku na Bliskim Wschodzie doszło do utworzenia państwa Izrael. Od tego momentu po dzień dzisiejszy trwa nieprzerwanie konflikt arabsko-izraelski, który spowodował już pięć wojen, a raz, w 1973 roku, sprawił, że Stany Zjednoczone i Związek Radziecki stanęły na krawędzi wojny atomowej.

W okresie zimnej wojny konflikt interpretowane jako starcie między amerykańskim imperializmem, reprezentowanym przez Izrael, a arabskim ruchem niepodległościowym, wspieranym przez Związek Radziecki.

Kwestia bliskowschodnia stanowi w dalszym ciągu jeden z najistotniejszych tematów polityki międzynarodowej Stanów Zjednoczonych, Europy Zachodniej oraz państw arabskich i muzułmańskich. Kontrola złóż ropy naftowej przez państwa arabskie i fakt posiadania broni jądrowej przez Izrael sprawiają, że współcześnie Bliski Wschód należy do najgroźniejszych regionów dla gospodarki i pokoju światowego.

Istotą sporu jest dążenie świata arabskiego i muzułmańskiego do zniszczenia potęgi militarnej Izraela, wypędzenia Żydów z Palestyny i stworzenia na ich miejscu państwa dla ludności palestyńskiej.

Geneza współczesnego państwa Izrael sięga XIX wieku i wiąże się z ideologią i ruchem syjonistycznym. Istnieją dwa pojęcia syjonizmu: religijne i polityczne. Pierwsze rozwinęło się w średniowieczu w związku z przepowiedniami biblijnymi głoszącymi powrót Żydów do Ziemi Obiecanej. Jako ruch polityczny syjonizm pojawił się pod koniec XIX wieku i przyjął za cel utworzenie państwa żydowskiego. Dążenia te opierano na dwóch założeniach: istnienia odrębnego państwa żydowskiego oraz ciągłości historycznej więzi Żydów z Palestyną i ich prawa do utworzenia państwa na tych terenach. Doraźnym celem ruchu było umacnianie wspólnoty żydowskiej na świecie i propagowanie idei emigracji Żydów do Palestyny.

Mimo historycznych powiązań z Palestyną Żydzi początkowo rozważali różne warianty ulokowania swojego państwa. Brano pod uwagę m. in. Stany Zjednoczone, Argentynę, Cypr, pustynię Synaj w Egipcie, Syrię. Dopiero Kongres Syjonistyczny w 1905 roku ostatecznie zdecydował o wyborze Palestyny.

Nasilenie działalności ruchu syjonistycznego nastąpiło w 1933 roku po dojściu Hitlera do władzy w Niemczech. Antysemicka polityka III Rzeszy doprowadziła do masowej emigracji Żydów do Palestyny. W latach II wojny światowej podstawą działalności ruchu syjonistycznego był tzw. „program Baltimore” z 1942 roku, głoszący konieczność utworzenia państwa żydowskiego w całej Palestynie, zorganizowania armii żydowskiej i zniesienia ograniczeń w emigracji Żydów na Bliski Wschód. W roku 1947 napór syjonistów oraz naciski USA skłoniły Wielką Brytanię, która sprawowała w tym czasie mandat polityczny nad Palestyną i liczyła na przedłużenie swojej obecności na Bliskim Wschodzie, do przekazania sprawy palestyńskiej na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych.

29 listopada 1947 roku ONZ uchwaliła rezolucję nr 181/II o podziale Palestyny na dwa niepodległe państwa: arabskie i żydowskie. Jerozolima jako święte miejsce trzech religii miała być corpus separazum (pod zarządem międzynarodowym i kontrolą ONZ). Oba państwa miały zostać połączone unią gospodarczą.

Kraje arabskie przeciwstawiły się podziałowi Palestyny. 14 maja 1948 roku w dniu wygaśnięcia brytyjskiego mandatu w Palestynie David Ben Gurion w imieniu Żydowskiej Rady Narodowej proklamował w Tel Awiwie powstanie państwa Izrael. Tego samego dnia rozpoczęła się I wojna arabsko-izraelska, zwana przez Izrael niepodległościową. Armie sześciu krajów arabskich (Transjordanii, Egiptu, Iraku, Libanu, Syrii i Arabii Saudyjskiej), przekonane o swojej przewadze wojskowej, wkroczyły na terytorium Palestyny. Motywowano to koniecznością przywrócenia porządku i ochroną ludności arabskiej przed atakami zbrojnych bojówek syjonistycznych, zmuszających Palestyńczyków do opuszczenia swoich ziem. Celem wojny była totalna likwidacja Izraela. Działania wojenne trwały do 24 lutego 1949 roku i zakończyły się zwycięstwem Izraela, który nie tylko obronił swój byt państwowy, ale i powiększył terytorium kosztem ziem przyznanych przez ONZ Palestyńczykom.

W roku 1950 Izrael przeniósł siedzibę swojego rządu i parlamentu z Tel Awiwu do Jerozolimy – wbrew rezolucji ONZ o umiędzynarodowieniu tego miasta. W rejonie linii rozejmowych między Izraelem a Egiptem, Transjordanią i Syrią dochodziło do starć zbrojnych. W rezultacie wojny nie zrealizowano rezolucji ONZ o podziale Palestyny, bowiem tereny, na których miało powstać państwo palestyńskie, podzieliły między siebie Izrael i państwa arabskie: Izrael zajął Galileę i zachodnią część Jerozolimy, Transjordania zaanektowała wschodnią Jerozolimę i Cisjordanię (obecnie używana nazwa – Zachodni Brzeg Jordanu), Strefa Gazy przypadła Egiptowi. Kraje arabskie tłumaczyły to posunięcie obawą przed zajęciem przez Izrael wszystkich terytoriów, przyznanych Palestyńczykom przez ONZ.

II wojna arabsko-izraelska, zwana sueską, wiązała się z wewnętrznymi przemianami w Egipcie, które wpłynęły na reorientację polityki tego państwa. W roku 1956 prezydent Egiptu Gamal Abdel Naser podjął decyzję o nacjonalizacji Towarzystwa Kanału Sueskiego. Była to odpowiedź na wycofanie się państw zachodnich z udzielenia pożyczki obiecanej Egiptowi na budowę tamy w Assuanie. Najwięksi udziałowcy Towarzystwa Kanału Sueskiego, Wielka Brytania i Francja, zaczęły szukać pretekstu do ukarania Egiptu. Dostarczył go Izrael. Jako casus belli (powód do wojny) uznał zamknięcie cieśniny Tiran dla żeglugi izraelskiej po znacjonalizowaniu kanału. Wojna rozpoczęła się 29 października 1956 roku wkroczeniem wojsk izraelskich na Synaj. 31 października dołączyli do nich Brytyjczycy i Francuzi. Izrael zdobył cały Półwysep Synaj, skąd musiał się jednak wycofać pod wpływem presji międzynarodowej. Wojna okazała się wyrazem słabości świata arabskiego, który nie udzielił Egiptowi żadnej pomocy oraz uświadomił krajom arabskim, że istnieje konieczność podjęcia wysiłku zbrojeniowego ze szkodą dla innych potrzeb słabej gospodarki. Izrael wycofał się na linię rozejmu z 1949 roku. Na linii tej rozmieszczono Doraźne Siły Zbrojne ONZ na Bliskim Wschodzie (UNEF).

Powodem III wojny arabsko-izraelskiej, zwanej sześciodniową, była decyzja prezydenta Egiptu Nasera o wycofaniu wojsk ONZ z Synaju (16 maja 1967) oraz ponowne zamknięcie cieśniny Tiran i zatoki Akaba dla żeglugi izraelskiej, potraktowane przez Izrael jako zagrożenie dla jego bezpieczeństwa. 5 czerwca 1967 roku błyskawicznym atakiem na Egipt, Syrię i Jordanię wojska izraelskie zdobyły półwysep Synaj, Wzgórza Golan oraz Strefę Gazy i Zachodni Brzeg Jordanu. Izrael osiągnął swój cel, którym było stworzenie bezpiecznych granic dzięki tzw. strefom buforowym, budowanym na okupowanych terytoriach (na nowych ziemiach natychmiast zakładano osiedla żydowskie, objęte ustawodawstwem izraelskim). 22 listopada 1967 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ uchwaliła rezolucję nr 242, przewidującą „sprawiedliwy i trwały pokój” oraz „bezpieczne i uznane granice” dla Izraela, który w zamian miał się wycofać z terytoriów okupowanych po roku 1967. Rezolucja została jednak zignorowana przez Żydów i odrzucona przez Palestyńczyków. Zwycięska dla Izraela wojna 1967 roku ustabilizowała jego pozycję jako pierwszej potęgi militarnej regionu. Dla krajów arabskich była wielką porażką, która skłoniła je do wzmocnienia potencjału militarnego, głównie dzięki pomocy Związku Radzieckiego.

6 października 1973 roku Egipt i Syria podjęły zbrojną próbę odzyskania ziem zagarniętych przez Izrael w wojnie sześciodniowej, inicjując w ten sposób IV wojnę arabsko-izraelską. Konflikt trwał do 22 października. Kraje arabskie usiłowały uzyskać przewagę nad Izraelem, atakując go w dniu największego święta religijnego Żydów – Jom Kippur (muzułmanie obchodzili w tym czasie miesiąc postu – ramadan). Po raz pierwszy Arabowie zdołali osiągnąć pewne sukcesy militarne, jednak żadna ze stron nie zrealizowała zakładanych celów. Wojskom egipskim udało się przekroczyć Kanał Sueski i wedrzeć się głęboko na Synaj, armia syryjska zajęła zaś część Wzgórz Golan. Lotnictwo izraelskie poniosło ciężkie straty, zadane nowymi, radzieckimi pociskami kierowanymi ziemia-powietrze. Tylko poświęcenie kilku jednostek pancernych, które powstrzymały Syryjczyków za cenę własnego zniszczenia, pozwoliło Izraelowi zyskać czas na zebranie sił do kontrataku. Ostatecznie armie arabskie zostały wyparte z Synaju i z terytoriów północnych, graniczących z Syrią, natomiast wojska izraelskie wdarły się w głąb Egiptu. Wówczas ZSRR ostrzegł, że jeśli armia izraelska nie wycofa się z Egiptu za linię Kanału Sueskiego, Rosjanie będą interweniować przy użyciu „wszelkich dostępnych środków”. Ponieważ Izrael był i jest sprzymierzony z USA, groziło to wybuchem konfliktu światowego. Na skutek nacisków ZSRR wojna zakończyła się rozejmem 24 października 1973 roku. Powołano Doraźne Siły Zbrojne ONZ na Bliskim Wschodzie (UNEF II), nadzorujące zawieszenie broni, jednak dyplomatyczne wysiłki na rzecz uregulowania konfliktu arabsko-izraelskiego, podjęte na konferencji w Genewie (21 grudnia 1973 roku) nie przyniosły rezultatu.

W obawie przed wybuchem kolejnego konfliktu zbrojnego, po wygaśnięciu porozumienia o rozdzieleniu wojsk na Synaju (październik 1978) USA zainicjowały dwustronne negocjacje izraelsko-egipskie na temat przyszłego traktatu pokojowego. Efektem rozmów, które odbyły się w Camp David pod patronatem prezydenta USA, Jimmy’ego Cartera, było podpisanie dwóch porozumień: o ogólnych zasadach pokoju na Bliskim Wschodzie oraz egipsko-izraelskiego traktatu pokojowego (26 marca 1979 roku). Traktat kończył stan wojny między obu państwami: przewidywał zwrot Synaju Egiptowi w ciągu 3 lat (Półwysep Synaj został zwrócony Egiptowi w 1982 roku); Siły Zbrojne ONZ miały stacjonować w pobliżu nowych granic; gwarantowane swobodę żeglugi floty izraelskiej na Morzu Czerwonym oraz zapowiadano nawiązanie pełnych stosunków dyplomatycznych pomiędzy obu krajami. Układy izraelsko-egipskie nasiliły ekspansjonizm Izraela, który 30 lipca 1980 roku ogłosił Jerozolimę „zjednoczonym” miastem, „wieczystą i niepodzielną” stolicą państwa żydowskiego. W grudniu 1981 parlament izraelski wcielił Wzgórza Golan w skład państwa żydowskiego (korzystając z zaangażowania Syrii w wojnę domową w Libanie). Okolicznością sprzyjającą interesom Izraela był wybuch wojny iracko-irańskiej (we wrześniu 1980), która dodatkowo podzieliła świat arabski. Wykorzystując ten fakt, Izrael wkroczył do Libanu (6 czerwca 1982 roku), co wywołało V wojnę arabsko-izraelską. Jej celem było zmuszenie partyzantów palestyńskich do opuszczenia baz w południowej części Libanu, stanowiących odskocznie do rajdów na północny Izrael.

Od końca lat sześćdziesiątych Palestyńczycy, którzy dotąd w sposób mało skuteczny próbowali dokonywać wypadów zbrojnych na terytorium Izraela, zreorganizowali swoje oddziały pod przywództwem Jasira Arafata i znacznie zwiększyli siłę Organizacji Wyzwolenia Palestyny (OWP). Ich wypady na terytorium Izraela z Libanu, Jordanii, Egiptu i Arabii Saudyjskiej stawały się coraz bardziej skuteczne. Jednak w roku 1970 OWP popełniła błąd, próbując przejąć władzę w Jordanii. Armia jordańska rozbiła siły i wyrzuciła bojowników organizacji z kraju, co znacznie osłabiło jej pozycję.

Od tego czasu OWP zakładała swoje oddziały głównie w Libanie, skąd prowadziła akcje zaczepne i ostrzeliwała ogniem artyleryjskim tereny północnego Izraela. O wiele dotkliwsze dla Izraela okazały się ataki palestyńskich bojowników, uderzających w cele izraelskie na całym świecie. Palestyńczycy wprowadzili w życie pojęcie międzynarodowego terroryzmu, jedną z plag dzisiejszego świata. Nie mogąc godzić w Izrael bezpośrednio, zdecydowali się celować w rozrzucone po całym świecie izraelskie linie lotnicze, ambasady i przedstawicielstwa, a także w mieszkających tam Żydów. Do wykonywania tych zadań dysponowali setkami fanatycznych bojowników, stałymi dostawami broni z państw bloku wschodniego, a także praktycznie niewyczerpanymi zasobami finansowymi, dostarczanymi przez państwa arabskie, bogate w złoża ropy naftowej.

Agresja na Liban w roku 1982 stanowiła pierwszym przypadek wszczęcia przez Izrael działań wojennych ze względów politycznych, nie wynikających bezpośrednio z walki o istnienie, lecz z powodu dążenia do zmiany układu sił na tym obszarze. Bilans V wojny arabsko-izraelskiej (czerwiec wrzesień 1982 roku) był dla Izraela tylko częściowym sukcesem. Wprawdzie oddziały OWP w sile12 tysięcy bojowników musiały opuścić Bejrut i udać się na emigrację do Syrii, Iraku, Jordanii, Tunezji, Jemenu Południowego, Sudanu, Algierii i Turcji, ale bojownicy palestyńscy nadal stacjonowali w dolinie Bekaa i w Trypolisie (drugim co do liczby ludności mieście Libanu), skąd przeprowadzali ataki na Izrael.

Wydawnictwo Akademickie

DIALOG

specjalizuje się w publikacji książek dotyczących języków, zwyczajów, wierzeń, kultur, religii, dziejówi współczesności świata Orientu.

Naszymi autorami są znani orientaliści polscyi zagraniczni, wybitni znawcy tematyki Wschodu.

Wydajemy także przekłady bogateji niezwykłej literatury pięknej krajów Orientu.

Redakcja: 00-112 Warszawa, ul. Bagno 3/219

tel.: +48 22 620 32 11, +48 22 654 01 49

e-mail: [email protected]

Biuro handlowe : 00-112 Warszawa, ul. Bagno 3/218

tel./faks: +48 22 620 87 03

e-mail: [email protected]

www.wydawnictwodialog.pl