Nadzór Bankowy w Polsce. Dyskusja możliwych rozwiązań ebook

Streszczenie

Niniejsze opracowanie przedstawia możliwe przyszłe warianty organizacji nadzoru bankowego w Polsce, biorąc pod uwagę zbiór zidentyfikowanych determinant ekonomicznych, technologicznych, prawnych i politycznych. W wyniku przeprowadzenia analizy literaturowej i usystematyzowania pojęć; ustalenia czynników wpływających na organizację nadzoru bankowego w ramach grup modeli nadzoru finansowego w wybranych krajach Unii Europejskiej; przeprowadzenia badań i analiz dotyczących przekształceń i rozwoju organizacji nadzoru bankowego w Polsce; przeprowadzenia badań dotyczących kierunków przemian organizacji nadzoru bankowego w wybranych krajach Europy w powiązaniu z trendami rozwoju Unii Europejskiej oraz trendami integracji krajowych rynków finansowych; usystematyzowania i scharakteryzowania determinant zmian w organizacji nadzoru bankowego w Polsce – zostały opracowane różne modele organizacji nadzoru bankowego w Polsce, które antycypują możliwe kombinacje decyzji dotyczących przystąpienia Polski do unii walutowej i / lub unii bankowej.

Wstęp

Niniejsza publikacja powstała na bazie rozprawy doktorskiej autora i jest wynikiem jego zainteresowań badawczych oraz zawodowych, obejmujących zagadnienia nadzoru finansowego, ze szczególnym uwzględnieniem organizacji funkcji nadzoru nad sektorem bankowym. Poruszana problematyka dotyczy aspektu organizacyjnego sprawowania nadzoru bankowego, którego efektywność i skuteczność można analizować z punktu widzenia zarządzania. Specyfika tematyki wymaga włączenia do niej także zagadnień z obszaru finansów i ekonomii oraz prawa polskiego i europejskiego.

Obserwowane dążenie Unii Europejskiej oraz poszczególnych jej członków do podniesienia rangi i roli banku centralnego w pełnieniu funkcji nadzorczych uruchomiło szeroką polemikę teoretyków i praktyków polskiego sektora bankowego. Docelowo powinno to doprowadzić do wypracowania modelu organizacji nadzoru europejskiego.

W ramach pierwszego rozdziału przedstawiona została tematyka jednego z głównych czynników stanowiących o potrzebie istnienia funkcji nadzoru bankowego – ryzyka bankowego. W ramach analizy dokonano przeglądu etymologii terminu ryzyka oraz przedstawiono wiodące zagadnienia problematyki z nim związanej. W literaturze przedmiotu można wyróżnić kilka głównych nurtów podejścia do ryzyka, aczkolwiek w zakresie działalności bankowej – przede wszystkim na terenie Unii Europejskiej – przeważa koncepcja opracowana i promowana przez Bazylejski Komitet ds. Nadzoru Bankowego. Wszystkie koncepcje są zgodne co do tego, że istotność ryzyka w działalności instytucji finansowej, szczególnie instytucji kredytowej (a taką jest bank), jest tak duża, że konieczność powołania i rozwijania funkcji nadzoru bankowego jest już warunkiem sine qua non stabilnego rozwoju gospodarczego państw i regionów. Tym bardziej że funkcjonowanie podmiotów nadzorowanych stanowi wartość sui generis istoty nadzoru bankowego. Problematyczne jest jednak zdefiniowanie terminu – nadzór bankowy. Ze względu na uwarunkowania historyczne jest on związany z pojęciami bliskoznacznymi, takimi jak kontrola, inspekcja czy audyt. W rozdziale tym podjęto także analizę wieloaspektowego charakteru funkcji nadzoru bankowego oraz modelu jego organizacji, w tym modelu organizacji nadzoru bankowego w ramach nadzoru finansowego. W jej wyniku nastąpiło usystematyzowanie podziału modeli organizacji nadzoru bankowego w grupach nadzoru finansowego (sensu largo).

Rozdział drugi poświęcono badaniom rozwoju modeli organizacji i regulacji nadzoru bankowego w Polsce na tle rozwiązań w wybranych krajach europejskich. Zakres opracowania obejmuje nie tylko aspekty podmiotowe, ale także przedmiotowe funkcji nadzoru bankowego w Polsce. Zagadnienie zostało przedstawione w sposób chronologiczny, począwszy od faktycznego ustanowienia nadzoru bankowego w Polsce do chwili obecnej. W ramach analizy zastosowano podejście dwuwymiarowe. Pierwsze prezentuje stanowisko badawcze danego okresu. W drugim została dokonana analiza ex post z uwzględnieniem obecnego stanu wiedzy.

W rozdziale tym zaprezentowano także rozwiązania z zakresu nadzoru bankowego przyjęte w wybranych krajach europejskich. Analizie zostały poddane różne gospodarki europejskie w celu uwidocznienia relacji między funkcjonującymi w nich organami nadzoru bankowego a skutkami wynikającymi z kryzysu finansowego zapoczątkowanego w 2007 r. Do analizy poszukiwano rozwiązań prezentujących różne warianty zastosowanych modeli nadzoru bankowego, dlatego wybrano Wielką Brytanię, Niemcy, Francję, Szwajcarię i Węgry. Ujęcie obejmuje modele organizacji obowiązujące przed zaistnieniem kryzysu finansowego z lat 2007–2009. Następnie przeprowadzono badania skutków kryzysu w analizowanych krajach, ze szczególnym uwzględnieniem ich wpływu na sektor bankowy. W efekcie wskazano przyjęte i wdrożone (lub planowane do wdrożenia) zmiany w modelach organizacji nadzoru bankowego w każdym z badanych krajów.

W trzecim rozdziale została przeprowadzona analiza determinant mających wpływ na zmiany funkcji nadzoru bankowego. Wyniki wskazują na ich cztery główne grupy. Pierwsza – utworzona z determinant o charakterze politycznym, druga obejmuje determinanty o charakterze prawnym, w trzeciej znajdują się determinanty technologiczne, w ostatniej zaś o charakterze ekonomicznym.

W ostatnim rozdziale przedstawiono konkluzje z badań oraz wyprowadzono wnioski. W ich wyniku został zaprojektowany model organizacji nadzoru bankowego, który mógłby zostać zaaplikowany w praktyce w Polsce. Model został przedstawiony w ujęciu wariantowym w celu zapewnienia jego uniwersalności, niezależnie od ostatecznych decyzji dotyczących przystąpienia Polski do unii walutowej lub unii bankowej. W propozycji uwzględniono postępującą integrację nadzoru bankowego na poziomie Unii Europejskiej, wymuszającą wprowadzenie zmian nie tylko w regulacjach i przepisach prawnych, ale także dotyczących modeli organizacji nadzorów krajowych, w tym między innymi roli i celów organu nadzoru, jego konstrukcji organizacyjnej, umiejscowienia, czy też standardów nadzorczych. W nowym modelu uwzględniono aspekty społecznej użyteczności funkcji nadzoru bankowego, gdyż w ostateczności to właśnie klient banku stanowi jego wartość sui generis.

Opracowanie uwzględnia porządek organizacyjny i prawny nadzoru bankowego w Polsce według stanu obowiązującego na dzień 31 grudnia 2016 r.