Niskie drzewa ebook

NISKIE DRZEWA

EWA CIELESZ

NISKIE DRZEWA

Copyright © 2020 by Ewa Cielesz

Copyright for this edition © 2024 by Axis Mundi

redakcja: Elżbieta Makowska

korekta: Agnieszka Sabak

korekta techniczna: Basia Borowska

projekt okładki: Borys Borowski

skład: Positive Studio

wydanie iii

isbn oprawa br: 978-83-8383-050-6

ean oprawa br: 9788383830506

isbn e-book: 978-83-8383-051-3

ean e-book: 9788383830513

Wszelkie prawa zastrzeżone.

Żadna część książki nie może być wykorzystana bez zgody wydawcy.

I

Nagle zburzył się rytm. Otworzyłam oczy. Pociąg zatrzymał się na stacji dużego miasta. Jasny peron wdzierał się światłem do przedziału, słychać było nawoływania, płacz dziecka, głośny śmiech. Noc nie miała znaczenia. Spojrzałam na zegarek. Druga. Drzwi przedziału otworzyły się gwałtownie i zamknęły z hałasem. Pasażerowie wyrwani ze snu przejawiali nienaturalne o tej porze ożywienie. Wyglądali przez okno, sięgali do przepastnych toreb, by z szeleszczących woreczków wydobyć przygotowane zapasy. Jedynie siedzący obok mnie mężczyzna spał z szeroko otwartymi ustami. Rozległ się gwizd i pociąg ruszył powoli, jakby z wahaniem. Obserwowałam umykające obrazy, dopóki nie zniknęły w żarłocznej czeluści nocy.

Parę minut po siódmej pociąg wtoczył się na cichą stację, trochę niepasującą do sporego przecież miasta. Zdjęłam z półki niewielki bagaż i udałam się do wyjścia. Dworzec autobusowy znajdował się tuż obok. Był szary i pusty. Tylko gołębie krzątały się wokół porzuconej skórki chleba. W poczekalni unosił się nieświeży zapach. Na zewnątrz od dawna nieczynna budka z pamiątkami eksponowała wyblakłe widokówki. Po raz kolejny sprawdziłam godzinę odjazdu. Czas dłużył się w nieskończoność.

Autobus był prawie pusty. Nieliczni pasażerowie z nijakim wyrazem twarzy gapili się przez okna. Wysiadłam jako ostatnia na zdewastowanym przystanku. Prócz mnie wysiadł dość osobliwy mężczyzna. Usiadł na walizce i rozwinął kanapkę. Rozejrzałam się niepewnie. Nie dostrzegłam żadnych zabudowań, nie było też nikogo, by zapytać o drogę. Człowieka z kanapką nie chciałam zaczepiać. W oddali majaczyły dwa rzędy smukłych topól biegnące na lewo od szosy. Minęłam drogowskaz, który upewnił mnie, że zmierzam we właściwym kierunku. Ranek był rześki i przyjemnie było iść szybkim krokiem po twardo ubitej ziemi. Między drzewami prześwitywały pola, z niektórych uprzątnięto już plony.

Była połowa sierpnia.

Od przystanku do wsi dzieliły mnie dwa kilometry. Tuż za wzniesieniem ujrzałam pierwsze zabudowania. Spóźniony kogut piał gdzieś rozdzierająco. Przy mijanej właśnie zagrodzie rozszczekały się psy. Kobieta przerwała swoją pracę i utkwiła we mnie pytające spojrzenie. Miała egzotyczną urodę. Szczupłą twarz o lekko wystających kościach policzkowych przysłaniały długie, proste włosy. Ciemne oczy patrzyły badawczo.

 – Dzień dobry! – zawołałam głośno. Wytarła ręce w spódnicę, ale nie podeszła do furtki, przy której stałam. – Szukam sołtysa – dodałam niepewnie.

 – Tam – powiedziała krótko. – Prosto. Można poznać po czerwonym dachu.

Mimowolnie spojrzałam na dach niedużego, drewnianego domku za plecami kobiety. Był słomiany.

Nim zdążyłam podziękować, zniknęła za rozwieszoną w drzwiach zasłonką.

Wyróżnienie sołtysowego dachu nie było bezpodstawne. Z daleka rzucała się w oczy jaskrawa czerwień odbijająca promienie słoneczne. Dom otoczony był wielobarwną drucianą siatką. Na furtce tabliczka z napisem „Sołtys”, pod nią ostrzeżenie przed groźnym psem. Nacisnęłam dzwonek. Odezwał się gdzieś w głębi, potem zaległa cisza. Nacisnęłam ponownie. Do furtki podbiegł nieduży kundel, zamerdał ogonem. Rozejrzałam się bezradnie. Z przodu nadjeżdżał ktoś na rowerze. Zatrzymał się tuż przy mnie. Z przewieszonej przez plecy torby wydobył plik listów, wybrał dwa i wrzucił do skrzynki.

 – Pani do sołtysa? – zagadnął.

 – Tak. Ale nie ma go w domu.

 – Może pani pójść do sklepu. Jego żona jest sklepową. Sołtys czasem pomaga jej przyjmować towar. Sklep jest tam, za rogiem.

Z westchnieniem podniosłam stojącą przy nodze walizkę i ruszyłam we wskazanym kierunku.

Kobieta stojąca za ladą była imponujących rozmiarów. Wrażenie potęgowała jeszcze blond koafiura utworzona na głowie. Jasnoniebieskie powieki kontrastowały z bordowym fartuchem niedopinającym się na brzuchu. Ruchy jednak miała lekkie i energiczne. Stanęłam na końcu długiej kolejki. Po chwili uświadomiłam sobie, że nikt się nie odzywa. Klienci nie mówią, czego sobie życzą, ekspedientka nie informuje, ile należy płacić. Milcząca kolejka posuwała się bardzo sprawnie. Kiedy stanęłam przed ladą, sprzedawczyni spojrzała na mnie pytająco i jakby z naciskiem. Odebrało mi mowę.

– Ile? – zapytała. Ponieważ nie uzyskała odpowiedzi, dodała ze zniecierpliwieniem: – ile chleba?

– Nie chcę chleba – wzruszyłam ramionami. – Chcę…

– Inne zakupy po pierwszej. Niech pani bierze, kochaniutka, później nie będzie.

– Ach, no to jeden… Chcę… Gdzie sołtys? – rzuciłam z determinacją, zdając sobie sprawę, jaki wywołuję zgrzyt w trybach tej sprawnej handlowej maszyny.

– Zaraz, proszę poczekać.

Po wyjściu ostatniego klienta zerknęła na zegarek i zwróciła się do mnie:

– W domu. O tej porze lubi coś przekąsić.

Pokręciłam przecząco głową.

– Może też być w szkole. Wybierał się tam dzisiaj.

– Jak trafić do szkoły? – zapytałam.

– To niedaleko. Trzeba dojść do kościoła, minąć plebanię i taki żółty dom. To Wąsików. Stamtąd będzie widać szkołę. Ale może niepotrzebnie pani będzie szła, czasem wystarczy mnie powiedzieć, o co chodzi. Jak mąż wyjeżdża, ludzie do mnie przychodzą.

– Nie, nie. Dziękuję za uprzejmość. – Schowałam do torby chleb i wyszłam ze sklepu. Sołtysowa mówiła coś jeszcze, ale nie dosłyszałam.

Powietrze było rozgrzane. Zapowiadał się upalny dzień. Po całonocnej podróży zaczęłam odczuwać znużenie. Walizka ciążyła. Świadomość tego, że nie mam tu miejsca, które mogłabym uważać za swój azyl, potęgowała zmęczenie. Szłam powoli w stronę kościoła. Wyróżniał się między niskimi domami. Zbudowany z czerwonej cegły, ze strzelistą wieżą, emanował powagą i dostojeństwem. Sacrum tego miejsca podkreślał niewielki cmentarz otoczony grubym murem. Plebania znajdowała się obok, wokół niej rozciągał się sad. Gałęzie drzew uginały się pod ciężarem dojrzewających owoców. Minęłam żółty dom Wąsików, boisko i zatrzymałam się przed budynkiem szkolnym. Drzwi otwarte były na oścież. Wewnątrz panował przyjemny chłód. Rosły mężczyzna w drelichowych spodniach uważnie przyglądał się pęknięciom na ścianach korytarza. Zapytałam o sołtysa. Ruchem głowy wskazał brązowe drzwi. Zapukałam. Przez chwilę panowała cisza, potem usłyszałam zirytowany głos:

– No co tam znowu?

Weszłam. Dwóch szpakowatych panów pochylało się nad dokumentami rozłożonymi na biurku.

– Dzień dobry – powiedziałam, zastanawiając się, który z nich jest sołtysem. Obaj jednocześnie podnieśli głowy.

– Ach, no widzi pan? Jest! – zawołał wyższy z nich i ruszył w moim kierunku. Jowialny i otwarty, wzbudzał zaufanie. – No, nareszcie! Przyjechała pani. I po kłopocie! – zwrócił się do drugiego, który przyglądał mi się w milczeniu, za to z mniej pewnym wyrazem twarzy. – Może pan spokojnie wracać i zapomnieć, że miał tu coś do zrobienia.

Niższy mężczyzna wyglądał na bardziej zrównoważonego. Przyglądał mi się z zastanowieniem.

– No dobrze – westchnął, zdejmując okulary. – Dogadajcie się państwo. Jeśli pani rzeczywiście przyjechała w tym celu, załatwimy formalności. – Wyszedł, nie spiesząc się. Z okna widziałam jeszcze, jak wsiada do samochodu i wyjeżdża przez szkolną bramę.

Spojrzałam pytająco na drugiego, który z zadowoleniem zacierał ręce.

– Proszę pana – zaczęłam, ale przerwał natychmiast, jakby w obawie, że powiem nie to, czego oczekiwał.

– Do końca nie wierzyłem. Naprawdę bardzo się cieszę! Dobrze, że pani przyjechała.

– Zaraz… właściwie, skąd pan mógł wiedzieć, przecież…

– Żeby mnie pani źle nie zrozumiała! Tak na sto procent to nie wiedziałem. Za to bardzo na to liczyłem. No i wreszcie! Ktoś tu panią przysłał?

– Nie, broń Boże! – zaprzeczyłam żywo. – Sama podjęłam tę decyzję.

– Tym bardziej jestem pani wdzięczny. Uważam to za poświęcenie. Brawo! Dzielna z pani dziewczyna.

– Poświęcenie? Nie. Żal mi dzieci, które ponoszą konsekwencje decyzji podjętych przez dorosłych. Jeśli tylko mogę coś zrobić, by poprawić ich sytuację, robię to.

– O! I to się nazywa powołanie! Takich ludzi nam potrzeba, tymczasem jest ich coraz mniej. Każdy pilnuje tylko czubka własnego nosa. Niech pani pomyśli, nikt się nie spodziewał. Odeszła nagle i postawiła nas w takiej sytuacji. No, ale my tu gadu, gadu, a pani pewnie zmęczona. Pojedziemy do domu, odświeży się pani. Żona z pewnością wyszła już ze sklepu i dobry obiad szykuje.

– A czy żona wie?

– A jakże! I cieszy się! Na początku trochę się przestraszyła. Ale wytłumaczyłem jej, że jak kto razem mieszka, to jakby swój w rodzinie. Pokój będzie na wrzesień gotowy. I tak stał pusty. To miło, że ktoś w nim zamieszka. Zawsze to jakieś urozmaicenie w naszym pustym domu.

Wyszliśmy z budynku. Sołtys wyjął pęk kluczy i przez chwilę manipulował przy zamku.

– O, widzi pani? Trzeba wiedzieć, które klucze do czego. Dyrektor na wakacje wyjechał. Teraz ja tu cały gospodarz. Ale my wszyscy we wsi jesteśmy jak jedna wielka rodzina.

Dom sołtysa okazał się przestronny i słoneczny. Przyjemnie było wziąć prysznic i przebrać się w świeżą sukienkę. Obiad upłynął w miłej atmosferze. Pani domu krążyła między kuchnią a salonem, z gracją obnosząc obfite wdzięki. Kawę piliśmy w ogrodzie, rozmawiając o wszystkim i niczym. Położyłam się wcześniej. Następnego dnia czekała mnie powrotna podróż. Umówiłam się, że przyjadę w ostatnich dniach sierpnia. Wtedy jeszcze nie wiedziałam, jak bardzo różnią się plany dyktowane przez życie od moich własnych.

II

To było rok temu. Siedziałam na parapecie w kuchni i obserwując krzątającą się matkę, wyjadałam z puszki solone orzeszki. Trudne tematy zwykle czymś zagryzałam.

– Nie rozumiem – powiedziała, wzruszywszy ramionami mama – po co ci była ta cała filologia, kiedy teraz w takim miejscu chcesz pracować.

– Ale w jakim, mamo? Dobre jak każde inne.

– Nie lepiej to do szkoły iść, polskiego uczyć? Pomyśl, dwa miesiące wakacji. A w Domu Dziecka piątek, świątek praca i jeszcze w nocy będziesz miała dyżury. Młodzież też trudna. Ot, użeranie się dniami i nocami. Nic więcej. Nie znajdziesz czasu, żeby za mąż wyjść, swoje dzieci chować, tylko nad obcymi będziesz się trzęsła.

– Bo widzisz, mamo, to są dzieci, nad którymi nie ma kto się trząść.

– Ach tak. To oczywiście musisz być ty. Zrobisz, jak zechcesz. I tak nigdy mnie nie słuchałaś.

– Masz tendencję do uogólniania wszystkiego. Mogę ci przytoczyć wiele sytuacji, w których cię posłuchałam.

– I co? Źle na tym wyszłaś?

– Dobrze, dobrze na tym wyszłam. Ale pozwól mi czasem zadecydować o sobie. Jestem już dorosła.

Zatrudniłam się na początku września. Pod moje skrzydła trafiły dorastające dziewczyny i wiele razy gryzłam się w język, chowałam problemy głęboko do kieszeni, by uniknąć tryumfalnego „a nie mówiłam?” Mimo wszystko polubiłam moje podopieczne i zawsze stawałam do obrony, gdy słyszałam na ich temat jakieś niepochlebne słowo.

Zbliżały się święta Bożego Narodzenia. Czas złota i czerwieni, tajemnic i zapachów. Klimatyczny, nastrojowy, kiedy bardziej niż zawsze kochamy, myślimy, pamiętamy o innych. W tym właśnie czasie pojawiła się ona.

Stała w drzwiach blada i delikatna na tle czarnej dyrektorskiej marynarki. W kącikach oczu czaiły się jeszcze, a może już, dwie wilgotne kropelki. Długie, proste włosy w kolorze dojrzałej pszenicy opadały ciężko na szczupłe plecy i ramiona. Nie wiem, czy więcej było w niej smutku, czy lęku. Wyglądała jak spłoszona sarna.

Siedziałam na czerwonym dywanie stanowiącym doskonałe tło dla okazałej choinki i wyjmowałam z pudełek świecidełka. Dziewczynki stroiły drzewko, szczebiocząc i podśpiewując kolędy. Teraz wszystkie patrzyłyśmy w kierunku drzwi.

Nie pasowała do tego miejsca. Tak bardzo, jak Boże Narodzenie nie pasowało do samotności i porzucenia wypełniającego budynek. Otrząsnęłam się z pierwszego wrażenia. Wstałam z podłogi i podeszłam do niej. Byłam tak samo bezradna jak ona. Boże – pomyślałam – nie musiałeś jej tego robić.

– Chodź, Sarenko – powiedziałam tylko. Zaprowadziłam ją do kącika przy oknie, gdzie stało wolne łóżko. Tam zapłakałyśmy obie.

Pojawienie się Sarny zburzyło mój wewnętrzny spokój, harmonogram dnia, hierarchię ważności wszystkich spraw, stabilizację uczuć i emocji. Odebrało mi wiarę w ludzi i utwierdziło w przekonaniu o braku sprawiedliwości.

Śmierć jest silna. Pokonała miłość łączącą najbardziej przywiązane do siebie istoty – matkę i córkę. Prócz siebie nie miały nikogo. Matka zostawiła jednak coś, co zapełniło mi spokojne dotąd noce – parę słów mogących zmienić obecny los dziewczynki.

Sarna miała ojca. Była owocem burzliwej miłości, która zgasła równie szybko, jak się rozpaliła. Nie wiedział o istnieniu córki. Ona znała tylko jego imię i nazwisko.

W mojej głowie zrodził się plan, który postanowiłam za wszelką cenę zrealizować.

Zawsze uważałam, że los jest ślepy jak kret i wszystko, co nam ofiaruje, to dzieło przypadku. Gdyby ojciec Sarny nie przyczynił się w znaczący sposób do rozwoju wsi, nie szukał innowacyjnych rozwiązań w gospodarce, pewnie nie pojawiłaby się o nim informacja w prasie, ja natomiast nie wiedziałabym, że pełni zaszczytną rolę sołtysa.

Teraz, wtulona w kąt przedziału drugiej klasy, wracając z wizyty, po której tak wiele oczekiwałam, wiozłam bagaż niepokoju i pytań, na które bezskutecznie szukałam odpowiedzi.

Skąd wiedział o moim przyjeździe? Dlaczego moja obecność uspokoiła drugiego mężczyznę znajdującego się w szkole i jakież to formalności zamierza ze mną załatwiać? Jak sołtys dowiedział się o istnieniu córki? Czy utrzymywał kontakt z jej matką? Dlaczego stwierdził, że nagłym odejściem postawiła nas w trudnej sytuacji? „Nas” to kogo? Jego i żonę? Czy oczekujący wolny pokój w domu sołtysa jest jednoznaczny z zabraniem na stałe Sarny?

Postanowiłam wyjaśnić wszystko podczas kolejnej wizyty.

Zanim otrzymałam urlop, załatwiłam niezbędne dokumenty uprawniające do spędzenia go z Sarną. Dziewczyna pierwszy raz od utraty matki naprawdę się cieszyła. Nie wiedziała jeszcze, jakie mam wobec niej plany. Postanowiłam dawkować te informacje.

III

Koniec sierpnia w mieście wygląda zupełnie inaczej. Tutaj snuł się leniwie babim latem, pachniał sianem i ziemią. Sarna szła obok mnie w milczeniu, na jej skupionej twarzy malowały się emocje.

– Nie denerwuj się. Może są trochę dziwni, ale czekają na ciebie i naprawdę się cieszą. Przygotowali ci nawet pokój. I wiesz co? Mają takiego śmiesznego kundla, na pewno zaprzyjaźnisz się z nim. A ogród? Nie widziałaś pewnie tak dużego…

– Co ona robi?

– Pracuje w sklepie.

– Nie, nie. Ona jest tam – powiedziała, wskazując kogoś wzrokiem.

Podążyłam za jej spojrzeniem, nie dostrzegłam jednak nikogo. Poruszyła się jedynie zasłonka zawieszona w drzwiach znanego mi już domu. Spojrzałam pytająco na Sarnę, ale tylko wzruszyła ramionami. Nie zamieniłyśmy więcej ani słowa. Kiedy zza wzgórza wyłoniła się wieża kościoła, zatrzymałam się.

– Już niedaleko.

Sarna złapała mnie za rękę.

– Nie chcę tam iść. Jeszcze nie teraz, nie jestem gotowa!

Kto właściwie dał mi prawo, bym decydowała o jej losie? To były moje plany i moje marzenia. Chciałam, by znalazła się w prawdziwym domu, u boku ojca, ale tak naprawdę nie wiedziałam, czy ona tego pragnie. Jaką mam gwarancję, że sołtys będzie dobrym, odpowiedzialnym, a w dodatku kochającym ojcem? A jego żona? Czy okaże jej ciepło, matczyną miłość? Sarna jest dziesięć lat młodsza ode mnie. I to właśnie ona musi podjąć pierwszą dojrzałą decyzję.

– Posłuchaj, nie musimy tam iść. Ani teraz, ani nigdy. Będzie to zależało wyłącznie od ciebie.

– To nie tak. Chcę poznać mojego ojca. Ale daj mi jeszcze chwilę, proszę.

Mogłam jedynie domyślać się, jakie to dla niej trudne.

– Dobrze. Poczekaj tu. Możesz wejść do kościoła, tam panuje nastrój, który może ci teraz odpowiadać. Porozmawiam najpierw z twoim ojcem, myślę, że jemu też nie jest łatwo. Pomyśl, co on teraz przeżywa. Ty przynajmniej wiedziałaś, że go masz.

Ruszyłam. Kiedy się obejrzałam, Sarna stała jeszcze przed wejściem, odprowadzając mnie wzrokiem. Uniosła dłoń i poruszyła nieznacznie palcami.

W domu sołtysa nie zastałam nikogo. Postanowiłam pójść do szkoły, gdzie spodziewałam się go spotkać. Mijając kościół, zajrzałam do środka. Ponieważ nie dostrzegłam tam Sarny, poszłam sama.

Szkoła była otwarta. Skierowałam się od razu do gabinetu dyrektora, drzwi otworzyły się, zanim zdążyłam położyć rękę na klamce.

– Witam panią, zapraszam do środka. Ja już wszystko wiem od kolegi sołtysa i jako dyrektor tej placówki bardzo się cieszę. Proszę, zechce pani spocząć, bo czeka nas kilka papierków do wypełnienia. Ale oto i sołtys przyjechał. No chodź, chodź – powiedział do niego. – Umowę tylko z panią podpiszę i możesz ją sobie zabierać. Muszę powiedzieć – zwrócił się do mnie – że bardzo przejął się tym pokojem dla pani i na pewno nie może się teraz doczekać, kiedy go wreszcie pokaże.

Dyrektor mówił bez przerwy. Im więcej słów padało z jego ust, tym mniej rozumiałam. Może inaczej: tym bardziej uświadamiałam sobie, że doszło do jakiegoś gigantycznego nieporozumienia. Do gabinetu wsunęła głowę kobieta w średnim wieku.

– Proszę, pani Jadziu, niechże pani wejdzie – zachęcił ją. – To nasza matematyczka, a jednocześnie zastępczyni, Jadwiga Drzewińska – poinformował mnie, a następnie zwrócił się do niej: – Pani Jadziu, przedstawiam świeży nabytek, prawda, że uroczy? Nasza nowa polonistka.

Zerwałam się z miejsca. Automatycznie uścisnęłam dłoń pani Jadzi, patrząc jednocześnie na sołtysa błagalnym wzrokiem. Ten jednak zdawał się być niezmiernie zadowolony z sytuacji. Pani Jadzia zamieniła dwa słowa z dyrektorem, obdarzyła mnie kwaśnym uśmiechem i wyszła.

Uznałam za stosowne przerwać czym prędzej to zamieszanie, przede wszystkim jednak chciałam porozmawiać z sołtysem.

– Przepraszam, czy może pan wyjść ze mną na chwilę?

– Już, już, zaraz panią uwolnię – wtrącił się dyrektor. – Musimy najpierw podpisać umowę. To potrwa jeden moment. Muszę w południe być w kuratorium. Kawał drogi przede mną, trzeba się więc pospieszyć.

Zadzwonił telefon. Dyrektor podniósł słuchawkę, ja tymczasem bezceremonialnie wypchnęłam zdumionego sołtysa za drzwi.

– Muszę z panem porozmawiać – syknęłam. – Nie wiem, w co mnie pan wrabia, nie mogę podpisać żadnej umowy! Ja mam pracę.

– Zaraz, nie bardzo rozumiem. Wydawało mi się ostatnim razem, że pani na wszystko się zgodziła. Na pracę i na wynajęcie u nas pokoju. To po co pani tu przyjechała?

– Jak to po co?! – oburzyłam się. – Przywiozłam pańskie dziecko!

– Co takiego? Jakieś żarty?

– Żarty! Uważa pan, że jechałam tyle kilometrów, żeby sobie z panem pożartować!

– I kto tu kogo wrabia? Jak pani śmie!

Dyrektor wyjrzał z gabinetu.

– Słyszałeś coś podobnego?! – zagrzmiał sołtys. – To niezrównoważona osoba. Co za tupet!

Dyrektor przeniósł wzrok z rozjuszonego sołtysa na mnie. Drżałam jak w febrze.

– Uspokój się! – ostro go upomniał. – O co tu, do licha, chodzi? Możemy wreszcie przejść do rzeczy? – zwrócił się do mnie.

– To oszustka, szantażystka! – Twarz sołtysa przypominała dojrzały pomidor.

– Zamknij się, na miłość boską! – zirytował się dyrektor. – Czy pani może mi wyjaśnić…

– Nie słuchaj jej! To jakieś brednie. Niech no tylko moja żona się dowie.

– Przecież wie… – jęknęłam.

– Jasna cholera! Była pani u mojej żony?!

 – Przestań, do cholery! – podniósł głos dyrektor. – A pani wytłumaczy, o co chodzi.

– Panie dyrektorze, nie wiem, czy mogę. To bardzo osobista sprawa.

– Zapewniam cię, że to jakaś bzdura – powiedział sołtys, po czym opadł ciężko na krzesło i złapał się za serce.

– To nie bzdura – zaprotestowałam. – Czy pan nazywa się Wojciech Roszek?

– Tak! Tak właśnie się nazywam. I co z tego?

– Pamięta pan, gdzie odbywał służbę wojskową?

– Kto by tego nie pamiętał?

Wyjęłam z torebki fotografię młodej kobiety.

– Czy przypomina pan sobie tę panią?

– Wie pani… Był tam jakiś przelotny romans. Ale ta dziewczyna? Hm…

– Zna ją pan?

– No, chyba znam… To znaczy… Znałem. Czy ja wiem? Wszystkie one podobne do siebie… Stare dzieje. Nawet nie pamiętam jej imienia.

– Ta kobieta jest matką pańskiego dziecka. Ma pan córkę. Piętnastoletnią. Ona przyjechała tu razem ze mną. Niestety, jej matka zginęła w wypadku. Teraz pan jest jej jedynym opiekunem. Jest pan jej ojcem.

Zapadła cisza. Przez chwilę patrzyliśmy na siebie. Słychać było tylko muchę tłukącą się o szybę. Dyrektor zerknął na zegarek, potem sięgnął do szafki po trzy pękate kieliszki i butelkę koniaku.

– Dobrze nam to zrobi, a do kuratorium i tak już nie zdążę – mruknął.

– Skąd wiadomo, że moja… Boże, co ja mówię. Zauroczyła mnie wtedy ta dziewczyna. Tylko ona na wieś nie chciała. Za nic na świecie! Nie wyobrażała sobie takiego życia… Gdzie ona jest? Ta córka gdzie jest? – zapytał zachrypniętym głosem.

– Zostawiłam ją przy kościele. Potrzebowała trochę czasu, żeby odzyskać równowagę. To dla niej silne przeżycie.

– Boże! – westchnął sołtys i ukrył twarz w dłoniach. – Dlaczego ona mi tego nie powiedziała?!

– Wyjechał pan. Nie zdążyła. A potem już nie chciała.

– Wyszła za mąż?

– Nie.

– Skąd pani ją… Dlaczego jej córka jest teraz z panią? Jest pani krewną?

– Ona nie ma żadnych krewnych. Trafiła do Domu Dziecka. Pracuję tam.

– Myślę, że rozsądnie byłoby zabrać ją spod tego kościoła. Jeszcze gdzieś sobie pójdzie i będzie kłopot – wtrącił dyrektor.

– Co ja powiem żonie?! – zastanawiał się sołtys i wbił we mnie przerażone spojrzenie.

– Prawdę – odpowiedziałam.

– Prawdę. I myśli pani, że będzie zachwycona? – mruknął z przekąsem.

Wzruszyłam ramionami. Przez chwilę próbowałam wczuć się w rolę sołtysowej, ale wyobraźnia odmówiła posłuszeństwa.

– A pan – zapytałam – czy pan jest zachwycony?

Nie odpowiedział.

Wyszliśmy z budynku. Samochód sołtysa stał przy bramie.

Wzrok powoli przyzwyczajał się do panującego półmroku kościoła. Zapach przypominał dzieciństwo. Uświadomiłam sobie, że wszystkie kościoły pachną tak samo. Posadzka odpowiadała krokom głuchym echem. Rozejrzałam się. Sarny nie było. Sołtys spojrzał na mnie pytająco. Ruchem głowy wskazałam mu wyjście. Dziewczyna biegła drogą, unosząc tumany kurzu. Na nasz widok przystanęła w pewnej odległości. W ręku trzymała połówkę chleba, z którego wyskubywała palcami miękki środek. Automatycznie spojrzałam na zegarek. Było tuż po południu, o tej porze sołtysowa sprzedawała chleb. Sarna była więc w sklepie. Podeszliśmy bliżej.

– Przepraszam – mówiła zdyszana. – Chciałam wrócić wcześniej, ale zatrzymała mnie pani w sklepie.

Sołtys jęknął.

– Sarno – zaczęłam i głos uwiązł mi w gardle. – Myślę, że zostawię was przez chwilę samych.

Wyszłam na drogę. Wolnym krokiem udałam się w kierunku stawu prześwitującego między drzewami tuż za plebanią. Usiadłam na pożółkłej trawie, opierając się o szorstką korę rosnącego obok drzewa. Miałam pustkę w głowie. Noc spędzona w pociągu, nadmiar porannych wrażeń dawały znać o sobie. Przymknęłam oczy. Żaby rezygnowały z szerokich, rozgrzanych słońcem liści i z głośnym pluskiem wskakiwały do wody. Z przyjemnością poddawałam się delikatnym muśnięciom wiatru, wsłuchiwałam w odgłosy szczekających psów, traktorów pracujących w polu. Wszystko było jakby poza mną, dalekie i nierealne. Niedługo wyjadę stąd, wrócę do swojego miasta, prawdopodobnie nigdy już nie ujrzę tej wsi, tego stawu, Sarny… Sercem targnęło coś nagle. Zatęskniłam boleśnie na samą myśl, że ona zostanie wśród obcych przecież ludzi, będzie musiała nauczyć się tu żyć, mieszkać.

– Widzę, że nie uczestniczy pani w rodzinnej scence – usłyszałam za plecami głos dyrektora. Zupełnie o nim zapomniałam!

– Prawda, że tu ładnie? – Rozejrzał się z lubością. – Mamy też jezioro. O tam, widzi pani ten zameczek? To zaraz za nim. Tam dalej to już lasy. A jakie grzyby! Lubi pani zbierać grzyby?

– Grzyby? Nie wiem. Tak, chyba tak. Dawno nie zbierałam.

– No widzi pani… Jagody też są. I powietrze zdrowe, i spokój. Nie to, co w mieście.

– Reklama, jakby miał pan co najmniej gospodarstwo agroturystyczne – roześmiałam się.

– E tam, gospodarstwo. Kłopot mam, ot co!

– Nie rozumiem.

– Ano, jak pani tu ubiegłym razem była, sołtys myślał, że jest pani nową nauczycielką. Ucieszył się, od razu do mnie zadzwonił. Szukaliśmy polonistki. Poprzednia do córki, do miasta się wyniosła. Druga nauczycielka na emeryturę przeszła. Biologii i chemii uczyła. I nikt na ich miejsce nie przyszedł. Teraz chcą szkołę zamknąć, żeby młodzież do miasta dojeżdżała. A to daleko, autobus szkolny nie przyjedzie, tylko pekaesem trzeba. Rodzice za nic nie chcą się zgodzić. Nie ma się co dziwić. Tu szkołę na miejscu mieli, wygodnie było i koszty mniejsze. Ta, co na emeryturę teraz poszła, przyrzekła, że wróci na jakiś czas, dopóki trzeba będzie, dokąd polonistki nie znajdziemy. Wieś daleko od wszystkiego, nikt tu nie chce na stałe zamieszkać. Młodym nudno, starzy wykruszają się, przyjdzie nam szkołę zamknąć. A najgorsze jest to, że teraz mamy nóż na gardle. Pani okazała się kimś innym, niż przypuszczaliśmy, w kuratorium myślą, że u nas sprawa rozwiązana, a rok szkolny za pasem. Rodzice zębami na mnie zgrzytają, że nauczyciela nie potrafię znaleźć. A co ja mogę? Na siłę przywlokę i w klasie zamknę? A pani jakie ma wykształcenie? – zapytał niby od niechcenia, ale widziałam, jak strzygł uszami.

Zawahałam się. Mój wyuczony zawód jak ulał pasował do potrzeb szkoły, ale sama myśl, że miałabym utkwić na tej zabitej dechami wsi, wydała mi się paradoksalna.

– No cóż… – grałam na zwłokę.

– Jeśli pracuje pani z młodzieżą, to może pedagogika – zachęcał do wynurzeń z nadzieją w głosie.

– Skończyłam filologię polską – wypaliłam.

– Boże wielki! – krzyknął tak, że aż podskoczyłam. – Przecież tego właśnie nam trzeba! Z nieba pani spadła!

– Zaraz, z jakiego nieba? Wcale panu nie spadłam! Przyjechałam z córką sołtysa. Nie chcę tu pracować. W dodatku jestem na urlopie i zamierzam odpocząć. Chodźmy, czekają na nas.

Szliśmy w milczeniu. Za plecami słyszałam posapywanie. Opanowały mnie jakieś bezsensowne wyrzuty sumienia. Odnosiłam wrażenie, że dyrektor ma do mnie żal. Może powinnam zostać, ratować młodzież, rodziców, dyrektora, cały świat! Trudno, nie jestem Matką Teresą, mam swoje życie, plany.

Sołtys z Sarną siedzieli na murku. On opowiadał coś, żywo gestykulując. Uśmiechała się, obserwując czubki swoich butów śmigających na przemian. To machanie nogami pomagało jej widocznie zapanować nad zdenerwowaniem, które wciąż jej nie opuszczało.

Na nasz widok podnieśli się i ruszyli w naszym kierunku.

– No jak tam, tatuś? – zagadnął dyrektor i poklepał sołtysa po ramieniu.

– Długo was nie było – zignorował pytanie sołtys.

– Ach, próbowałem namówić naszego gościa na dłuższy pobyt. W końcu ma urlop. Wyobraź sobie, pani znakomicie pasowałaby do rozwiązania naszej trudnej sytuacji. Jest polonistką.

– Co za zbieg okoliczności! Nie wszystko więc stracone. Przypuszczam, że pani zostanie.

Nabrałam powietrza, ale zaraz je wypuściłam, sołtys bowiem, wylewając potok słów, nie zamierzał dopuścić mnie do głosu.

– Droga pani, ja jako sołtys tej wsi proszę, błagam, niechże pani ratuje szkołę. Wiem, że stać panią na taki gest. Przecież sama pani mówiła, że jeśli może pomóc dzieciom, robi to bez wahania. O, Sarna jest tego dobrym przykładem. Skłonność do poświęceń to piękna cecha. Nikt nie oczekuje od pani pozostania tu na stałe. Ale choćby podczas urlopu, akurat teraz rok szkolny się zacznie. Jeśli będzie polonistka, nikt nie skaże młodzieży na dojeżdżanie do miasta. Potem coś się wymyśli. Może kogoś znajdziemy w tym czasie. No i Sarnie raźniej będzie przy pani.

Wszyscy patrzyli wyczekująco. Spojrzałam na dziewczynę. W jej oczach malowało się napięcie.

– Ale… – zaczęłam.

– Chryste Panie! – jęknął nagle sołtys ze wzrokiem utkwionym w przestrzeń ponad naszymi głowami.

Wszyscy zgodnie spojrzeliśmy w tamtym kierunku. Drogą sunęła zwalista postać sołtysowej. Do piersi tuliła naręcze kwiatów. Na widok męża wyraziła zdziwienie:

– Ty tutaj, kochasiu? Nie spodziewałam się. Myślałam, że w szkole z dyrektorem jesteś, a wy tu razem. Szłam właśnie z kwiatami do ołtarza. W tym tygodniu moja kolej świeże do wazonów wstawić. A proboszcz pilnuje! Zaraz z ambony wstydu człowiekowi narobi. O, moja mała! – na twarzy sołtysowej rozlał się szeroki uśmiech na widok Sarny. – I co? Znalazłaś tatusia?

– Tak… – niepewnie odezwała się Sarna. – Jest tutaj.

Sołtysowa wbiła przeszywający wzrok w dyrektora.

– Ty?! – Jej wskazujący palec oskarżycielsko zawisł w powietrzu na wysokości pępka dyrektora, który cofnął się pod tym sugestywnym naporem. Patrzyłam na sołtysa, którego twarz wydawała się zielona.

– A skąd! – zaperzył się dyrektor. Czując bliską awanturę, odwrócił się na pięcie i szybkim krokiem podążył w kierunku szkoły.

Sołtysowa rozejrzała się i nie mając innego mężczyzny w zasięgu wzroku, pokręciła z dezaprobatą głową.

– Jak tak można, własnego dziecka się wyprzeć! Pewnie jest ci przykro – zwróciła się do Sarny.

– Nie, nie – zaprzeczyła żywo, łapiąc sołtysa za rękaw. – Pani się pomyliła. To jest mój tato.

IV

Okazuje się, że można żyć obok życia, myśleć obok rozumu, czuć obok własnego, głębokiego ja. To, co wydarzyło się w ciągu ostatniego miesiąca, dla mnie pozostanie na zawsze przedziwnym snem, który realizował się gdzieś poza mną, bez mojego udziału. Byłam bezwolną kukłą, za którą ktoś mówił, słuchał, patrzył, decydował. Znalazłam się w jakimś innym wymiarze emocji, uczuć i działania.

Spędziłam w domu sołtysa dwa dni. Wraz z nim i Sarną przeżyłam wszystkie stany emocjonalne sołtysowej w obliczu nowej dla niej sytuacji. Pojawienie się dziewczyny wywołało najgwałtowniejsze kataklizmy świata: burze z piorunami, nawałnice, powodzie łez, gęste mgły półświadomości, wreszcie trzęsienie ziemi. Po tym nastąpiła cisza, przerywana jedynie echem groźnych pomruków. Sołtys udał się do miasta, by dopełnić niezbędnych formalności związanych z prawną opieką nad córką. Sarna zamieszkała w domku o jaskrawoczerwonym dachu, zajmując pokój, który miał być przeznaczony dla nauczycielki języka polskiego.

Świadomość pustki po jej wyjeździe nie dawała mi spokoju. Przed sobą miałam urlop, z którym nie bardzo wiedziałam, co zrobić, potem powrót do pracy kojarzącej się teraz jedynie z bolesną nieobecnością istoty, której dotąd byłam potrzebna. Może brak rodzeństwa sprawił, że traktowałam ją jak młodszą siostrzyczkę oczekującą ode mnie troski i miłości. Ostatniego dnia sierpnia obudziłam się z niewyraźnym wspomnieniem dziwnego snu, wywołującego stan niepokoju i niepewności. Była w nim kobieta z małego domku na skraju wsi, o indiańskich rysach i długich włosach. Tańczyła wokół rozpalonego na podwórku ognia. Nagle zatrzymała się i spojrzała na mnie.

– Wracaj – powiedziała.

W ciągu godziny spakowałam niezbędne rzeczy, tłumacząc jednocześnie mamie, dokąd jadę i po co.

Pierwszego września o godzinie dziewiątej rano stałam w niedużym gronie nauczycieli wiejskiej szkoły, przyjmując na siebie obowiązki polonistki. Na szczęście nie została jeszcze podjęta decyzja o przeniesieniu gimnazjalistów do miasta.

Dyrektor wezwał mnie do siebie natychmiast po uroczystości.

– Dziękuję – powiedział, ściskając mi dłoń.

– Czy przewidział pan dla mnie jakiś pokój? Chciałabym gdzieś rozpakować swoje rzeczy – powiedziałam, kierując wzrok na stojącą w kącie gabinetu pękatą walizkę.

– Postanowiłem przekazać pani mieszkanie służbowe po poprzedniczce. Przygotowałem już klucze i za chwilę tam pojedziemy. Przykro mi, ale sołtys miał do dyspozycji tylko jeden pokój, a ten, jak pani wiadomo, jest zajęty.

Podróż nie trwała długo. Zatrzymaliśmy się kilkaset metrów od szkoły, na samym końcu wsi. Dalej ciągnęła się kręta droga, prowadząca do lasu i nad jezioro. Na tle leśnej ściany widniały mury zameczku. To wszystko tworzyło bardzo malowniczą kompozycję. Domek był niewielki, otoczony zarośniętym ogródkiem. Furtka skrzypiała przeraźliwie. Skrzywiłam się.

– Lepiej niech skrzypi – powiedział dyrektor. – Tu nie ma dzwonka.

Przeszliśmy ścieżką prowadzącą do ganku. Pokonaliśmy cztery wyszczerbione schodki i dyrektor kluczem sporych rozmiarów otworzył drzwi wejściowe. Uderzył nas zapach dawno niewietrzonego mieszkania. Znaleźliśmy się w korytarzu. Na każdej z trzech ścian znajdowały się drzwi. Te z lewej strony prowadziły do kuchni. W kącie stała kuchenka, obok zlewozmywak. Prócz tego nie było żadnych sprzętów. Drzwi środkowe wiodły na strych. Pod nimi usytuowana była niewielka łazienka, wyraźnie zaadaptowana z byłej komórki. Prawe otwierały się na wąski przedpokój prowadzący do dwóch pokoi. Jeden z nich nadawał się na salon, drugi, mniejszy, mógł pełnić rolę sypialni. Z salonu wychodziło się na oszkloną werandę, zawaloną w tej chwili stosami rupieci. Spojrzałam pytająco na dyrektora.

– To się usunie – powiedział prędko. – Nie sądziłem, że ktoś tu zamieszka, dlatego dom nie jest przygotowany. Ale proszę się nie przerażać, pomożemy pani jakoś się zagospodarować.

Obrzuciłam wzrokiem puste pokoje, nagie okna, zniszczoną podłogę. Z brudnych ścian sterczały gwoździe po obrazach poprzedniej lokatorki. Wszystko to sprawiało przygnębiające wrażenie. Myśli powędrowały do przytulnego pokoiku, w którym spędziłam dotychczasowe życie. Zaczęłam żałować podjętej decyzji. Ach, z jaką przyjemnością wypiłabym teraz filiżankę kawy, tymczasem nie miałam nawet na czym usiąść.

– Nie ma żadnych sprzętów – jęknęłam.

– Jeszcze dzisiaj coś dla pani znajdziemy. Proszę się nie martwić. Wrócę teraz do szkoły i wykonam parę telefonów. W tym czasie może pani trochę się rozejrzeć po domu i ogrodzie. Tu są klucze. Radzę nie zostawiać otwartych drzwi.

– Dlaczego? – zdziwiłam się. – Mam zamykać drzwi, wychodząc do ogrodu?

– Wie pani, dzikie koty mogą się tu kręcić albo pies jakiś zabłąkać, jak to na wsi.

Wzruszyłam ramionami. Dużo dałabym za jakąś żywą istotę, niechby to nawet był kot.

Ogród nie był duży, otaczała go druciana siatka, przy której rósł gęsty, dawno nieprzycinany żywopłot. Przed domem rosła trawa, przy ganku kilka krzaków róż. Po lewej stronie znajdowała się drewniana, ale solidna komórka. Ucieszyłam się na widok drzew owocowych z tyłu domu. Pod oknami sypialni odkryłam wiśnię obciążoną jeszcze czarnymi, przejrzałymi owocami. Wszystko wymagało pracy i wyraźnie czekało na moje ręce. Usiadłam na ganku i ukryłam twarz w dłoniach. Nagle usłyszałam chrzęst żwiru pod ciężkimi krokami. Uniosłam głowę, jednak z tej pozycji nie mogłam nic dostrzec. Drogę zasłaniał wysoki żywopłot. Podniosłam się i podeszłam do furtki. Nie było nikogo. Być może było to tylko złudzenie. Dom oddalony był od wsi. W najbliższym sąsiedztwie stała szkoła, za nią mieszkali Wąsikowie. Ktoś jednak mógł przechodzić drogą w kierunku zameczku, za którym rozciągał się las i jezioro. Wróciłam na ganek. Ciepło wrześniowego popołudnia działało kojąco.

Nie wiem, ile czasu spałam oparta plecami o nagrzaną ścianę budynku. Obudził mnie dźwięk zbliżającego się samochodu. Wyjrzałam na drogę. Tumany kurzu wzbijały się, ograniczając widoczność. Przed furtką zatrzymała się ciężarówka. Z szoferki wyskoczył sołtys i kierowca. Spod plandeki wynurzyła się czupryna, a potem reszta mężczyzny w drelichowym ubraniu.

– Przywieźliśmy trochę mebli, żeby pani nie musiała spać na podłodze – oznajmił sołtys i uśmiechnął się szeroko. – Takie tam podstawowe sprzęty, na razie do jednego pokoju. Zanim się pani na dobre urządzi, trzeba będzie ściany pomalować i z podłogą coś zrobić. Moja żona firankę i jakieś zasłonki dała. Zawsze to przyjemniej będzie i nikt do okien nie będzie zaglądał.

– A kto tu ma zaglądać – obruszyłam się. – Tu żywego ducha nie ma.

– Może jest, a może nie ma – zauważył filozoficznie sołtys – a firanka jak wisi, to zaraz inaczej dom wygląda. Panie Ociepek! – zawołał w kierunku mężczyzny w drelichach. – Wnoś pan te rzeczy do środka.

– Skąd to wszystko? – zapytałam, obserwując uwijającego się Ociepka i kierowcę.

– A, po ludziach się pozbierało. Każdy ma coś niepotrzebnego w domu albo na strychu. O, ten pokój też trzeba pomalować – powiedział, rozglądając się po sypialni, sołtys. – Ale to po kolei. No, lecimy! U Ociepka wykopki, a ja od roboty go wyrwałem. Ale dwoje dzieciaków w szkole ma, to nie protestował, żeby zostawić pole i nauczycielce się przysłużyć.

Przez chwilę patrzyłam za odjeżdżającą ciężarówką, potem zamknęłam dom i ruszyłam do jedynego we wsi sklepu.

Sołtysowa zliczała coś na kartce. W kobiecie przed ladą rozpoznałam mieszkankę małego domku na skraju wsi. Miała długą spódnicę i bose stopy. Jej włosy opadały luźnym warkoczem na plecy. Surowe rysy i badawcze oczy pozwalały przypuszczać, że jest w niej jakaś głębia, mądrość niedostępna przeciętnym mieszkańcom wsi. Intrygowała mnie. Skinęłam głową na powitanie. Odpowiedziała tym samym gestem. Kiedy wyszła, sołtysowa nachyliła się, wylewając na ladę zawartość dekoltu, i szepnęła konspiracyjnie:

– Lepiej z nią nie zaczynać, kochaniutka. Ludzie we wsi mówią, że to szamanka. Ja tam nie wiem, ale podobno potrafi człowieka na wylot przejrzeć.

– Nie mam nic do ukrycia – roześmiałam się. – Rzeczywiście, oryginalna osoba. Skąd Indianka we wsi?

– Nikt tego nie wie. Ludzie wolą nie wiedzieć i nie pytać. Ona tu z nikim nie rozmawia, to i my trzymamy się z daleka.

– Musi się czuć bardzo samotnie. A najgorsza samotność to ta wśród ludzi.

– E tam, samotnie, kochaniutka. Jakby chciała, to sama zagadałaby, choćby o pogodzie. Ale ona głowę wysoko nosi, jakby wiedziała już wszystko i świat nie miał przed nią tajemnic. Z głupim Maniem tylko gada.

– Z głupim Maniem?

– Tak go nazywają. Głupi Manio. Delikatniej mówiąc, dziwak z niego. Taki tam wsiowy głupek. On zachodzi często do niej, zawsze coś do jedzenia dostanie. Ale od Mania niczego dowiedzieć się nie można, kochaniutka, bo on głuchy jak pień i niemowa. Mówią, że na wojnie słuch i rozum stracił. Może to i prawda, chociaż widzę czasami, jak do miasta jeździ. Wtedy co najmniej tydzień go nie ma. Ale zawsze wraca, to może on nie taki głupi.

– A co u Sarny? – zmieniłam temat.

– A nic – wzruszyła ramionami. – Koleżanek żadnych jeszcze nie ma, to chodzi gdzieś sama, znika na całe dnie. Czasem z ojcem gdzieś się wybierze. A jak pada, to czyta książki jedną po drugiej. Ech! Wzrok tylko psuje. Ale teraz do szkoły pójdzie, to jej głupoty nie będą chodziły po głowie.

– Niech czyta. To jej nie zaszkodzi.

– A co tam z tych książek będzie miała! Czas traci i tyle. Ale co mam, kochaniutka, podać? Bo my gadu, gadu, a ja sklep powoli muszę zamykać.

Zrobiłam zakupy według listy, podziękowałam za podarowaną firankę i opuściłam sklep.

Niebo pociemniało. Nad lasem gromadziły się czarne chmury i płynęły powoli w kierunku wsi. Przyspieszyłam kroku. Coraz silniejszy wiatr smagał mnie po twarzy, szarpał cienką sukienkę. Poczułam przenikliwy chłód. Pierwsze krople spadły, gdy otwierałam furtkę. Z ulgą zatrzasnęłam za sobą drzwi domu. Błyskawica rozpruła niebo, odpowiedział jej ogłuszający huk grzmotu. Burza rozszalała się na dobre. Gałęzie drzew biczowały okna, po których spływały strumienie deszczu. W pokoju zrobiło się zupełnie ciemno. Zapaliłam światło i wzięłam się do rozpakowywania rzeczy. Nie było ich wiele. Ot, tyle co walizka zmieści. Otworzyłam szafę. Z radością odkryłam schowane w niej radio i poduszkę. Wnętrze pachniało lawendą, przywołując wspomnienie domu i sukienek matki.

Niebo rozdarło się nagle, piorun musiał uderzyć gdzieś bardzo blisko, bo poczułam, jak zadrżały ściany. Zaraz potem zgasło światło.

Po omacku dowlokłam się do tapczanu i okryłam się leżącym tam kocem.

– Cholera! Nie mam ani jednej świeczki. Nie mam nawet zapałek! – stwierdziłam poirytowana.

Wbiłam wzrok w cienie tańczące na ścianie. Wyglądały upiornie. Uświadomiłam sobie, że na światło nie mam co liczyć aż do następnego dnia. Poczułam się nieswojo. Dom stał na samym końcu wsi. Gdyby ktoś chciał mnie tu zamordować, uczyniłby to bez najmniejszych problemów. Mógłby powybijać wszystkie okna i tak nikt nie usłyszałby hałasu. Rozejrzałam się po wszystkich kątach. Były ciemne i obce. Szafa górowała nad rozpływającymi się w ciemności sprzętami, przytłaczała zwalistym kształtem. Powinnam wstać i sprawdzić, czy drzwi są zamknięte. Sama jednak myśl, że miałabym przemieścić się do korytarza, przyprawiła mnie o szczękanie zębami.

– Rany boskie, czy ja zamknęłam te cholerne drzwi? – myślałam gorączkowo, usiłując jednocześnie przypomnieć sobie wszystkie czynności, które wykonałam po powrocie do domu. Ziarenko niepokoju zakiełkowało i rozrastało się, opanowując świadomość. Burza oddalała się, wiatr zelżał. Ulewa zmieniła się chyba w drobny deszcz, nie bębniła już z taką siłą o okna i parapety. Kusiło mnie, by podejść do okna, bałam się jednak ruszyć. Co za irracjonalny lęk. Przecież tu nie ma żywej duszy! Nagle usłyszałam dźwięk. Wstrzymałam oddech. Był to wyraźny odgłos otwieranej furtki. Przez chwilę nasłuchiwałam, ale nie słyszałam kroków. Kto zresztą miałby ochotę na składanie wizyt o tej porze, w dodatku przy takiej pogodzie. Mimo woli spojrzałam w nagie okno i struchlałam. Tam ktoś stał. Zacisnęłam powieki. Serce waliło jak oszalałe.

– Boże – szeptałam – niech to nie będzie prawda. Niech mi się tylko tak wydaje! Spojrzałam spod zmrużonych powiek, wrzasnęłam dziko i schowałam głowę pod koc, jakby ta warstwa tkaniny mogła mnie uchronić przed czyhającym niebezpieczeństwem. Do szyby przyklejona była straszliwa gęba o świńskim, rozpłaszczonym ryju. Nawet nie śmiałam przypuszczać, że to człowiek. – Odejdź, odejdź, odejdź – zaklinałam w duchu. Pod kocem zupełnie nie było czym oddychać. Wysunęłam nieco głowę i już prawie miałam zaczerpnąć haust powietrza, gdy usłyszałam delikatne pukanie w szybę i kobiecy głos.

– Halo, halo, proszę pani!

Wrażenie było tak zaskakujące, że w dwóch susach, potykając się o walizkę, znalazłam się przy oknie. Przez chwilę mocowałam się z oporną klamką, wreszcie ustąpiła.

– Dobry wieczór, nie chcieliśmy przestraszyć… – usłyszałam. Wytężyłam wzrok. Towarzysz kobiety stał tuż za nią. – Już myśleliśmy, że pani śpi. Przepraszam, Wąsik jestem. Adela Wąsik. – Wyciągnęła do mnie rękę, podałam swoją przez okno, jednocześnie przyglądając się mężczyźnie. – A to mój mąż, Wiesław Wąsik… dyrektor – dodała, jakby miało to w tej chwili jakiekolwiek znaczenie. W żadnym z nich nie dopatrzyłam się świńskich rysów.

– Proszę, wejdźcie państwo, proszę – bąknęłam zaskoczona całą tą sytuacją. Wąsikowie popatrzyli po sobie dość niepewnie, potem wymownie na mnie. – Ach, przepraszam – zreflektowałam się – już otwieram drzwi.

Macając brudne ściany, dotarłam do drzwi wejściowych. Otworzyłam i wpuściłam gości.

– Przepraszam, u mnie ciemno, zgasło światło, a ja nie mam żadnej świecy.

– Tak myślałam, dlatego tu przyszliśmy.

Wąsik pogrzebał w kieszeni, wyjął zapałki, jego żona z przepastnej torby wydobyła świeczkę i słoik.

– Słoik wzięłam, bo pewnie ty, dziecko, świecznika żadnego nie masz – uprzedziła moje zdziwienie, gładko zmieniając formę zwracania się do mnie.

Zmrużyłam oczy odzwyczajone od światła. Wąsikowa łapczywie rozejrzała się po wnętrzu.

– Widziałeś, Wiesiu? W taki brud ją wprowadzić! Coś podobnego!

– To chwilowe – zaczęłam, ale Wąsikowa nie dopuściła do dalszych wyjaśnień.

– Aha, chwilowe. Już ja ich znam, proszę ja ciebie. Ja w Kole Gospodyń prezeską jestem, a mój mąż w pegeerze dyrektorem był, to wiemy, jacy tu są ludzie. – Rozejrzała się po sypialni w poszukiwaniu jakiegoś krzesła.

– Proszę – powiedziałam, podsuwając jedyne, jakie miałam. Dyrektorowi wskazałam tapczan, zabierając koc. Wąsikowa sapała przez chwilę, przyglądając się sprzętom, potem wbiła we mnie wzrok.

– Bardzo odważna jesteś, proszę ja ciebie. Poprzednia nauczycielka pisma pisała, żeby inne mieszkanie jej dali, w końcu do córki się wyniosła. A ja mówię do Wiesia, jak tylko ta burza się zaczęła: chodź, Wiesiu, do tej nauczycielki, na pewno świeczek nie ma i po ciemku siedzi. I jak tylko ulewa się skończyła, ruszyliśmy po tym błocie, proszę ja ciebie, bo tu nawet drogi porządnej nie chciało im się zrobić. Mój mąż jak był dyrektorem, to dbał o pracowników. Tam, gdzie mieszkali, o tam, w barakach – machnęła ręką w nieokreślonym kierunku – to porządek musiał być. A ty młodziutka jesteś! – zmieniła temat. – I czego ty, dziecko, nauczysz, jak ty sama, proszę ja ciebie, nic jeszcze o świecie nie wiesz.

– Adelciu – wtrącił Wąsik i niespokojnie poruszył się na tapczanie. – Adelciu, pani studia skończyła po to, żeby dzieci czegoś nauczyć.

– Ach, studia! – zaperzyła się. – Jak człowiek krótko na świecie żyje, doświadczenia nie ma, to te studia, proszę ja ciebie, nic nie dają. Nasza Halinka – zwróciła się do męża – też siedzi na tych studiach, nauki pobiera, a listu do matki i ojca napisać nie umie.

– Pójdziemy już – zdecydował Wąsik i podniósł się z tapczanu. – Pani jutro do pracy idzie, wyspać się porządnie musi. Dobranoc.

– Dobranoc. Dziękuję – powiedziałam.

– Nie ma za co – wysapała Wąsikowa, podnosząc się z krzesła. – A drzwi porządnie zamknij, bo to nigdy nie wiadomo, proszę ja ciebie, kogo diabli do domu przyniosą.

V

Sarna siedziała w czwartej ławce, obok jakiejś piegowatej, wyrośniętej dziewczyny o mało inteligentnym wyrazie twarzy. Młodzież pisała pierwsze wypracowanie, na temat minionych wakacji, miałam więc możliwość przyjrzeć się im dokładniej. Klasa 2a liczyła szesnaścioro uczniów. W przedostatniej ławce siedziała krótkowłosa dziewczyna o dużych, rozmarzonych oczach. Patrzyła w okno, gryząc zapamiętale długopis. Chłopcy z ostatniej ławki gadali bez przerwy, co pewien czas sprawdzając moją reakcję. Tuż przed biurkiem mała, grubiutka uczennica wykazywała się wyraźną weną twórczą. Chudy chłopak z grzywą opadającą na czoło wzdychał i sapał, jakbym kazała mu przerzucić wagon węgla. Sarna pisała w skupieniu. Pszeniczne włosy związała w węzeł nad karkiem. Miałam ochotę podejść i ją przytulić. Tęskniłam za nią. Twarz dziewczyny wyrażała jakąś rezygnację. Nie było w niej młodzieńczej radości, zapału do życia. Być może skrzywdziłam ją, przywożąc tutaj. Po lekcji zawołałam ją do siebie. Podeszła z ociąganiem.

– No, jak ci tam, Sarenko? – zapytałam i podniosłam rękę, by odgarnąć kosmyk włosów opadający jej na oczy. Zrobiła unik, jakby wstydziła się czułych gestów.

– Może odwiedziłabyś mnie dzisiaj, mieszkam blisko szkoły.

Wzruszyła ramionami.

– Wiem, gdzie mieszkasz – powiedziała krótko.

– Możemy zjeść coś razem, a potem pójdziemy na spacer – kusiłam.

– Jadę z ojcem do miasta. Nie mam jeszcze wszystkich podręczników. Z kolei ciotka Bożena uparła się, żeby mnie jakoś ubrać.

– Kto? – zdziwiłam się.

– No… żona ojca. Nie wiedziałam, jak mam się do niej zwracać, to wymyśliła tę ciotkę – odparła zmieszana.

– No cóż. Trudno. Może innym razem – powiedziałam z rezygnacją i uśmiechnęłam się ciepło.

Po lekcjach postanowiłam zrobić zakupy. Sołtysowa wyraźnie ucieszyła się na mój widok.

– Dobrze, że panią widzę, kochaniutka. Musi mi się pani na listę wpisać.

– Słucham? – zdziwiłam się, nie wiedząc, o co chodzi.

– No, kiedy chleb będzie pani brała. Muszę wiedzieć, ile kiedy mam zamówić.

Wpisałam się na poniedziałki, środy i piątki, myśląc jednocześnie, jak prozaiczne terminy wiążą ludzi na wsi.

– No i jeszcze jedna lista.

– Na dżem? – zażartowałam, ale sołtysowa obruszyła się tylko.

– Nie na dżem, kochaniutka, tylko na sprzątanie kościoła.

– Nie będę sprzątać kościoła – zaprotestowałam. – Nie mam na to czasu.

Sołtysowa naburmuszyła się.

– To wszystko – powiedziała sucho, zwracając się natychmiast do kolejnej klientki. Nie odpowiedziała również na moje pożegnanie.

Idąc drogą, usłyszałam kroki za plecami. Oczywiście ktoś mógł zmierzać do kościoła, Wąsików czy nawet do szkoły. Kroki jednak towarzyszyły mi także wtedy, gdy budynek szkolny miałam już za sobą. Ktoś szedł, utrzymując jednakowe tempo i zachowując wciąż tę samą odległość. Zwolniłam, choć serce podeszło mi do gardła. Ten ktoś za mną również zwolnił. Przyspieszyłam i on przyspieszył. Nie ulegało wątpliwości, że śledzi mnie w sobie tylko wiadomym celu. Dotarłam do furtki, drżącą dłonią wydobyłam klucz. Osobnik za mną zatrzymał się. Nie wiedziałam, na co czeka. Bałam się spojrzeć w jego stronę, doszłam jednak do wniosku, że lepiej poznać wroga.

– Czego pan chce?! – krzyknęłam w kierunku dziwacznie ubranego mężczyzny, ale ten wykonał nieokreślony ruch głową, odwrócił się i uciekł. W osobliwej postaci domyśliłam się wioskowego głupka, niejakiego Mania. No, chyba że wieś dysponuje bogatszym repertuarem podobnych atrakcji. Wszelkie ostrzeżenia, bym zamykała drzwi, nie były więc bezpodstawne i raczej nie o koty tu chodziło.

Zakupy wyłożyłam do skrzynki po owocach, którą wygrzebałam z rupieci na werandzie. Pełniła ona rolę kuchennej szafki. Znalazłam tam jeszcze rozchwiany taboret i drewniany, składany stolik. Zaparzyłam herbatę i zabrałam się do sprawdzania wypracowań. Sarna lakonicznie opisała swój przyjazd na wieś. Nie było tu entuzjazmu, stwierdziłam natomiast niezły styl i zupełny brak błędów ortograficznych. Skrzypnięcie furtki i pukanie do drzwi oderwało mnie od wakacyjnych wspomnień uczniów. Na ganku stał listonosz z pokaźnym pakunkiem w ręku.

– Nie dość, że znowu muszę jeździć na sam koniec wsi, to jeszcze szanowna pani paczki jakieś zamawia – powiedział, po czym wepchnął mi w ręce wielkie, opakowane szarym papierem pudło i zdjął czapkę, odsłaniając przerzedzone włosy. – Dzień dobry, w czapce nie wypadało się witać.

– Dzień dobry – odpowiedziałam z uśmiechem – nie zamawiałam żadnej paczki. Jest mi przykro, że musiał pan ją dźwigać.

– E tam, rowerem przywiozłem. W końcu taka moja praca. Pani tu na stałe?

– Nie wiem, dopiero się sprowadziłam.

– Nie boi się pani tak sama mieszkać? Nawet sąsiadów żadnych nie ma.

– Czego mam się bać? – odpowiedziałam pytaniem. – Nikt tędy nie chodzi, a zwierząt dzikich też nie ma.

– Ale zagadać nie ma do kogo.

– Jak to nie ma? A pan? W dodatku w szkole się nagadam, z przyjemnością więc pomilczę.

Listonosz roześmiał się, rzucił parę słów o pogodzie i odjechał swoim wysłużonym rowerem. Wniosłam pudło do sypialni i postawiłam na podłodze.

Nadawcą przesyłki była moja matka. Krótki i nieco chaotyczny list dołączony do niej można było podzielić na dwie części. Pierwsza wyrażała oburzenie na moją głupotę, druga rozpaczliwie skłaniała do powrotu. Zawartość paczki przeczyła jednak treści listu, umożliwiając raczej przetrwanie w warunkach, w jakich się znalazłam. Były tam ręczniki, pościel, kilka książek oraz niezbędne przedmioty do kuchni. W osobnym zawiniątku znalazłam ulubione drobiazgi z mojego pokoju.

Zatęskniłam za matką i domem. Włączyłam radio i przyniosłam kolejną skrzynkę po owocach. W radiu jakaś piosenkarka zawodziła piskliwym głosem. Przełączyłam na inny program. Tu z kolei prowadzono jakieś polityczne dywagacje. Wyłączyłam odbiornik, zapadła cisza, którą przerwał nagle głuchy łoskot. Zupełnie jakby coś spadło, nie potrafiłam jednak zlokalizować dźwięku. Zaczęłam nasłuchiwać. Nie powtórzył się. Wyszłam na korytarz. Drzwi wejściowe były uchylone. Przypomniałam sobie, że po wizycie listonosza pchnęłam je tylko kolanem, ponieważ ręce miałam zajęte paczką. Na dworze wiał wiatr, może przeciąg uderzył drzwiami o ścianę. Zajrzałam jeszcze do kuchni, ale tam wszystko było na swoim miejscu. Nie stwierdziłam też intruza w postaci psa albo kota. Zamknęłam drzwi na klucz i wróciłam do sypialni. Tu zatrzasnęłam okno, przez które zaczął wdzierać się chłód. Nie zamierzałam wychodzić już z domu, nie spodziewałam się też gości, cieszyłam się na wieczór z książką.

Z puszką ulubionych orzeszków i lekturą pod pachą mościłam się pod kocem, gdy nagle bardzo wyraźnie usłyszałam skrzypienie podłogi. Czułam, jak włosy stają mi dęba, a serce podchodzi pod gardło. Ktoś tu jest. Zamknęłam się we własnym domu z jakimś bandziorem, złodziejem albo gorzej, mordercą. Rozejrzałam się po pokoju, poszukując czegoś do obrony. Prócz ciężkiego krzesła nie było nic godnego uwagi. Ustawiłam się z krzesłem pod drzwiami i czekałam. Ze strachu zaschło mi w gardle. Przez pewien czas panowała cisza, jakby ktoś się przyczaił. Po chwili skrzypienie powtórzyło się. Kroki nie zbliżały się jednak, uświadomiłam sobie, że słyszę je nad głową. Ktoś buszuje po strychu! Odstawiłam krzesło i w kilku susach znalazłam się na ganku. Zamknęłam drzwi na klucz i tak, jak stałam, w kapciach na bosych stopach pognałam do Wąsików. Mijając szkołę, zauważyłam samochód dyrektora. Wbiegłam do budynku i bez pukania wpadłam do gabinetu, gdzie spodziewałam się go zastać.

Na dyrektorskim biurku wiła się sołtysowa, a dyrektor z głową w jej dekolcie mruczał lubieżnie.

Wycofałam się natychmiast. Pochłonięci sobą nawet mnie nie zauważyli. Nie miałam teraz czasu ani głowy, by się zastanowić nad całą sytuacją. Po chwili moje pięści waliły zapamiętale w drzwi Wąsików.

– Ratunku! – krzyczałam rozpaczliwie. – Proszę otworzyć, ratunku!

Drzwi jednak pozostały zamknięte, a jedyną odpowiedzią było szczekanie psa gdzieś w głębi domu.

Kiedy zrezygnowana wlokłam się w stronę furtki, usłyszałam szczęknięcie klucza w zamku. Odwróciłam się gwałtownie. W uchylonych drzwiach ukazała się głowa Wąsikowej okutana w turban z ręcznika. Jej lewa ręka spoczywała na klamce, prawa zaś podtrzymywała szlafrok rozchylający się na brzuchu.

– Z wanny, proszę ja ciebie, musiałam wyleźć. W piątki o tej godzinie nikt do mnie nie przychodzi, bo zawsze, proszę ja ciebie, w piątek się kąpię. A mąż do matki pojechał, coś ona ostatnio na zdrowiu podupada. Jej mąż nieboszczyk dużo lepiej się trzymał.

– Pani Wąsikowa… – zaczęłam.

– Ale nie dziwota, on pracowity był, ruchliwy – kontynuowała swój wywód – na powietrzu, proszę ja ciebie, całymi dniami przebywał, a ona tylko w domu siedzi i rozmyśla o swoich chorobach.

– Pani Wąsikowa! – krzyknęłam rozpaczliwie, aż zatrzepotała powiekami.

– A co tam się stało, że ty, dziecko, taka zdenerwowana?

– U mnie w domu ktoś jest!

– A toć przecież dyrektor nie zabronił, proszę ja ciebie, możesz sobie zapraszać kogo chcesz.

– Ale ja go nie zapraszałam, sam wlazł!

– Sam? A mówiłam, drzwi zamykaj!

– Nie mogłam, listonosz…

– Listonosz?! Na miłość boską, toż to porządny człowiek zawsze był!

– Nie, listonosz paczkę przyniósł, pani Wąsikowa, trzeba szybko przeszukać mój dom, ja go tam zamknęłam!

– Zamknęłaś listonosza? Mówże po ludzku, ja nic nie rozumiem!

– Proszę, niech pani ze mną pójdzie, boję się, on jest w moim domu, nie wrócę tam sama, za nic!

– To po coś go zamykała? Kto to, proszę ja ciebie, listonosza zamyka?

– To nie listonosz.

 – Nie? A kto?

– Nie wiem! Ktoś łaził po strychu. Prędzej, błagam!

Wąsikowa narzuciła płaszcz na szlafrok, złapała pogrzebacz, wcisnęła mi do ręki wielki męski parasol i przejęta wysapała: