Podróż ludzi Księgi ebook

2

Na po­cząt­ku Bóg stwo­rzył świat z prze­ła­ma­nej li­te­ry. Z pęk­nię­te­go sło­wa cia­ło wy­cie­kło jak krew. Cia­ło jest więc nie­do­sko­na­łym sło­wem.

Bóg jest do­sko­na­ły, jest sło­wem i nie ma cia­ła, prze­to stwo­rzył Ada­ma, da­jąc mu cia­ło i sło­wo, by jako do­sko­na­ły i nie­skoń­czo­ny, prze­glą­dać się w nie­do­sko­na­ło­ści i skoń­czo­no­ści Ada­ma.

A iżby Adam nie za­po­mniał o sło­wie i sile, dał mu Bóg Księ­gę, w któ­rej za­pi­sał swą do­sko­na­łość, swój bez­po­czą­tek i swo­ją nie­skoń­czo­ność.

Lecz kie­dy Sa­ma­el znisz­czył bo­skie dzie­ło stwo­rze­nia, obie­cu­jąc Ada­mo­wi inne niż bo­skie po­zna­nie, Bóg od­wró­cił się od czło­wie­ka i za­brał mu Księ­gę. Adam bła­gał Boga z zie­mi czer­wo­nej od żaru, aże­by od­dał mu ją. I Bóg uli­to­wał się. Wy­słał anio­ła Ra­fa­ela i ten ją zwró­cił Ada­mo­wi. Adam po­zo­sta­wił Księ­gę Se­to­wi, a po Se­cie odzie­dzi­czył ją Enoch. Enoch po­znał, że Praw­da jest Pi­smem i w Pi­śmie jest Praw­da, prze­to jako pierw­szy spo­śród lu­dzi na­uczył się za­pi­sy­wać Praw­dę i na­ukę tę prze­ka­zał swo­im po­tom­kom.

Lecz czło­wiek do Praw­dy do­cho­dzi z mo­zo­łem i bocz­ny­mi ścież­ka­mi, to­też Bóg w swo­jej nie­skoń­czo­nej do­bro­ci za­brał Eno­cha w po­dróż od pierw­sze­go do siód­me­go nie­ba, by uka­zać mu całe bo­skie stwo­rze­nie. A w siód­mym nie­bie po­ka­zał mu drze­wo wia­do­mo­ści do­bre­go i złe­go oraz drze­wo ży­wo­ta. I był Enoch z anio­ła­mi i z Bo­giem przez sześć ju­bi­le­uszów, a po­ka­za­li mu wszyst­ko, co na zie­mi i w nie­bie. I zo­ba­czył Enoch, że w Świę­tej Księ­dze za­pi­sa­no naj­praw­dziw­szą z prawd: że co na gó­rze, je­st­że i na dole.

I kie­dy Enoch był już sta­ry i zmę­czo­ny ży­ciem, Bóg po raz dru­gi za­brał go do nie­ba i uczy­nił anio­łem. Wte­dy na za­wsze znik­nę­ła Świę­ta Księ­ga. Lecz obie­cał Bóg Eno­cho­wi, że odda ją lu­dziom, gdy przyj­dzie czas.

Ten tekst czy­ta­ny był za­wsze na roz­po­czę­cie i za­koń­cze­nie ry­tu­al­nej czę­ści spo­tkań w Brac­twie. Po­tem pa­no­wie prze­cho­dzi­li do in­nej sali pa­ła­cu pew­ne­go ba­ro­na, gdzie re­gu­lar­nie od­by­wa­ły się ze­bra­nia. Po­mi­mo że Brac­two sta­no­wi­ło gru­pę za­mknię­tą i eli­tar­ną, nie było w nim jed­no­ści. Każ­dy zja­wiał się tu­taj ze swo­imi mniej lub bar­dziej spre­cy­zo­wa­ny­mi ocze­ki­wa­nia­mi. Jed­ni szu­ka­li tu le­kar­stwa na mę­czą­ce roz­dy­go­ta­nie świa­ta, ja­kie­go do­świad­cza­li, inni – to­wa­rzy­stwa, ale byli też i tacy, któ­rzy w ide­ach Brac­twa wi­dzie­li osta­tecz­ne wy­zwo­le­nie i wyj­ście poza swój czas, poza kon­kret­ne miej­sca i wresz­cie – poza sie­bie.

Kie­dy sia­da­li po­tem przy ka­wie w ja­snym świe­tle kan­de­la­brów, wy­da­wa­li się bar­dziej rze­czy­wi­ści i ma­te­rial­ni niż kie­dy­kol­wiek in­dziej. Być może było to tyl­ko wra­że­nie bio­rą­ce się z kon­tra­stu po­mię­dzy jed­ną salą a dru­gą, w któ­rej od­by­wa­ły się mi­ste­ria Księ­gi. A może rze­czy­wi­ście ich cia­ła tra­ci­ły prze­ko­ny­wa­ją­cy wa­lor ist­nie­nia, oto­czo­ne ka­dzi­dla­nym dy­mem i mi­go­tli­wy­mi, nie­spo­koj­ny­mi pło­mie­nia­mi po­chod­ni.

Do ści­słe­go gro­na wta­jem­ni­czo­nych na­le­ża­ło kil­ku­na­stu męż­czyzn. Róż­ni­ły ich nie tyl­ko po­zy­cja, pre­stiż i za­moż­ność, ale tak­że po­glą­dy i styl ży­cia. Był tu le­karz dwor­ski, któ­ry do­ko­nu­jąc dys­sek­cji mar­twych ciał, ba­dał na wła­sną rękę se­kre­ty ży­cia i ma­rzył o zła­pa­niu ser­ca czło­wie­ka na go­rą­cym uczyn­ku, kie­dy jesz­cze bije. Był tak­że pe­wien bo­ga­ty ho­len­der­ski Żyd, na sta­łe miesz­ka­ją­cy w Pa­ry­żu, któ­ry zgłę­biał taj­ni­ki Ka­ba­ły. Był zna­ny i po­pu­lar­ny po­eta, któ­ry być może szu­kał w Brac­twie no­wej pod­nie­ty dla swo­je­go ta­len­tu. Gdy­by po­ku­sić się o zna­le­zie­nie dla tych wszyst­kich osób ja­kie­goś po­wi­no­wac­twa w po­sta­ci jed­no­rod­nej i spój­nej fi­lo­zo­fii, oka­za­ło­by się to da­rem­ne. Każ­da z nich przy­cho­dzi­ła na spo­tka­nia z czymś in­nym, wlo­kąc ze sobą, jak sko­ru­pę, sumę swo­ich do­świad­czeń, wiel­kie dzie­cin­ne ma­rze­nia, a tak­że roz­cza­ro­wa­nia po­wta­rza­ją­cym się co rano re­fre­nem co­dzien­no­ści.

Kie­dy ćwi­cząc cia­ło i wolę, męż­czyź­ni ci pię­li się po ko­lej­nych stop­niach wta­jem­ni­cze­nia i w koń­cu do­wia­dy­wa­li się o Księ­dze, dla każ­de­go z nich zna­czy­ła ona coś in­ne­go. Jed­no ich tyl­ko łą­czy­ło – wszy­scy wie­rzy­li w jej świę­tość i osta­tecz­ną mą­drość. Mo­gła być tak­że roz­wią­za­niem za­gad­ki ży­cia uję­tym w li­te­ry imie­nia Boga czy do­sko­na­le po­etyc­kim opi­sem rze­czy­wi­sto­ści. Wy­glą­da­ło to tak, jak­by Bóg stwo­rzył lu­dzi w ca­łej ich róż­no­rod­no­ści, żeby udo­wod­nić sa­me­mu so­bie, jak wie­le po­sta­ci przy­bie­ra ludz­kie po­ję­cie jego dzie­ła. Jak­by lu­dzie z krwi i ko­ści byli ko­szy­ka­mi na róż­ne idee, po­glą­dy i sta­no­wi­ska. Kie­dy się pa­trzy­ło na nich z per­spek­ty­wy ludz­kiej – róż­ni­ce były ogrom­ne, lecz gdy pa­trzy­ło się tak, jak­by to Bóg pa­trzył na nich ze swo­jej wy­so­ko­ści – róż­nic nie było wca­le.

Brac­two stra­ci­ło osta­tecz­nie jed­ność, kie­dy de Che­vil­lon, prze­wod­ni­czą­cy spo­tkań i w pew­nym sen­sie du­cho­wy oj­ciec Brac­twa, w ja­kiś spo­sób zdo­był owia­ne ta­jem­ni­cą mapy miej­sca, gdzie znaj­du­je się Księ­ga. Jak się te­raz oka­za­ło, spo­ra część wta­jem­ni­czo­nych w ogó­le nie wie­rzy­ła w re­al­ne jej ist­nie­nie. Dla nich była to tyl­ko wiel­ka idea. Inni, któ­rych moż­na by na­zwać stron­nic­twem ka­ta­stro­fi­stów, uzna­wa­li re­al­ne ist­nie­nie Księ­gi, lecz są­dzi­li, że świat nie jest jesz­cze go­to­wy na jej przy­ję­cie. Być może to z nich wy­ro­śli przy­szli re­wo­lu­cjo­ni­ści. Tyl­ko na­praw­dę nie­wie­lu wie­rzy­ło, że po Księ­gę moż­na i na­wet na­le­ży pójść, i że zmie­ści się ona na grzbie­cie muła. Wie­rzy­li, że Księ­ga jest w sta­nie zmie­nić hi­sto­rię, i nad­sta­wia­li wła­sne ple­cy na przy­ję­cie brze­mie­nia od­po­wie­dzial­no­ści. Do tej gru­py na­le­że­li Mar­kiz, de Che­vil­lon – od­kryw­ca map, bo­ga­ty de Ber­le i ka­wa­ler d’Albi.

De Ber­le, ban­kier i fi­lan­trop, był czło­wie­kiem moc­no stą­pa­ją­cym po zie­mi. Nade wszyst­ko przed­kła­dał do­sta­tek, spo­kój i mi­łość swo­jej mło­dej, nie­zwy­kle płod­nej żony. Był in­te­li­gent­ny i do­cie­kli­wy, choć może trak­to­wał wszyst­ko zbyt do­słow­nie. Prze­cho­dził ko­lej­ne stop­nie wta­jem­ni­cze­nia, wie­rząc, że któ­re­goś dnia w jego re­tor­cie rtęć prze­mie­ni się w zło­to, któ­re­go i tak miał pod do­stat­kiem. Ale jego mo­ty­wem nie była chęć zy­sku. De Ber­le na­le­żał do tego ro­dza­ju lu­dzi, któ­rzy roz­wój świa­ta wi­dzą jako dą­że­nie do co­raz to więk­szej sta­bi­li­za­cji i ja­sno­ści. Ce­lem tego pro­ce­su jest osią­gnię­cie po­rząd­ku ab­so­lut­nie sta­tycz­ne­go, gdzie wszyst­ko do sie­bie pa­su­je, gdzie obo­wią­zu­ją ro­zum­ne pra­wa i ide­al­na rów­no­wa­ga. Wie­rzył, że mą­drość to wie­dza o tym wła­śnie sta­nie rze­czy i o spo­so­bach, jak do nie­go dojść. We­dług nie­go Księ­ga za­wie­ra­ła zbiór ak­sjo­ma­tów, któ­rych po­zna­nie da­ło­by ob­raz do­sko­na­łe­go, sta­tycz­ne­go świa­ta i okre­śli­ło­by raz na za­wsze kon­kret­ne spo­so­by zbu­do­wa­nia ta­kiej rze­czy­wi­sto­ści.

De Ber­le nie miał wąt­pli­wo­ści, ja­kie jest zna­cze­nie skom­pli­ko­wa­nej re­gu­ły Brac­twa. Ma­gicz­ny ry­tu­ał był spo­so­bem zdo­by­cia mocy. Kie­dy się ma moc, moż­na wy­ru­szyć po Księ­gę. Wie­dział tak­że, że na po­dróż po­trzeb­ne są pie­nią­dze, i za­ofia­ro­wał się ją sfi­nan­so­wać. Przy­ło­żył się też bar­dzo do opra­co­wa­nia tra­sy wę­drów­ki, a w koń­cu, w przy­pły­wie ja­kiejś tę­sk­no­ty czy unie­sie­nia, sam zde­cy­do­wał się na uczest­nic­two w tym przed­się­wzię­ciu. Jego żona spo­dzie­wa­ła się wła­śnie ko­lej­ne­go dziec­ka.

Ka­wa­ler d’Albi, może dla­te­go że był naj­młod­szym człon­kiem Brac­twa, cie­szył się szcze­gól­ną sym­pa­tią wszyst­kich. Po­cho­dził z do­brej ro­dzi­ny (jego oj­ciec peł­nił na dwo­rze kró­lew­skim od­po­wie­dzial­ną funk­cję), nie bra­ko­wa­ło mu pie­nię­dzy i świet­nie się pre­zen­to­wał. Wy­so­ki, szczu­pły, sprę­ży­sty, wy­glą­dał, jak­by zdję­to go z jed­ne­go z do­stoj­nych por­tre­tów. Ni­g­dy nie wkła­dał pe­ru­ki, szczy­cił się pięk­ny­mi, na­tu­ral­ny­mi lo­ka­mi. Miał oprócz tego szla­chet­nie wy­skle­pio­ny orli nos i żywe, in­te­li­gent­ne oczy. Wszyst­ko, co ro­bił, było gwał­tow­ne i peł­ne uczu­cia. Jego roz­le­głe sto­sun­ki przy­da­wa­ły się Brac­twu, któ­re jako nie­le­gal­ne i nie cał­kiem zgod­ne z na­uką Ko­ścio­ła, na­ra­ża­ło się na brze­mien­ny w skut­kach za­rzut he­re­zji.

Ka­wa­ler wie­rzył w Księ­gę bar­dzo żar­li­wie. Była dla nie­go mi­go­tli­wą, mało kon­kret­ną obiet­ni­cą zmia­ny, przy­go­dy, ob­ja­wie­nia wzię­te­go wprost z ka­te­dral­nych fre­sków. Była dla nie­go Gra­alem, Zło­tym Ru­nem, Wodą Ży­cia, a on sam sta­wał się dla niej za­ku­tym w srebr­ną zbro­ję ry­ce­rzem. Cho­ciaż ob­dzie­lał wszyst­kich na­oko­ło swo­im za­pa­łem, nie przy­cho­dził na waż­ne spo­tka­nia.

O ta­kich oso­bach jak ka­wa­ler d’Albi ma­wia się, że są nie­prze­wi­dy­wal­ne. Kie­ru­ją się bo­wiem czy­stą in­tu­icją, co może cza­sem wy­glą­dać na zwy­kły ka­prys. In­tu­icja może być prze­czu­ciem ogól­ne­go po­rząd­ku, ale jako dro­ga po­zna­nia szcze­gól­nie na­ra­żo­na jest na nie­do­sko­na­ło­ści. Wy­bu­cha i za­raz zni­ka. Pod­da­je się we­wnętrz­nym na­stro­jom i ze­wnętrz­nym wpły­wom. Mie­sza się z uprze­dze­nia­mi i zwy­kłym ludz­kim lę­kiem. Roz­pa­la się i ga­śnie. In­tu­icja ma na­tu­rę ognia.

Oto lu­dzie, któ­rzy mie­li wy­ru­szyć po Księ­gę. A sama Księ­ga? Jej ziem­ska hi­sto­ria jest nie­zwy­kle ta­jem­ni­cza i po­wi­kła­na. Gi­nie w mro­ku pre­hi­sto­rii, kie­dy lu­dzie nie umie­li do­ce­nić jej wagi, po­tem, w sta­ro­żyt­no­ści, nic o niej nie sły­chać. Po­ja­wia się zno­wu w 1378 roku, znaj­du­je się wów­czas w po­sia­da­niu Ara­bów. W tym wła­śnie roku pe­wien mło­dy Ho­len­der, po­bie­ra­ją­cy w Da­masz­ku na­uki fi­lo­zo­ficz­ne i ma­gicz­ne, wy­kradł ją, lub może do­stał od arab­skie­go na­uczy­cie­la. Ta pierw­sza ewen­tu­al­ność jest oczy­wi­ście bar­dziej praw­do­po­dob­na. Któż bo­wiem przy zdro­wych zmy­słach od­dał­by naj­waż­niej­szą Księ­gę świa­ta mło­ko­so­wi z wro­giej i peł­nej kon­flik­tów Eu­ro­py? Chy­ba że ta­kie były bo­skie pla­ny. Może Bóg od­wró­cił swój utrzy­mu­ją­cy wszel­kie ist­nie­nie wzrok od wiel­kich cy­wi­li­za­cji Wscho­du i spoj­rzał na Eu­ro­pę. Może w pla­stycz­nej in­te­li­gen­cji za­miesz­ku­ją­cych ją nie­spo­koj­nych lu­dzi do­strzegł nową szan­sę dla świa­ta – szan­sę za­przę­gnię­cia me­ta­fi­zy­ki i fi­lo­zo­fii do bu­do­wa­nia ma­te­rial­ne­go bytu, po­łą­cze­nia du­cha i ma­te­rii w nową ca­łość.

Ów Ho­len­der, zna­ny tyl­ko z ini­cja­łów H.R.C., wra­cał do Eu­ro­py przez zie­mie na­le­żą­ce wów­czas do Ara­bów – przez pół­noc­ną Afry­kę i Kró­le­stwo Gra­na­dy. Okrą­żał Mo­rze Śród­ziem­ne z wiel­ką ta­jem­ni­cą ukry­tą pod ma­te­rią przy­bru­dzo­ne­go płasz­cza, a kie­dy do­tarł do Pi­re­ne­jów, jego od­wa­ga za­ła­ma­ła się. Po­my­ślał o tych wszyst­kich, któ­rym Księ­ga da nie­skoń­czo­ną wła­dzę. Po­my­ślał o woj­nach, nie­zgo­dzie, sto­sach i ludz­kiej py­sze. Po­my­ślał w koń­cu o zwąt­pie­niu i nie­wie­rze, któ­re jak mur wy­ra­sta­ją wszę­dzie tam, gdzie czło­wiek spo­ty­ka się z nie­na­zwa­nym. Po­my­ślał o Ko­ście­le, któ­ry chce mieć mo­no­pol na praw­dę, o pa­pie­żach i bi­sku­pach, o za­bor­czych wład­cach i spor­nych te­re­nach po­gra­ni­cza, o róż­nych ję­zy­kach lu­dzi. I wte­dy wła­śnie opu­ści­ła go od­wa­ga. Ukrył Księ­gę w miej­scu, któ­re wy­da­wa­ło mu się do tego stwo­rzo­ne: w wą­wo­zie gór­skim, gdzie po­szu­ku­ją­cy od­osob­nie­nia mni­si zbu­do­wa­li so­bie nie­wiel­ki klasz­tor. Im to po­wie­rzył Księ­gę, a so­bie obie­cał, że wró­ci po nią, gdy tyl­ko przy­go­tu­je lu­dzi na jej przy­ję­cie. Wró­cił więc do domu z pu­sty­mi rę­ko­ma, ale też z po­czu­ciem po­słan­nic­twa. Wy­brał sied­miu mą­drych i god­nych męż­czyzn i wraz z nimi za­ło­żył Brac­two, któ­re mia­ło się za­jąć re­for­mo­wa­niem świa­ta i przy­go­to­wa­niem go do ma­ją­cej na­dejść zmia­ny. Lecz w szczyt­ne pla­ny H.R.C. wmie­sza­ła się, jak to zwy­kle bywa, hi­sto­ria. Dwie woj­ny prze­to­czy­ły się jed­na po dru­giej, po­ja­wi­li się inni re­for­ma­to­rzy, dla któ­rych naj­waż­niej­szy był spór o Mat­kę Bo­ską i Trój­cę Świę­tą, a przede wszyst­kim o wła­dzę. Za­czę­ły się krwa­we re­pre­sje, za­pło­nę­ły sto­sy. Lu­dzie, ob­ser­wu­jąc gwiaz­dy i ba­da­jąc wła­ści­wo­ści ma­te­rii, zbli­ża­li się cza­sem o krok do praw­dy, ale po­tem od­wo­ły­wa­li wszyst­ko w ob­li­czu no­wych izb tor­tur. H.R.C. zmarł w Ha­ar­le­mie z twa­rzą zwa­rzo­ną zmarszcz­ka­mi go­ry­czy jak mro­zem. Przed śmier­cią drżą­cą ręką spo­rzą­dził na ka­wał­ku pa­pie­ru mapę gór, wśród któ­rych ukrył Księ­gę, ufa­jąc po dzie­cin­ne­mu, że wkrót­ce uspo­koi się wzbu­rzo­ne mo­rze dzie­jów i lu­dzie zaj­mą się w koń­cu tym, co naj­waż­niej­sze.

Umie­ra­jąc, po­czuł przez chwi­lę ogar­nia­ją­ce go ze wszech stron cie­pło i wiel­ką ja­sność. Pod­niósł wzrok i zo­ba­czył wpa­trzo­ne w sie­bie ogrom­ne, nie­ludz­kie oczy Boga.