Polski system finansowy ebook

Wstęp

Początek trzeciej dekady XXI wieku był okresem pełnym wyzwań zarówno na poziomie gospodarek narodowych, jak i w wymiarze globalnym. Ich źródłem były wydarzenia, takie jak m.in. pandemia COVID-19, inwazja Rosji na Ukrainę czy zmiany technologiczne i postępująca cyfryzacja. Wydarzenia te miały daleko idące skutki geopolityczne, zwłaszcza w obszarze bezpieczeństwa europejskiego czy szerzej – światowego. W konsekwencji zmianie uległy dotychczasowe zasady funkcjonowania sektora publicznego. W odpowiedzi na te wydarzenia działania na poziomie międzynarodowym i krajowym widoczne były głównie w zastosowanych na niespotykaną wcześniej skalę instrumentach polityki budżetowej, a także pieniężnej. Charakter podejmowanych środków był zróżnicowany a dynamiczna sytuacja powodowała, że państwa, działając w niestabilnym otoczeniu społeczno-gospodarczym, nie zawsze skutecznie przeciwdziałały pojawiającym się turbulencjom. Stąd można się spodziewać, że nadchodzące lata będą trudnym okresem dla finansów publicznych, w przypadku których szczególnie widoczne są daleko idące skutki minionych wydarzeń. Z prognoz i wstępnych analiz makroekonomicznych wynika, że w wielu krajach główne wysiłki skoncentrowane zostaną na przeciwdziałaniu nadmiernemu wzrostowi długu publicznego przy jednoczesnym dbaniu o zrównoważony wzrost społeczno-gospodarczy. Będzie to wymagało przemyślanej polityki zarówno podatkowej, jak i wydatkowej i uwzględnienia w polityce państwa działań nakierowanych na włączenie społeczne, przeciwdziałanie zmianom klimatycznym, tworzenie nowoczesnej gospodarki cyfrowej, czy wreszcie zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i ochrony granic.

Niniejsza publikacja została poświęcona bieżącym problemom społeczno-gospodarczym. W monografii poruszono zagadnienia z obszaru polskiego systemu finansowego państwa. Szczególne miejsce zajmują w niej współczesne wyzwania dotyczące polityki podatkowej państwa w zakresie wybranych źródeł dochodowych oraz konkurencyjności polskiego systemu podatkowego, a także zagadnienia dotyczące wydatków budżetu państwa. W monografii podjęto także problematykę instrumentów finansowych mogących wspomóc system emerytalny w Polsce. Monografia składa się z pięciu rozdziałów przygotowanych przez studentów Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie należących do Koła Naukowego „Finanse i podatki”.

Rozdział pierwszy pt. „Ocena konkurencyjności polskiego systemu podatkowego na tle wybranych krajów Unii Europejskiej” otwierający monografię stanowi pogłębioną analizę konkurencyjności polskiego systemu podatkowego. Przedstawiono w nim wiele aspektów oddziałujących na konkurencyjność systemu podatkowego krajów europejskich, wychodząc od ważnego zagadnienia harmonizacji prawa podatkowego i omówienia możliwych form konkurencji podatkowej. Rozważania obejmują również analizy wskaźnika międzynarodowej konkurencyjności podatkowej. Stały się podstawą do oceny i identyfikacji słabych stron polskiego systemu podatkowego i określenia stojących przed nim wyzwań. W ostatniej części rozdziału zawarto ważne rekomendacje i wnioski dla polityki podatkowej państwa.

Problematyka podatkowa jest również przedmiotem rozważań prowadzonych w rozdziale drugim. Zaprezentowano w nim podstawy teoretyczne i prawne podatku od dochodów kapitałowych w Polsce oraz system ulg i zwolnień w tym podatku. Spośród poszczególnych elementów konstrukcji podatku pogłębionej analizie poddano stawki podatku od dochodów kapitałowych w krajach Unii Europejskiej z uwzględnieniem stawek opodatkowania dywidend i zysków kapitałowych. W części empirycznej rozdziału ocenie poddano wydajność fiskalną podatku od dochodów kapitałowych w Polsce w latach 2004–2022. Wskazano także na kierunki planowanych zmian w opodatkowaniu dochodów kapitałowych w Polsce.

Rozdział trzeci stanowi kontynuację rozważań zawartych w rozdziale drugim na temat znaczenia podatku od dochodów kapitałowych w dochodach podatkowych budżetu państwa. Tym razem problem ten został ukazany w szerszym kontekście obejmującym politykę finansową krajów należących do Unii Europejskiej. Rozdział zawiera pogłębioną analizę konstrukcji i znaczenia podatku od dochodów kapitałowych. Przeprowadzone analizy pozwoliły na identyfikację podstawowych różnic występujących w konstrukcji podatku od dochodów kapitałowych w krajach członkowskich. Wskazano również na zróżnicowane znaczenie tego podatku w dochodach podatkowych poszczególnych krajów.

Skutki starzenia się społeczeństwa widoczne są w wielu obszarach polityki finansowej państwa. Szczególnie niekorzystne konsekwencje odczuwalne są w systemie zabezpieczenia społecznego. Stąd coraz większe znaczenie mają usługi equity release, które mogą służyć jako dodatkowe źródło pozyskania środków finansowych w okresie starości. Wybrane instrumenty finansowe mogące wspomóc system emerytalny w Polsce są przedmiotem rozważań zawartych w rozdziale czwartym. Scharakteryzowano w nim podstawowe usługi rynku equity release oraz omówiono modele odwróconej hipoteki. Szczegółowo przeanalizowano regulacje prawne obowiązujące w Polsce wynikające z ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym oraz przepisy kodeksu cywilnego odnoszące się do umowy dożywocia. Analiza prawodawstwa uzupełniona została analizą danych prezentujących m.in. liczbę transakcji, średni wiek kredytobiorcy czy kwoty wypłaconych świadczeń przez fundusze hipoteczne. Dokonano również oceny rynku equity release w Polsce oraz przedstawiono perspektywy jego rozwoju.

W rozdziale piątym poruszono zagadnienie wydatków budżetu państwa w ramach Funduszu Kościelnego. Przedstawiono w nim metody finansowania kościołów i innych związków wyznaniowych oraz omówiono historię powstania i zasady funkcjonowania Funduszu Kościelnego w polskim systemie prawnym. W oparciu o modele obecne w innych krajach europejskich dokonano próby określenia kierunków zmian w finansowaniu instytucji kościelnych w Polsce. Wskazano również na niewielkie znaczenie wydatków w ramach Funduszu Kościelnego dla budżetu państwa, podkreślając fakt, że są one głównie przeznaczone na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne duchownych.

Na zakończenie pragnę podziękować Panu Prof. drowi hab. Pawłowi Luli – Prorektorowi ds. Nauki, za pomoc w wydaniu niniejszej monografii. Ponadto szczególne podziękowania należą się Recenzentce – Pani dr Annie Wichowskiej z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, która zawsze chętnie służy nam swoją wiedzą i życzliwością, wspierając naukowe aspiracje Studentów.

Katarzyna Maj-Serwatka