ŚWIADCZĘ O JEZUSIE W RODZINIE - PORADNIK METODYCZNY 3 LO ebook

WPROWADZENIE

Świadczę o Jezusie w rodzinie

Szanowni Katecheci!

Przekazujemy do Waszych rąk pakiet edukacyjny Świadczę o Jezusie w rodzinie przeznaczony do nauki religii w klasie trzeciej szkół ponadgimnazjalnych. Należy on do serii podręczników do nauczania religii pod wspólnym tytułem Z Bogiem na ludzkich drogach. Cała seria realizuje Program Nauczania Religii autorstwa Komisji Wychowania Katolickiego KEP z 2010 r.1

Katechezy z tej serii są oparte na modelu katechezy antropologiczno- kerygmatycznej. Oznacza to, że każda jednostka katechetyczna rozpoczyna się przedstawieniem sytuacji egzystencjalnej adresatów. Następnie przekazane jest orędzie chrześcijańskie, a na koniec wyciągnięte są wnioski z podawanych treści. Można się spodziewać, że dzięki takiej konstrukcji młodzi ludzie zainteresują się treściami katechez i że wyraźnie wpłyną one na kształtowanie ich chrześcijańskich postaw.

W pakiet edukacyjny dla liceum wchodzą następujące elementy:

1. Podręcznik ucznia,

2. Poradnik metodyczny dla nauczyciela,

3. Płyta CD dla nauczyciela z materiałami audio-wideo, rozkładem materiału itd.

4. Strona internetowa www.kulkat.pl z pomocami multimedialnymi oraz sukcesywnie rozbudowywanymi materiałami do katechez.

Podręcznik ucznia

Podręcznik ucznia składa się z 40 odrębnych jednostek tematycznych, które zostały podzielone na 4 działy odpowiadające założeniom Programu nauczania religii. Każdy dział nosi ten sam tytuł, co działy w Programie Komisji Wychowania Katolickiego KEP: Ty ścieżkę życia mi ukażesz; Co Bóg złączył, tego człowiek niech nie rozdziela; Bądźcie poddani sobie, kierując się nawzajem bojaźnią Chrystusa; Napominajcie siebie samych przez pieśni ducha, pod wpływem łaski śpiewając Bogu w waszych sercach.

Jednostki pierwszego działu, zatytułowanego Ty ścieżkę życia mi ukażesz, podejmują temat powołania. W katechezach tych poruszane są zagadnienia powszechnego powołania do szczęścia i świętości oraz szczegółowych powołań, jakim Bóg obdarza człowieka. Drugi dział: Co Bóg złączył, tego człowiek niech nie rozdziela jest poświęcony powołaniu do małżeństwa i rodzicielstwa. Są tu tematy, które dotyczą małżeństwa jako naturalnego związku mężczyzny i kobiety, przymiotów małżeństwa, rodziny jako wspólnoty miłości i życia, a także zagadnień związanych z powołaniem do macierzyństwa i ojcostwa. Kolejny dział podręcznika: Bądźcie poddani sobie, kierując się nawzajem bojaźnią Chrystusa dotyczy stricte religijnego obszaru życia rodziny i koncentruje się wokół rodziny jako Kościoła domowego. Natomiast ostatni dział: Napominajcie siebie samych przez pieśni ducha, pod wpływem łaski śpiewając Bogu w waszych sercach to katechezy, w których są omawiane zagadnienia dotyczące przeżywania roku liturgicznego w rodzinie.

Wszystkie jednostki katechetyczne są zbudowane na tej samej strukturze, która w podręczniku dla ucznia przedstawia się w następujący sposób:

1. Dylematy młodego człowieka,

2. Wiara i życie Kościoła,

3. Zapamiętaj,

4. Zastosuj,

5. Modlitwa.

W pierwszej części jednostki lekcyjnej zostaje zwrócona uwaga na problemy i dylematy egzystencjalne adresatów katechezy. Najczęściej przywołane są tu świadectwa oraz opinie dotyczące podejmowanego zagadnienia. Druga część to odpowiedź nauczania Kościoła na przedstawione problemy młodego człowieka i świata, w którym on żyje. Dlatego znajdują się tu cytaty z Biblii, Katechizmu Kościoła Katolickiego, Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego, Katechizmu dla młodych Youcat oraz innych współczesnych dokumentów Kościoła. Dobór tych treści został poddany recenzji teologów pracujących na KUL. W części trzeciej „Zapamiętaj” autorzy przedstawiają krótkie propozycje tekstowe, które są syntezą najistotniejszych treści omawianych w czasie katechezy. Natomiast część „Zastosuj” poświęcona została kształtowaniu postaw religijno-moralnych, dlatego treści w niej zawarte są swoistymi wskazówkami dla młodych ludzi, jak w oparciu o prawdę objawioną dokonywać fundamentalnych i konkretnych wyborów życiowych. Ostatnia część każdej jednostki do modlitwa ściśle nawiązująca do tematu lekcji.

Ważnym elementem podręcznika dla ucznia jest jego szata graficzna, która została tak przygotowana, aby pomóc adresatom katechezy w percepcji podawanych treści. Dlatego jest ona kolorowa i dynamiczna, przedstawia wiele obrazów i scen z życia rodziny. Wyraźnie zostały też zaznaczone cytaty z Pisma Świętego oraz dokumentów Kościoła; ikony Biblii, Katechizmu Kościoła Katolickiego, Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego oraz Katechizmu dla młodych Youcat jasno wskazują na źródło cytatów.

Poradnik metodyczny dla nauczyciela

Zgodnie z przyjętymi założeniami poradnik metodyczny dla nauczyciela ma następującą strukturę:

I. Założenia edukacyjne

1. Cel ogólny

2. Cele szczegółowe

Wiedza

Umiejętności

3. Metody

4. Środki dydaktyczne

II. Przebieg katechezy

1. Czynności wstępne

2. Modlitwa

3. Nawiązanie do poprzedniej katechezy

4. Sytuacja egzystencjalna

5. Interpretacja (Wiara i życie Kościoła)

6. Zastosowanie życiowe

7. Modlitwa śródlekcyjna

8. Podsumowanie treści

9. Notatka

10. Praca domowa

11. Modlitwa

III. Materiały źródłowe i pomocnicze

W ,,Założeniach edukacyjnych” katecheta otrzymuje wyraźne informacje, jakie są cel ogólny katechezy oraz cele szczegółowe (operacyjne). Są tu również podane metody i środki dydaktyczne. ,,Przebieg katechezy” przedstawia strukturę zajęć lekcyjnych – w porządku chronologicznym przedstawione są poszczególne elementy jednostki katechetycznej. Ważnym uzupełnieniem jednostek lekcyjnych w poradniku metodycznym są „Materiały źródłowe i pomocnicze”. Tam katecheci znajdą teksty potrzebne do realizacji tematu.

Płyta CD i strona internetowa www.kulkat.pl

Pakiet edukacyjny Świadczę o Jezusie w rodzinie zawiera płytę CD, na której znajdują się: multimedia do każdej jednostki lekcyjnej (filmy, prezentacje, obrazy, pliki audio) oraz rozkład materiału. Jako ważna pomoc dla katechetów została też przygotowana strona internetowa www.kulkat.pl. Na stronę tę będą mogli logować się wszyscy katecheci, bez względu na to, z jakich pomocy korzystają; znajdą oni tam materiały multimedialne do jednostek lekcyjnych. Planowane jest sukcesywne umieszczanie na tej stronie alternatywnych konspektów do poszczególnych katechez.

Szanowni Katecheci, życzymy Wam, aby Wasza praca siania słowa Bożego w sercach uczniów przynosiła jak najobfitsze owoce. Niech Duch Święty obdarza Was swoimi darami, abyście poprzez katechizację w szkole prowadzili młodych ludzi na spotkanie z Jezusem Chrystusem i wzbudzali w nich pragnienie głębokiej z Nim zażyłości (CT 5).

W imieniu redaktorów i autorów

ks. Robert Strus

I. Ty ścieżkę życia mi ukażesz

1. Powołanie do szczęścia

I. Założenia edukacyjne

1. Cel ogólny

Przekazanie prawdy, że Bóg pragnie szczęścia każdego człowieka

2. Cele szczegółowe

Uczeń (wiedza):

•wie, że Bóg pragnie szczęścia każdego człowieka

•wie, że podstawowym powołaniem każdego chrześcijanina jest powołanie do szczęścia

•zna pułapki na drodze do prawdziwego szczęścia

Uczeń (umiejętności):

•potrafi odróżnić szczęście prawdziwe od pozornego

•chce w swoim życiu dążyć do prawdziwego szczęścia

•poszukuje w sakramentach źródła siły potrzebnej na drodze do prawdziwego szczęścia

3. Metody

Wywiad, rozmowa kierowana, indywidualna praca z podręcznikiem, praca z tekstem

4. Środki dydaktyczne

Pismo Święte, KKK, skserowane fragmenty tekstu, fragmenty filmu

II. Przebieg katechezy

1. Czynności wstępne

Przygotowanie sprzętu do projekcji filmu z Internetu.

Sprawdzenie listy obecności.

2. Modlitwa

Duchu Święty, który...

3. Sytuacja egzystencjalna

Katecheta prezentuje uczniom fragment filmu „Szczęście” – Z wiarą [minuty: 00.18–01.32] (www.youtube.com, film zrealizowany przez telewizję TVR) i prosi, aby odpowiedzieli na pytanie, jak oni rozumieją szczęście. Po wysłuchaniu odpowiedzi katecheta prezentuje drugi fragment filmu [minuty: 01.33–02.50].

W przypadku braku możliwości prezentacji filmu katecheta zadaje uczniom pytania: Czego człowiek potrzebuje najbardziej na świecie? Czego każdy z nas pragnie? Zdrowia? Pieniędzy? Władzy? Miłości? A może... szczęścia? Co daje nam szczęście? Czym ono jest i czego człowiek potrzebuje, by być szczęśliwym? Czego najczęściej ludzie życzą sobie z okazji imienin, urodzin, ślubu?

Następnie katecheta wyznacza w sali lekcyjnej dwa miejsca; w jednym umieszcza napis: CHCĘ BYĆ SZCZĘŚLIWY, w drugim – ZASTANOWIĘ SIĘ. Prosi uczniów, aby na pierwszym miejscu usiedli ci, którzy są zdecydowani na szczęście w swoim życiu, na drugim ci, którzy się wahają.

Po zajęciu miejsc przez uczniów katecheta przedstawia się jako dziennikarz, podchodzi do uczniów niezdecydowanych (jeśli tacy są) i zadaje pytania:

Dlaczego nie wiesz, czy chcesz być szczęśliwy?

Z jakim typem człowieka kojarzy ci się szczęście?

Następnie stawia pytania uczniom, którzy są pewni tego, że chcą być w życiu szczęśliwi:

Nie ma wśród was niezdecydowanych. Dlaczego? (Katecheta zadaje to pytanie, jeśli nie ma grupy niezdecydowanych).

Dlaczego chcesz być szczęśliwy?

Jakie cechy ma człowiek dążący do szczęścia?

Po wysłuchaniu odpowiedzi katecheta prosi uczniów, aby wrócili do ławek i odpowiedzieli na pytania z podręcznika (Podręcznik ucznia: Dylematy młodego człowieka).

Na koniec katecheta podsumowuje odpowiedzi uczniów słowami: Pytanie o szczęście jest pytaniem bardzo ważnym dla każdego z nas; każdy człowiek dąży do szczęścia i chce być szczęśliwy. Rozmyślali nad tym wielcy tego świata i zwykli zjadacze chleba... Wielu nawet wydawało się, że to szczęście osiągnęli, ale musieli zmienić zdanie... Inni w pogoni za szczęściem burzyli swoje życie, i nie tylko swoje... Byli też tacy, którzy chcieli je kupić albo przechytrzyć los, tak aby rozdał im same dobre karty... I byli tacy, którzy przeszli przez życie, narzekając na brak szczęścia...

Świat ciągle goni za szczęściem... Ale czym jest prawdziwe szczęście?

4. Interpretacja (Wiara i życie Kościoła)

• Praca z Pismem Świętym

Katecheta prosi uczniów o odczytanie fragmentu Biblii: Rdz 1, 27-31; 3, 1-8; 3, 14-15 (Materiały źródłowe i pomocnicze; Multimedia) i zadaje pytania: Czego dotyczą te fragmenty Pisma Świętego? Jak Biblia przedstawia stan szczęścia pierwszych ludzi?

Po wysłuchaniu odpowiedzi uczniów katecheta tłumaczy, że Bóg stworzył świat z niczego. Ten świat stworzony przez Boga od początku był dobry. Człowiek nosi w sobie podobieństwo do swojego Stwórcy. Od chwili stworzenia Bóg podtrzymuje świat w istnieniu. Powodem stworzenia człowieka była miłość. W raju człowiek miał przyjaźnić się z Bogiem, to w Nim było jego szczęście. Adam i Ewa tworzyli pierwszą wspólnotę i uzupełniali się wzajemnie. Zło pojawiło się wśród ludzi przez zawiść diabła, który nie mógł znieść szczęścia człowieka. Zło jest przeciwne naszej naturze, gdyż zostało w nią wpisane dobro. Od chwili grzechu pierworodnego jesteśmy skłonni do popełniania grzechów. Bóg jednak nie pozostawił nas bez nadziei, obiecał nam zbawienie. Tę pierwszą zapowiedź zbawienia nazywamy Protoewangelią.

• Rozmowa kierowana

Katecheta prowadzi z uczniami rozmowę na temat odzyskania przez człowieka wiecznego szczęścia. Podkreśla rolę sakramentów w dążeniu do wiecznej szczęśliwości. Zwraca również uwagę uczniów na unikanie pułapek złudnego szczęścia. Warto wykorzystać w tej rozmowie Materiały do rozmowy kierowanej (Materiały źródłowe i pomocnicze; Multimedia).

5. Zastosowanie życiowe

Katecheta rozmawia z uczniami o prawdziwym szczęściu: Szczęśliwy może być tylko ten, kto zrozumie, że więź z Bogiem oraz kierowanie się Bożymi wartościami i przykazaniami to nie dźwiganie zbędnego ciężaru czy przejaw naiwności, ale zaszczyt i wyróżnienie, najpewniejsza droga do trwałego szczęścia. W rozmowie wykorzystuje teksty z podręcznika (Podręcznik ucznia: Zastosuj).

6. Podsumowanie treści

Katecheta zwraca się do uczniów słowami: Pytanie o szczęście jest pytaniem bardzo ważnym dla każdego z nas; każdy człowiek dąży do szczęścia i chce być szczęśliwy. „Szczęście nie znajduje się w nas ani poza nami. Szczęście jest tylko w Bogu. Jeśli Go znaleźliśmy, to szczęście będzie wszędzie” – powiedział filozof Blais Pascal. To Bóg zaszczepił w naszych sercach nieskończone pragnienie szczęścia, dlatego nic nie potrafi nas zaspokoić poza Nim samym. Każde ziemskie poczucie spełnienia daje jedynie przedsmak tego wiecznego szczęścia. To poczucie spełnienia na ziemi powinno nas pociągać ku Bogu.

Następnie katecheta zadaje pytania:

Jakie wartości wybieram i realizuję w codziennym życiu?

Co przynosi mi szczęście i radość?

7. Notatka

Katecheta podaje notatkę:

Każdy człowiek został powołany przez Boga do wiecznego szczęścia. Jeśli chodzimy Bożymi drogami, w niebie będziemy w pełni „uczestnikami Boskiej natury” (2 P 1, 4), chwały Chrystusa i radości życia w Bogu w Trójcy Jedynym. Ewangelia jest tego obietnicą. Osiągniemy szczęście, jeśli zaufamy Jezusowym błogosławieństwom. To one są receptą na szczęście, które się nie kończy.

8. Praca domowa

Jesteś lekarzem, niesiesz pomoc pacjentom, którzy przychodzą do ciebie z różnymi dolegliwościami. Starasz się im pomóc i przepisujesz najbardziej skuteczne lekarstwa. Dziś przyszła do ciebie młoda osoba, która cierpi, ponieważ nie czuje się szczęśliwa. Wypisz jej receptę na szczęście.

9. Modlitwa

Modlitwa o dobry humor (Podręcznik ucznia: Modlitwa).

III. Materiały źródłowe i pomocnicze

1. Pismo Święte

Stworzył (...) Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę. Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: „Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście panowali nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi”. I rzekł Bóg: „Oto wam daję wszelką roślinę przynoszącą ziarno po całej ziemi i wszelkie drzewo, którego owoc ma w sobie nasienie: dla was będą one pokarmem. A dla wszelkiego zwierzęcia polnego i dla wszelkiego ptactwa podniebnego, i dla wszystkiego, co się porusza po ziemi i ma w sobie pierwiastek życia, będzie pokarmem wszelka trawa zielona”. I tak się stało. A Bóg widział, że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre. (...)

A wąż był bardziej przebiegły niż wszystkie zwierzęta lądowe, które Pan Bóg stworzył. On to rzekł do niewiasty: „Czy rzeczywiście Bóg powiedział: Nie jedzcie owoców ze wszystkich drzew tego ogrodu?”. Niewiasta odpowiedziała wężowi: „Owoce z drzew tego ogrodu jeść możemy, tylko o owocach z drzewa, które jest w środku ogrodu, Bóg powiedział: Nie wolno wam jeść z niego, a nawet go dotykać, abyście nie pomarli”. Wtedy rzekł wąż do niewiasty: „Na pewno nie umrzecie! Ale wie Bóg, że gdy spożyjecie owoc z tego drzewa, otworzą się wam oczy i tak jak Bóg będziecie znali dobro i zło”.

Wtedy niewiasta spostrzegła, że drzewo to ma owoce dobre do jedzenia, że jest ono rozkoszą dla oczu i że owoce tego drzewa nadają się do zdobycia wiedzy. Zerwała zatem z niego owoc, skosztowała i dała swemu mężowi, który był z nią, a on zjadł. A wtedy otworzyły się im obojgu oczy i poznali, że są nadzy; spletli więc gałązki figowe i zrobili sobie przepaski.

Gdy zaś mężczyzna i jego żona usłyszeli kroki Pana Boga przechadzającego się po ogrodzie w porze powiewu wiatru, skryli się przed Panem Bogiem wśród drzew ogrodu. (...)

Wtedy Pan Bóg rzekł do węża: „Ponieważ to uczyniłeś, bądź przeklęty wśród wszystkich zwierząt domowych i dzikich; na brzuchu będziesz się czołgał i proch będziesz jadł po wszystkie dni twego istnienia. Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie a niewiastę, pomiędzy potomstwo twoje a potomstwo jej: ono ugodzi cię w głowę, a ty ugodzisz je w piętę”. (Rdz 1, 27-31; 3, 1-8; 3, 14-15)

2. Materiały do rozmowy kierowanej

Niebo

Niebo oznacza pewną formę istnienia człowieka w doskonałej i wiekuistej jedności i miłości z Bogiem, która jest stanem najwyższego i ostatecznego szczęścia. Albo inaczej: „Niebo jest to wiekuisty i szczęśliwy udział społeczny istot rozumnych w wewnętrznym życiu Boga w Trójcy Jedynego” (W. Granat). Niebo nie jest jakimś miejscem poza historią, ale nade wszystko jest rzeczywistością osobową, tzn. zjednoczeniem i przebywaniem z Jezusem Chrystusem (J 14, 3; Flp 1, 23; 1 Tes 4, 17). Bycie z Chrystusem otwiera zaś pełny udział w życiu trójjedynego Boga: Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Zjednoczenie z Chrystusem łączy równocześnie wszystkich, którzy razem tworzą Ciało Chrystusa, umożliwia bezpośrednią bliskość, miłość oraz radość we wspólnocie wszystkich świętych i aniołów.

Kto i kiedy osiąga niebo? Kościół wierzy, że dusze tych, którzy umierają w łasce i przyjaźni z Bogiem, i które zostają doskonale oczyszczone, dostępują nieba, upodabniają się do Boga, bo oglądają Go takim, jakim jest (1 J 3, 2). Zbawcze dzieło Jezusa Chrystusa i Jego wniebowstąpienie „otworzyło” nam niebo. Oznacza to, że od momentu uwielbienia Pana, już przed powszechnym zmartwychwstaniem i sądem ostatecznym, dusze zbawionych zostają przyjęte do niebieskiej ojczyzny i znajdują się blisko przy Panu (KK 49). Przebywanie w niebie jest darem Boga udzielonym nam w Jezusie Chrystusie, znaczy to, że nie moglibyśmy go osiągnąć bez zbawczego dzieła Chrystusa i uświęcającej mocy Ducha Świętego.

Na czym polega szczęście nieba? Tradycja teologiczna niebo nazywa stanem uszczęśliwiającego widzenia Boga albo bezgranicznej miłości Boga. Chodzi o to, że życie Boga Ojca i Syna, i Ducha Świętego przenika bez reszty człowieka, całkowicie go wypełnia i sprawia, że Bóg staje się „wszystkim we wszystkich” (1 Kor 15, 28). Niebiańskie zjednoczenie człowieka z Bogiem pozostaje jednak tajemnicą niewypowiedzianą, która przewyższa wszelkie doczesne poznanie i wyobrażenia (1 Kor 2, 9). Pismo Święte używa różnych wyrazów na określenie szczęśliwości nieba: życie (Mt 7, 14; J 10, 10), pokój (Ef 2, 14-18), radość (Mt 25, 21; Ap 19, 7), odpoczynek (Hbr 4, 1-11; Ap 14, 13), uczta (Łk 12, 37; 22, 30).

Zbawieni w niebie nie są wchłonięci przez życie Boże i zachowują swoją osobowość oraz indywidualność. Bóg obdarza każdego swoją miłością jako istotę jedyną i niepowtarzalną.

Stąd „nagrodę” nieba należy rozumieć w ten sposób, że Bóg udziela każdemu człowiekowi darmowej łaski jego indywidualnej pełni, zgodnie z ziemskim życiem. Radość z bogactwa pełni polega z kolei na przekazywaniu go drugim w komunii Ciała Chrystusa, czyli w tajemnicy „świętych obcowania”. Dzięki temu błogosławieni w niebie uczestniczą w królewskim władaniu Boga nad światem, wspomagają ludzi na ziemi oraz pełnią wolę Boga w stosunku do całego stworzenia (por. Mt 25, 21-23).

Dopóki trwają dzieje zbawienia, niebo pozostaje otwarte na swoje ostateczne spełnienie. Pełne szczęście w niebie nastanie wtedy, kiedy zgromadzą się wszystkie członki Chrystusowego Ciała, kiedy nastąpi ciał zmartwychwstanie. Niebo wówczas dopełni się jako kosmiczna całość. Całkowita szczęśliwość nieba będzie zatem wtedy, gdy dokona się zbawienie wszechświata i wszystkich wybranych, którzy razem, jako Ciało Chrystusa, są niebem. (Być chrześcijaninem dziś. Teologia dla szkół średnich, red. M. Rusecki, Lublin 1992, s. 260-261)

Dążenie do szczęścia pojmowanego jako zadowolenie z życia dla człowieka wierzącego wiąże się z autentycznym, nieustannie ponawianym zaproszeniem Boga do wszelkich aspektów egzystencji. Bez Boga nie jesteśmy w stanie w pełni zrozumieć ani samych siebie, ani innych ludzi, ani otaczającego nas świata, a bez tego poznania nie można zaznać szczęścia. Życie w wierze to życie autentyczne, a więc szczęśliwe, ponieważ daje ono możliwość rozwoju i rozkwitu naszego człowieczeństwa. Wiara wyzwala człowieka, czyni go prawdziwie wolnym, natomiast przywiązanie do rzeczy czy emocjonalne lub fizyczne uzależnienie od osób czyni z ludzi niewolników. Dopiero poszukiwanie Jezusa, który jest Drogą, Prawdą i Życiem, uwalnia człowieka od utopijnych i iluzorycznych poglądów na temat szczęścia. Życie szczęśliwe to życie w postawie refleksyjnej, gdzie rozum połączony zostaje z wiarą, dzięki czemu można rozróżnić, czy dąży się do przyjemności jedynie, czy też do autentycznego szczęścia. Wiara w Boga daje człowiekowi punkt oparcia w życiu, a zatem uzasadnia istnienie uniwersalnych wartości, w kontekście których szczęście nie jest jedynie niespełnionym ideałem. Nastawienie na natychmiastowe zaspokajanie potrzeb oraz dążenie do doznawania największej możliwej dawki ulotnych przyjemności nie wyznaczają drogi ku szczęściu. W pogoni za złudnymi dobrami tego świata często zdarza się – paradoksalnie – że dopiero znalezienie się w „sytuacji granicznej”, a więc doświadczenie egzystencjalnego wstrząsu czy nieszczęścia, wyzwala człowieka do poszukiwania autentycznego szczęścia. (A. Sławińska-Panek, Odkryć szczęście w sobie, http://www.pmk-sa.com /ala/AP11.pdf [28.08.2013])

Jan Bilewicz w eseju O szczęściu i przyjemnościach pastuchów świń przypomina przypowieść o synu marnotrawnym. Syn ów otrzymał od swojego ojca nie tylko dobra materialne, ale także – i przede wszystkim – godność synowską. Niestety, majątek wkrótce roztrwonił, tracąc również godność syna. Wymowa tej przypowieści jest symboliczna, gdyż dotyczy każdego z nas. „Ojcem jest Bóg. Jego dziećmi – my wszyscy, ochrzczeni. Odchodzi się od Boga przez grzech. Młodzi posiadają pewien majątek. Mam na myśli majątek duchowy. Prawdziwe skarby: idealizm, optymizm, odwagę, bezinteresowność, umiłowanie dobra, tęsknotę za wielkimi wartościami, chęć poszukiwania prawdy itp. (...) Można jednak odejść od Ojca i roztrwonić Jego majątek, to znaczy utracić optymizm, stracić umiłowanie prawdy i dobra, wyzbyć się ideałów i pragnienia ich osiągnięcia. Co wtedy pozostaje? Duchowa nędza, degradacja i poniżenie. Tę nędzę ilustruje obraz pasania świń i chęć jadania z nimi. To obraz stanu duszy, w jakim każdy może się znaleźć (...). Niestety, wielu młodych znajduje się na etapie trwonienia swojego duchowego majątku. Najczęściej zostali skuszeni jakąś propagandą ludzi – wyglądających na całkiem przyzwoitych – ładnie ubranych, ładnie mówiących itp. (...) Pan Bóg ma bardzo wielu synów. (...) Niektórzy odchodzą, trwonią majątek, ale nie wracają (choć mogliby to zawsze zrobić). Wstydzą się przyznać do swojej pomyłki? A może przyzwyczaili się po prostu do pasania świń i jadania z nimi... I teraz nawet chwalą sobie ten «styl życia». Chwila przyjemności a trwałe szczęście to przecież dwie różne rzeczy. Zamierzasz poszukiwać w życiu przyjemności czy szczęścia? Musisz pamiętać, że grzech, choć może dawać trochę przyjemności, zawsze odbiera szczęście”. (J. Bilewicz, O szczęściu i przyjemnościach pastuchów świń, http://www.katolik.pl/o-szczesciu-i-przyjemnosciach-pastuchow-swin ,23257,416,cz.html?s=1 [28.08.2013])

Filozofowie przynajmniej od czasów Sokratesa dociekają natury szczęścia i jego osiągalności. Obydwa zagadnienia rozważane są w kontekście pytania, czy szczęście zależy jedynie od życia filozoficznego, czy też zależy również od okoliczności życiowych. Zwłaszcza w starożytności rozumienie szczęścia było pochodną rozumienia ludzkiej natury. Napotykamy w związku z tym rozmaite stanowiska:

•Jako pewien ideał, szczęście w życiu ziemskim jest nieosiągalne. Może ono jednak zostać osiągnięte jako nagroda za sprawowanie w życiu pozagrobowym (raj).

•Według Arystotelesa szczęście to działanie zgodne z naturą. Ryby są szczęśliwe, pływając, a ptaki, latając. Ponieważ do natury człowieka należy przede wszystkim myślenie i tworzenie organizacji politycznej, najszczęśliwsze jest życie filozofa lub męża stanu. Arystoteles podkreślał też rolę zaspokojenia potrzeb fizjologicznych – uważał, że by być szczęśliwym, trzeba być dobrze odżywionym.

•Według chrześcijan absolutnym szczęściem jest bezpośredni kontakt z Bogiem – określany przez Tomasza z Akwinu jako wizja uszczęśliwiająca. Boecjusz pisał, że Bóg jest Szczęściem, a ludzie mogą być szczęśliwi dzięki uczestnictwu w szczęściu Boga.

•Według nauk islamu szczęście jest związane z postępowaniem zgodnym z wolą Allaha – osoby prawe są szczęśliwe, grzesznicy zaś nieszczęśliwi – zarówno w życiu doczesnym, jak i pozagrobowym.

•Według nauk buddyzmu nie jest możliwe osiągnięcie szczęścia poprzez podążanie za pragnieniami, gdyż ich całkowite zaspokojenie jest niemożliwe. Jedynym sposobem na osiągnięcie trwałego szczęścia jest więc wyzbycie się owych pragnień. Osiąga się wówczas stan nirwany. (http://pl.wikipedia.org/wiki/Szcz%C4%99%C5%9Bcie [27.08.2013])

Szczęście chrześcijańskie

Nowy Testament używa licznych wyrażeń, by scharakteryzować szczęście, do jakiego Bóg powołuje człowieka: przyjście królestwa Bożego; oglądanie Boga: „Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą” (Mt 5, 8); wejście do radości Pana; wejście do odpoczynku Boga.

Wtedy więc będziemy odpoczywali i oglądali, będziemy oglądali i kochali, będziemy kochali i wychwalali. Oto co będzie na końcu, ale bez końca. Bo i jakiż inny jest nasz cel, jeśli nie dojście do królestwa, które nie będzie miało końca?

Bóg bowiem stworzył nas, byśmy Go poznawali, służyli Mu, miłowali Go, i w ten sposób doszli do raju. Szczęście czyni nas „uczestnikami Boskiej natury”(2 P 1, 4) i życia wiecznego. Wraz z nim człowiek wchodzi do chwały Chrystusa i do radości życia trynitarnego.

Takie szczęście przekracza zrozumienie i siły tylko ludzkie. Pochodzi ono z darmowego daru Bożego. Dlatego właśnie nazywa się je nadprzyrodzonym, tak jak łaskę, która uzdalnia człowieka do wejścia do radości Bożej.

„Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą”. Istotnie, „nikt nie może oglądać Boga”, to znaczy zobaczyć Jego majestatu i niewysłowionej chwały, i „pozostać przy życiu”, albowiem Ojciec jest niepojęty; jednak w swojej dobroci, miłości do ludzi i wszechmocy wyświadczył tak wielką łaskę tym, którzy Go miłują, że pozwolił im ujrzeć siebie... albowiem „co niemożliwe jest u ludzi, możliwe jest u Boga”.

Obiecane szczęście stawia nas wobec decydujących wyborów moralnych. Zaprasza nas do oczyszczenia naszego serca ze złych skłonności i do poszukiwania nade wszystko miłości Bożej. Uczy nas, że prawdziwe szczęście nie polega ani na bogactwie czy dobrobycie, na ludzkiej sławie czy władzy, ani na żadnym ludzkim dziele, choćby było bardzo użyteczne, jak nauka, technika czy sztuka, ani nie tkwi w żadnym stworzeniu, ale znajduje się w samym Bogu, który jest źródłem wszelkiego dobra i wszelkiej miłości.

Bogactwo jest wielkim bożyszczem dzisiejszych czasów; to jemu właśnie wielu ludzi składa hołd. Mierzą oni szczęście według stanu posiadania, a także według stanu posiadania odmierzają szacunek... Wszystko to bierze się z przekonania, że będąc bogatym, można wszystko. Bogactwo jest więc jednym z bożków dzisiejszych czasów. Innym jest uznanie... Doszło do tego, że uznanie, fakt bycia znanym, czynienia wrzawy w świecie uważa się za dobro samo w sobie, za najwyższe dobro, za przedmiot najwyższej czci.

Dekalog, Kazanie na Górze i nauczanie apostolskie opisują nam drogi prowadzące do królestwa niebieskiego. Wspierani łaską Ducha Świętego, idziemy nimi krok za krokiem przez codzienne czyny. Przyjmując ziarno słowa Chrystusa, powoli przynosimy owoce w Kościele na chwałę Bożą. (KKK 1720-1724)

3. Literatura

Być chrześcijaninem dziś. Teologia dla szkół średnich, red. M. Rusecki, Lublin 1992.

4. Strony internetowe

http://www.katolik.pl/o-szczesciu-i-przyjemnosciach-pastuchow-swin ,23257,416,cz.html?s=1 [28.08.2013]

http://liturgia.wiara.pl/doc/420311.modlitwa-o-dobry-humor [12.10.2013]

http://www.pmk-sa.com/ala/AP11.pdf [28.08.2013]

http://pl.wikipedia.org/wiki/Szcz%C4%99%C5%9Bcie [27.08.2013]

2. Człowiek stworzony do miłości

I. Założenia edukacyjne

1. Cel ogólny

Przekazanie prawdy, że człowiek został stworzony do miłości

2. Cele szczegółowe

Uczeń (wiedza):

•wie, że źródłem miłości jest Bóg

•wie, że Trójca Święta to wzór miłości

•wie, co czyni człowieka podobnym do Boga

•wie, że miłość to powołanie człowieka

Uczeń (umiejętności):

•wyjaśnia, dlaczego Bóg jest źródłem miłości

•uzasadnia, dlaczego Trójca Święta to wzór miłości

•wyjaśnia, co to znaczy, że miłość jest powołaniem człowieka

3. Metody

Analiza tekstu z Pisma Świętego, analiza tekstu z KKK, rozmowa kierowana, praca w grupach (okienko informacyjne), analiza obrazu

4. Środki dydaktyczne

Pismo Święte, KKK, teksty do pracy w grupach, zdjęcie ikony Trójcy Świętej Rublowa, karta pracy, sprzęt do odtwarzania wideo z Internetu

II. Przebieg katechezy

1. Czynności wstępne

Przygotowanie sprzętu do odtwarzania wideo z Internetu.

Sprawdzenie listy obecności.

Sprawdzenie pracy domowej.

2. Modlitwa

Akt miłości

Boże, choć Cię nie pojmuję,

jednak nad wszystko miłuję.

Nad wszystko, co jest stworzone,

boś Ty dobro nieskończone.

3. Nawiązanie do poprzedniej katechezy

Co przynosi mi szczęście i radość?

Jaki to ma związek z błogosławieństwami?

Jakie pułapki czekają na nas na drodze do szczęścia?

4. Sytuacja egzystencjalna

Katecheta stawia uczniom pytania: Czy wyobrażacie sobie życie bez miłości? Jak wyglądałoby życie, gdyby nie było miłości?

Po wysłuchaniu odpowiedzi uczniów prosi ich o odczytanie tekstu z podręcznika (Podręcznik ucznia: Dylematy młodego człowieka).

5. Interpretacja (Wiara i życie Kościoła)

• Praca z Pismem Świętym

Katecheta prosi uczniów o odczytanie fragmentu Biblii: 1 J 4, 7-8; 11-16 (Materiały źródłowe i pomocnicze; Multimedia) i udzielenie odpowiedzi na pytania:

Kto jest źródłem miłości?

Jaki argument za wzajemną miłością podaje św. Jan?

Do czego nas uzdalnia ta relacja?

Po wysłuchaniu odpowiedzi katecheta zwraca uwagę na to, że Bóg w Trójcy Świętej Jedyny żyje miłością i się nią dzieli. Zaprasza do tego udziału człowieka.

• Analiza ikony Trójcy Świętej Rublowa – rozmowa kierowana

Katecheta proponuje krótką medytację nad obrazem Andrzeja Rublowa Trójca Święta (Podręcznik ucznia: Wiara i życie Kościoła; Multimedia). Stawia uczniom pytanie: Co możecie powiedzieć o relacji między postaciami na obrazie? Po wysłuchaniu odpowiedzi katecheta, wykorzystując fragment artykułu Bóg w gościnie u Abrahama, czyli Trójca Rublowa (Materiały źródłowe i pomocnicze; Multimedia), uzupełnia je i pogłębia znaczenie symboli. Na koniec prosi uczniów, aby odpowiedzieli na pytanie: Czego możemy nauczyć się o miłości z tej relacji?

• Praca w grupach

Katecheta dzieli klasę na cztery grupy, następnie rozdaje uczniom karty pracy oraz teksty do pracy w grupach (Materiały źródłowe i pomocnicze; Multimedia). Zadaniem każdej grupy jest uzupełnienie karty pracy na podstawie otrzymanego tekstu. Po zakończeniu zadania przedstawiciele grup dzielą się wynikami. Najciekawsze propozycje są zapisywane na tablicy i przepisywane do zeszytów.

6. Zastosowanie życiowe

Uczniowie słuchają fragmentu kazania ks. Piotra Pawlukiewicza – Miłość i jej karykatury [minuty: 6.35–10.44], który można znaleźć na www.youtube.com.

Następnie katecheta pyta uczniów: Co możemy zrobić w najbliższym środowisku, aby nasza miłość była widoczna dla innych?

W przypadku braku możliwości odsłuchania fragmentu kazania uczniowie odczytują teksty z podręcznika (Podręcznik ucznia: Zastosuj) i odpowiadają na pytanie: Co możemy zrobić w najbliższym środowisku, aby nasza miłość była widoczna dla innych?

7. Podsumowanie treści

Katecheta zadaje uczniom pytania:

Kto jest źródłem miłości?

Dlaczego Trójca Święta to wzór miłości?

Co to znaczy, że miłość jest powołaniem człowieka?

8. Notatka

Notatką jest tekst z karty pracy przepisany do zeszytu.

9. Praca domowa

Przeprowadź rachunek sumienia na temat: Co zrobiłeś, aby twoja miłość była bardziej podobna do miłości Boga?

10. Modlitwa

Przepełniony miłością (Podręcznik ucznia: Modlitwa).

III. Materiały źródłowe i pomocnicze

1. Pismo Święte

Umiłowani, miłujmy się wzajemnie,

ponieważ miłość jest z Boga,

a każdy, kto miłuje,

narodził się z Boga i zna Boga.

Kto nie miłuje, nie zna Boga,

bo Bóg jest miłością. (...)

Umiłowani, jeśli Bóg tak nas umiłował,

to i my winniśmy się wzajemnie miłować.

Nikt nigdy Boga nie oglądał.

Jeżeli miłujemy się wzajemnie,

Bóg trwa w nas

i miłość ku Niemu jest w nas doskonała.

Poznajemy, że my trwamy w Nim,

a On w nas,

bo udzielił nam ze swego Ducha.

My także widzieliśmy i świadczymy,

że Ojciec zesłał Syna jako Zbawiciela świata.

Jeśli kto wyznaje,

że Jezus jest Synem Bożym,

to Bóg trwa w nim, a on w Bogu.

Myśmy poznali i uwierzyli miłości,

jaką Bóg ma ku nam.

Bóg jest miłością:

kto trwa w miłości, trwa w Bogu,

a Bóg trwa w nim. (1 J 4, 7-8; 11-16)

2. Bóg w gościnie u Abrahama, czyli Trójca Rublowa (fragment)

Środkowy Anioł jest symbolem Syna Bożego. Zwróćmy uwagę na kolory jego szat: czerwona suknia i niebieski płaszcz na wierzchu. Kolor niebieski symbolizuje człowieczeństwo. Jest to kolor najintensywniejszy. Widzimy go również u Anioła siedzącego po prawej stronie ikony, symbolizującego Ducha Świętego, i u Anioła po lewej stronie, czyli u Boga Ojca. Kolor czerwony, kolor tuniki Syna Bożego, oznacza Bóstwo. Prawa ręka Chrystusa jest bardzo duża – większa i mocniejsza, niż wymagałby tego realizm. To niejako prawica Boża podtrzymująca człowieka. Dwa palce dłoni symbolizują dwie natury Chrystusa i wskazują na kielich, czyli na ofiarę eucharystyczną.

Chrystus pochylony jest w stronę Ojca, który znajduje się z lewej strony ikony. To początek i źródło wszystkiego. Jego szata jest złota, świetlista – to kolor oznaczający świętość Boga i Jego wierność. Ale pośrodku, w miejscu, gdzie znajduje się serce, Bóg Ojciec ma kolor niebieski. Komentatorzy interpretują to w ten sposób, że nosi w swoim sercu stworzenie człowieka.

Żadna z postaci nie siedzi prosto, każda się pochyla. Syn w stronę Ojca, Ojciec w stronę Syna i Ducha Świętego, a Duch w kierunku Ojca i Syna. W ten sposób postacie tworzą pewien krąg. Krąg to doskonałość, pełnia. W centrum tego kręgu jest dłoń Chrystusa wskazująca na kielich.

Ojciec – źródło wszystkiego rodzi Syna i tchnie Ducha. Jest praprzyczyną, a jednak nawet On nie siedzi prosto, pochyla się i jest elementem kręgu. Ojciec trzyma ręce razem, prawą błogosławi i tchnie Ducha Świętego.

Prawy Anioł symbolizujący Ducha Świętego ma niebieską tunikę i złoto-zieloną szatę na wierzchu. Zieleń oznacza stworzenie. Duch Święty, który unosił się nad ziemią i nad wodami od pierwszej chwili istnienia świata, niejako dopełnia stworzenia. On też całą swoją osobą wskazuje na Syna. (A. Kamiński, Bóg w gościnie u Abrahama, czyli Trójca Rublowa, http://mateusz.pl/list/0503-kaminski.htm [25.11.2013])

3. Karta pracy

4. Teksty do pracy w grupach

Święty Jan pójdzie jeszcze dalej, gdy zaświadczy: „Bóg jest miłością” (1 J 4, 8. 16): miłość jest samą istotą Boga. Posyłając w pełni czasów swojego jedynego Syna i Ducha miłości, Bóg objawia w sposób najpełniejszy swoją wewnętrzną tajemnicę: On sam jest wieczną wymianą miłości – Ojcem, Synem i Duchem Świętym, a nas przeznaczył do udziału w tej wymianie. (KKK 221)

Faktycznie, samego Boga, takiego jakim jest, nikt nigdy nie widział. Jednak Bóg nie jest dla nas całkowicie niewidzialny, nie pozostał po prostu niedostępny dla nas. Bóg pierwszy nas umiłował, mówi cytowany List Janowy (por. 4, 10), i ta miłość Boga objawiła się pośród nas, stała się widzialna, ponieważ On „zesłał Syna swego Jednorodzonego na świat, abyśmy życie mieli dzięki Niemu” (1 J4, 9). Bóg stał się widzialny: w Jezusie możemy oglądać Ojca (por.J14, 9). W rzeczywistości istnieje wiele możliwości widzenia Boga. W historii miłości, którą opowiada nam Biblia, Bóg wychodzi nam naprzeciw, próbuje nas zdobyć – aż do Ostatniej Wieczerzy, aż do Serca przebitego na krzyżu, aż do objawień Zmartwychwstałego i wielkich dzieł, za pośrednictwem których, poprzez działanie Apostołów, przewodził rodzącemu się Kościołowi. Również w późniejszej historii Kościoła Pan nie był nieobecny: zawsze na nowo wychodzi nam naprzeciw – poprzez ludzi, w których objawia swą obecność; poprzez Słowo, w sakramentach, w sposób szczególny w Eucharystii. W liturgii Kościoła, w jego modlitwie, w żywej wspólnocie wierzących doświadczamy miłości Boga, odczuwamy Jego obecność i tym samym uczymy się również rozpoznawać Go w naszej codzienności. On pierwszy nas ukochał i nadal nas kocha jako pierwszy; dlatego my również możemy odpowiedzieć miłością. Bóg nie nakazuje nam uczucia, którego nie możemy w sobie wzbudzić. On nas kocha, pozwala, że możemy zobaczyć i odczuć Jego miłość, i z tego «pierwszeństwa» miłowania ze strony Boga może, jako odpowiedź, narodzić się miłość również w nas. (DC 17)

5. Literatura

Benedykt XVI, Encyklika Deus caritas est, Watykan 2006.

6. Strony internetowe

http://mateusz.pl/list/0503-kaminski.htm [25.11.2013]

3. Rodzaje miłości

I. Założenia edukacyjne

1. Cel ogólny

Zapoznanie uczniów z różnymi rodzajami miłości w życiu człowieka

2. Cele szczegółowe

Uczeń (wiedza):

• wie, że są różne rodzaje miłości

• zna podstawowe rodzaje miłości

• wie, czym się różni przyjaźń od miłości

Uczeń (umiejętności):

• rozróżnia podstawowe rodzaje miłości

• potrafi wytłumaczyć, czym różni się przyjaźń od miłości

• wyjaśnia, na czym polega wartość różnych rodzajów miłości

• potrafi podać przykłady przyjaźni w Biblii

3. Metody

Praca z Pismem Świętym, wykład, słoneczko, praca z podręcznikiem, praca z tekstem, praca w grupach

4. Środki dydaktyczne

Pismo Święte, teksty do pracy w grupach, karty pracy

II. Przebieg katechezy

1. Czynności wstępne

Sprawdzenie listy obecności.

Sprawdzenie pracy domowej.

2. Modlitwa

Duchu Święty, który...

3. Nawiązanie do poprzedniej katechezy

Kto jest źródłem miłości?

Dlaczego Trójca Święta to wzór miłości?

Co to znaczy, że miłość jest powołaniem człowieka?

4. Sytuacja egzystencjalna

Katecheta zwraca się do uczniów słowami: Wszyscy ludzie są powołani do miłości. To powołanie dotyczy nie tylko chrześcijan. Doświadczenie miłości jest ważne dla wszystkich, bez względu na religię, kolor skóry... O potrzebie i konieczności poznania, czym jest miłość, pisze wybitny psycholog amerykański Abraham Maslow: „Musimy zrozumieć miłość; musimy umieć się jej uczyć, tworzyć ją, przepowiadać, bo inaczej świat stanie się łupem wrogości i podejrzliwości” (T.J. Oord, Miłość sprawia, że świat się kręci, Kraków 2009, s. 7).

Następnie katecheta prosi uczniów, aby podali słowa, które kojarzą im się ze słowem „miłość” (np. uczucie, poświęcenie, życie dla kogoś, wzajemne zrozumienie, doznania fizyczne i duchowe, odpowiedzialność). Słowa te uczniowie zapisują na tablicy, wykorzystując metodę „słoneczko”.

5. Interpretacja (Wiara i życie Kościoła)

• Praca z Pismem Świętym

Katecheta dzieli klasę na cztery grupy (podział następuje na przykład poprzez odliczenie do czterech). Każda grupa wybiera swego lidera i otrzymuje fragment Pisma Świętego (Materiały źródłowe i pomocnicze; Multimedia). Na podstawie otrzymanego fragmentu Biblii grupy mają odpowiedzieć na pytanie: Jak konkretnie wyraża się dany rodzaj miłości?

Grupa I: Miłość Boga do ludzi

Grupa II: Miłość bliźniego

Grupa III: Miłość rodzicielska

Grupa IV: Miłość między mężczyzną a kobietą

Grupa V: Przyjaźń

Po dziesięciu minutach liderzy grup prezentują rezultaty pracy na forum klasy. Katecheta może spuentować pracę uczniów słowami: Biblia to księga o miłości. Miłość w Biblii jest ukazana jako coś niezwykłego i wyjątkowego, ale jednocześnie coś bardzo konkretnego. Wyraźnie też widać w orędziu biblijnym, że jest wiele rodzajów miłości. Między tymi rodzajami istnieją realne różnice: inaczej kocha Bóg, inaczej kocha się rodziców, inaczej przyjaciół, inaczej męża czy żonę.

• Praca z podręcznikiem

Katecheta zwraca się do uczniów słowami: Starożytni Grecy (naród filozofów) mieli na określenie miłości cztery różne słowa: eros, philia, storge i agape. Każdy z tych rodzajów miłości jest stworzony przez Boga, jest przypisany człowiekowi, każdej miłości można użyć w sposób dobry. Następnie katecheta prosi, aby uczniowie przeczytali w podręczniku charakterystykę tych rodzajów miłości (Podręcznik ucznia: Zapamiętaj) oraz przyporządkowali greckie określenia miłości do opisów (rodzajów) miłości z pracy w grupach.

• Wykład

Katecheta w krótkim wykładzie zwraca uwagę uczniów na imitacje miłości. Do przygotowania wykładu można wykorzystać Materiały do wykładu (Materiały źródłowe i pomocnicze; Multimedia).

6. Zastosowanie życiowe

Katecheta mówi uczniom o różnych rodzajach miłości, jakimi są: miłość „jeżeli”, miłość „ponieważ”, miłość „pomimo”. Krótko je charakteryzuje, podkreślając, że ważne jest rozróżnianie tych postaw.

Miłość „jeżeli”. Musisz sobie na nią zasłużyć, coś sobą reprezentować. Jest proponowana w zamian za coś, czego pragnie osoba mająca kochać. Niespełnienie tego warunku jest przyczyną końca miłości. Miłość warunkowa nie patrzy na koszty ponoszone przez drugą osobę. Wiele osób po fakcie rozpoznaje, że miłość ta nie jest warta ceny żądanej przez drugą stronę. Nawet jeśli dojdzie do małżeństwa, nie będzie ono trwałe. Ta miłość nie jest ukierunkowana na osobę, lecz na pewien obraz będący życzeniem, tym, czego pragniemy. Człowiek zakochuje się nie w człowieku, ale w wyimaginowanym obrazie, który jest życzeniem. Kiedy osoba przestaje spełniać warunki, miłość taka przemienia się zwykle w nienawiść.

Miłość „ponieważ”. Osoba jest kochana ze względu na to, kim jest, co ma lub co robi. Chyba większość ludzi pobiera się z tego powodu. Zdarza się, że rodzice kochają w ten sposób swoje dzieci. Czasami opiekunowie częściej troszczą się o dzieci zadbane... Na zabawach jedne dziewczęta są proszone do tańca częściej niż inne... Można powiedzieć, że człowiek pragnie być kochany w ten sposób – z powodu tego, kim jest i co sobą reprezentuje. Jeśli ktoś kocha mnie dlatego, że taki jestem, sprawia to wiele przyjemności, podbudowuje poczucie własnej wartości. Jeśli miłość taka wygaśnie, prowadzi co najwyżej do obojętności, a nie do wrogości. Jednak w perspektywie małżeństwa może pojawić się problem współzawodnictwa. Kiedy pojawi się ktoś posiadający jeszcze większe zalety niż te, za które jesteś kochany, miłość jest zagrożona. W grę wchodzi zdrowie, majątek, uroda, talenty, sprawność... Drugi słaby punkt tej miłości – gra. Czasem na zewnątrz gramy kogoś innego, niż jesteśmy naprawdę, gdyż wstydzimy się pokazać nasze prawdziwe wnętrze. Gdy związek dwojga ludzi opiera się na takiej miłości, wtedy jedno z nich lub dwoje obawiają się, żeby druga strona nie poznała, jacy są naprawdę. Obawiają się, że wtedy byliby mniej kochani czy nawet odrzuceni. Dlatego będą grać i udawać, aż kiedyś wyjdzie to na jaw.

Miłość „pomimo”. Nie stawia warunków („jeżeli”) i nie ma oczekiwań („ponieważ”). Nie jest ona ślepa, zna drugą osobę. Pomimo wad i błędów akceptuje drugą osobę, bez żądania zmiany czegokolwiek. Tak okazana miłość powoduje uczucie wdzięczności i motywację do tego, by samemu być lepszym. Mąż całkowicie akceptowany pragnie stać się takim, jakim chciałaby go widzieć jego żona. Żona tak kochana pragnie jak najlepiej wspierać męża. Chociaż oboje nie są doskonali i w jakiś sposób tylko próbują realizować swoją postawę miłości bezwarunkowej, to jednak – jeśli są zdecydowani i konsekwentni – z biegiem czasu będzie im to udawać się coraz lepiej. (M. Kosacz, Przykazanie szóste: nie cudzołóż. Czystość i trzy rodzaje miłości, http://www.opoka.org.pl /biblioteka/K/katecheta/vi_przykazanie.html [29.11.2013])

Następnie katecheta rozdaje uczniom karty pracy (Materiały źródłowe i pomocnicze; Multimedia). Uczniowie wypełniają je indywidualnie i przepisują do zeszytów.

7. Podsumowanie treści

Jak rozróżnić podstawowe rodzaje miłości?

Czym różni się przyjaźń od miłości?

Co wyróżnia miłość małżeńską spośród innych rodzajów miłości?

Dlaczego rozróżnienie postaw miłości: miłość „jeżeli”, miłość „ponieważ”, miłość „pomimo” jest tak ważne?

8. Notatka

Notatkę stanowi przepisany do zeszytów tekst z karty pracy.

9. Praca domowa

Do wyboru:

Odszukaj w Internecie przykłady, które opowiadają o: miłości do Boga, miłości do bliźniego, miłości między mężem a żoną, przyjaźni.

Uzasadnij tezę, że miłość „jeżeli” nie jest miłością dojrzałą.

10. Modlitwa

Promienie miłości Bożej (Podręcznik ucznia: Modlitwa).

III. Materiały źródłowe i pomocnicze

1. Teksty do pracy w grupach (Pismo Święte)

Grupa I

Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę. (Rdz 1, 27)

Miłowałem Izraela, gdy jeszcze był dzieckiem,

i syna swego wezwałem z Egiptu.

Im bardziej ich wzywałem,

tym dalej odchodzili ode Mnie,

składali ofiary Baalom

i bożkom palili kadzidła.

A przecież Ja uczyłem chodzić Efraima,

na swe ramiona ich brałem;

oni zaś nie rozumieli, że przywracałem im zdrowie.

Pociągnąłem ich ludzkimi więzami,

a były to więzy miłości.

Byłem dla nich jak ten, co podnosi

do swego policzka niemowlę –

schyliłem się ku niemu i nakarmiłem je. (Oz 11, 1-4)

Grupa II

Jezus, nawiązując do tego, rzekł: „Pewien człowiek schodził z Jeruzalem do Jerycha i wpadł w ręce zbójców. Ci nie tylko go obdarli, lecz jeszcze rany mu zadali i zostawiwszy na pół umarłego, odeszli.Przypadkiem przechodził tą drogą pewien kapłan; zobaczył go i minął.Tak samo lewita, gdy przyszedł na to miejsce i zobaczył go, minął.Pewien zaś Samarytanin, wędrując, przyszedł również na to miejsce. Gdy go zobaczył, wzruszył się głęboko:podszedł do niego i opatrzył mu rany, zalewając je oliwą i winem; potem wsadził go na swoje bydlę, zawiózł do gospody i pielęgnował go.Następnego zaś dnia wyjął dwa denary, dał gospodarzowi i rzekł: «Miej o nim staranie, a jeśli co więcej wydasz, ja oddam tobie, gdy będę wracał».Kto z tych trzech okazał się według ciebie bliźnim tego, który wpadł w ręce zbójców?”.On odpowiedział: „Ten, który mu okazał miłosierdzie”. Jezus mu rzekł: „Idź, i ty czyń podobnie!”. (Łk 10, 30-37)

Grupa III

Pewien człowiek miał dwóch synów. Młodszy z nich rzekł do ojca: „Ojcze, daj mi część własności, która na mnie przypada”. Podzielił więc majątek między nich. Niedługo potem młodszy syn, zabrawszy wszystko, odjechał w dalekie strony i tam roztrwonił swoją własność, żyjąc rozrzutnie. A gdy wszystko wydał, nastał ciężki głód w owej krainie, i on sam zaczął cierpieć niedostatek. Poszedł i przystał na służbę do jednego z obywateli owej krainy, a ten posłał go na swoje pola, żeby pasł świnie. Pragnął on napełnić swój żołądek strąkami, którymi żywiły się świnie, lecz nikt mu ich nie dawał. Wtedy zastanowił się i rzekł: Iluż to najemników mojego ojca ma pod dostatkiem chleba, a ja tu przymieram głodem. Zabiorę się i pójdę do mego ojca, i powiem mu: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Niebu i względem ciebie; już nie jestem godzien nazywać się twoim synem: uczyń mnie choćby jednym z twoich najemników. Zabrał się więc i poszedł do swojego ojca. A gdy był jeszcze daleko, ujrzał go jego ojciec i wzruszył się głęboko; wybiegł naprzeciw niego, rzucił mu się na szyję i ucałował go. A syn rzekł do niego: „Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Niebu i wobec ciebie, już nie jestem godzien nazywać się twoim synem”. Lecz ojciec powiedział do swoich sług: „Przynieście szybko najlepszą szatę i ubierzcie go; dajcie mu też pierścień na rękę i sandały na nogi! Przyprowadźcie utuczone cielę i zabijcie: będziemy ucztować i weselić się, ponieważ ten syn mój był umarły, a znów ożył; zaginął, a odnalazł się”. I zaczęli się weselić.

Tymczasem starszy jego syn przebywał na polu. Gdy wracał i był blisko domu, usłyszał muzykę i tańce. Przywołał jednego ze sług i pytał go, co to ma znaczyć. Ten mu rzekł: „Twój brat powrócił, a ojciec twój kazał zabić utuczone cielę, ponieważ odzyskał go zdrowego”. Rozgniewał się na to i nie chciał wejść; wtedy ojciec jego wyszedł i tłumaczył mu. Lecz on odpowiedział ojcu: „Oto tyle lat ci służę i nie przekroczyłem nigdy twojego nakazu; ale mnie nigdy nie dałeś koźlęcia, żebym się zabawił z przyjaciółmi. Skoro jednak wrócił ten syn twój, który roztrwonił twój majątek z nierządnicami, kazałeś zabić dla niego utuczone cielę”. Lecz on mu odpowiedział: „Moje dziecko, ty zawsze jesteś ze mną i wszystko, co moje, do ciebie należy. A trzeba było weselić się i cieszyć z tego, że ten brat twój był umarły, a znów ożył; zaginął, a odnalazł się”. (Łk 15, 11-32)

Grupa IV

Niech mnie ucałuje pocałunkami swych ust! Bo miłość twa przedniejsza od wina. Woń twych pachnideł słodka, olejek rozlany – imię twe, dlatego miłują cię dziewczęta. Pociągnij mnie za sobą! Pobiegnijmy! Król wprowadził mnie do swoich komnat. „Cieszmy się i weselmy tobą!”, sławmy twą miłość nad wino, [jakże] słusznie cię miłują! (...)Śliczne są lica twe wśród wisiorków, szyja twa w koliach. Wisiorki zrobimy ci złote z kuleczkami ze srebra. (...)

O, jak piękna jesteś, przyjaciółko moja, jak piękna, oczy twe jak gołębice!

Zaiste piękny jesteś, miły mój, o, jakże uroczy! Łoże nasze z zieleni.

Belkami domu naszego są cedry, a cyprysy ścianami. (Pnp 1, 2-4; 10-11; 15-17)

Grupa V

Wierny przyjaciel potężną obroną, kto go znalazł, skarb znalazł. (Syr 6, 14)

I zawarł Jonatan przymierze z domem Dawida, by Pan wziął odwet na wrogach Dawida. Jeszcze raz zaprzysiągł Jonatan Dawida w imię wielkiej miłości ku niemu, kochał go bowiem jak samego siebie. Jonatan rzekł do niego: „Jutro nów księżyca. Zwrócisz na siebie uwagę, bo miejsce twoje będzie puste. Do trzeciego dnia odejdziesz daleko. Udasz się na miejsce, gdzie się ukrywałeś w dniu, gdy podobnie się rzeczy miały, i zatrzymasz się koło tamtego kamienia. Ja wypuszczę w jego stronę trzy strzały, jakbym celował w tym kierunku. Potem poślę chłopca, dając mu rozkaz: Idź, znajdź strzały! Gdy powiem chłopcu: Oto strzały są bliżej, niż stoisz, zabierz je – wracaj, wiedz, że możesz być spokojny, nic się nie dzieje złego, na życie Pana! Gdybym jednak powiedział do młodzieńca: Oto strzały są trochę dalej, niż stoisz – uchodź, gdyż sam Pan cię dalej posyła. Przyrzeczenie zaś, które złożyliśmy ja i ty, jest takie: Oto Pan między mną a tobą na wieki”. I ukrył się Dawid na polu. (1 Sm 20, 16-24)

2. Materiały do wykładu

Imitacje miłości (fragment)

Co to jest imitacja miłości? Jest to każde zachowanie, które uchodzi za miłość, a które nie spełnia jej podstawowych wymagań. Do takich wymagań należą bezinteresowność, bezwarunkowość oraz dostosowanie miłości do niepowtarzalnej sytuacji partnera. Wystarczy, że w danym przypadku nie jest respektowana choćby tylko jedna z tych cech, by mieć do czynienia z imitacją miłości.

Każda imitacja oszukuje i jest czymś fałszywym. Imitowanie miłości jest nie tylko czymś szczególnie fałszywym, ale może powodować bardzo niebezpieczne skutki. Często jest też bardzo trudna do zdemaskowania. By się o tym przekonać, popatrzmy na kilka przykładów imitacji miłości.

Przykład pierwszy: miłość interesowna. Oto matka, która bardzo pragnie kochać swoje dziecko, ale z jakiegoś względu nie jest pewna swojej miłości. Grozi jej wtedy, że wszystko, co czyni wobec dziecka, będzie odpowiedzią na jej własną potrzebę upewnienia się, że potrafi kochać. Jej zachowania wobec dziecka będą więc motywowane czymś innym niż po prostu bezinteresowną miłością. Zwykle w takiej sytuacji matka stara się kochać „bardziej” swoje dziecko, niż czynią to inne matki. Łatwiej jest wtedy subiektywnie upewniać się, że naprawdę kocha.

Chcąc „bardziej” kochać, może na przykład postanowić, że zawsze będzie uśmiechnięta wobec swojego dziecka. Wbrew jej nadziejom skutki takiego zachowania mogą być bardzo niebezpieczne. Dziecko uczy się bowiem głównie od własnej matki odkrywania i wyrażania tego, co przeżywa. Jeśli jest zaniepokojone czy coś je boli, to własny ból czy niepokój powinno wyczytać w twarzy, spojrzeniu i głosie mamy.

Jeśli ona jest zawsze uśmiechnięta, to nieświadomie wprowadza swe dziecko w błąd. Niektórzy psycholodzy twierdzą, że takiego typu stereotypowe i niedostosowane do sytuacji zachowanie matki może nawet doprowadzić do schizofrenii u dziecka. Jeśli nawet to nie nastąpi, to dziecko może stopniowo dojść do przekonania, że mamie jest obojętne to, co ono przeżywa. (...)

A oto przykład miłości warunkowej. Jakże wielu rodziców straszy swoje dzieci wycofaniem miłości: „Jeśli będziesz niegrzeczny, to przestanę cię kochać”. W takim klimacie jedynie warunkowej miłości dziecko doznaje silnych lęków i nie może zaspokoić podstawowej potrzeby bezpieczeństwa.

Nawet jeśli sami rodzice nie traktują poważnie cytowanej tutaj groźby, to w subiektywnym odczuciu dziecka staje się ona źródłem cierpienia i niepewności nieraz do końca życia.

Można więc egzekwować konsekwencje błędów dziecka („jeśli mnie nie posłuchasz, to nie obejrzysz filmu”), ale nie powinno się go nigdy szantażować wycofaniem miłości.

Warunkowość miłości przybiera wiele form. Dla przykładu – może się zdarzyć, że rodzice pragną zrealizować w swoich dzieciach aspiracje, których sami nie zdołali osiągnąć we własnym życiu.

Wywierają wtedy różne naciski, by formować dziecko na wzór ich własnych nadziei i aspiracji zamiast pomagać mu w odkryciu jego drogi życiowej i niepowtarzalnych uzdolnień. Sami rodzice mogą być w takiej sytuacji przekonani, że ich naciski i oczekiwania służą dobru dziecka i że wyrażają rodzicielską troskę i miłość.

W rzeczywistości wyrażają one dążenia rodziców do zaspokojenia ich własnych potrzeb kosztem dzieci. Są one wtedy kochane warunkowo: o ile spełniają plany i nadzieje rodziców.

I ostatni przykład imitacji miłości: miłość niedostosowana do niepowtarzalnej sytuacji partnera. W Polsce mamy ponad milion ludzi uzależnionych od alkoholu. Byłoby o wiele mniej tego typu dramatów, gdyby najbliższe środowisko bardzo stanowczo reagowało już na pierwszy epizod nadużycia alkoholu, na przykład w takiej formie: „Niepokoję się, że tyle wczoraj wypiłeś. Sądzę, że masz jakieś problemy i chętnie ci pomogę. Jeśli jednak jeszcze raz się tak zachowasz, to nigdy już z tobą nie pójdę na żadne przyjęcie”.

Tymczasem wiele osób długo nie reaguje na nadużywanie alkoholu przez partnera, a nawet stara się go chronić, myśląc, że w ten sposób pomoże mu w zmianie zachowania. Taka ochrona jest właśnie jaskrawym przykładem miłości niedostosowanej do sytuacji partnera, a więc będzie szkodliwa.

Tymczasem dojrzała miłość polega na tym, że zostawia się pijącemu dźwiganie wszystkich konsekwencji jego zachowania. Jeśli bowiem ktoś pije, a drugi ponosi konsekwencje – np. ukrywa, usprawiedliwia, pożycza pieniądze, akceptuje kolejne obietnice itp. – to będzie on pił aż do śmierci.

A miłość przecież oznacza takie zachowanie wobec partnera, które chroni życie i stwarza szansę na rozwój nawet za cenę bólu. (Ks. M. Dzie-wiecki, Imitacje miłości, http://www.marekdziewiecki.pl/wybrane-artykuly /36-imitacje-milosci.html [29.11.2013])

3. Karta pracy

Wykonaj zestawienie cech trzech opisywanych rodzajów miłości, umieszczając w tabelce znaki + lub – (ewentualnie =, jeśli nie jesteś w stanie jednoznacznie odpowiedzieć).

4. Literatura

T. J. Oord, Miłość sprawia, że świat się kręci, Kraków 2009.

5. Strony internetowe

http://www.marekdziewiecki.pl/wybrane-artykuly/36-imitacje-milosci .html [29.11.2013]

http://www.opoka.org.pl/biblioteka/K/katecheta/vi_przykazanie.html [29.11.2013]

4. Kochać siebie i innych

I. Założenia edukacyjne

1. Cel ogólny

Przekazanie podstawowych prawd o miłości do siebie i bliźnich

2. Cele szczegółowe

Uczeń (wiedza):

• zna dwa przykazania miłości

• wie, na czym polega dojrzała miłość do siebie samego

• wie, na czym polega dojrzała miłość do innych

Uczeń (umiejętności):

• potrafi odróżnić dojrzałą miłość do siebie od egoizmu

• wyjaśnia, co to znaczy dojrzale kochać innych

• podejmuje pracę nad sobą

3. Metody

Praca z Pismem Świętym, praca z podręcznikiem, słoneczko, rozmowa kierowana

4. Środki dydaktyczne

Pismo Święte, arkusze papieru, kartki samoprzylepne

II. Przebieg katechezy

1. Czynności wstępne

Sprawdzenie listy obecności.

Sprawdzenie pracy domowej.

2. Modlitwa

Akt miłości

Boże, choć Cię nie pojmuję,

jednak nad wszystko miłuję.

Nad wszystko, co jest stworzone,

boś Ty dobro nieskończone.

3. Nawiązanie do poprzedniej katechezy

Jak rozróżnić podstawowe rodzaje miłości?

Czym różni się przyjaźń od miłości?

Jakie przykłady przyjaźni odnajdujemy w Biblii?

4. Sytuacja egzystencjalna

Katecheta prosi uczniów o przeczytanie słów św. Jana Pawła II z encykliki Redemptor hominis (Podręcznik ucznia: Dylematy młodego człowieka) i odpowiedź na pytania zamieszczone pod tekstem:

Dlaczego miłość w życiu człowieka jest tak ważna?

Jak wyglądałoby życie bez miłości?

5. Interpretacja (Wiara i życie Kościoła)

• Praca z Pismem Świętym

Katecheta prosi uczniów o odczytanie tekstu z Pisma Świętego: Mt 22, 34-40 (Podręcznik ucznia: Wiara i życie Kościoła; Materiały źródłowe i pomocnicze; Multimedia)i udzielenieodpowiedzi na pytania:

Co waszym zdaniem oznacza miłować Boga całym swoim sercem, całą swoją duszą i całym swoim umysłem?

Co jest miarą miłości bliźniego? (Miłość do samego siebie).

Dlaczego Pan Jezus mówi, że na przykazaniach miłości Boga i bliźniego zawisło Prawo i Prorocy?

• Rozmowa kierowana

Katecheta zwraca się do uczniów słowami: Miarą miłości bliźniego jest miłość do samego siebie. To znaczy, że jeśli chcemy kochać drugiego człowieka, musimy dojrzale pokochać samych siebie. Zagrażają nam dwa niebezpieczeństwa: zbyt rozbudowana miłość własna (egoizm) i brak miłości samego siebie (nieakceptowanie siebie: swojej przeszłości, swoich wad, tego, kim się jest; niedostrzeganie swoich zalet i mocnych stron). Jak odróżnić dojrzałą miłość do siebie od egoizmu? Co to znaczy dojrzale kochać siebie i innych? Dlaczego należy podjąć pracę nad sobą? W rozmowie tej warto skorzystać z Materiałów do rozmowy kierowanej (Materiały źródłowe i pomocnicze; Multimedia).

• Słoneczko

Katecheta umieszcza na tablicy trzy arkusze papieru z napisami (na środku arkuszy):

1. Kochać Boga,

2. Kochać bliźniego,

3. Kochać siebie.

Każdy z uczniów otrzymuje trzy samoprzylepne kartki papieru. Na każdej z kartek ma krótko napisać (od jednego do trzech słów), co to znaczy: kochać Boga, kochać bliźniego, kochać siebie. Uczniowie przyklejają kartki wokół napisów na arkusze. Na koniec katecheta lub jeden z uczniów czyta wszystkie propozycje.

6. Zastosowanie życiowe

Katecheta wręcza uczniom skserowane kartki z Tabelą do pracy indywidualnej i prosi, aby ją uzupełnili (Materiały źródłowe i pomocnicze; Multimedia). Wybrani przez katechetę uczniowie odczytują wyniki swej pracy na forum.Uzupełnione tabele wszyscy uczniowie przepisują do zeszytów.

7. Podsumowanie treści

Jak brzmią przykazania miłości?

Na czym polega dojrzała miłość do siebie samego?

Na czym polega dojrzała miłość do innych?

8. Notatka

Notatkę stanowi przepisana do zeszytu tabela.

9. Praca domowa

W jaki sposób możemy uczyć się dojrzale kochać siebie?

10. Modlitwa

Modlitwa z podręcznika (Podręcznik ucznia: Modlitwa).

III. Materiały źródłowe i pomocnicze

1. Pismo Święte

Gdy faryzeusze posłyszeli, że zamknął usta saduceuszom, zebrali się razem, a jeden z nich, uczony w Prawie, wystawiając Go na próbę, zapytał: „Nauczycielu, które przykazanie w Prawie jest największe?”.On mu odpowiedział: „Będziesz miłował Pana Boga swego całym swoim sercem, całą swoją duszą i całym swoim umysłem. To jest największe i pierwsze przykazanie.Drugie podobne jest do niego: Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego.Na tych dwóch przykazaniach zawisło całe Prawo i Prorocy”. (Mt 22, 34-40)

2. Materiały do rozmowy kierowanej

Od wczesnego dzieciństwa słyszymy od rodziców i innych wychowawców, że mamy kochać Boga i bliźniego. Z tego typu sformułowań niektórzy wyciągają błędny wniosek, że powinni kochać jedynie Boga i innych ludzi, ale nie samych siebie. Inną przeszkodą w dojrzałym pokochaniu samego siebie jest historia życia danego człowieka. Każdy z nas uczy się postawy wobec samego siebie od rodziców i innych osób z naszego otoczenia. Tymczasem inni ludzie okazują się dla nas w jednych sytuacjach zbyt wyrozumiali i pobłażliwi, innym znowu razem zbyt niecierpliwi i surowi. Czasami uczą nas egoizmu, a innym razem agresywności i wrogości wobec samego siebie. (...)

Dojrzale pokochać siebie to najpierw odkryć powody, dla których warto odnosić się z miłością do samego siebie. Podstawą mojej miłości do samego siebie nie jest ani jakiś nakaz, ani wskazania nowoczesnej psychologii, ani osobista doskonałość, dzięki której zasługiwałbym na miłość, ani lęk przed skutkami ewentualnej wrogości wobec samego siebie, lecz fakt, że ktoś mnie już pokochał: rodzice, rodzeństwo, przyjaciele, wychowawcy, Bóg. Drugim motywem przyjaźni do samego siebie jest fakt, iż to właśnie miłość daje największą siłę, nadzieję i wytrwałość w pracy nad sobą, w pokonywaniu trudności i rozwiązywaniu problemów. Trzecią wreszcie podstawą miłości wobec samego siebie jest troska o innych ludzi. Nie możemy kochać innych ludzi, jeśli nie potrafimy dojrzale kochać samych siebie. Przyjęcie samego siebie z miłością leży więc nie tylko w moim interesie, lecz także w interesie ludzi, którzy żyją wokół mnie. Im dojrzalej nauczę się kochać samego siebie, tym większą mam szansę, bym podobną miłością obdarzył innych ludzi.

Co to znaczy dojrzale pokochać samego siebie? Istotą dojrzałej miłości jest troska o dobro danej osoby. Dokładnie to samo stanowi istotę miłości człowieka do samego siebie. Pokochać siebie to w dojrzały sposób zatroszczyć się o własny rozwój, o realizację własnych możliwości. Pokochać siebie to podjąć wysiłek, by stać się najpiękniejszą wersją samego siebie, to wydobyć z siebie całe bogactwo piękna, prawdy, dobra, wrażliwości, wytrwałości i nadziei. Pokochać siebie to, w odniesieniu do samego siebie, podjąć wysiłek rzeźbiarza, który z cierpliwością próbuje usunąć z kamienia to, co przeszkadza w odkryciu piękna postaci, która może się z tego kamienia wyłonić.

Człowiek, który nie potrafi z dojrzałą miłością przyjąć samego siebie, popełnia zwykle jeden z dwóch bardzo niebezpiecznych błędów: przyjmuje siebie z prawdą, ale bez miłości, lub też przyjmuje siebie z miłością, ale bez prawdy. Pierwsza postawa prowadzi do rozgoryczenia, zniechęcenia, a czasem nawet do rozpaczy. Przykładem jest tu biblijny Judasz, który szczerze uznał prawdę o sobie: zdradziłem niewinnego. Jednak potem pozbawił się życia. Okazuje się, że prawda bez miłości bardziej zabija, niż wyzwala. Z kolei próba przyjmowania samego siebie z miłością, ale bez prawdy, prowadzi do naiwnego pobłażania sobie, do wygodnictwa, egoizmu i życia w iluzorycznym poczuciu samozadowolenia. Dojrzale pokochać siebie to przyjąć samego siebie jednocześnie z całą prawdą i z całą miłością. Człowiek, który dojrzale kocha samego siebie, ma odwagę, by widzieć w sobie zarówno pozytywne cechy i umiejętności, jak i słabości, wady i ograniczenia. Jednak tę całą prawdę o sobie przyjmuje z miłością. Prawda o moich sukcesach i silnych stronach, przyjęta z miłością, nie prowadzi do pychy czy naiwnego poczucia wielkości, lecz cieszy i umacnia, staje się źródłem siły i entuzjazmu. Pomaga trwać w dobru oraz przezwyciężać chwile ewentualnego kryzysu. Z kolei prawda bolesna o moich słabościach i błędach, przyjęta z tą samą miłością, nie prowadzi do zniechęcenia czy rozpaczy, lecz mobilizuje do stawiania sobie wymagań oraz do przemiany życia. (Ks. M. Dziewiecki, Miłość,http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TM/milosc.html [29.11.2013])

3. Tabela do pracy indywidualnej

4. Literatura

Św. Jan Paweł II, Encyklika Redemptor hominis, Watykan 1979.

A. Ziemianin, Z miłością,w: Modlitwy mojego wieku, Lublin 2004.

5. Strony internetowe

http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TM/milosc.html [29.11.2013]

5. Dorastanie do miłości

I. Założenia edukacyjne

1. Cel ogólny

Ukazanie prawdy, że człowiek dorasta do miłości

2. Cele szczegółowe

Uczeń (wiedza):

• wie, że miłość podlega rozwojowi

• wie, że prawdziwa miłość jest związana z odpowiedzialnością

• zna podstawowe etapy rozwoju miłości

Uczeń (umiejętności):

• potrafi odróżnić zakochanie od miłości

• podejmuje odpowiedzialność za rozwój postawy miłości

3. Metody

Praca z Pismem Świętym, praca z podręcznikiem, rozmowa kierowana, praca w grupach, praca z tekstem

4. Środki dydaktyczne

Pismo Święte, fragmenty tekstu, cztery arkusze papieru i kolorowe pisaki

II. Przebieg katechezy

1. Czynności wstępne

Sprawdzenie listy obecności.

Sprawdzenie pracy domowej.

2. Modlitwa

Duchu Święty, który...

3. Nawiązanie do poprzedniej katechezy

Jak brzmi przykazanie miłości?

Na czym polega dojrzała miłość do innych?

Na czym polega dojrzała miłość do siebie samego?

4. Sytuacja egzystencjalna

Katecheta pisze na tablicy zdanie: Zakochanie to miłość. Prosi, aby uczniowie podzielili się na dwie grupy. Grupę pierwszą stanowią ci, którzy zgadzają się z tym stwierdzeniem, grupę drugą – którzy się nie zgadzają. Następnie uczniowie uzasadniają swój wybór. Po wysłuchaniu wszystkich argumentów katecheta prosi uczniów, aby odczytali tekst z podręcznika (Podręcznik ucznia: Dylematy młodego człowieka).

5. Interpretacja (Wiara i życie Kościoła)

• Praca z Pismem Świętym

Katecheta prosi uczniów o odczytanie tekstu z Pisma Świętego: 1 Kor 3, 1-3(Podręcznik ucznia: Wiara i życie Kościoła; Materiały źródłowe i pomocnicze; Multimedia)i odpowiedzi na pytania:

Komu podaje się mleko zamiast pokarmu stałego?

Do czego powinni dojrzewać adresaci listu św. Pawła?

Czy w aspekcie miłości też możemy mówić o dojrzewaniu? Dlaczego?

• Praca w grupach

Katecheta dzieli klasę na cztery grupy. Rozdaje arkusze papieru i kolorowe pisaki. Stawia na stoliku wcześniej wydrukowane na sztywnym papierze napisy: małe dzieci (0 – 5 lat), starsze dzieci (6 – 15 lat), młodzi (16 – 24 lat), dorośli (od 25 lat) (Multimedia).

Następnie prosi o odpowiedź na pytanie: Jak kocha się w poszczególnych okresach życia? (Uczniowie odpowiadają na podstawie własnego doświadczenia i obserwacji). Każda grupa uczniów charakteryzuje inny okres życia, wypisując typowe sposoby wyrażania lub przejawiania miłości przez osoby będące w wieku, którego nazwa wypisana jest na kartce na stoliku. Odpowiedzi są zapisywane na arkuszach papieru. Po zakończeniu pracy przedstawiciele grup relacjonują jej wyniki. Katecheta podsumowuje pracę uczniów i wyjaśnia, że poszczególne etapy rozwoju miłości można wyrazić słowami:

bliskość – małe dzieci (0 – 5 lat),

wyłączność – starsze dzieci (6 – 15 lat),

empatia – młodzi (16 – 24 lat),

obdarzanie – dorośli (od 25 lat).

Puentuje, że miłość dojrzała zawiera wszystkie wymienione elementy.

• Praca z podręcznikiem

Katecheta prosi o przeczytanie fragmentów tekstów z podręcznika: K. Wojtyła, Miłość i odpowiedzialność; Orędzie Ojca Świętego Jana Pawła II do młodzieży całego świata z okazji II Światowego Dnia Młodzieży Myśmy poznali i uwierzyli miłości, jaką Bóg ma ku nam (Podręcznik ucznia: Wiara i życie Kościoła)i udzielenie odpowiedzi na pytanie: Dlaczego prawdziwa miłość jest związana z odpowiedzialnością?

• Rozmowa kierowana

Katecheta zwraca uwagę na wartość i wagę rozwoju miłości: Dojrzałość to umiejętność podejmowania odpowiedzialności za drugiego człowieka; to zwrócenie się od siebie do innych, wczucie się w ich problemy; zdolność aktywnego i odpowiedzialnego działania dla ich dobra; to odpowiedzialność za rozwój miłości. Cechą miłości dojrzałej jest porzucenie egoizmu na rzecz nowej jakości, jaką stanowi wspólnota dwojga, w której oboje starają się o dobro drugiego.W rozmowie wykorzystuje teksty z podręcznika (Podręcznik ucznia: Zapamiętaj).

6. Zastosowanie życiowe

Katecheta wręcza uczniom skserowane kartki z fragmentem artykułu ks. Marka Dziewieckiego Miłość (Materiały źródłowe i pomocnicze; Multimedia)oraz Tabelą do pracy indywidualnej (Materiały źródłowe i pomocnicze; Multimedia). Uczniowie, korzystając z otrzymanego tekstu, uzupełniają tabelę. Wybrani przez katechetę odczytują wyniki swej pracy na forum.Uzupełnione tabele uczniowie przepisują do zeszytów.

7. Podsumowanie treści

Katecheta zwraca się do uczniów słowami: Odpowiedzialność jest istotą miłości. To dzięki niej miłość się rozwija i wzrasta. Człowiek nie bazuje na tym, co dla niego wygodne, nie szuka tylko swojej przyjemności, ale stara się żyć tak, aby innym było z nim dobrze. Miłość zbudowana na fundamencie odpowiedzialności jest mądra i dojrzała, prosta i szczera, prawdziwa i trwała.

8. Notatka

Notatkę stanowi przepisana do zeszytu tabela.

9. Praca domowa

Wybierz jedną z cech dojrzałej miłości i wprowadź ją w życie. (Niech to będzie konkret, np.: pomogę komuś w lekcjach, zmyję naczynia).

10. Modlitwa

Modlitwa z podręcznika (Podręcznik ucznia: Modlitwa).

III. Materiały źródłowe i pomocnicze

1. Pismo Święte

A ja nie mogłem, bracia, przemawiać do was jako do ludzi duchowych, lecz jako do cielesnych, jako do niemowląt w Chrystusie. Mleko wam dawałem, a nie pokarm stały, bo byliście słabi; zresztą i nadal nie jesteście mocni. Ciągle przecież jeszcze jesteście cieleśni. Jeżeli bowiem jest między wami zawiść i niezgoda, to czyż nie jesteście cieleśni i nie postępujecie tylko po ludzku?(1 Kor 3, 1-3)

2. Ks. Marek Dziewiecki, Miłość (fragment)

Zakochanie polega na związaniu się silnym uczuciem z kimś spoza grona rodzinnego. Wynika ono nie tylko z potrzeb emocjonalnych, ale także z fascynacji osobą drugiej płci, z pragnienia, by ją poznać i zrozumieć, z budzących się potrzeb seksualnych, a także z marzeń o założeniu własnej rodziny. Zakochanie – podobnie jak więź dziecka z rodzicami – to potrzebna i ważna faza dorastania do miłości. Trzeba jednak czuwać, by przeżyć zakochanie w sposób mądry, by nie wyrządzić wtedy krzywdy ani samemu sobie, ani osobie, w której się zakochamy. (...)

Początkom zakochania towarzyszą niezwykle radosne przeżycia i wzruszenia. Oto on i ona czują się coraz lepiej w obecności tej drugiej osoby. Chcą o niej coraz więcej wiedzieć, a jeszcze bardziej pragną z nią coraz dłużej przebywać. Gdy zakochanie osiąga szczyt zauroczenia emocjonalnego, wtedy osoba zakochana czuje się szczęśliwa i wręcz „porażona” zależnością emocjonalną od drugiej osoby. Potrafi już tylko o niej myśleć, tylko za nią tęsknić, a największym marzeniem jest pozostać z tą osobą na zawsze. Ta intensywna więź emocjonalna owocuje wielkim entuzjazmem, wielką energią psychiczną. Zakochany chłopak może nagle zacząć solidnie się uczyć, słuchać poważnej muzyki albo pisać wiersze – w zależności od tego, czego oczekuje jego wybranka lub czym może jej zaimponować. Z kolei zakochana dziewczyna może nagle porzucić swe serdeczne przyjaciółki czy wejść w bolesny konflikt z rodzicami, byle tylko być blisko swego chłopaka.

Z czasem jednak zakochanie odsłania inne, bolesne oblicze, które rzadziej ukazywane jest na ekranach kin czy w czasopismach dla młodzieży. Stopniowo zakochany odkrywa ze zdumieniem, że zakochanie nie oznacza jedynie wzruszeń i godzin szczęścia. Zakochani przeżywają pierwsze nieporozumienia i rozczarowania. Pojawiają się wzajemne pretensje i emocjonalne zranienia. Zakochany ma coraz większą świadomość, że ta druga osoba wcale nie jest ideałem i samą doskonałością. Następują pierwsze sprzeczki, łzy i groźba rozstania. Pojawia się boles-na huśtawka nastrojów. Największym źródłem cierpienia jest zazdrość o osobę, w której ktoś się zakochał, oraz lęk, że ta osoba może nie odwzajemnić miłości i odejść. Czasem cierpienie to jest aż tak bolesne, że prowadzi zakochanego do załamania psychicznego i do stanów samobójczych. (...)

Pod wpływem bolesnego cierpienia zakochany uświadamia sobie stopniowo, że nie może w tym stanie pozostać do końca życia. Nie może przecież pogodzić się z tym, że do końca życia będzie normalnie funkcjonować jedynie w obecności osoby, w której się zakochał. Nie może być tak, że już do śmierci nie będzie umiał bez tej osoby uczyć się, pracować, a nawet spożyć posiłku. W obliczu rosnącego cierpienia zakochany próbuje zwykle uniknąć prawdy o swym emocjonalnym uzależnieniu od drugiej osoby. Swoje cierpienie tłumaczy tym, że ta druga osoba nie kocha go w wystarczający sposób, że go nie rozumie, że nie odpowiada miłością na miłość. Z czasem jednak cierpienie staje się na tyle mocne i bolesne, że zakochany nie ma innej możliwości, jak tylko uświadomić sobie któregoś dnia całą prawdę: „Cierpię głównie dlatego, że uzależniłem się emocjonalnie od drugiej osoby tak intensywnie, jak w dzieciństwie byłem przywiązany do mojej mamy czy taty. Teraz – podobnie jak wtedy – mam do wyboru: albo nadal cierpieć, albo stopniowo się uniezależniać emocjonalnie”.

List zakochanego

Moja najukochańsza! Już od wczoraj nie widziałem Ciebie, więc bardzo tęsknię. Żeby chociaż na chwilę spotkać się z Tobą, przeszedłbym cały świat i pokonał wszystkie szczyty górskie. Dlatego jutro na pewno przyjdę Cię odwiedzić. No chyba żeby padał deszcz.

(Ks. M. Dziewiecki, Miłość,http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TM /milosc.html [29.11.2013])

3. Tabela do pracy indywidualnej

4. Literatura

K. Wojtyła, Miłość i odpowiedzialność, Lublin 2001.

5. Strony internetowe

http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TM/milosc.html [29.11.2013])

http://sdm.org.pl/index2.php?page=2&cat=4&rok=1987&g=o [29.11.2013]

6. Czy można żyć bez miłości?

I. Założenia edukacyjne

1. Cel ogólny

Ukazanie prawdy, że brak miłości czyni człowieka nieszczęśliwym

2. Cele szczegółowe

Uczeń (wiedza):

•wie, że miłość powinna być fundamentem życia człowieka

•zna: 1 Kor 13, 1-13; historię Ebenezera Scrooge’a – bohatera opowiadania Karola Dickensa Opowieść wigilijna

•Uczeń (umiejętności):

•wyjaśnia, dlaczego miłość jest fundamentem życia człowieka

•interpretuje 1 Kor 13, 1-13

•wyjaśnia, na czym polegała przemiana Ebenezera Scrooge’a

3. Metody

Praca z Pismem Świętym, praca z podręcznikiem, wykład, praca z tekstem

4. Środki dydaktyczne

Pismo Święte, skserowane fragmenty tekstu, schemat postawy miłości, ankieta na temat cech miłości

II. Przebieg katechezy

1. Czynności wstępne

Sprawdzenie listy obecności.

Sprawdzenie pracy domowej.

2. Modlitwa

Duchu Święty, który...

3. Nawiązanie do poprzedniej katechezy

Czym charakteryzuje się prawdziwa miłość?

Dlaczego miłość powinna być związana z odpowiedzialnością?

Jakie są etapy rozwoju miłości?

Czym różni się zakochanie od miłości?

4. Sytuacja egzystencjalna

Katecheta prosi uczniów o odpowiedź na pytanie: Dlaczego człowiek nie może być szczęśliwy bez miłości? Po wysłuchaniu odpowiedzi uczniów katecheta prosi ich, aby przeczytali tekst z podręcznika (Podręcznik ucznia: Dylematy młodego człowieka).

5. Interpretacja (Wiara i życie Kościoła)

• Praca z Pismem Świętym

Katecheta prosi uczniów o odczytanie tekstu z Pisma Świętego: 1 Kor 13, 1-13(Materiały źródłowe i pomocnicze; Multimedia)iudzielenie odpowiedzi na pytania:

Ponad jakie wartości św. Paweł przedkłada miłość? (Ponad mówienie językami ludzi i aniołów, dar prorokowania, poznanie wszystkich tajemnic, posiadanie wszelkiej wiedzy, wielką wiarę).

Jakie cechy miłości wymienia autor Pierwszego Listu do Koryntian?

• Praca z podręcznikiem

Katecheta prosi uczniów o odczytanie tekstów z podręcznika: fragmentu Listu do rodzin św. Jana Pawła II, fragmentu książki ks. Marka Dziewieckiego Młodzi w poszukiwaniu szczęścia (Podręcznik ucznia: Wiara i życie Kościoła).

Następnie uczniowie odpowiadają na pytania:

W jaki sposób człowiek może w pełni odnaleźć siebie i zrealizować swoje życie?

Kiedy człowiek urzeczywistnia siebie?

Jakie konsekwencje może ponieść człowiek, w którego życiu brakuje miłości?

Kto może obronić się przed krzywdzeniem przez innych ludzi?

Odpowiedzi uczniowie zapisują w zeszytach jako notatkę.

• Wykład

W krótkim wykładzie katecheta podejmuje następujące zagadnienia:

– miłość fundamentem życia człowieka,

– Bóg z miłości przeznacza nas dla siebie,

– przemiana Ebenezera Scrooge’a – bohatera opowiadania Karola Dickensa Opowieść wigilijna.

Do przygotowania wykładu można wykorzystać Materiały do wykładu (Materiały źródłowe i pomocnicze; Multimedia).

6. Zastosowanie życiowe

Katecheta przypomina uczniom, czym – według św. Pawła (1 Kor 13, 1-13) – charakteryzuje się prawdziwa miłość. Rozdajeankietę Postawa miłości (Materiały źródłowe i pomocnicze; Multimedia)i prosi o jej wypełnienie. Zadaniem uczniów jest wskazanie w skali od 0 do 5, na ile dana cecha miłości charakteryzuje ich miłość. Na zakończenie katecheta prosi uczniów, aby zastanowili się, co powinni zrobić, by miłość w ich życiu miała w jak największym stopniu cechy wymienione przez św. Pawła.

7. Podsumowanie treści

Dlaczego miłość powinna być fundamentem życia człowieka?

Jakie cechy miłości wymienia św. Paweł w 1 Kor 13, 1-13?

Na czym polegała przemiana Ebenezera Scrooge’a – bohatera opowiadania Karola Dickensa Opowieść wigilijna?

8. Notatka

Notatkę stanowią zapisane odpowiedzi z pracy z podręcznikiem.

9. Praca domowa

Odpowiedz pisemnie na pytanie: Czy wołanie św. Franciszka: „Miłość nie jest kochana” jest obecnie aktualne? Uzasadnij swoją wypowiedź.

10. Modlitwa

Wolałbym nie żyć, niż nie kochać Ciebie (