Uzyskaj dostęp do tej i ponad 250000 książek od 14,99 zł miesięcznie
- Wydawca: Wydawnictwo Salwator
- Kategoria: Biznes, rozwój, prawo•Biznes, rozwój
- Język: polski
- Rok wydania: 2020
Jeśli chcesz coś zrobić od siebie, musisz koniecznie – i to jest nieodzowny warunek – znaleźć choć trochę czasu dla siebie, codziennie choć chwilę. Chwilę, w której mógłbyś pomyśleć. Rzecz niełatwa, bo świat ciągnie nas do myślenia o wszystkim, tylko nie o sobie. Ale wierz mi, trzeba myśleć o sobie; bez tego nic z ciebie nie będzie. Powtarzam, to jest nieodzowny warunek: codziennie znaleźć chwilę, w miarę możności, na myślenie dla siebie.
Nauki teoretyczne można porównać do żeglowania w ciszy na morzu lub jeziorze. Nauki praktyczne, a w tym wypadku mądrościowe, do żeglowania w czasie silnych wiatrów i wichury. W życiu wieją nie tylko wiatry pomyślne, ale i szaleją huragany.
Co robić? Albo budujemy mury, wały ochronne przed takim szturmem, albo konstruujemy wiatraki dające energię, mielące mąkę na chleb codzienny mądrości.
Ebooka przeczytasz w aplikacjach Legimi na:
Liczba stron: 109
Odsłuch ebooka (TTS) dostepny w abonamencie „ebooki+audiobooki bez limitu” w aplikacjach Legimi na:
Popularność
Podobne
Wstęp
Można sobie zadać pytanie: „Po co w ogóle filozofia mądrości?”. Niektórzy powiedzą: „Wystarczy nam mądrość ewangeliczna”. U św. Łukasza (16, 8) czytamy: „Pan pochwalił nieuczciwego rządcę, że roztropnie postąpił. Bo synowie tego świata roztropniejsi są w stosunkach z ludźmi podobnymi sobie niż synowie światłości”1.
Dokonajmy analizy powyższego cytatu. „Nieuczciwy rządca” to człowiek grzeszny, skorumpowany – „trwoni majątek” (Łk 16, 1), ale mimo to Pan pochwalił „nieuczciwego rządcę”, że roztropnie postąpił. Do nieuczciwych rządców należymy również my. Od nas Pan także domaga się roztropności (I cnota kardynalna). Roztropność to podstawa mądrości filozoficznej, a według T. Kotarbińskiego jest ona etyką sensu largo.
Szczególnie w czasach, gdy wielu ludzi jest zagubionych, warto wrócić do starych wartości. Józef Maria Bocheński korzystał nie tylko z mądrości greckiej, ale i chińskiej (znał ponad 2 tys. znaków języka Państwa Środka). Przykładem reguł z mądrości chińskiej są przykazania: „Należy być szczególnie uprzejmym dla bogaczy”, „Nie należy się kłócić z policjantem”.
Filozofia mądrości jest dziś częścią tzw. filozofii terapeutycznej (według klasyfikacji Edwarda Nieznańskiego). W mojej pracy wykorzystywałem teksty Bocheńskiego, zarówno publikowane, jak i niepublikowane. Do tych ostatnich należą rozważania o „człowieku tubkowym” oraz „świecie swojskim i nieswojskim”. Specjalną rolę odgrywa Podręcznik seminaryjny – Sempol. Jest to nieopublikowana wersja mądrości tego świata dla członków seminarium polskiego prowadzonego przez Bocheńskiego we Fryburgu szwajcarskim.
Dlaczego tyle tekstów Arthura Schopenhauera? Filozof gdański to przede wszystkim wielki systematyk aforystyki filozoficznej. Bocheński to prekursor mądrości jako samodzielnej dyscypliny naukowej. Dlatego warto było porównać obu filozofów.
Życie według zasad mądrości nie jest łatwe, ale może uczynić je bardziej szczęśliwym. Bocheński to przede wszystkim reprezentant filozofii teoretycznej, który uważał jednak, że to w życiu nie wystarczy.
Nauki teoretyczne można porównać do żeglowania w ciszy na morzu lub jeziorze. Nauki praktyczne, a w tym wypadku mądrościowe, do żeglowania w czasie silnych wiatrów i wichury. W życiu wieją nie tylko wiatry pomyślne, ale i szaleją huragany. Co robić? Albo budujemy mury, wały ochronne przed takim szturmem, albo konstruujemy wiatraki dające energię, „mielące mąkę na chleb codzienny mądrości”.
Korneliusz Policki
A. Maksymy ogólne
I. Zasady podstawowe
W imię czego i w jakim celu działa człowiek mądry? Artur Schopenhauer, podobnie jak Arystoteles, odpowie:
1. „Rozsądny człowiek nie myśli o przyjemnościach, lecz o braku cierpień”.
[Aforyzmy..., s. 117]2.
Bocheński mówi inaczej:
Mądry człowiek działa tak, aby zapewnić sobie długie i dobre życie. Nie jest mądrym, ale głupcem ten, kto np. niepotrzebnie naraża własne życie przez niebezpieczne zabawy, nadmierne palenie papierosów, nieprzestrzeganie reguł ruchu drogowego itp.
Głupcem jest ten, kto niepotrzebnie zraża sobie ludzi przez konflikty i waśnie, gdyż kłótnie podnoszą ciśnienie, osłabiają odporność i skracają życie. A życie w sporach ze wszystkimi nie jest dobrym życiem. Stąd Bocheński proponuje jako podstawową zasadę następującą maksymę:
„Postępuj tak, abyś długo żył i dobrze ci się powodziło”. (1)
(druga część IV Bożego przykazania) [Deut V, 16].
[Podręcznik seminaryjny – Sempol, s. 5]3.
Dla Bocheńskiego jako logika jest to aksjomat podstawowy, z którego przy uwzględnieniu danych empirycznych wynikają inne nakazy mądrości.
Ta zasada funkcjonuje również w żywych systemach organicznych. Każdy taki system – bakteria, roślina, zwierzę – postępuje zgodnie z prawem zachowania życia. Człowiek, niestety, gwałci to podstawowe prawo biologiczne.
W rzeczy samej, zwykły człowiek z ulicy daje się często oszukać fałszywym prorokom, którzy twierdzą, że człowiek powinien sobie stawiać inne cele, zwycięstwo jakiejś rzekomo wielkiej sprawy. Z punktu widzenia mądrości jest to głupotą.
Głupotą jest też rozpowszechnione dziś potępianie zasady podstawowej, tzw. zdrowego egocentryzmu. Według altruistów należy innych kochać bardziej niż siebie. Być egoistą po prostu nie uchodzi.
Mądrość filozoficzna popiera zdrowy egoizm. Kochaj bliźniego swego, ale nie więcej i nie mniej niż siebie. Wyważaj proporcje między miłością samego siebie a miłością bliźniego. W pierwszym rzędzie człowiek powinien zabiegać o siebie samego; na podstawie relacji podobieństwa i tożsamości z innymi dochodzę do wniosku, że potrzeby społeczne są także potrzebami moimi, bo jeśli nie zaspokoję potrzeb społecznych, spotka mnie prawdopodobnie zły los w przyszłości.
Ale z tego, że należy uwzględniać potrzeby społeczne, nie wynika wcale, byśmy nie mieli prawa dbać o siebie, jak chciałby tego egoistyczny zabobon4 albo sobkostwo5.
Z teoretycznego punktu widzenia zasługuje na uwagę fakt, że zasada podstawowa mądrości – w przeciwieństwie do wszystkich innych reguł mądrości – ma charakter podwójnie bezwzględny: „Ja powinienem bezwzględnie i absolutnie tak postępować, abym długo żył i dobrze mi się powodziło”.
Zasada owa nie jest prawem moralnym, lecz faktem mądrościowym. Mimo to posiada ona cechę pewności.
Ważne jest podkreślenie, że z wyjątkiem tej podstawowej zasady do wszystkich innych poniższych nakazów mądrości należy stosować zasadę umiaru, tj. nie pojmować tych nakazów ani całkiem ogólnie, ani całkiem pewnie. Mądrość jest – w przeciwieństwie do moralności – dziedziną dialektyki6, oczywiście w sensie stoickim i scholastycznym, a nie heglowskim.
II. Jak się masz?
Maksyma nr 2 u Schopenhauera brzmi:
2. „Chcąc ocenić sytuację jakiegoś człowieka pod kątem szczęścia, nie należy dowiadywać się, co go raduje, lecz co go trapi”.
[Aforyzmy..., s. 123].
Jako antidotum na to, co człowieka trapi, Bocheński proponuje dwa następujące przykazania:
„Zachowaj zawsze pogodę ducha”. (4.4)
„Mów sobie codziennie «świetnie jest»”. (4.4.1)
[Podręcznik seminaryjny – Sempol, s. 12].
Wykonanie tych zadań jest możliwe, choć zwykły człowiek tego nie wie. Istnieje mianowicie prawda sformułowana przed wiekami przez mędrców, głosząca, że najważniejsze przeszkody w zachowaniu pogody ducha lub harmonii psychicznej leżą nie poza nami, ale w nas. Święty Augustyn mówi: „Wejdź w siebie. Tam mieszka prawda”.
To przykazanie znajduje uzasadnienie w doświadczeniu: pogoda ducha jest bowiem bardzo ważnym składnikiem dobrego życia. Piękna okolica w złą pogodę wydaje się nam brzydka, i odwrotnie – brzydka panorama w słoneczny dzień wygląda pięknie. Podobnie jest z naszym zdrowiem psychicznym. Na seminariach Bocheński często nam powtarzał, kiedy się ktoś źle czuł: „Powiedz sobie codziennie rano, kiedy patrzysz do lustra: «Byczo jest». Choć coś boleć może, choć przychodzą ciężkie chwile, nam, wyznawcom Chrystusa Pana, nie wolno zapomnieć, że mamy prawo i obowiązek nosić w duszy radość i pogodę”7.
III. Zasada antyromantyczna
Występuje zarówno u Bocheńskiego, jak i Schopenhauera. Ten ostatni sformułował ją następująco:
3. „Należy się strzec, by nie opierać swego szczęścia w życiu na szerokich podstawach, wysuwając pod jego adresem liczne wymagania: albowiem oparte na takich podstawach najłatwiej się wali, gdyż daje więcej okazji do nieszczęść, a te nie dadzą na siebie czekać”.
[Aforyzmy..., s. 123].
Zasada romantyczna sformułowana przez Adama Mickiewicza postuluje: „Mierz siły na zamiary, nie zamiar podług sił”. Zasada antyromantyczna każe odwrotnie: „mierz zamiary na siły”. Stąd Bocheński:
„Nie porywaj się na rzeczy, które przekraczają twoje możliwości”. (6.4)
[Podręcznik seminaryjny – Sempol, s. 17].
„W każdej sprawie zasięgaj rady ludzi doświadczonych”. (5.1.3)
[Podręcznik mądrości tego świata..., s. 44]8.
B. Maksymy dotyczące naszego zachowania wobec nas samych
Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej
IV. Zasada przedmiotowości
V. Proporcja między wczoraj, dziś a jutrem
VI. Zasada umiaru – zasada antysaska
VII. Zasada sensu i używania życia
VIII. Zasada poznania siebie
IX. Zasada niemediatyzowania
X. Zasada życzliwości
XI. Myślenie życzeniowe (Wishfull thinking)
XII. Nie kapitulować
XIII. Polityka wobec uczuć i fantazji
XIV. Zasada ograniczenia i rezygnacji
XV. Praca nad sobą
XVI. Przywara
XVII. Życie to ruch
XVIII. Etyka egzemplarystyczna
XIX. Namysł
XX. Zdrowie
C. Maksymy dotyczące naszego zachowania wobec innych ludzi
Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej
XXI. Ostrożność i wyrozumiałość
XXII. Samotność czy ustadnienie
XXIII. Wedle stawu grobla
XXIV. Być to hałasować?
XXV. Zabobony w miłości
XXVI. Pochwała rozmówcy
XXVII. Krytycyzm i samodzielność
XXVIII. Kryterium doboru innych
XXIX. Uwaga na nowe znajomości
XXX. Pracuj nad charakterem
XXXI. Krytyczna „mimesis”
XXXII. Nalepianie etykietek i myślenie gatunkowe
XXXIII. Prawdziwa przyjaźń
XXXIV. Anonimowość
XXXV. Altruegoizm
XXXVI. Grzeczność
XXXVII. Guru
XXXVIII. Ignoruj bzdury i idiotyzmy
XXXIX. Kłótnia
XL. Monomania
XLI. Kłamstwo
XLII. Strategia nie wprost spraw osobistych
XLIII. Pokaż mi, jak trwonisz pieniądze, a powiem ci, kim jesteś
XLIV. Ekonomia w uczuciach, myśli, mowie i czynie
XLV. Stoicki spokój
XLVI. Mądrość komunikacji
D. Maksymy dotyczące naszego zachowania wobec toku wydarzeń na świecie oraz losu
Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej
XLVII. Nic nowego pod słońcem
XLVIII. Akceptacja losu
XLIX. Pozytywny przypadek przyjemny
L. Świat swojski i nieswojski
LI. „Człowiek tubkowy”
LII. Teoria decyzji
LIII. Teoria odwagi i męstwa
Zakończenie
Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej
Bibliografia
Ajdukiewicz K., Zarys logiki, PZWS, Warszawa 1957.
Baumeister R.F., Tierney J., Siła woli, Media Rodzina, Poznań 2013.
Bocheński J.I.M., Podręcznik seminaryjny – Sempol (skrypt), Fryburg 1991.
Bocheński J.I.M., Człowiek tubkowy, „Pisma Polskie”, PL 7, Pisma różne T-Z, Archiwum Polonica-Helvetica, Fryburg-Uniwersytet 1956.
Bocheński J.I.M., De virtute militari. Zarys etyki wojskowej, Wydawnictwo Philed, Kraków 1993.
Bocheński J.I.M., Europaische Philospophie der Gegenwart, Francke Verlag, Bern 1951.
Bocheński J.I.M., Grzech smutku, [w:] Dzieła zebrane, t. 5, Etyka, Wydawnictwo Philed, Kraków 1995.
Bocheński J.I.M., Kazania i przemówienia, t. 1-2, Wydawnictwo Salwator, Kraków 2005.
Bocheński J.I.M., La Logique de Théophrast, Librairie de l’Université, Fryburg 1947.
Bocheński J.I.M., Logika i filozofia, PWN, Warszawa 1993.
Bocheński J.I.M., O sensie życia, Wydawnictwo Philed, Kraków 1993.
Bocheński J.I.M., Podręcznik mądrości tego świata, Wydawnictwo Philed, Kraków 1992.
Bocheński J.I.M., Sto zabobonów, Instytut Literacki, Paryż 1987.
Bocheński J.I.M., Sto zabobonów, Wydawnictwo Philed, Kraków 1994.
Bocheński J.I.M., Wspomnienia, Wydawnictwo Philed, Kraków 1994.
Bocheński J.I.M., Zarys historii filozofii, Wydawnictwo Philed, Kraków 1993.
Gotthelf J., Geld und Geist oder Die Versöhnung, Suhrkamp Verlage, Frankfurt am Main 1990.
Horatius Flavius Q., Poezje, pieśni, ks. II, X, w. 5-12, przeł. J. Czubek, Kraków 1924.
Iwanicki J., Kapłan i metodolog filozofii, Dzieła wybrane, red. E. Nieznański, R. Tomanek, Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2007.
Kuczok W., Senność, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2008.
„Magnificat” VI/2010, Verlag Butzon & Bercker Kereker.
Parys J., Między logiką a wiarą. Z Józefem M. Bocheńskim rozmawia Jan Parys, Les Edition Noir sur Blanc, Warszawa 1995.
Petroniusz, Satyryki, przeł. M. Brożek, BN, Wrocław 1968.
Pismo Święte, Biblia Tysiąclecia, Pallotinum, Poznań-Warszawa 1989.
Policki K., Credo jako system, „Studia Philosophie Christianae” 2006, nr 1.
Policki K., Filozofia człowieka we wczesnej twórczości J.I.M. Bocheńskiego, PWT, Wrocław 2005.
Policki K., Świat swojski i nieswojski. Komentarz do fenomenologii otchłani J.I.M. Bocheńskiego, [w:] Poza logiką jest tylko absurd, myśl filozoficzna J.M. Bocheńskiego, red. D. Lukasiewicz, R. Mordarski,W drodze, Kraków-Poznań 2014.
Schopenhauer A., Aforyzmy o mądrości życia, Czytelnik, Warszawa 1977.
1 Pismo Święte, Biblia Tysiąclecia, Pallotinum, Poznań-Warszawa 1989, s. 1202.
2 A. Schopenhauer, Aforyzmy o mądrości życia, Czytelnik, Warszawa 1977, s. 177.
3 J.I.M. Bocheński, Podręcznik seminaryjny – Sempol (skrypt), Fryburg 1991, s. 5. Te dwa powyższe dzieła będą często cytowane bez powtarzania danych bibliograficznych.
4 Idem, Sto zabobonów, Instytut Literacki, Paryż 1987, s. 32.
5 Idem, Kazania i przemówienia, t. 2, Wydawnictwo Salwator, Kraków 2005, s. 28-30.
6 Idem, Sto…, op. cit., s. 27.
7 Idem, Grzech smutku, [w:] Dzieła zebrane, t. 5, Etyka, Wydawnictwo Philed, Kraków 1995, s. 292.
8 Idem, Podręcznik mądrości tego świata, Wydawnictwo Philed, Kraków 1992. To dzieło będzie dalej cytowane bez powtarzania danych bibliograficznych.
RedakcjaEwa SałogajAgnieszka Ćwieląg-Pieculewicz
KorektaAnna Śledzikowska
Projekt okładkiAnna Olek
Redakcja techniczna i przygotowanie do drukuArtur Falkowski
Opracowanie i przygotowanie plikuWydawnictwo Salwator
Imprimi potest ks. Piotr Filas SDS, prowincjał
© 2020 eBook Wydawnictwo SALWATOR ISBN 978-83-7580-712-7
Wydawnictwo SALWATOR ul. św. Jacka 16, 30-364 Kraków tel. 12 260-60-80, e-mail: [email protected]
