Utonęła ebook i audiobook

Motto z wiersza Notturno Oli Hanssona w przekładzie Justyny Czechowskiej.

W tekście wykorzystano także fragmenty wierszy (numery stron dotyczą wydania papierowego):

Strona 53: Kiedy umrę, mój najdroższy / nie śpiewaj dla mnie pieśni smutnych. Nie sadź róż przy mojej głowie / ani cienistych drzew cyprysowych – Pieśń [Kiedy umrę...] Christiny Rossetti w tłumaczeniu Ryszarda Mierzejewskiego.

Strona 87: Są jeszcze grzechy, które można stworzyć! / Są jeszcze czyny, które porwać mogą – / Jakimże czynem chcesz kochanka zmorzyć, / Jaką namiętność wymyślić złowrogą? / Mógłbym Cię zranić, ale ból sprawiłby Ci rozkosz – Dolores Algernona Charlesa Swinburne’a w tłumaczeniu Antoniego Langego (fragment zamieszczony w dwutygodniku „Życie”, Kraków 1899).

Strona 118: Ofelia Arthura Rimbauda w tłumaczeniu Jana Kasprowicza (w: J. Kasprowicz, Krzak dzikiej róży, Anczyc i S-ka, Lwów 1907).

Tytuł oryginału Den drunknade

Przekład Justyna Czechowska

Redakcja Ewa Pawłowska

Korekta Marcin Grabski, Anna Gądek

Projekt okładki i stron tytułowych Tomasz Majewski

DEN DRUNKNADE

Copyright © 2010 by Therese Bohman

First published by Norstedts, Sweden

Published by arrangement with Nordin Agency AB, Sweden

All rights reserved.

Copyright © for the Polish translation by Justyna Czechowska, 2021

Copyright © for the Polish edition by Wydawnictwo Pauza, 2021

Zdjęcie autorki na okładce Copyright © RexShutterstock/EastNews

Skład i łamanie Dariusz Ziach

ISBN 978-83-959007-3-0 (EPUB); 978-83-959007-3-0 (MOBI)

Wydawnictwo Pauza

Warszawa 2021

Wydanie pierwsze

Wydawnictwo Pauza

ul. Meksykańska 8 m. 151

03-948 Warszawa

Konwersja publikacji do wersji elektronicznej

Ta sama siła, co kiełek z ziemi ku górze popycha,

nić tkanki łodygi przędzie, w zamkniętym pąku oddycha,

zapach olejków urabia, płatków welon zaplątuje,

w głębi, w samym środku naszą istotę zamieszkuje.

Ola Hansson, Notturno

Pociąg wtacza się na peron dokładnie o czasie. W całym ciele czuję senność, wstaję i ściągam walizkę z półki nad oknem. Siedziałam na zepsutym fotelu, coś było nie tak w hamulcu, który powinien zatrzymywać oparcie, gdy odsuwa się je do odpowiedniej pozycji. Pchałam je do tyłu za każdym razem, gdy pociąg hamował, kilka razy podczas podróży obudziłam się niemal na leżąco. Nie lubię odchylać oparcia zbyt daleko, to poczucie, że znika za moimi plecami, sprawia, że natychmiast przypomina mi się wizyta u dentysty.

Z mozołem wyjmuję większą walizkę z półki przy wyjściu, pociąg staje, drzwi się rozsuwają. Skwar uderza we mnie niczym ściana, ale duchota, powietrze wcale nie wydaje się świeższe niż to w pociągu, jest tak jasno, aż kłuje w oczy, muszę kilka razy zamrugać. Czuję się rozespana, w uszach nadal mi szumi po przejeździe przez tunel, jakbym leciała samolotem, a nie jechała pociągiem. Nie lubię podróżować, ostatecznie wolę pociąg od samolotu, to mniej brutalne. Człowiek zdąży przyzwyczaić się do myśli, że jest w drodze.

Mrużę oczy, nieco dalej na peronie widzę Stellę, ona, to jasne, również jest na czas. Gdy mnie dostrzega, uśmiech rozjaśnia całą jej twarz, macha i spieszy w moją stronę. Mam dłonie lepkie od gorąca i od słodyczy, które jadłam w pociągu, ale ona nie podaje mi ręki, tylko obejmuje mnie i przyciąga do siebie. Ja też ją przytulam. Rozpoznaję jej zapach, pachnie jak zawsze. Orzeźwiająco.

– Jak podróż? – pyta. W jej głosie słychać radość.

– W porządku. Tylko strasznie długa.

Przytakuje, wskazuje w stronę małego kiosku w budynku stacji.

– Samochód stoi za rogiem. Pomóc ci z walizkami?

– Nie, dziękuję.

Niesie już swoją torebkę z brązowej skóry, pewnie była droga. Cała ona sprawia takie wrażenie – myślę. Ma na sobie beżową spódnicę i białą bluzkę, która wygląda na czystą i chrupiącą, jakby ubranie suszyło się w morskiej bryzie, wykrochmalone solą z powietrza, i wcale nie potrzebowało prasowania. W jej uszach połyskują małe perły. Czuję się zakurzona, w ustach mam mdły smak słodyczy. Myślę o tym, że chciałabym umyć zęby.

– Powiedziałam Gabrielowi, żeby zaczął przyrządzać jedzenie – mówi w drodze do samochodu, moja walizka dudni w przerwach między płytami chodnika przed budynkiem stacji, w górze krążą mewy. – Jesteś głodna?

Jest mi raczej niedobrze, ale niegrzecznie byłoby to powiedzieć. Przytakuję więc, a ona uśmiecha się do mnie, pobrzękując kluczykami w dłoni.

Jedziemy drogą między polami wypełnionymi łanami zboża. Słońce nadal niemiłosiernie przypieka, choć już wieczór, błękit nieba jest odrealniony, jak olbrzymia kopuła nad otwartym krajobrazem. Stella włożyła duże ciemne okulary przeciwsłoneczne. Moje leżą w walizce, mrużę więc tylko oczy. Nastawia samochodowe radio, to New Order: In the end you will submit, it’s got to hurt a little bit. Stella wystukuje rytm kciukami na kierownicy, zerka na mnie z uśmiechem i ja się uśmiecham. Zanim dojedziemy na miejsce, usłyszymy kilka piosenek, Stella zjeżdża z dużej drogi na mniejszą, a potem na wyboistą żwirową ścieżkę. Za nami unosi się kurz, kamyki odbijają się od podwozia, brzmi to jak grad. Po obu stronach drogi nadal zboże, na skraju pola chwasty, osty szare od kurzu.

Droga kończy się niewielkim parkingiem przed żółtą drewnianą willą. To piękny dom z oszklonym balkonem nad wielką werandą. Ogród pełen jest starych drzew owocowych, w oddali widzę warzywnik z rabatkami kwiatów i rzędami jarzyn. Na schodach leży czarny kot, budzi się na dźwięk silnika, wstaje powoli i odchodzi. Stella energicznie wysiada z samochodu, ja wciąż czuję się śpiąca.

– Chodź, oprowadzę cię!

– Muszę do toalety.

Przez moment wydaje się niezadowolona, ale zaraz dociera do niej, że to całkiem sensowne życzenie. Otwiera bagażnik i wyciąga walizkę, ta ciężko ląduje na żwirze. Stella się uśmiecha.

– Zabrałaś całą bibliotekę?

Odwzajemniam jej uśmiech.

– Chyba będziemy musiały zrobić to razem.

Wspólnie niesiemy walizki przez parking i po niewielkiej ścieżce, na której z rzadka ułożono kamienne płytki, po schodach, a później do środka przez kotarę z maleńkich bambusowych patyczków – ich szelest przypomina mi dźwięk ksylofonu. W domu jest gorąco i pachnie drewnem, powietrze suche i trochę duszne, nie powiedziałabym, że jest nieprzyjemnie, raczej przytulnie, jak w domku letniskowym. Przedpokój wydaje się ciemny, ale za to kuchnia duża i jasna, przy blacie stoi ten, do którego Stella zwraca się: „Gabrielu”, właśnie płucze jaskrawozielony groszek w starym durszlaku. Mężczyzna jest wysoki i śniady.

– Gabrielu, oto Marina.

Jego uścisk jest zdecydowany, dłoń duża. Ma też wielki uśmiech, gdy mówi: „Jak to miło, że wreszcie się spotykamy”, przez moment mi się przygląda, patrzy mi w oczy, aż sama spuszczam wzrok. Potem zaczyna mówić o jedzeniu, że nie udało mu się zdobyć odpowiedniego rodzaju sałaty, że ten sklep jest beznadziejny.

Stella spogląda na mnie i ruchem głowy wskazuje drzwi.

– Toaleta znajduje się w przedpokoju.

Zabieram z sobą torebkę, a kiedy przeglądam się w lustrze nad zlewem, uznaję, że powinnam się nieco ogarnąć przed opuszczeniem pociągu. Jestem blada, czoło się świeci. Włosy przyklapnięte, suche i wątłe, pewnie od klimatyzacji. Sikam, poprawiam makijaż, dłońmi przeczesuję włosy, próbuję nadać im nieco objętości.

Kiedy wracam do kuchni, Gabriel nadal zajmuje się sałatą, kroi rzodkiewki w cienkie plasterki.

– Twoja siostra poszła się przebrać – mówi.

Kiwam głową.

– Mogę w czymś pomóc?

– Nie, już prawie gotowe. Poza tym to kolacja powitalna, po prostu usiądź i rozgość się.

Uśmiecham się.

– Może na razie czegoś się napijesz?

Natychmiast czuję, że chce mi się pić. Powinnam również umyć zęby – myślę – w ustach wciąż słodko i lepko.

– Chętnie.

– Lampkę wina?

– Poproszę raczej wodę, chyba zaczyna mnie boleć głowa.

Gabriel robi zmartwioną minę.

– Często boli cię głowa?

– Nie... nieszczególnie.

– Stellę często boli – wyjaśnia. – Pomyślałem, że może to rodzinne.

– Nie, nie sądzę.

Otwiera szafkę kuchenną, szuka, w końcu znajduje opakowanie tabletek od bólu głowy i mi je podaje.

– Chcesz?

Przytakuję.

– Dzięki.

Podaje mi też wodę. Jest tak zimna, że trudno utrzymać szklankę. Wyciskam tabletkę przez srebrny blister. Głuchy szelest, lubię ten dźwięk, lubiłam go już w dzieciństwie. Od zimna wody aż szczypie mnie w głowie, nieprzyjemny moment, a potem jakby mózg nabierał ostrości. Opróżniam szklankę długimi łykami, woda smakuje inaczej niż w mieście, czysto, trochę metalicznie.

– Dobra woda.

– To z własnego ujęcia – wyjaśnia Gabriel. Otrząsa mokry groszek i przerzuca go z durszlaka do wielkiej porcelanowej misy. W drzwiach pojawia się Stella, przebrała się w dżinsy i białą koszulkę. Nadal wygląda elegancko, choć jest na bosaka.

– Jak tam? – zagaduje.

– Dobrze – odpowiada Gabriel. – Tylko włożę ser do piekarnika, i gotowe.

Jemy na werandzie. Stella pięknie nakryła stół płóciennymi serwetami, które wyglądają na stare, na środku postawiła wielki bukiet w porcelanowym dzbanie o popękanej powierzchni. Łubin, jastruny, koniczyna. Koniczyna trochę zwiędła. Zaraz przekwitnie, ale jeszcze utrzymuje chłodną czerwoną barwę.

– Trifolium pratense – mruczy Stella, poprawiając zwisającą główkę kwiatka.

– Mądrala. – Gabriel się uśmiecha. Ma taki miły tembr głosu, tak naprawdę jest z niej dumny. Stella zna naukowe nazwy wszystkich roślin, czasami ma się wrażenie, że ona nawet nie wie, że je wypowiada.

Zrobiło się trochę chłodniej. Na przystawkę Gabriel przygotował kozi ser na białym chlebie i sałatę udekorowaną nagietkami. Mają pieprzny smak, pyszne w połączeniu z miodem na serze. Po przełknięciu pierwszego kęsa zauważam, jak bardzo jestem głodna. Muszę się bardzo starać, żeby nie rzucić się na jedzenie. Gdy wkładam do ust kawałek sera, Gabriel mi się przygląda, a ja natychmiast czuję zażenowanie – zaraz pomyśli, że jestem żarłokiem.

– Ale pyszne – przyznaję po przełknięciu.

Potakuje.

– Świetnie. – Brzmi rzeczowo, jakby już wiedział, że potrawa jest smaczna, a ja tylko dałam właściwy komentarz. Jednocześnie wydaje się, jakby przez cały czas miał w zanadrzu uśmiech, myślę o tym, kiedy przysłuchuję się rozmowie jego i Stelli. Na przemian mówi zdecydowanie i uśmiecha się do czegoś, co ona powiedziała. Niełatwo mi zrozumieć, kiedy jest poważny, a kiedy tylko udaje.

– Jak ci idzie na studiach? – pyta Stella, odwracając się do mnie.

– Tak sobie – mruczę.

Miałam nadzieję, że uniknę tego pytania, choć byłam pewna, że padnie. Stella unosi brwi.

– Tak sobie?

Muszę przegryźć, zanim jej odpowiem. Zielony groszek jest chrupiący, od dawna nie jadłam jego świeżej wersji, od wielu lat. Hodowaliśmy go w ogródku, gdy Stella i ja byłyśmy małe, zawsze zachłannie go zrywałyśmy, żeby zjeść, kiedy groszek jest jeszcze maleńki niczym kaszka w łuskach. Włókna ciągną mi się w ustach. Przełykam.

– Zostało mi kilka punktów z letniego semestru. Nie napisałam jeszcze pracy zaliczeniowej.

– No, ale musisz ją napisać, zanim zacznie się zimowy semestr.

– Tak.

Stella przytakuje.

Po posiłku oprowadza mnie. Słońce powoli zachodzi, dom otaczają pola obsiane zbożem, z każdej strony linia horyzontu kończy się bardzo daleko. Niebo jest olbrzymie i wciąż błękitne, choć teraz bardziej lawendowe. Wszędzie coś kwitnie, w donicach i na rabatkach, wspina się po ścianach i tyczkach albo rozpościera po ziemi. Z wielkiej starej cynowej balii wylewa się nasturcja, wije się gąszczem, z każdej strony wystrzeliwują pędy desperacko chwytające się wszystkiego, do czego da się przyczepić.

W jednym rogu ogrodu rosną zioła i warzywa, nerwowo drżące ponętki i krzepkie nasturcje, które zdobiły sałatę, truskawki, tak samo jak w warzywniku u mamy i taty. W wakacje wybiegałyśmy ze Stellą z samego rana, boso i w piżamach, żeby sprawdzić, czy od wieczoru dojrzały nowe truskawki. Wyraźnie pamiętam wczesny letni poranek, zapach prania, chłodną rosę na ziemi, przez którą źdźbła trawy przyklejały się do stóp. Stella podnosi listki jednej z truskawkowych sadzonek, żeby pokazać owoce, są maleńkie.

– Sadzonki rosną w tym samym miejscu od wielu lat – wyjaśnia – za rok musimy je przenieść. Składniki odżywcze w glebie się kończą.

Ogród pełen jest dzikich kwiatów, nieco dalej kwitną koniczyna, łubin, jastruny i płomienne pomarańczowe lilie.

– Dawne kwiaty zagrodowe – mówi Stella, chociaż dom nie wygląda na zagrodę. Pokazuje malwy, miętę i chmiel zasadzone dawno, sto, może więcej lat temu. Kiedyś dom był budynkiem mieszkalnym gospodarstwa rolnego, od tamtej pory przebudowywano go i powiększano, ziemia została wydzierżawiona, szopa rozebrana, a kurnik przerobiony na komórkę na narzędzia. Obok komórki stanęła stara szklarnia. Za nią trawa jest wysoka, ogród zwieńczony rozpadającym się murem z kamieni. Między kamieniami rośnie mnóstwo dzwonków, Stella mówi, że są tam żmije zygzakowate, widziała je kilka razy w słońcu na jednym z kamieni, mówi, żebym uważała.

– Mieszkali tu dziadkowie Gabriela – opowiada. – Odziedziczył to pięć lat temu. Pięknie tu, prawda?

Przytakuję. Obchodzimy dom, Stella pokazuje wielki oszklony balkon.

– Tam pracuje.

Później wracamy do środka, jest cicho, teraz także kuchnię spowija mrok. Stella pokazuje mi mój pokój, mały gościnny pokoik na parterze, przyjemny w bezosobowy sposób. Parkiet pomalowany na biało, na komodzie stoi wazon z tymi samymi kwiatami co na werandzie. Na łóżku leży piękna haftowana narzuta, może to dzieło babci Gabriela. Mlecznobiała porcelanowa lampa rzuca z sufitu ciepłe światło.

– Idę się położyć – mówi Stella. – Jutro muszę być wcześniej w pracy, mam przygotować jedno sadzenie. Jeśli nie przypilnuję, coś będzie nie tak.

Robi grymas, po czym się uśmiecha.

– Cieszę się, że w końcu przyjechałaś – wyznaje poważnym głosem.

– Ja też – odpowiadam i czuję, że mam rozbiegany wzrok, szybko patrzę na Stellę, potem na podłogę, gdzie leży stary dywan w wyblakłych kolorach, zatrzymuję wzrok na jego wzorze.

– Jutro wcześniej skończę – mówi. – Możemy coś zrobić razem. Chciałabyś wybrać się do miasta?

– Z chęcią.

– Zadzwonię przed południem, to coś zaplanujemy – proponuje, a ja przytakuję.

– Jeśli zamierzasz mieć włączoną lampkę, powinnaś zamknąć okno. Inaczej zlecą się komary.

Podchodzę do okna, luzuję haczyk, dzięki któremu uchylone okno nie zamykało się całkowicie, przyciągam je do siebie, a ono zacina się i skrzypi. Stella patrzy na mnie, na okno i uśmiecha się.

– Nic tu nie działa jak trzeba – wyjaśnia.

– Według mnie jest całkiem przytulnie.

Przez okno widzę frontową część podwórza, drzewa owocowe jak wielkie ciemne postaci tkwią w półcieniu ogrodu.

– Jeśli nie chcesz się kłaść, Gabriel na pewno posiedzi jeszcze parę godzin.

Podnosi kilka małych pomarszczonych części więdnącej koniczyny, które spadły na komodę, zamyka je w dłoni.

– Mam nadzieję, że będziesz tu dobrze spała. – Jej głos jest uprzejmy, ale trochę nieobecny.

Obejmuje mnie, a potem idzie na werandę, żeby pożegnać się z Gabrielem. Przez chwilę siedzę na brzegu łóżka, pewnie powinnam rozpakować walizki, ale czuję się zmęczona, nieco odurzona jedzeniem i winem. Otwieram walizkę i wyciągam z niej cienki sweter, zakładam go. Nie jest zimno, ale chłodniej, a kiedy wracam na werandę, panuje tam mrok. Gabriel zapalił starą lampę naftową na stole, jej zapach coś mi przypomina, coś z dzieciństwa. Czyta, stoi przy nim lampka wina, gdy mnie dostrzega, uśmiecha się.

– Wszystko w porządku? – pyta. – Jak głowa?

– Lepiej. Chyba za mało piłam, no i ten upał.

– Masz ochotę na wino?

– Tak, jeśli i ty będziesz pił.

– To musisz pójść po nowy kieliszek. Stella pewnie zdążyła włożyć wszystko do zmywarki.

Dwukrotnie otwieram niewłaściwą szafkę kuchenną, zanim wreszcie znajduję kieliszki, są różne rodzaje, po kilka egzemplarzy każdego, ale wszystkie wyglądają na stare. Gdy wracam, Gabriel wynosi z salonu adapter, nastawia winylową płytę, ta trzeszczy, gdy igła dotyka jej powierzchni. Nie znam tej melodii, ale rozpoznaję głos Davida Bowiego. Gabriel siada obok mnie na kanapie i nalewa mi do pełna, upijam łyk. To samo wino co do kolacji, ale teraz smakuje inaczej, bardziej cierpko.

– Jak ci jest w Sztokholmie? – zagaduje Gabriel.

– Niespecjalnie.

– Mnie też się nie podobało.

– Mieszkałeś tam?

– Pewnie. Dość długo.

Przez chwilę rozmawiamy o Sztokholmie, opowiadam o mieszkaniu, które podnajmuję, na samą myśl robi mi się trochę słabo, wyobrażam sobie ten szczególny rodzaj duchoty, która tworzy się tam w słoneczne dni. Tak naprawdę to ładne mieszkanie, pełne detali, które bardzo lubię, masywne parapety z marmuru, piękny parkiet, widok na sosny, które na swój użytek nazywam przedmiejskimi sosnami. Uważam, że są wyjątkowe, nieco wyczerpane długim życiem na osiedlu, jakby wyschnięte, zakurzone. Gdy świeci słońce, w całym mieszkaniu unoszą się pyłki, powietrze stoi w miejscu, a na wszystkim natychmiast osadza się cieniutka warstwa kurzu, który uwidacznia się w ostrym świetle. Czasem mam wrażenie, że ciężko się tam oddycha, aż muszę uchylić wszystkie okna i wyjść na balkon.

[...]

Wydawnictwo Pauza powstało jesienią 2017 roku

na Saskiej Kępie w Warszawie. Zrodziło się z pasji –

do czytania i dobrej prozy zagranicznej.

Pauza specjalizuje się w literaturze z wyższej półki,

która wciąga, pochłania, wywołuje emocje.

Czytelnicy znajdą u nas znane i nagradzane książki

z całego świata, ale też mocne debiuty literackie.

Utonęła to trzydziesta pierwsza książka

Wydawnictwa Pauza.

Wcześniej ukazały się:

2018

Legenda o samobójstwie – David Vann

Pierwszy bandzior – Miranda July

Nasz chłopak – Daniel Magariel

Historia przemocy – Edouard Louis

Tirza – Arnon Grunberg

2019

Pasujesz tu najlepiej – Miranda July

O zmierzchu – Therese Bohman

Piękna młoda żona – Tommy Wieringa

Czekaj, mrugaj – Gunnhild Øyehaug

Floryda – Lauren Groff

Przyjaciel – Sigrid Nunez

Madame Zero i inne opowiadania – Sarah Hall

Mój rok relaksu i odpoczynku – Ottessa Moshfegh

Brud – David Vann

Koniec z Eddym – Edouard Louis

Wcześniej ukazały się:

2020

Zgiń, kochanie – Ariana Harwicz

Linia – Elise Karlsson

Nocny prom do Tangeru – Kevin Barry

Ta druga – Therese Bohman

Dorośli – Marie Aubert

Turbulencje – David Szalay

Nikolski – Nicolas Dickner

Fauna Północy – Andrea Lundgren

Witajcie w Ameryce – Linda Boström Knausgård

Pełnia miłości – Sigrid Nunez

Przejście – Pajtim Statovci

Niebieska Księga z Nebo – Manon Steffan Ros

Dziennik upadku – Michel Laub

2021

Halibut na Księżycu – David Vann

Zabierz mnie do domu – Marie Aubert