W POSZUKIWANIU WOLNOŚCI - PORADNIK METODYCZNY 1 SPP ebook

Poradnik metodyczny do nauczania religii rzymskokatolickiej

według podręcznika nr AZ-31-01/18-LU-1/20,

zgodnego z programem nauczania nr AZ-3-01/18 oraz AZ-4-01/18

Recenzenci

dr Kamilla Frejusz

ks. prof. dr hab. Zbigniew Marek

Zespół autorów

ks. Damian Broda, ks. Damian Fołtyn, ks. Maciej Gizela, ks. Arkadiusz Guz, Róża Jasionowska, ks. Andrzej Jasnos, ks. Damian Klajst, Magdalena Koper, ks. Jakub Kuchta, ks. Łukasz Plata, Anna Sawicka, ks. Łukasz Simiński, Paulina Skórnicka, Paulina Stepnowska, Aleksandra Turek, Marcin Walczak, Tadeusz Zawiślan

Skład i opracowanie graficzne

Zofia Jedynak

Projekt okładki

Krystyna Dziadczyk

Korekta

Ewa Różycka

© copyright by Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”, Lublin 2020

ISBN 978-83-7548-335-2

Imprimatur

Za zgodą Kurii Metropolitalnej w Lublinie

z dnia 3 czerwca 2020 r.

Nr 592/Gł/2020

bp dr Mieczysław Cisło, wikariusz generalny

ks. mgr lic. Sylwester Brzozowski, notariusz

Wydawca

Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”

20-075 Lublin, ul. Ogrodowa 12

tel. 81 442 19 10, faks 81 442 19 16

e-mail: [email protected]

www.gaudium.pl

Druk i oprawa

Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”

Wprowadzenie

Drodzy Katecheci

Katechizowanie uczniów szkoły ponadpodstawowej jest ważnym etapem w systemie kształcenia religijnego. Kontynuuje ono proces wychowywania w wierze młodzieży, zapoczątkowany w sakramencie chrztu świętego, rozwinięty poprzez katechezę inicjacji w sakramenty pokuty i pojednanie oraz Eucharystii, a także pogłębiony katechezą mistagogiczną, wprowadzającą w historię zbawienia, zwieńczoną przyjęciem sakramentu bierzmowania. Na tym etapie edukacyjnym głównym zadaniem jest ukształtowanie dojrzałych relacji z Bogiem oraz przekazanie ważnych treści religijnych. Konieczna jest także pomoc w kształtowaniu tożsamości młodego człowieka oraz ukazywanie przestrzeni wolności osobistej i inspirowanie do odpowiedzialności za własne wybory życiowe. Aby sprostać tym zadaniom edukacji religijnej, wymaga się od katechety nie tylko rozległej wiedzy o młodym człowieku, wysokich umiejętności organizatorskich oraz twórczej postawy, ale przede wszystkim sprawności w prezentowaniu wartości ewangelicznych w stylu odpowiadającym katechizowanym. Dlatego niezbędna jest profesjonalna pomoc w postaci nowoczesnego podręcznika i poradnika metodycznego.

Podręcznik do nauczania religii w I klasie szkoły ponadpodstawowej pt. „W poszukiwaniu wolności” ukazuje się w serii podręczników „Z Bogiem przez życie”, przygotowywanych pod redakcją ks. prof. Mariana Zająca. Podręcznik tej serii realizuje założenia nowej Podstawy programowej katechezy oraz Programu nauczania religii autorstwa Komisji Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski z roku 2018 pt. „Z Bogiem w dorosłe życie” (AZ-3-01/18). Uwzględnia także potrzeby rozwojowe młodzieży i zakłada wzmacnianie procesu budowania własnej tożsamości, inspirowanej zasadami ewangelicznymi.

Struktura jednostek tematycznych podręcznika jest oparta na modelu katechezy antropologiczno-kerygmatycznej. Każda rozpoczyna się od sytuacji egzystencjalnej, inspirującej do zainteresowania się realizowanym tematem. Po tym następuje przedstawienie orędzia chrześcijańskiego, zawartego w nauczaniu Kościoła. Ważną rolę pełni zachęta do zapamiętania najważniejszych wniosków z przekazanych treści oraz prośba o zastosowanie zdobytej wiedzy i umiejętności w wyborach życiowych. Całość jednostki łączy klamra modlitwy koherentnej z przekazaną treścią. Dzięki takiej konstrukcji podręcznika można oczekiwać, że przekazane treści wzbudzą zainteresowanie uczniów oraz będą wpływały na kształtowanie ich postaw chrześcijańskich.

Pakiet przeznaczony do realizacji nauczania w I klasie szkoły ponadpodstawowej składa się z podręcznika ucznia, poradnika metodycznego dla katechety oraz materiałów multimedialnych zamieszczonych na stronie internetowej www.kulkat.pl. W niniejszym pakiecie zrezygnowano z dołączania do poradnika metodycznego płyty CD z pomocami dla katechety, ponieważ najnowsze komputery nie są wyposażone w kieszeń dla tego typu nośnika informacji. Konieczne pomoce do realizacji katechezy będzie można pobrać z portalu przeznaczonego dla odbiorców niniejszej serii podręczników. Są tam umieszczone także: plan wynikowy, tabela do ewaluacji założeń podstawy programowej, zarys przedmiotowych zasad oceniania z religii do dostosowania przez nauczycieli zgodnie ze statutem szkoły, podręczne konspekty jednostek oraz dodatkowe prezentacje multimedialne, które mogą wzbogacić treść katechez.

Podręcznik ucznia

Podręcznik ucznia pt. „W poszukiwaniu wolności” składa się z 54 odrębnych jednostek tematycznych, które zostały podzielone na 7 działów odpowiadających założeniom Programu nauczania religii do klasy I szkoły ponadpodstawowej. Kompozycja podręcznika opiera się na następujących założeniach. Uczeń I klasy szkoły ponadpodstawowej najpierw będzie odkrywał w sposób wolny swoją odrębność w świecie stworzonym przez Boga (Dział 1: Kim jestem?), aby zdobywać przekonanie, że jest niepowtarzalną i umiłowaną przez Stwórcę istotą (Dział 2: Jestem Bożym stworzeniem), człowiekiem odkupionym z grzechów przez Zbawiciela (Dział 3: Jestem odkupiony przez Chrystusa). Dlatego musi zdecydować, jak będzie rozwijał swoją wiarę (Dział 4: Komu wierzę?) i jak poznawał podstawowe prawdy swojej wiary (Dział 5: W co wierzę?), aby wpisać się w tysiącletnią tradycję chrześcijaństwa narodu polskiego (Dział 6: Wiara naszych ojców) oraz by podtrzymywać istniejące tradycje religijne, rozwijać je i pogłębiać w roku liturgicznym (Dział 7: Niech chwała Pana trwa na wieki).

Wszystkie katechezy w podręczniku ucznia mają podobną pięcioetapową strukturę: Dylematy młodego człowieka; Wiara i życie chrześcijan; Zapamiętaj; Zastosuj; Modlitwa. W pierwszej części uwagę kieruje się na problemy, rozterki i dylematy egzystencjalne adresatów katechezy. Najczęściej dokonuje się tego poprzez interesujące świadectwa lub opis zdarzenia dotyczącego podejmowanego zagadnienia. Druga część stanowi odpowiedź nauczania Kościoła na przywołane problemy młodego człowieka. Dlatego znajdują się tu cytaty z Biblii, Katechizmu Kościoła Katolickiego, Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego, Katechizmu dla młodzieży Youcat oraz innych współczesnych dokumentów Kościoła. W tej części prezentowane są także postaci świętych jako wzory osobowe. W części trzeciej Autorzy przedstawiają krótkie propozycje tekstowe, które są syntezą omawianych treści. Natomiast część czwarta poświęcona została kształtowaniu postaw religijno-moralnych, dlatego zawiera wskazania dla młodych ludzi, jak w oparciu o prawdę objawioną dokonywać wyborów życiowych. Ostatnia część to modlitwa nawiązująca do tematu lekcji.

Ważnym dla adresatów katechez elementem jest atrakcyjna szata graficzna. W podręczniku „W poszukiwaniu wolności” pomaga ona nie tylko w percepcji treści teologicznych. Jest nowoczesna, dynamiczna, wzbogacona o fotografie i obrazy nawiązujące do życia młodzieży, które mogą zainicjować głębszą refleksję. Podkreśla także korelację z edukacją szkolną dzięki zamieszczeniu dzieł sztuki malarskiej artystów wybranych epok, a także portretów świętych i ważnych postaci Kościoła. Wyeksponowano cytaty biblijne i dokumenty Kościoła, a piktogramy Katechizmu Kościoła Katolickiego, Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego oraz Katechizmu dla młodzieży Youcat wskazują na źródła cytatów doktrynalnych.

Poradnik metodyczny

Poradnik metodyczny dla nauczyciela religii ma następującą strukturę:

I. Założenia edukacyjne

1. Cele katechetyczne – wymagania ogólne

2. Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Wiedza

Umiejętności

Postawy

3. Korelacja z edukacją szkolną

4. Metody i techniki

5. Środki dydaktyczne

II. Przebieg katechezy

1. Modlitwa

2. Sytuacja egzystencjalna

3. Wiara i życie chrześcijan

4. Zastosowanie życiowe

5. Podsumowanie treści

6. Notatka (opcjonalnie)

7. Praca domowa

8. Modlitwa

9. Ewaluacja realizacji tematu – pytania kontrolne

Założenia edukacyjne opierają się na najnowszych wytycznych zarówno Podstawy programowej katechezy, Programu nauczania religii, jak również Podstawy programowej kształcenia ogólnego i rozporządzeń Ministerstwa Edukacji Narodowej. Potwierdza to przede wszystkim precyzyjne sformułowanie celów językiem wymagań. Precyzyjnie została także opisana korelacja z edukacją szkolną. Wskazanie metod i technik postępowania oraz środków dydaktycznych uzupełnia pierwszą część scenariusza lekcji.

Każdy scenariusz w części Przebieg katechezy ma podobną strukturę. Punkt 1 (Modlitwa) sugeruje modlitwę korespondującą treściowo z tematem. Punkt 2 (Sytuacja egzystencjalna) to oryginalny pomysł Autorów, którzy do każdej jednostki dołączyli opowiadanie literackie, informację medialną lub opis wydarzenia historycznego tak zredagowany, aby obudzić zainteresowanie treścią katechezy. W punkcie 3 (Wiara i życie chrześcijan) poradnik przynosi wyjaśnienie tego, co jest najważniejsze w katechezie i co powinno być zapamiętane przez ucznia. Natomiast w punkcie 4 (Zastosowanie życiowe) znajduje się informacja, jak pomóc uczniowi stawać się prawdziwym chrześcijaninem oraz budować właściwe postawy życiowe. Punkt 5 (Podsumowanie treści) stwarza katechecie okazję do lapidarnej rekapitulacji wcześniejszych działań. Punkt 6 (Notatka, opcjonalnie) otwiera przestrzeń do zapisania cennych informacji, które pojawiły się w czasie realizacji tematu, lub zarchiwizowania oryginalnych wytworów aktywności uczniów. Autorzy w punkcie 7 (Praca domowa, opcjonalnie) akcentują potrzebę przedłużenia edukacji religijnej i przeniesienia jej poza teren szkoły, aby nabyte umiejętności mogły służyć pomocą w codziennych wyborach życiowych katechizowanych. Ważną rolę pełni także punkt 8 (Modlitwa) , w którym pojawia się apel o ofiarowanie wykonanego wysiłku Bogu. Całość kończy punkt 9 (Ewaluacja realizacji tematu – pytania kontrolne) , który czyni zadość wskazaniom edukacyjnym i daje katechecie możliwość zbilansowania swojej aktywności pedagogicznej.

Scenariusze katechez w poradniku metodycznym są przygotowane w sposób bardzo szczegółowy, często sugerujący nie tylko treści i metody, ale również konkretne sformułowania, zabiegi oratorskie, których może użyć katecheta. Takie podejście jest świadomym wyborem Autorów i Redaktora poradnika. Praktyka dowiodła bowiem, że scenariusze w formie luźnych sugestii czy kilku punktów nie spełniają oczekiwań katechetów. Oczywiście poradnik metodyczny jest tylko propozycją i katecheta może zrealizować lekcję religii w inny sposób.

Proponowane scenariusze są przemyślaną wizją konkretnej jednostki tematycznej. Dla doświadczonych katechetów będą prawdopodobnie tylko sugestią. Natomiast niezbyt doświadczonym katechetom ułatwią wierną realizację przyjętego programu. Jest to szczególnie istotne, gdy celem nadrzędnym jest właściwe przekazanie skomplikowanych treści teologicznych w sposób zrozumiały dla młodzieży.

W imieniu Autorów,

Redaktor

ks. Marian Zając

2. Kim jest człowiek?

I. Założenia edukacyjne

1. Cele katechetyczne – wymagania ogólne

•Ukazanie wielości współczesnych koncepcji człowieka.

2. Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Wiedza

Uczeń:

•wymienia i opisuje wybrane koncepcje antropologiczne;

•wyjaśnia, czym jest materializm.

Umiejętności

Uczeń:

•rozpoznaje w przykładowych wypowiedziach wybrane koncepcje człowieka;

•odróżnia chrześcijańską koncepcję człowieka od koncepcji niechrześcijańskich.

Postawy

Uczeń:

•przejawia szacunek do ludzi ze względu na ich godność.

3. Korelacja z edukacją szkolną

•Biologia – ciało człowieka.

•Historia, język polski – antropologiczne koncepcje filozoficzne.

•Wiedza o społeczeństwie – relacje człowieka z innymi; materializm; konsumpcjonizm.

•Wiedza o kulturze – twórczość jako przejaw duchowości.

4. Metody i techniki

Formularz, JIGSAW (układanka), pogadanka, praca z podręcznikiem lub prezentacja multimedialna (plik do pobrania ze strony kulkat.pl).

5. Środki dydaktyczne

Formularze dla każdego ucznia, podręcznik ucznia, komputer, projektor.

II. Przebieg katechezy

1. Modlitwa

Duchu Święty, który oświecasz…

2. Sytuacja egzystencjalna

Katecheta dyktuje uczniom temat, a następnie rozdaje formularze

(zawierają one przekonania wynikające z różnych koncepcji

człowieka).

Każdy uczeń zaznacza na otrzymanej kartce tylko te zdania, z którymi się w pełni zgadza. Może także dopisać swoje własne przekonanie o człowieku. Uzupełnione formularze uczniowie odkładają na później.

Ważne: katecheta musi tak poprowadzić lekcję, by na końcu wrócić do formularzy i je przejrzeć.

Zdania z formularza wraz z koncepcjami antropologicznymi,

które reprezentują (rozwiązanie dla nauczyciela):

•Człowiek jest najdoskonalszym stworzeniem na ziemi – element koncepcji chrześcijańskiej

•Wartość człowieka wyraża się w jego pracy i służbie innym – utylitaryzm, materializm

•Człowiek posiada godność osoby, nawet wtedy, gdy jest chory lub niepełnosprawny – personalizm, koncepcja chrześcijańska

•Ludzie piękni i bogaci są szczęśliwsi niż brzydcy i biedni – materializm

•Człowiek to ciało i psychika – koncepcja psychobiologiczna

•O wartości człowieka świadczą jego dzieła, twórczość i intelekt – utylitaryzm, materializm

•Człowiek ma nieśmiertelną duszę – koncepcja chrześcijańska

•Człowiek to ucywilizowane zwierzę – koncepcja biologiczna

•Człowiek żyje po to, by tworzyć relacje z innymi – koncepcja psychospołeczna

•Postępowanie człowieka wynika z tego, czego został nauczony w domu i jaki ma temperament – koncepcja biologiczna/społeczna, determinizm

3. Wiara i życie chrześcijan

Nauczyciel dzieli uczniów na 4-osobowe zespoły.

Wyjaśnia, że w każdym zespole będą „eksperci” od różnych koncepcji człowieka, które możemy dostrzec w dzisiejszym świecie. W każdym zespole nadaje uczniom numery od 1 do 4 i wypisuje na tablicy dziedzinę antropologii dla każdego numeru: 1 – materializm, 2 – koncepcja biologiczna, 3 – koncepcja psychospołeczna, 4 – utylitaryzm. Nauczyciel wyznacza czas pracy: ok. 3-4 min. Uczniowie zapoznają się z tekstem z podręcznika i stają się „ekspertami” w swojej dziedzinie. Wariant: uczniowie korzystając z Internetu pogłębiają wiedzę w wybranej dziedzinie. Można także wyświetlić prezentację multimedialną (plik do pobrania ze strony kulkat.pl).

Po upływie wyznaczonego czasu zespoły eksperckie zbierają się na naradę i oceniają, które zdania z formularza odpowiadają ich koncepcji. Czas pracy: ok. 4 min. Następnie eksperci wracają do swoich grup i dyskutują w nich na temat wszystkich zdań z formularza, próbując przyporządkować je do swoich dziedzin antropologicznych. Czas pracy: ok. 7-8 min. Uczniowie powinni dojść do wniosku, że niektóre stwierdzenia nie pasują do żadnej z ich dziedzin eksperckich.

Nauczyciel prosi po jednej osobie z grupy, by podsumowały jej pracę,

a następnie sam dokonuje syntezy, np. takimi słowami:

Poznaliście kilka koncepcji antropologicznych skupiających się na takich cechach człowieka, które można określić dzięki zmysłom i obserwacji jego biologii, relacji społecznych i psychiki. Na pewno zauważyliście, że niektóre przekonania z formularza są zarówno materialistyczne, jak i utylitarne, itd. Zostały także takie zdania, których nie da się przyporządkować do żadnej z analizowanych przez was koncepcji. Są one elementami koncepcji chrześcijańskiej.

Nauczyciel wraz z uczniami odczytuje z formularza zdania należące

do koncepcji chrześcijańskiej. Pyta także, czego brakuje w poglądach

uwzględniających ludzką psychikę i relacje (odniesienia do Boga,

istnienia duszy, istnienia świata niewidzialnego).

4. Zastosowanie życiowe

Nauczyciel prosi uczniów, aby jeszcze raz spojrzeli na swoje formularze i ocenili na podstawie swoich zaznaczeń, jaką koncepcję człowieka przyjmują w życiu. Jeśli jest to koncepcja całkowicie niechrześcijańska, to warto znaleźć przyczynę i spróbować to z Bożą pomocą zmienić.

5. Podsumowanie treści

Nauczyciel zaprasza uczniów do refleksji nad tym, do czego prowadzi przyjęcie materialistycznej koncepcji człowieka (życie bez Boga, niemożność poradzenia sobie z cierpieniem i porażkami, egoizm, samotność, eutanazja, brak poszanowania godności człowieka, konsumpcjonizm, pogłębianie różnic między warstwami społecznymi, cywilizacja śmierci itd.)

Puenta: materializm wydaje się wygodny, ale człowiek bez Boga staje się nieszczęśliwy.

•Uczniowie odczytują z podręcznika tekst z ramki „Zapamiętaj”.

•Nauczyciel zapowiada, że kolejna lekcja w całości będzie poświęcona chrześcijańskiej koncepcji człowieka.

Jeśli wcześniej nie była użyta prezentacja, w tym miejscu można

ją wyświetlić jako podsumowanie zdobytej wiedzy.

6. Notatka

Wiele współczesnych koncepcji człowieka jest niezgodnych z chrześcijaństwem. Skupiają się one tylko na tym, co zewnętrzne i możliwe do zaobserwowania w człowieku, a nie uwzględniają istnienia świata niematerialnego: duszy ludzkiej.

7. Praca domowa

Napisz tekst e-maila, jaki mógłbyś wysłać do kolegi, który jest materialistą.

•Ostrzeż go, jakie są konsekwencje przyjmowania takiej postawy w życiu.

•Pamiętaj, żeby zrobić to taktownie, aby nie zniechęcił się do chrześcijaństwa.

8. Modlitwa

Psalm 8 z podręcznika ucznia.

9. Ewaluacja realizacji tematu – pytania kontrolne

•Co to jest antropologia?

•Czym jest materializm?

•Co o człowieku mówią biologiczne koncepcje antropologiczne?

•Jak przedstawiają człowieka antropologiczne koncepcje psychospołeczne?

•Co to jest utylitaryzm?

•Jakie skutki w życiu niesie kierowanie się materializmem?

3. Chrześcijańska wizja człowieka

I. Założenia edukacyjne

1. Cele katechetyczne – wymagania ogólne

•Przedstawienie zasad antropologii chrześcijańskiej.

2. Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Wiedza

Uczeń:

•wymienia zasady antropologii chrześcijańskiej;

•wymienia istoty, które są osobami.

Umiejętności

Uczeń:

•analizuje tekst biblijny, wyjaśniając zawarte w nim metafory.

Postawy

Uczeń:

•szanuje innych ludzi i siebie ze względu na osobową godność człowieka.

3. Korelacja z edukacją szkolną

•Historia – antropologiczne koncepcje filozoficzne.

•Język polski – analiza i interpretacja tekstu biblijnego.

•Wiedza o kulturze – twórczość jako przejaw duchowości.

4. Metody i techniki

Pogadanka, praca z podręcznikiem, praca z tekstem biblijnym, miniwykład, pisanie notatki, filmik.

5. Środki dydaktyczne

Podręcznik ucznia, Pismo Święte, formularz „kosmicznej” wiadomości (do pobrania ze strony kulkat.pl), komputer z projektorem i głośnikami.

II. Przebieg katechezy

1. Modlitwa

Zdrowaś Maryjo…

2. Sytuacja egzystencjalna

Odczytanie z podręcznika opowiadania

„Dylematy młodego człowieka” o Wandzie Półtawskiej i jej powojennym pytaniu o to, kim jest człowiek.

3. Wiara i życie chrześcijan (z notatką)

Nauczyciel zaprasza uczniów do pracy z tekstami biblijnymi:

Rdz 1,26-31 oraz Rdz 2,8-23 (w podręczniku fragmenty są skrócone do najistotniejszych wersetów: Rdz 1,26-28,31 oraz Rdz 2,8,5,18,21-23).

Uczniowie pracują bezpośrednio na tekstach z Pisma Świętego lub korzystają z podręcznika.

Nauczyciel rysuje na tablicy tabelę i zapisuje powyżej pytanie pomocnicze:

Wypisz z tekstów biblijnych wszystko, co w nich zapisano o ludziach.

Uczniowie pracują nad tabelą w parach lub indywidualnie. Zapisują swoją pracę w zeszycie jako notatkę. Następnie wspólnie uzupełniają tabelę na tablicy, dopisując w zeszytach to, czego zabrakło w ich własnych opracowaniach.

Rozwiązanie:

Nauczyciel wyjaśnia tabelę (można także zrobić w tym miejscu pogadankę):

•Bardzo różnie tłumaczy się podobieństwo ludzi do Boga. Co to znaczy, że człowiek jest stworzony na obraz Boży? Różni teologowie wymieniają: rozumność człowieka, nieśmiertelność duszy, zdolność do miłości, zdolność do wchodzenia w relacje, zdolność odróżniania dobra od zła. Tych wszystkich umiejętności nie mają zwierzęta. Mają je: Bóg, aniołowie i ludzie. Dlatego mówimy, że są osobami. Nauka, która opisuje fenomen bycia osobą to personalizm. Najbardziej znanym personalistą jest Karol Wojtyła, czyli Jan Paweł II.

•Biblia mówi, że człowiek panuje nad ziemią i zwierzętami. Chodzi tutaj o odpowiedzialność. Człowiek rozróżnia, co jest dobre, a co złe. Dlatego też odpowiada za swoje czyny. Także za to, jak korzysta ze świata danego mu przez Boga. Mówimy, że człowiek jest wolny w decydowaniu i odpowiedzialny za swoje decyzje.

•Obraz lepienia z gliny i Bożego tchnienia to biblijny sposób opisania tego, że człowiek ma w sobie coś, co jest takie jak świat (ciało), oraz coś więcej, co jest podobne do niewidzialnego tchnienia (dusza). Dopóki w ciele jest dusza, człowiek żyje na tym świecie. Gdy się je oddzieli, człowiek umiera.

•Słowa Adama o kobiecie są słowami zachwytu i uznania jej równości z nim. Ich godność jest taka sama. Biblia mówi, że tę równość zniszczył grzech pierworodny.

•Człowiek ma uprawiać ogród Eden – to symbol pracy człowieka. Jest ona dla człowieka czymś, co porządkuje jego życie, nadaje mu istotny sens. Sami wiecie, jak się źle czujemy, kiedy nie mamy kompletnie nic do zrobienia. Nudzimy się i… szukamy zajęcia. Biblia pokazuje, że człowiek nie tylko potrzebuje relacji z innymi, ale także potrzebuje zajęcia na ziemi.

Uczniowie pod tabelą zapisują wnioski, których nie ma jeszcze w tabeli:

Człowiek:

•jest osobą

•jest wolny

•jest odpowiedzialny za to, co robi

•ma duszę i ciało

•potrzebuje relacji z innymi

•potrzebuje zajęcia

Następnie nauczyciel rozdaje uczniom formularze wiadomości kosmicznej

(do pobrania ze strony kulkat.pl) i mówi:

Wyobraźcie sobie, że macie możliwość wysłać w kosmos wiadomość o mieszkańcach Ziemi. Spróbujcie napisać taką krótką notatkę. Dla ułatwienia macie już jej układ i kilka zdań do rozwinięcia.

Uczniowie uzupełniają formularz:

4. Zastosowanie życiowe

Odczytanie z podręcznika ucznia tekstu „Zapamiętaj”.

5. Podsumowanie treści

Nauczyciel odtwarza filmik podsumowujący:

Trzyminutowy Katechizm 01 – Kim jest człowiek? (https://www.youtube.com/watch?v=ap4wRNRy-kk), czas trwania filmu: 3:38 min.

Jeśli uczniowie mają pytania do filmu, nauczyciel na nie odpowiada.

6. Praca domowa

Napisz w zeszycie, co się dzieje, kiedy człowiek w swoim działaniu nie liczy się z godnością własną i innych ludzi.

7. Modlitwa

Fragmenty Ps 139 z podręcznika ucznia (Ps 139,1-3; 13-16; 23-24)

8. Ewaluacja realizacji tematu – pytania kontrolne

•Wymień zasady antropologii chrześcijańskiej.

•Kto, oprócz ludzi, ma godność osoby?

•Co to znaczy, że Bóg ulepił człowieka z gliny i tchnął w niego życie?

•Jak interpretować słowa Biblii, że człowiek jest stworzony na obraz i podobieństwo Boga?

4. Każdy człowiek jest wolny

I. Założenia edukacyjne

1. Cele katechetyczne – wymagania ogólne

•Ukazanie człowieka jako istoty stworzonej do życia w wolności.

•Przedstawienie chrześcijańskiego rozumienia wolności.

2. Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Wiedza

Uczeń:

•opisuje błędne koncepcje wolności i ich skutki dla człowieka;

•zna podstawowe teksty z Objawienia ukazujące chrześcijańską koncepcję wolności.

Umiejętności

Uczeń:

•rozróżnia poprawne i błędne koncepcje wolności;

•potrafi korzystać z katolickiej nauki o wolności dokonując osobistych decyzji.

Postawy

Uczeń:

•realizuje chrześcijańską koncepcję wolności;

•stara się panować nad własnymi zachciankami;

•prosi Boga o prawdziwą wolność.

3. Korelacja z edukacją szkolną

•Język polski – analiza tekstów literackich; tworzenie spójnej wypowiedzi pisemnej.

•Historia – ojcowie Kościoła.

4. Metody i techniki

Pogadanka, praca z tekstem, opowiadanie, wypowiedź pisemna.

5. Środki dydaktyczne

Katechizm Kościoła katolickiego, podręcznik ucznia, tablica, komputer z głośnikami.

II. Przebieg katechezy

1. Modlitwa

Ojcze nasz…

2. Sytuacja egzystencjalna

Odczytanie z podręcznika opowiadania „Dylematy młodego człowieka”. Jest to historia Michała, który uzależnił się od korzystania z Internetu. Nastolatek w dużych emocjach porównał miejsce swoich wakacji do więzienia, a więc do miejsca, gdzie człowiek zewnętrznie jest pozbawiony wolności.

Nauczyciel prowadzi z uczniami rozmowę zmierzającą do określenia

sposobu rozumienia wolności przez Michała. Zadaje pytania:

•Jak Michał rozumie wolność?

•Jak reaguje na ograniczenie tak pojmowanej wolności?

Odpowiedzi mogą być zapisane na tablicy.

Przykładowy zapis:

A. Według Michała wolność to:

1) możliwość realizowania własnych planów, 2) niezależność od rodziców, 3) robienie bez ograniczeń tego, co przyjemne, 4) spędzanie czasu jak inni (tj. w świecie wirtualnym), 5) odrzucenie propozycji przeżycia czasu w inny sposób niż zazwyczaj.

B. Ograniczenie tak rozumianej wolności wywołuje u Michała:

1) złość, 2) bunt, 3) brak szacunku dla najbliższych.

Nauczyciel kontynuuje rozmowę, która ma na celu ukazanie prawdziwego

zniewolenia, z którym boryka się bohater opowiadania. Może posłużyć się

następującymi pytaniami:

•Co wywołało u chłopca tak silną, nieproporcjonalną do sytuacji reakcję? (brak dostępu do Internetu)

•Co stoi u podstaw tego, że nie wyobraża sobie życia w nowej sytuacji przez najbliższe dwa tygodnie? (jego zbytnie przywiązanie do świata wirtualnego)

•Jaka byłaby reakcja Michała w tej sytuacji, gdyby był człowiekiem wolnym? (akceptacja zastanej sytuacji, brak histerii, próba dostrzeżenia korzyści z nowej sytuacji)

Nauczyciel podsumowuje:

Historia Michała pokazuje, iż „wolność jest w nas”. Problemem chłopaka nie było „zniewolenie” przez rodziców, ale uzależnienie od Internetu (tj. złe samopoczucie wywołane brakiem Internetu, przymus pobierania informacji, ciągłe sprawdzanie telefonu, itp.). Niejednokrotnie warunki zewnętrzne, na które nie mamy wpływu, mogą ograniczać naszą zewnętrzną wolność. Jednak wewnętrznie zawsze możemy pozostać wolni. Wszystko zależy od nas. To nasze decyzje (nasz rozum i wola) wpływają na to, czy i na ile możemy żyć w wolności.

Po podsumowaniu historii Michała nauczyciel przedstawia uczniom

inną historię.

Jest to fragment świadectwa pt. Więzienie dało mi wolność od starego życia, wygłoszonego na „Przystanku Jezus” w 2018 r.: https://www.przystanekjezus.pl/wiezienie-dalo-mi-wolnosc-od-starego-zycia-poruszajaca-historia-naszego-goscia/8451/

Pierre Marc Baudrais-Cartot, 24-latek z Francji, pracował jako hydraulik, uczył się, poszedł nawet na studia. Zafascynował się skinheadami i wkrótce do nich dołączył. Mówi o sobie: „Byłem rasistą”. Miał problemy z alkoholem. Jak trafił do więzienia? Pewnego dnia postanowił obronić koleżankę przed jej chłopakiem. Skończyło się oskarżeniem o próbę zabójstwa. Najpierw spędził 11 miesięcy w areszcie, czekając na wyrok, potem rok w więzieniu, i kolejny rok w areszcie domowym. Mówił, że ten ostatni był dla niego najgorszy. Już po miesiącu od zatrzymania czuł, że potrzebuje pomocy. Ale nie chciał korzystać z rozmów z psychologiem, czuł, że problem jest w jego sercu, a nie w głowie. Potrzebował księdza. „Kapelanie, jestem tylko ochrzczony, modlę się, ale Pan Bóg mi nie odpowiada”. Taki list przeczytał ks. Grzegorz, który od kilku lat pracuje jako kapelan więzienny. „Poszedłem do jego celi. Zobaczyłem ogoloną głowę pełną tatuaży i mierzący mnie wzrok. Powiedziałem mu tylko, kiedy jest nasze spotkanie” – wspomina ks. Grzegorz. Pierre przyszedł i tak rozpoczęła się jego droga doświadczania wolności, mimo pobytu w areszcie. Wolności, którą dawał mu Bóg. Od tego momentu raz w tygodniu spotykali się, by rozmawiać o wierze, Bogu, o życiu. Jak to możliwe, że w więziennej celi, na 9 metrach kwadratowych, poczuł się prawdziwie wolny? „Jezus naprawdę uwalnia, pozwolił mi zmienić wiele rzeczy we mnie. Zdałem sobie sprawę, że On cały czas przy mnie był, tylko ja Go nie widziałem” – mówił. W pewnym momencie zaczął nawet dziękować Bogu za to, że jest w więzieniu. Dlaczego? „Bo tam Bóg pozwolił mi zmienić się i otworzył oczy na to, kim byłem wcześniej, na moje grzechy” – wyznał. Pan Bóg zaczął go zmieniać. Pierre Marc zapragnął przyjąć Pierwszą Komunię Świętą i bierzmowanie. Ks. Grzegorz zrobił mu indywidualne katechezy, a po wyjściu z więzienia chłopak przyjął sakramenty. „Zrozumiałem, że potrzebuję czegoś więcej” – powiedział. Chciał się modlić, czytać Pismo Święte, poznawać i siebie, i Boga. A przede wszystkim to, kim jest w Jego oczach.

Na podstawie tej historii nauczyciel ukazuje uczniom istotę wolności:

Człowiek znajdujący się w prawdziwym więzieniu, w izolacji, może być wewnętrznie wolny, tzn. zaakceptować swoją sytuację, przyznać się do błędu, pragnąć żyć lepiej – inaczej niż dotychczas, a także odkrywać i uczyć się wolności od samego Boga. To właśnie odkrycie na nowo obecności Boga pozwoliło mężczyźnie stać się wewnętrznie wolnym.

Po wysłuchaniu tych dwóch historii uczniowie próbują w parach stworzyć definicję wolności. Pisemnie, na kartkach, odpowiadają na pytanie:

•Co znaczy być człowiekiem wolnym?

Po ok. 10 min chętne bądź wyznaczone osoby prezentują swoje odpowiedzi. W dalszym przebiegu lekcji wypowiedzi te zostaną skonfrontowane z nauczaniem Kościoła.

3. Wiara i życie chrześcijan

Nauczyciel prezentuje nauczanie Kościoła dotyczące wolności,

posługując się podręcznikiem ucznia oraz tekstami z KKK 1730-1733.

Następnie uczniowie próbują stworzyć w parach model człowieka wolnego w ujęciu chrześcijańskim, pracując przez ok. 10 min. Nauczyciel wyjaśnia zadanie:

Porozmawiajcie w parach o tym, na czym polega wolność według nauczania Kościoła. Spróbujcie w zeszytach opisać model człowieka wolnego według chrześcijańskiej koncepcji. Starajcie się odpowiedzieć na pytanie: jakie cechy ma człowiek prawdziwie wolny?

Po zakończeniu pracy osoby chętne bądź wyznaczone prezentują swoje odpowiedzi. Przykładowe rozwiązania: człowiek prawdziwie wolny to osoba żyjąca w przyjaźni z Jezusem; osoba żyjąca w prawdzie; osoba wolna od zniewolenia grzechem; osoba umiejąca wybierać prawdziwe dobro; osoba panująca nad swoimi pragnieniami, pożądaniami i czynami.

Nauczyciel podsumowuje:

Św. Augustyn zamknął chrześcijańską koncepcję wolności w zdaniu: „Kochaj i czyń, co chcesz”. Niestety, kiedy mamy niewłaściwy obraz miłości, cytat ten można zrozumieć błędnie, jako zachętę do zupełnej swawoli. Św. Augustyn pisząc o miłości zawsze miał na myśli samego Boga – Bóg jest miłością. Jeśli zatem na pierwszym miejscu stawiamy Boga, a naszą motywacją jest miłość ukierunkowana na dobro drugiego człowieka, możemy „czynić, co chcemy”, czyli żyć w wolności. Wybory i decyzje dokonywane w łączności z Bogiem i z Nim rozeznane są gwarancją działania w sposób wolny.

Dodatkowy komentarz może stanowić fragment homilii Ojca Świętego Jana Pawła, wygłoszonej na Jasnej Górze 13 czerwca 1987 r. Wolność może przerodzić się w swawolę, zamieszczony w podręczniku ucznia.

4. Zastosowanie życiowe

Nauczyciel zaprasza uczniów do refleksji:

Każdy z nas codziennie staje przed mniejszymi lub większymi decyzjami. Pomyśl, przed jaką decyzją stoisz właśnie dzisiaj. Zanim ją podejmiesz, rozeznaj różne jej skutki, stosując słowa św. Pawła: „Wszystko mi wolno, ale nie wszystko przynosi korzyść. Wszystko mi wolno, ale ja niczemu nie oddam się w niewolę” (1 Kor 6,12).

Następnie nauczyciel zachęca uczniów,

aby przyjrzeli się swoim codziennym czynnościom pod kątem wolności, szukając tych życiowych przestrzeni, które prowadzą ich do zniewolenia (uzależnienia) lub już nimi się stały. Zachęca uczniów, aby te obszary swojego życia oddali Bogu w czasie modlitwy na końcu lekcji. Przypomina, że Bóg jest w stanie przywrócić człowiekowi wolność dzięki sakramentom, szczególnie dzięki spowiedzi i częstej dobrej Komunii Świętej.

5. Podsumowanie treści

Nauczyciel mówi:

Bóg stworzył człowieka jako istotę wolną, dlatego zadaniem człowieka jest troszczyć się o to, by nie zniszczyć tego daru. Nie jest to łatwe, ponieważ wskutek grzechu pierworodnego człowiek ma tendencję do złego korzystania z wolności.

Historia Michała pokazała nam, że często człowiek błędnie lokalizuje źródło swoich zniewoleń. Nieraz wydaje mu się, że podejmuje „wolne” decyzje (Michałowi chodziło o wolne, niczym nieograniczone korzystanie z Internetu), a jednak tym samym wchodzi w zniewolenie lub uzależnienie. Druga historia pokazuje, że można być zewnętrznie zniewolonym, ale wewnętrznie wolnym, tj. pojednanym z Bogiem i samym sobą.

Chrystus jest tym, który ma moc uwolnić nas z niewoli grzechu, śmierci i wszelkich uzależnień. Wiara w Niego pomaga nam w podejmowaniu odpowiednich decyzji, które nieraz są trudne czy po ludzku niewygodne, ale czynią nas ludźmi prawdziwie wolnymi.

6. Praca domowa

Przeczytaj jeszcze raz w domu słowa św. Jana Pawła II na temat wolności. Wypisz różne rodzaje zniewoleń, które wymienia papież.

7. Modlitwa

Po uczynieniu znaku krzyża, nauczyciel zaprasza uczniów do wypowiedzenia w myślach Bogu swoich obecnych trudnych decyzji oraz zniewoleń. Pozostawia chwilę ciszy. Następnie wszyscy odmawiają modlitwę św. Ignacego Loyoli z podręcznika ucznia.

8. Ewaluacja realizacji tematu – pytania kontrolne

•Opisz błędne koncepcje wolności popularne w dzisiejszym świecie.

•Co o wolności mówił w swoich listach św. Paweł?

•Jak rozumieć słowa św. Augustyna „Kochaj i czyń, co chcesz”?

•O jakich rodzajach zniewolenia nauczał św. Jan Paweł II?

•Jakie cechy ma człowiek prawdziwie wolny?

5. Zasada ograniczonego zaufania

I. Założenia edukacyjne

1. Cele katechetyczne – wymagania ogólne

•Poznanie sposobu realizacji zasady ograniczonego zaufania w korzystaniu z mediów.

2. Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Wiedza

Uczeń:

•podaje walory i zagrożenia płynące z mediów;

•definiuje, czym jest fake news;

•wylicza zasady bezpiecznego korzystania z komputera i Internetu;

•przedstawia stosunek Kościoła do mediów.

Umiejętności

Uczeń:

•argumentuje, dlaczego zamieszczanie niektórych treści w mediach może być niebezpieczne;

•ocenia wiarygodność treści w mediach;

•korzystając z mediów, stosuje zasadę ograniczonego zaufania.

Postawy

Uczeń:

•ma krytyczną postawę wobec treści zamieszczanych w mediach.

3. Korelacja z edukacją szkolną

•Informatyka – wychowanie do odpowiedzialnego tworzenia treści w Internecie; krytyczny stosunek do treści publikowanych w mediach.

4. Metody i techniki

Rozmowa kierowana, dyskusja, burza mózgów, praca z podręcznikiem (opowiadanie), prezentacja multimedialna.

5. Środki dydaktyczne

Tablica, podręcznik ucznia, komputer, głośniki i projektor.

II. Przebieg katechezy

1. Modlitwa

Boże, nasz Ojcze, Ty udzielasz nam daru Twojej miłości i otaczasz nas Twoją ojcowską dobrocią. Z ufnością zawierzamy Ci tych, którzy nieświadomi zagrożeń bezkrytycznie korzystają z Internetu, komputerów, prasy, radia, telewizji i filmu. Zawierzamy Ci zwłaszcza dzieci i młodzież, i prosimy, abyś zesłał na nich Twojego Ducha i obdarzył ich darem mądrości. Niech z pełnym zaangażowaniem szukają tego, co pomaga im w rozwoju ludzkim i nadprzyrodzonym. Spraw, żeby wchodząc w świat o potężnym wpływie informacyjnym, wybierały to, co duchowo bezpieczne, zdrowe i prawdziwe. Niech będą tego świadomi, że Internet, komputer, prasa, radio, telewizja, film są przede wszystkim narzędziem użytecznej pracy, a nie samej tylko rozrywki. Niech świat, który się przed nimi otwiera, służy ich rozwojowi, zgodnie z poczuciem odpowiedzialności za siebie i za wszystkie społeczności ludzkie. Prosimy o to przez Chrystusa, Pana naszego. Amen. (http://kapucynki.pl/modlitwa/modlitwa-w-intencji-srodkow-spolecznego-przekazu/)

Tekst modlitwy znajduje się także w prezentacji multimedialnej (do pobrania ze strony kulkat.pl). Prezentacja została tak przygotowana, że można wyświetlać ją w trakcie całej katechezy.

2. Sytuacja egzystencjalna

Nauczyciel rozmawia z uczniami na temat konieczności

przestrzegania zasad bezpieczeństwa na drodze:

Bez wątpienia na naszych drogach jest coraz więcej kierowców. Są to zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Szkoły nauki jazdy cieszą się dość dużą popularnością, podyktowaną rosnącą chęcią zdobycia uprawnień do kierowania samochodem. Być może niektórzy z was rozpoczęli już kurs na prawo jazdy. A na pewno wszyscy, w mniejszym lub większym stopniu, jesteśmy użytkownikami dróg. Żeby poruszać się po nich bezpiecznie, powinniśmy przestrzegać pewnych zasad, które na nich obowiązują. Dlatego warto się zastanowić teraz nad tym, jakie są zasady bezpiecznego poruszania się po drogach?

Uczniowie udzielają odpowiedzi.

Puenta nauczyciela:

Pewnie nie raz – gdy byliście mali, a może teraz też – rodzice mówili wam: Córciu! Synku! Uważaj na pasach! Mówili po to, żeby się wam nic złego nie stało. Tłumaczyli, że na czerwonym świetle się stoi, a jak jest zielone, to się idzie. A nawet jak jest zielone, to i tak trzeba się dokładnie obejrzeć, czy nic nie jedzie. Dlaczego? Ponieważ kierowca samochodu może was nie widzieć na pasach i może dojść do wypadku.

W tym momencie dochodzimy do bardzo ważnej zasady, która obowiązuje na drodze, ale nie tylko. Jest to zasada ograniczonego zaufania.

Uczniowie zapisują temat lekcji. Następuje burza mózgów na temat wykorzystania zasady ograniczonego zaufania w różnych wymiarach życia. Podstawą do dyskusji jest pytanie: W jakich wymiarach, na jakich płaszczyznach naszego życia powinniśmy kierować się tą zasadą? Odpowiedzi można zapisać na tablicy.

Puenta katechety:

Skoro poznaliśmy już płaszczyzny wykorzystania zasady ograniczonego zaufania, zatrzymamy się nad jedną z nich, mianowicie: zasadą ograniczonego zaufania w mediach. Co to oznacza? Posłuchajmy historii o jednej z uczennic drugiej klasy technikum.

Uczniowie odczytują z podręcznika tekst „Dylematy młodego człowieka”.

Pytania do tekstu:

•W jaki sposób Kasia spędzała wolny czas?

•Jakie symptomy uzależnienia od Facebooka można dostrzec w postawie uczennicy?

•Kto przyczynił się do wykrycia problemu?

•Jaka przykra sytuacja spotkała Kasię? Co się do tego przyczyniło?

•W jaki sposób zareagował kolega z klasy?

Opowiadanie jest wielowątkowe, można je rozpatrywać na wiele sposobów.

Nauczyciel podsumowuje:

Historia uczennicy pokazuje nam, że media, oprócz swojej pozytywnej strony, mają też złą. Badania CBOS – „Młodzież 2016” wykazały, że chłopcy korzystają z Internetu dziennie średnio ok. 4,17 h, a dziewczęta 3,84 h. Badania CBOS – „Młodzież 2018” pokazują, że chłopcy korzystają z Internetu dziennie średnio 4,44 h, a dziewczęta 4,18 h. Widoczny jest zatem wzrost czasu korzystania z Internetu wśród młodzieży.

Kasia uczyniła z Facebooka sposób na spędzanie wolnego czasu. Facebook okazał się dla niej internetowym pamiętnikiem, w którym zamieszczała wiele rzeczy, także tych intymnych. Nie zdawała sobie sprawy z zagrożeń, z jakimi może się spotkać korzystając nieroztropnie z Internetu.

Nauczyciel zaprasza uczniów do refleksji i pozostawia im chwilę ciszy,

aby zastanowili się indywidualnie, w jaki sposób korzystają z mediów i treści

w nich udostępnianych.

3. Wiara i życie chrześcijan

Nauczyciel wyjaśnia:

Stosunek Kościoła do środków społecznego przekazu na przestrzeni dziesięcioleci uległ diametralnej przemianie. Przebiegał on od postawy sceptycznej wobec mediów, aż do zachęty do ewangelizacji dzięki tym narzędziom. W adhortacji apostolskiej „Evangelii nuntiandi” (45) papież św. Paweł VI napisał: „Kościół byłby winny przed swoim Panem, gdyby nie używał tych potężnych pomocy, które ludzki umysł coraz bardziej usprawnia i doskonali. Za ich pośrednictwem głosi orędzie, jakie mu zostało powierzone, na dachach”. Kościół dostrzega w tych narzędziach ogromny potencjał, ale też widzi pewne zagrożenia, o których pisali np. św. Jan Paweł II, Benedykt XVI czy Franciszek. Musimy się teraz zastanowić,jakie są plusy i minusy mediów?

Odpowiedzi na pytanie można zapisać na tablicy w formie tabeli.

Nauczyciel podsumowuje:

Ukazane minusy mediów jeszcze bardziej wskazują na potrzebę zastosowania zasady ograniczonego zaufania. Tym bardziej, że nigdy nie mamy pewności, kto jest „po drugiej stronie ekranu”. Stąd wniosek, że do mediów trzeba podchodzić z dozą ostrożności oraz krytycznie.

Papież Franciszek w orędziu na 52. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu poruszył zagadnienie fałszywych wiadomości dostępnych w mediach, tzw. fake newsów. Tak je definiuje: „Fake news to termin omawiany i przedmiot debaty. Zasadniczo dotyczy dezinformacji rozpowszechnianej w Internecie lub w mediach tradycyjnych. Wyrażenie to odnosi się zatem do bezpodstawnej informacji, opartej na nieistniejących lub zniekształconych danych i zmierzającej do oszukania, a nawet manipulowania czytelnikiem. Ich rozpowszechnianie może odpowiadać pożądanym celom, wpływać na decyzje polityczne i sprzyjać korzyściom ekonomicznym”.

Franciszek przestrzega przed takimi fałszywymi wiadomości i nawołuje też, żeby ich nie tworzyć. Odwołując się do słów Chrystusa zachęca, żebyśmy w swoim życiu kierowali się prawdą, bo tylko „Prawda was wyzwoli” (J 8,32), a wystrzegali się kłamstwa.

Przykłady fake newsów: „Papież Franciszek poparł Donalda Trumpa przed wyborami w USA”, „WikiLeaks potwierdza, że Hillary Clinton sprzedawała broń ISIS”, „Barack Obama zakazał ślubowania wierności fladze USA w szkołach”. (https://www.legalniewsieci.pl/aktualnosci/cala-prawda-o-fake-news-czyli-jak-rozpoznac-falszywe-wiadomosci)

4. Zastosowanie życiowe

Nauczyciel wyświetla prezentacje: dekalog internauty

oraz 10 przykazań użytkownika komputera

(http://wolamielecka.pl/51-wiara/wiara/118-dekalog-internauty):

Dekalog internauty

1. Nie traktuj komputera jak bożka.

2. Miej świadomość, po co przed nim zasiadasz.

3. Pamiętaj, że za drzwiami Internetu nie wszystko jest dobre.

4. Czuwaj nad tym, co robi twoje dziecko; poszerzaj swoją wiedzę.

5. Nie zabijaj czasu i talentów przed komputerem.

6. Nie lekceważ zagrożeń płynących z sieci.

7. Nie – piractwu i hakerom.

8. Stosuj zasadę ograniczonego zaufania w kontaktach internetowych.

9. Nie zaniedbuj czynienia dobra za pośrednictwem sieci.

10. Nie zastępuj przyjaciół komputerem.

10 przykazań użytkownika komputera

1. Nie używaj komputera po to, aby szkodzić innym.

2. Nie zakłócaj pracy na komputerach innym.

3. Nie przeglądaj bez pozwolenia cudzych danych.

4. Nie używaj komputera jako narzędzia do kradzieży.

5. Nie używaj komputera do różnych nieetycznych sztuczek.

6. Nie używaj i nie kopiuj cudzych programów, za które nie zapłaciłeś.

7. Nie publikuj bez wiedzy autora cudzych tekstów.

8. Nie przywłaszczaj sobie wysiłku intelektualnego innych.

9. Pomyśl o społecznych konsekwencjach tego, co robisz (pisząc programy, teksty i publikując je).

10. Używaj komputera z zachowaniem rozsądku.

5. Podsumowanie treści

Nauczyciel podsumowuje:

Zasada ograniczonego zaufania przejawia się w wielu wymiarach naszego życia. Powinna być stosowana m.in. w relacjach międzyludzkich, w korzystaniu z drogi czy z mediów. Tyczy się to osób, ale też używanych przedmiotów i narzędzi. Nie można przy tym zapomnieć o zdrowym rozsądku i roztropności. W byciu odbiorcą przekazu medialnego trzeba kierować się krytycznym podejściem do współczesnych narzędzi, z kolei będąc nadawcą przekazu, trzeba pamiętać o głoszeniu tylko prawdziwych i sprawdzonych wiadomości, a nie fake newsów.

6. Notatka (opcjonalnie)

Poruszając się po drodze, ale też korzystając z mediów mamy obowiązek stosować zasadę ograniczonego zaufania. Nigdy nie wiemy, kto znajduje się po „drugiej stronie” i jak zareaguje na nasz „ruch”. Dlatego tak ważne jest, aby nasze codzienne „medialne” działania były ukierunkowane w stronę cnoty roztropności, zarówno jeżeli chodzi o publikowanie, jak też odbieranie treści.

7. Praca domowa

Odpowiedz pisemnie na pytanie: w jaki sposób mogę przyczynić się do szerzenia prawdy w mediach?

8. Modlitwa

Z podręcznika ucznia: w intencji środków społecznego przekazu.

9. Ewaluacja realizacji tematu – pytania kontrolne

•Podaj walory i zagrożenia płynące z mediów.

•Wyjaśnij, czym jest fake news.

•Wymień zasady bezpiecznego korzystania z komputera i Internetu.

•Przedstaw stosunek Kościoła do mediów.

•Wyjaśnij, dlaczego zamieszczanie niektórych treści w mediach może być niebezpieczne.

•W jaki sposób należy stosować zasadę ograniczonego zaufania podczas korzystania z mediów?

II. Jestem Bożym stworzeniem

6. Najpopularniejsza księga świata

I. Założenia edukacyjne

1. Cele katechetyczne – wymagania ogólne

•Kształtowanie postawy szacunku do słowa Bożego zawartego w Biblii.

•Zachęta do samodzielnego sięgnięcia po Biblię.

2. Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Wiedza

Uczeń:

•wyjaśnia, że Biblia jest słowem Bożym;

•wyjaśnia znaczenie Biblii w życiu chrześcijanina;

•podaje ciekawostki na temat Biblii.

Umiejętności

Uczeń:

•analizując treść stron internetowych, zdobywa wiedzę o Piśmie Świętym.

Postawy

Uczeń:

•odnosi się z szacunkiem do Biblii jako źródła wiary.

3. Korelacja z edukacją szkolną

•Język polski – Biblia jako księga chrześcijan; języki i rodzaje literackie w Biblii.

•Informatyka – korzystanie z Internetu jako źródła wiedzy.

4. Metody i techniki

Pogadanka, praca z podręcznikiem, pokaz przedmiotu, miniwykład, praca z Pismem Świętym, praca w grupach, analiza treści stron internetowych, świadectwo.

5. Środki dydaktyczne

Podręcznik ucznia, egzemplarze Biblii w różnych tłumaczeniach, pytania do pracy w grupach z kodami QR (plik do pobrania ze strony kulkat.pl).

II. Przebieg katechezy

1. Modlitwa

Duchu Święty, który oświecasz…

2. Sytuacja egzystencjalna

Nauczyciel rozmawia z uczniami o wpływie innych osób na nasze

postrzeganie rzeczywistości. Zadaje pytania:

•Jak środki przekazu (TV, radio, Internet, portale społecznościowe, reklamy) kształtują nasze postrzeganie rzeczywistości?

•Skąd czerpiemy informacje o osobach?

Podsumowaniem rozmowy jest odczytanie z podręcznika ucznia tekstu umieszczonego w dziale „Dylematy młodego człowieka”. Nauczyciel zadaje pytania (zaczyna od bardzo ogólnego, potem przechodzi do szczegółowych):

•Co wiemy na temat Biblii? (to święta księga chrześcijan, dzieli się na Stary i Nowy Testament)

•Kiedy Biblia powstała? (od ok. XIII w. przed Chr. do ok. końca I w. po Chr.)

•Kto jest jej autorem? (Bóg i natchnieni przez Niego ludzie)

•Dlaczego Biblia jest tak ważna dla chrześcijan? (jest to źródło naszej wiary; jest to słowo Boga)

Nauczyciel prezentuje uczniom różne egzemplarze i wydania Pisma Świętego,

które ze sobą przyniósł. Wyjaśnia, czym różnią się te wydania.

3. Wiara i życie chrześcijan

Uczniowie zapoznają się z ciekawostkami dotyczącymi Biblii. W tym celu nauczyciel dzieli klasę na 3 grupy i rozdaje im wydrukowane pytania, na które mają znaleźć odpowiedzi (plik do pobrania ze strony kulkat.pl). Uczniowie mogą posłużyć się podręcznikiem ucznia oraz stronami internetowymi z kodów QR wydrukowanych pod pytaniami.

Zakodowane strony:

https://misyjne.pl/20-ciekawostek-o-biblii- ktore-was-naprawde-zaskocza/

https://stacja7.pl/twoja-biblia/15-ciekawostek -o-pismie-swietym/

Grupa I

Podział na rozdziały i wersety: Jak długo Biblia była tekstem jednolitym? Kto i kiedy dokonał podziału na rozdziały i wersety?

Grupa II

Ciekawostki na temat Biblii (najmniejsze, największe, najczęstsze wydania): Dlaczego Księga Izajasza nazywana jest małą Biblią? Jaka jest najmniejsza i największa Biblia na świecie?

Grupa III

Najstarsze i najsłynniejsze tłumaczenia Biblii: Co ciekawego można powiedzieć o tłumaczeniach na język grecki i łaciński? Jakie są najstarsze tłumaczenia na język polski? Kto ich dokonał?

Nauczyciel wyjaśnia zadanie:

Za chwilę rozdam wam pytania dotyczące Biblii i kody QR do stron, na których znajdziecie odpowiedzi. Waszym zadaniem jest nie tylko je odszukać, ale także tak rozdzielić ciekawostki między siebie, aby każdy z was na koniec pracy miał jedną „własną” ciekawostkę do przedstawienia. Korzystając ze stron, możecie rozdzielić między siebie więcej ciekawostek, pamiętając jednak, by pasowały one do tematu, którym zajmuje się grupa.

Po zakończonej pracy można, ale nie trzeba, poprosić uczniów o przedstawienie ciekawostek. Najważniejsze, żeby je przeanalizowali i podzielili między siebie – wtedy przekazane wiadomości staną się bardziej osobiste.

4. Zastosowanie życiowe

Nauczyciel proponuje uczniom systematyczną lekturę Pisma Świętego. Trzymając w ręku egzemplarz Biblii, dzieli się z uczniami świadectwem osobistego podejścia do Pisma Świętego i jego czytania (może wspomnieć, że jest to święta księga, słowa samego Boga, list Boga do człowieka). Jeśli nauczyciel ma zwyczaj regularnego czytania Pisma Świętego, dzieli się z uczniami stosowaną przez siebie metodą rozważania Słowa Bożego (np. lectio divina, Namiot Spotkania, metoda Västerås, korzystanie z rocznego planu czytań, rozważanie Ewangelii z danego dnia, itp.). Na koniec świadectwa nauczyciel prosi uczniów, by zawsze szanowali Pismo Święte jako Księgę wiary. Odkładając Biblię na biurko, może ją ucałować.

5. Podsumowanie treści

Nauczyciel prosi uczniów o podsumowanie katechezy:

•Dlaczego Biblia jest tak wyjątkową Księgą?

Następuje odczytanie z podręcznika ucznia tekstu z ramki „Zapamiętaj”.

Nauczyciel dyktuje notatkę.

6. Notatka

1. Biblia to słowo Boże.

2. Pismo Święte spisali ludzie natchnieni przez Boga w ciągu ponad 1500 lat.

3. Biblia dzieli się na Stary i Nowy Testament.

7. Praca domowa

Wyszukaj w swojej Biblii nazwiska osób, które pracowały nad jej tłumaczeniem, oraz rok i miejsce jej wydania.

8. Modlitwa

Z podręcznika ucznia: o mądrość w czytaniu słowa Bożego.

9. Ewaluacja realizacji tematu – pytania kontrolne

•Czym jest Biblia?

•Dlaczego Biblia jest tak ważna dla chrześcijan?

•Podaj kilka ciekawostek na temat Biblii.

7. Powstanie Biblii chrześcijańskiej

I. Założenia edukacyjne

1. Cele katechetyczne – wymagania ogólne

•Usystematyzowanie i przypomnienie wiedzy uczniów o powstaniu i układzie Biblii.

2. Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Wiedza

Uczeń:

•wie, jak powstała Biblia;

•zna podział Pisma Świętego;

•wymienia języki, w jakich Biblia została spisana;

•wyjaśnia, co to jest kanon Pisma Świętego, apokryfy i księgi deuterokanoniczne;

•wyjaśnia, co to jest natchnienie Pisma Świętego.

Umiejętności

Uczeń:

•wyszukuje w Piśmie Świętym nazwy skrótów poszczególnych ksiąg.

Postawy

Uczeń:

•przejawia szacunek do Biblii jako księgi natchnionej przez Boga.

3. Korelacja z edukacją szkolną

•Historia – starożytność.

•Język polski – antyk: Biblia i jej znaczenie dla kultury.

4. Metody i techniki

Opowiadanie, gra w okręty, praca z podręcznikiem, praca z Pismem Świętym, prezentacja multimedialna lub pogadanka.

5. Środki dydaktyczne

Tablica szkolna lub przygotowana plansza do gry w okręty, pytania do quizu, Pismo Święte w wersji papierowej, podręcznik ucznia, komputer i projektor.

II. Przebieg katechezy

1. Modlitwa

Duchu Święty, który oświecasz…

2. Sytuacja egzystencjalna

Odczytanie z podręcznika opowiadania „Dylematy

młodego człowieka”.

Nauczyciel pyta uczniów, na czym polega żart słowny z opowiadania (gra słów wynikająca z różnych znaczeń słowa natchnienie). Następnie informuje uczniów, że tematem lekcji jest powstanie Pisma Świętego.

3. Wiara i życie chrześcijan

Ponieważ uczniowie powinni pamiętać ze szkoły podstawowej

wiele informacji o Piśmie Świętym, nauczyciel proponuje biblijną

grę w okręty systematyzującą wiedzę.

Gra oparta jest na tradycyjnych zasadach. Nauczyciel dzieli uczniów na kilka grup, wiesza planszę do gry w okręty lub rysuje ją na tablicy. Wyjaśnia, że na planszy są ukryte statki. Grupy po kolei mają prawo strzału. Każdy trafiony maszt to pytanie biblijne. Trafienie masztu i prawidłowa odpowiedź uprawnia grupę do kolejnego strzału. Na planszy są także bomby – oznaczają one skróty biblijne do rozwinięcia. Trafienie bomby nie uprawnia grupy do kolejnego strzału. Uczniowie mogą odpowiadać z pamięci lub skorzystać z koła ratunkowego: poprosić nauczyciela o przekształcenie pytania otwartego w zamknięte z możliwością wyboru odpowiedzi. Kołem ratunkowym może też być podręcznik lub Pismo Święte (spis skrótów biblijnych). Za prawidłowe odpowiedzi grupa otrzymuje punkty: 2 pkt. za odpowiedź samodzielną, 1 pkt za odpowiedź z kołem ratunkowym, 0 za odpowiedź nieprawidłową lub brak odpowiedzi. Wygrywa grupa, która pod koniec lekcji zdobędzie najwięcej punktów. Ważne: grę należy prowadzić dynamicznie, czuwając nad upływem czasu.

Przykładowy układ planszy (widoczny tylko dla nauczyciela)

Pytania wraz z możliwymi odpowiedziami – kołem ratunkowym

(pytania do pobrania ze strony kulkat.pl)

Czteromasztowiec:

1. Z którego wieku pochodzą najstarsze teksty z Pisma Świętego?

a. V w. przed Chr. b. VIII w. przed Chr. c. XIII w. przed Chr.

2. Która księga Pisma Świętego jest najkrótsza?

a. List do Efezjan b. List do Filemona c. Apokalipsa św. Jana

3. Co to jest Septuaginta?

a. Współczesny grecki przekład Biblii

b. Starożytny grecki przekład Starego Testamentu

c. Starożytna Biblia grecka

4. Jak powstał Stary Testament?

a. Przekaz ustny, spisanie ksiąg, dodanie mitów, zredagowanie całości

b. Przekaz ustny, spisanie mniejszych fragmentów, zredagowanie ksiąg

c. Przekaz ustny, zredagowanie tekstu, spisanie go

Trójmasztowce:

5. Ile ksiąg liczy Stary Testament?

a. 36 b. 46 c. 56

6. Ile ksiąg liczy Nowy Testament?

a. 25 b. 26 c. 27

7. Co to jest kanon Pisma Świętego?

a. Okładki Biblii

b. Średniowieczny przekład Biblii na łacinę

c. Spis ksiąg uznanych za natchnione

8. Wulgata to przekład Pisma Świętego na język…?

a. grecki b. łaciński c. polski

9. Kiedy powstał Stary Testament?

a. Od XIII w. do II w. przed Chr.

b. Od XIII w. do VII w. przed Chr.

c. Od VII w do II w. przed Chr.

10. Wymień imiona ewangelistów:

a. Piotr, Andrzej, Jakub, Jan

b. Mateusz, Marek, Łukasz, Jan

c. Piotr, Paweł, Mateusz, Jan

Dwumasztowce:

11. W jakich językach spisano Pismo Święte?

a. Po grecku, aramejsku i łacinie

b. Po łacinie, hebrajsku i arabsku

c. Po aramejsku, hebrajsku i grecku

12. Co to znaczy, że Pismo Święte jest natchnione?

a. Autorzy Pisma Świętego mieli artystyczną wenę

b. Autorzy Pisma Świętego pisali to, co bezpośrednio podyktował im Bóg

c. Autorzy Pisma Świętego pisali pod wpływem Ducha Świętego

13. Jak powstał Nowy Testament?

a. Nauczanie Jezusa i apostołów, spisanie tekstów, ostateczna redakcja

b. Został podarowany apostołom przez archanioła Gabriela

c. Nauczanie Jezusa, praca apostołów, spisanie tekstu przez anonimowych twórców

14. Która księga Pisma Świętego jest najdłuższa?

a. Księga Wyjścia b. Księga Izajasza c. Księga Psalmów

15. Na jakie części można podzielić Stary Testament?

a. Księgi historyczne, dydaktyczne i prorockie

b. Księgi naukowe, prorockie i apokalipsa

c. Księgi prorockie, listy i ewangelie

16. Co to są apokryfy?

a. Księgi o tematyce religijnej, które nie weszły do kanonu Pisma Świętego

b. Natchnione pisma proroków

c. Starożytne przekłady Biblii

Jednomasztowce:

17. Na jakie części dzieli się Pismo Święte?

a. Część A i część B

b. Stary Testament i Nowy Testament

c. Część historyczna i część dydaktyczna

18. Ile jest Ewangelii?

a. 2 b. 3 c. 4

19. Kto jest autorem Pisma Świętego?

a. Mojżesz i prorocy b. Jezus i apostołowie

c. Bóg i poddani Mu ludzie

20. Kiedy powstał Nowy Testament?

a. W I połowie I w. po Chrystusie

b. W II połowie I w. po Chrystusie

c. W I połowie II w. po Chrystusie

4. Zastosowanie życiowe

Około 10 min przed końcem lekcji nauczyciel przerywa grę w okręty i podsumowuje punkty uzyskane przez grupy. Zwycięzców można nagrodzić np. oceną z aktywności. Można również wyróżnić osoby, które wykazały się w czasie gry największą wiedzą.

5. Podsumowanie treści

Nauczyciel jeszcze raz przypomina wiadomości z lekcji przy użyciu

podręcznika ucznia lub prezentacji multimedialnej (do pobrania ze

strony kulkat.pl). Puentuje:

Ponieważ Pismo Święte jest tekstem natchnionym, Bóg może do nas mówić za jego pomocą. Dlatego warto często sięgać do tej Księgi. Więcej o sposobie korzystania z Pisma Świętego dowiecie się na następnej lekcji.

6. Notatka

1. Stary Testament powstawał między XIII a II w. przed Chr. Najpierw spisano mniejsze opowiadania i modlitwy, następnie były one wielokrotnie redagowane i włączane do większych tekstów. Około I w. przed Chr. przybrały kształt zbliżony do dzisiejszego.

2. Nowy Testament powstał w II połowie I w. po Chr. Nauczanie Jezusa zostało przekazane ustnie przez apostołów, następnie spisane przez nich i ich uczniów. Niektóre teksty podlegały jeszcze dalszej redakcji.

3. Chrześcijański kanon Pisma Świętego ukształtował się w IV wieku po Chr.

7. Praca domowa

•Poszukaj informacji na temat najważniejszych przekładów Biblii na język polski.

•Wypisz je w zeszycie i zaznacz, który z nich znajduje się u ciebie w domu.

8. Modlitwa

Z podręcznika ucznia: o wiarę, nadzieję i miłość, które płyną ze Słowa Bożego.

9. Ewaluacja realizacji tematu – pytania kontrolne

•Wymień etapy powstawania Biblii chrześcijańskiej.

•Na jakie części dzieli się Pismo Święte?

•W jakich językach napisano Biblię?

•Co to są apokryfy?

•Co to są księgi deuterokanoniczne?

•Co to jest kanon Pisma Świętego?

•Na czym polega natchnienie Pisma Świętego?

8. Jak rozumieć teksty biblijne?

I. Założenia edukacyjne

1. Cele katechetyczne – wymagania ogólne

•Rozwijanie umiejętności poprawnego interpretowania fragmentów biblijnych.

2. Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Wiedza

Uczeń:

•charakteryzuje warunki poprawnej interpretacji Pisma Świętego;

•wymienia skutki błędnej interpretacji tekstów biblijnych.

Umiejętności

Uczeń:

•interpretuje alegorię o winnym krzewie;

•potrafi zastosować zasady interpretacji do innych tekstów biblijnych.

Postawy

Uczeń:

•rozwija w sobie postawę osoby słuchającej słowa Bożego.

3. Korelacja z edukacją szkolną

•Język polski: antyk – Biblia; analiza i interpretacja tekstów literackich.

4. Metody i techniki

Praca z podręcznikiem, opowiadanie, krzyżówka, rozmowa kierowana, praca z tekstem biblijnym, miniwykład lub prezentacja multimedialna (plik do pobrania ze strony kulkat.pl).

5. Środki dydaktyczne

Podręcznik ucznia, Pismo Święte dla każdej pary uczniów, tablica, karta pracy dla każdego ucznia (do pobrania ze strony kulkat.pl), komputer, projektor.

II. Przebieg katechezy

1. Modlitwa

(tekst znajduje się w podręczniku i na prezentacji)

Panie, z Tobą jest Mądrość, która zna Twe dzieła, i była z Tobą, kiedy świat stwarzałeś, i wie, co jest miłe Twym oczom, co słuszne według Twych przykazań. Wyślij ją z niebios świętych, ześlij od tronu swej chwały, by przy mnie będąc, trudziła się ze mną i żebym poznał, co jest Tobie miłe. Ona bowiem wie i rozumie wszystko, będzie mi mądrze przewodzić w mych czynach i ustrzeże mnie dzięki swej chwale. (Mdr 9,9-11)

2. Sytuacja egzystencjalna

Nauczyciel wprowadza w temat, wykorzystując opowiadanie

z podręcznika ucznia „Dylematy młodego człowieka”.

Na podstawie tej historii zostanie uczniom ukazana podstawowa zasada interpretacji tekstów. Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy (do pobrania ze strony kulkat.pl) i wraz z nimi rozwiązuje pierwsze zadanie.

Tabela przedstawia dwie wersje interpretacji tej samej historii: wersję Mikołaja i wersję prawdziwą.

Nauczyciel zadaje uczniom pytania:

•Jak czuł się Mikołaj? (był przygnębiony)

•Czy jego stan był uzasadniony? (tak, ponieważ myślał, że nie dostanie wymarzonego sprzętu)

•Jak zareagowałby, gdyby słyszał całą rozmowę rodziców? (cieszyłby się)

•Czego uczy nas ta historia?

a. Istnieje możliwość błędnej interpretacji usłyszanego komunikatu.

b. Błędne odczytanie komunikatu zmienia jego podstawowe przesłanie.

c. Błędna interpretacja skutkuje błędnymi reakcjami i postawami.

d. W poprawnym odczytaniu komunikatu pomaga osadzenie go w szerszym kontekście.

Zapisane wnioski można zamieścić w widocznym miejscu, np. na tablicy.

3. Wiara i życie chrześcijan

Na tym etapie nauczyciel wiąże sytuację egzystencjalną (historię

Mikołaja) z doświadczeniem wiary oraz życiem chrześcijańskim:

Pismo Święte jest księgą, w której zawarty jest komunikat Boga do człowieka. Zadaniem człowieka jest odpowiednie odczytanie przesłania, jakie Bóg objawia w danym tekście biblijnym.