Uzyskaj dostęp do tej i ponad 250000 książek od 14,99 zł miesięcznie
- Wydawca: Więź
- Kategoria: Religia i duchowość
- Język: polski
- Rok wydania: 2019
„Oto zasadnicza postawa, z jaką teolog winien przystępować do pracy: zawsze winien sobie przypominać, że wszystko, co może powiedzieć o Bogu, pozostanie na zawsze słowem jedynie ludzkim, słowem małego, ograniczonego ludzkiego jestestwa, które zaryzykowało wielką przygodę wyczerpania niewyczerpanego misterium nieskończonego Boga” (Jan Paweł II). Nie jest łatwo wytrwać w takiej postawie duchowej pokory i skromności – aż nazbyt wiele świadectw znajdziemy na to w historii Kościoła. Brak tej skromności i pokory nierzadko rodził zbyteczne teologiczne oraz doktrynalne problemy, prześladowania, cierpienia, które zatruwały życie. O niektórych współczesnych tego rodzaju napięciach, konfliktach i trudnościach opowiada ta książka, np. o tych, które wiążą się z pytaniami o ojcostwo i macierzyństwo Boga, święcenia kapłańskie kobiet, modlitwę międzyreligijną, życie po śmierci czy granice wolności teologii.
WSTĘP
ROZDZIAŁ 1. CIEMNA NOC WIARY MARYI
Łaska ciemności
Kenoza wiary
Niezrozumienie matki
Jednomyślnie na modlitwie
ROZDZIAŁ 2. CZY JEZUS NAZYWAŁ BOGA ABBA?
Tatusiu, tatko
Gorszyciel z Nazaretu
Charyzmatyczny Żyd
Dziecięce gaworzenie?
ROZDZIAŁ 3. CZY JEZUS NAZYWAŁ BOGA OJCEM?
Ojciec w statystykach
Macierzyństwo Boga?
Ojciec i Matka
Boska Gospodyni
ROZDZIAŁ 4. PŁEĆ KAPŁAŃSTWA
Męska rzecz
Agentki Szatana
Kobieta z brodą
Męska Oblubienica
ROZDZIAŁ 5. DOKTRYNALNA REWOLUCJA?
Kardynalne wątpliwości
Depozyt wiary?
Doktrynalny rykoszet?
Istota rzeczy
ROZDZIAŁ 6. KSIĄDZ – OD MONARCHII DO DEMOKRACJI
Kryzys kapłaństwa
Przybysze z innej planety
Demokracja jako wyzwanie
Partnerstwo czy podporządkowanie?
ROZDZIAŁ 7. SOBÓR WATYKAŃSKI II – PRZEŁOM, ALE JAKI?
Problemy z interpretacją
Konflikt hermeneutyk
Skok jakościowy
Nowe problemy
ROZDZIAŁ 8. CZY KATOLIK MOŻE NIE ZGADZAĆ SIĘ Z SOBOREM?
Tradycjonalistyczna ofensywa
Od zuchwałości do herezji
Problemy z doktryną
Wątpliwości pozostają
ROZDZIAŁ 9. KOŚCIÓŁ UBOGI(CH)
Spór ewangelistów
Ubodzy Jezusa
Bóg w piekle
Kościół ubogich
ROZDZIAŁ 10. ZA ZASŁONĄ KOŃCA
Kłopoty z duszą
Zmartwychwstanie w śmierci?
Mariologiczna inspiracja
Eschatologiczne pojednanie
ROZDZIAŁ 11. OD POTĘPIENIA DO WSPÓLNEJ MODLITWY?
De facto czy de iure?
Poza Kościołem
Wątpliwości Ratzingera
Zaproszenie Franciszka
ROZDZIAŁ 12. TEOLOGIA POD WATYKAŃSKĄ LUPĄ
Sobór niezrozumiany
Wyzwolenie czy odkupienie?
Nieomylny i seks
Dzieło Boga?
ZAKOŃCZENIE
BIBLIOGRAFIA
Ebooka przeczytasz w aplikacjach Legimi na:
Liczba stron: 280
Odsłuch ebooka (TTS) dostepny w abonamencie „ebooki+audiobooki bez limitu” w aplikacjach Legimi na:
Popularność
Podobne
Józef Majewski
Wiara w trudnych czasach
Biblioteka „Więzi”Tom 351Warszawa
W duchu przyjaźni poświęcam Barbarze Zgorzelskiej
Wstęp
Według słynnego średniowiecznego przesłania, św.Tomasz z Akwinu na kilka miesięcy przed swoją śmiercią, w marcu 1274 roku, miał doświadczyć tak potężnego duchowego wstrząsu, mistycznej wizji, że w rezultacie podjął niebywałą decyzję, iż nie dokończy ostatniego tomu dzieła swego życia – Sumy teologicznej, i w ogóle kończy z pisaniem. Do tej przełomowej chwili Suma... liczyła już, bagatela, trzydzieści woluminów, każdy po kilka setek stron, a trzeba by dodać do tego jeszcze tysiące stron innych ksiąg jego pióra. Akwinata o tym, co mu się wówczas przytrafiło, w zaufaniu opowiedział jedynie swemu zakonnemu bratu Reginaldowi z Piperno, przyjacielowi i sekretarzowi, który w końcu wyjawił, co się stało...
Do zdarzenia doszło w grudniu 1273 roku, podczas porannej Mszy. Jak zwykle po liturgii Reginald spotkał się z Tomaszem, by spisywać kolejne partie dyktowanego mu dzieła. Miast tego jednak usłyszał: „Reginaldzie, już nie mogę [więcej pisać]”. Pytany o wyjaśnienie, rzekł: „Nie mogę, ponieważ wszystko, co napisałem, zda się mi garścią słomy”. I po chwili dodał: „Wszystko, com do tej pory napisał, przypomina słomę w porównaniu z tym, co zobaczyłem i co zostało mi objawione”1.
1Albert and Thomas Selected Writings, przekład, redakcja, wstęp S.Tugwell, przedmowa L.Boyle, Paulist Press, New York 1988, s.266. Por.J.-P.Torrell, Kim był właściwie św.Tomasz z Akwinu? Spojrzenie jego współczesnych, przeł.A.Kuryś, w:M.Paluch (red.), Św.Tomasz teolog. Wybór studiów, przeł.Z.Bomert, A.Kuryś, P.Lichacz, Instytut Tomistyczny – Wydawnictwo Antyk, Warszawa – Kęty 2005, s.23.
Wydaje się, że Jan Paweł II mógł mieć na myśli także właśnie tę średniowieczną historię, gdy w 1979 roku mówił do studentów i profesorów uczelni papieskich: „Nasz rozum jest tak bardzo słaby, nasze doświadczenie tak dalece ograniczone, a życie takie krótkie, że to wszystko, co zdołamy powiedzieć o Bogu, przypomina raczej gaworzenie dziecka. [...] Oto zasadnicza postawa, z jaką teolog winien przystępować do pracy: zawsze winien sobie przypominać, że wszystko, co może powiedzieć o Bogu, pozostanie na zawsze słowem jedynie ludzkim, słowem małego, ograniczonego ludzkiego jestestwa, które zaryzykowało wielką przygodę wyczerpania niewyczerpanego misterium nieskończonego Boga”2. Przyznajmy, często teologowie/teolożki, ale też biskupi zapominają o słowach Jana Pawła II i historii św.Tomasza, a przecież obaj nie są wyjątkami, przeciwnie – należą do długiego łańcucha wielkiej „słomianej” i „gaworząco-dziecięcej” tradycji Kościoła wzywającej teologię do pokory i skromności wobec nieskończonego misterium Boga. Nie jest jednak łatwo wytrwać w takiej postawie – aż nazbyt wiele świadectw znajdziemy na to w teologii czasów minionych i teraźniejszych. Brak tej skromności i pokory w konsekwencji i nierzadko rodził zbyteczne teologiczne i doktrynalne problemy i trudności, a przekładając się na codzienne życie Kościoła, prowadził do jednostronnych rozwiązań, uniformizacji, napięć, konfliktów, prześladowań, niepotrzebnego cierpienia, które zatruwały to życie.
2 Jan Paweł II, Przemówienie do studentów i profesorów siedemnastu uniwersytetów i instytutów papieskich. 15 października 1979, „Documentation catholique” 1979, t.76, nr 1774, s.954 – cyt.za: S.C.Napiórkowski, Jak uprawiać teologię, TUM, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław 1994, s.82.
O niektórych tego rodzaju napięciach, konfliktach i cierpieniach opowiadam w niniejszej książce, co w miarę klarownie wyrażają tytuły poszczególnych rozdziałów, jak: Czy Jezus modlił się do Boga Abba?; Czy Jezus nazywał Boga Ojcem?; Czy katolik może nie zgadzać się z soborem?; Ksiądz – od monarchii do demokracji?; Doktrynalna rewolucja?; Kościół ubogi(ch); Od potępienia do wspólnej modlitwy?. W książce tej przedstawiam również próby uzdrowienia teologii i życia Kościoła w obszarach, o których tu mowa, a inspiruję się nauczaniem Soboru Watykańskiego II i papieża Franciszka, szczególnie wyrażonym w jego programowym dokumencie – adhortacji Evangelii gaudium. Inspiruję się także dokonaniami na przykład katolickiej teologii feministycznej czy teologii uprawianej na kontynencie azjatyckim, które niestety wciąż są mało znane i często dyskredytowane w Kościele, i to nie tylko nad Wisłą.
Płeć kapłaństwa
Słynna teolożka i filozofka feministyczna Mary Daly, mając na uwadze dominujące w chrześcijańskiej doktrynie i teologii męskie oblicze Boga, ukuła powiedzenie, które szybko stało się kluczowym aksjomatem w feministycznej krytyce struktur Kościoła: „If God is male, than the male is God”– „Jeśli Bóg jest męski, wtedy to, co męskie, jest Bogiem”45. W innym miejscu nadała mu postać: „Ponieważ «Bóg» jest męski, dlatego to, co męskie, jest Bogiem. Bóg Ojciec legitymizuje wszystkich ziemskich bogów ojców”46. Innymi słowy – teoria, teologia określa i usprawiedliwia kościelną praxis: jeśli Bóg ma cechy wyłącznie męskie, wówczas mężczyźni odgrywają, muszą odgrywać w Kościele rolę pierwszorzędną i kluczową. Można odrzucać tezę Mary Daly, ale historyczną prawdą jest, że w Kościele katolickim praktycznie wyłącznie mężczyźni określają oficjalne obowiązujące wszystkich wiernych, mężczyzn i kobiety, normy rozumienia tajemnicy Bogai wyznaczają ramy doświadczania Boga. Chodzi o mężczyzn, którzy przyjęli święcenia kapłańskie, w Kościele rzymskim zarezerwowane dla płci męskiej. W rezultacie – jak ujęła to s.Elizabeth A.Johnson – kobiety w Kościele pozostają „przeważnie bez formalnego głosu czy prawa wyborczego, wyłączone z oficjalnego kształtowania nauczania o charakterze doktrynalnym i etycznym, bez możliwości uczestnictwa we władzy, przewodniczenia czynnościom rytualnym, z zakazem dostępu do ołtarza czy świętego świętych”47.
45 M.Daly, Beyond God the Father: Toward a Philosophy of Women’s Liberation, Boston 1973, s.19.
46 Taż, The Qualitative Leap beyond Patriarchal Religion, „Quest. A Feminist Quarterly” 1974, nr 4, s.20.
47 E.A.Johnson, Naming God She: the Theological Implications, Philadelphia 2000, s.1–2, https://repository.upenn.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1004&context=boardman (dostęp: 15.05.2018).
Jaka antropologia kryje się za katolicką doktryną o święceniach kapłańskich zarezerwowanych dla mężczyzn oraz za argumentacją, z pomocą której uzasadnia się tę doktrynę? W pytaniu tym chodzi przede wszystkim o wizję kobiety i jednocześnie o wizję mężczyzny tego nauczania i tej argumentacji, która – powiedzmy od razu – w XX w.uległa poważnej zmianie, wręcz oficjalnej korekcie.
Męska rzecz
Zacytowane słowa s.Johnson pochodzą z 2000 r., tymczasem dwa lata później, dokładnie 29 czerwca 2002 r. w Austrii siedem katoliczek przyjęło „święcenia” kapłańskie z rąk biskupa Romula A.Braschiego, Argentyńczyka, ważnie konsekrowanego, ale już wcześniej uznanego przez Watykan za winnego schizmy. (W następnych latach doszło do kolejnych „święceń” kobiet, nawet biskupich; według danych z sierpnia 2015 r. na biskupów wyświęcono 12 kobiet, na prezbiterów 155, a na diakonów – 33)48. Reakcja Kongregacji Nauki Wiary była natychmiastowa: 10 lipca wydała Monitum, w którym zagroziła, że jeśli kobiety te w ciągu dwunastu dni nie uznają nieważności przyjętych „święceń” i nie okażą skruchy, to ściągną na siebie ekskomunikę49. 5 sierpnia ukazał się dekret o ich wyłączeniu z Kościoła50, a decyzję tę potwierdzono 21 grudnia tego samego roku51.
48 L.Spence, Breakingthe Stained Glass Ceiling: Intersectionality and the Female Ordination Movement in The Roman Catholic Church, https://ses.library.usyd.edu.au/bitstream/2123/16694/1/Spence_LE_thesis.pdf, s.105 (dostęp: 15.05.2018).
49 Kongregacja Nauki Wiary, Declaration (‘Monitum’), https://www.ewtn.com/library/CURIA/CDFMONTM.HTM (dostęp: 25.05.2018).
50 Kongregacja Nauki Wiary, Dekret o ekskomunice, http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_20020805_decreto-scomunica_pl.html (dostęp: 25.05.2018).
51 Kongregacja Nauki Wiary, Decree on the Attempted Ordination of Some Catholic Women, http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_20021221_scomunica-donne_en.html (dostęp: 25.05.2018).
O wydarzeniach tych głośno informowały światowe media. Tymczasem – jak się zdaje – niewielu wiedziało wówczas i wie dzisiaj, że ponad trzydzieści lat wcześniej – w Kościele podziemnym w komunistycznej Czechosłowacji – grupa katoliczek również przyjęła „święcenia” kapłańskie, udzielone przez bp.Felixa M.Davidka, nigdy nieekskomunikowanego52. Decyzja w tej sprawie zapadła w 1970 r., a jedną z głównych przyczyn kapłańskiej „konsekracji” kobiet okazały się względy duszpasterskie: brak księży, którzy mogliby pełnić posługę wobec wiernych w czasach prześladowań i udzielać sakramentów, ale też przekonanie, że kobiety lepiej niż mężczyźni mogą zajmować się problemami kobiet. Nie wiadomo, czy wyświęcone zostały ekskomunikowane, ale od czasu upadku komunizmu w swoim kraju nie mogą pełnić żadnych posług w Kościele. Zgodnie z doktryną ich święcenia były nieważne.
52 Zob.P.Příhoda, Święcenia kapłańskie kobiet w czeskim Kościele podziemnym, przeł.T.Dostatni, „W drodze” 1996, nr 1, s.86–88.
Kiedy bp Davidek wyświęcał kobiety w Kościele katakumbowym, na Zachodzie teoretyczna debata na temat możliwości święceń kobiet dopiero nabierała rozpędu. W połowie lat siedemdziesiątych XX w.fala dyskusji i sporów osiągnęła tak wysoki poziom, że w końcu głos w sprawie święceń kobiet zaczęli zabierać papieże i Kongregacja Nauki Wiary:
1. Paweł VI – w latach 1975–1976 wypowiedział się w dwóch listach do Donalda Coggana, arcybiskupa Canterbury i zwierzchnika światowej Wspólnoty Anglikańskiej, gdy ten poinformował papieża o decyzji dopuszczenia kobiet do święceń w Kościele anglikańskim.
2. Jan Paweł II – w Liście apostolskim „Ordinatio sacerdotalis” o udzielaniu święceń kapłańskich wyłącznie mężczyznom (1994).
3. Kongregacja Nauki Wiary – w Deklaracji „Inter insigniores” o dopuszczeniu kobiet do kapłaństwa urzędowego (1976) oraz w Odpowiedzi na wątpliwości dotyczące doktryny zawartej w Liście Apostolskim „Ordinatio sacerdotalis” (1995)53.
53 Dwa listy Pawła VI do abp.Coggana w: Correspondence between Canterbury and Rome 1975–1976, http://www.womenpriests.org/church/cant1.asp (dostęp: 12.09.2018); Jan Paweł II, List apostolski „Ordinatio sacerdotalis” o udzielaniu święceń kapłańskich wyłącznie mężczyznom, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/listy/ordinatio_sacerdotalis.html (dostęp: 12.09.2018); Kongregacja Nauki Wiary, Deklaracja „Inter insigniores” o dopuszczeniu kobiet do kapłaństwa urzędowego, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/kongregacje/kdwiary/zbior/t_1_30.html (dostęp: 12.09.2018); Kongregacja Nauki Wiary, Odpowiedzi na wątpliwości dotyczące doktryny zawartej w Liście Apostolskim „Ordinatio sacerdotalis”, http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_19951028_dubium-ordinatio-sac_pl.html (dostęp: 12.09.2018).
Zanim Kongregacja Nauki Wiary opublikowała Inter insigniores, zleciła watykańskiej Papieskiej Komisji Biblijnej, grupie siedemnastu wybitnych egzegetów, znanych z ortodoksyjności i wierności Magisterium Kościoła, przebadanie Pisma Świętego pod kątem pytania, czy kobiety mogą być księżmi. Jej raport końcowy powstał w 1976 r. Najważniejsze w nim okazały się trzy stwierdzenia, które komisja przyjęła w głosowaniu. Po pierwsze, bibliści jednogłośnie zgodzili się, że Nowy Testament nie rozwiązuje jasno i raz na zawsze sprawy święceń kobiet. Po drugie, głosami 12 do 5 przyjęto, że same dane Pisma Świętego nie wystarczą, aby wykluczyć możliwość wyświęcania kobiet. W podobnym stosunku – 12 do 5 – stwierdzono, że dopuszczenie kobiet do święceń nie byłoby pogwałceniem woli Jezusa Chrystusa54. Ustalenia tej komisji – jak się zdaje – nie miały większego wpływu na treść Inter insigniores i Ordinatio sacerdotalis. Interwencje papieży i Kongregacji nie zahamowały jednak dyskusji i sporów.
54Biblical CommissionReport „Can Women Be Priests?”, w: A.Swidler, L.Swidler (red.), Women Priests: a Catholic Commentary on the Vatican Declaration, Paulist Press, New York 1977, s.338–346, http://www.womenpriests.org/classic/appendix.asp (dostęp: 12.09.2018).
Podstawowe racje za święceniami kapłańskimi wyłączenie dla mężczyzn zostały sformułowane w Deklaracji „Inter insigniores”: „I.Nieprzerwana tradycja Kościoła. Kościół katolicki nigdy nie uważał, że kobietom można ważnie udzielić Święceń kapłańskich lub biskupich. [...] II. Postawa Chrystusa. Jezus Chrystus nie powołał żadnej kobiety do grona Dwunastu. [...] III. Praktyka apostołów. Wspólnota apostolska pozostała wierna postawie Chrystusa”55.
55 Szerzej o tej argumentacji piszą: A.Maliszewska, Kościół kobiet: teologiczno-feministyczne postulaty odnowy struktur Kościoła, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 2015, nr 2, s.308–315; J.Majewski, Spór o rozumienie Kościoła. Eklezjologiczne uwarunkowania i perspektywy wielkich debat teologicznych na przełomie XX iXXI w., Warszawa 2004, s.119–153.
Moim zasadniczym celem jest uchwycenie zarysów antropologii kryjącej się za argumentacją Kongregacji Nauki Wiary, zacznę jednak od wskazania jej dwóch słabości, które – jak można przypuszczać – sprawiły, że Kongregacja Nauki Wiary dodała do nich argument nowy – „z podobieństwa naturalnego”.
Argument z „postawy Chrystusa” nie przekonuje głównie z tego powodu – jak ujął to raport Katolickiego Towarzystwa Biblijnego Ameryki – że „Jezus nie wyświęcił Dwunastu [apostołów]”56. S.Johnson pisała: „Jezus nigdy nie wyświęcił dwunastu mężczyzn, powołując do istnienia tylko męskie kapłaństwo. Taka interpretacja jest anachronizmem projektowanym na Ewangelie w świetle późniejszego rozwoju. W rzeczywistości bibliści wykazują, że Jezus nigdy nikogo nie wyświęcił; że należy rozróżniać między Dwunastoma [...], apostołami i uczniami; oraz że kobiety znajdowały się wśród najbardziej aktywnych i wiernych apostołów i uczniów”57. O tym, że do grona apostołów należały kobiety, pisał już św.Paweł w Liście do Rzymian: „Pozdrówcie Andronika i Junię, moich rodaków i współtowarzyszy więzienia, którzy się wyróżniają między apostołami, a którzy przede mną przystali do Chrystusa” (16,7). Zasadniczo minęły już czasy, że w tłumaczeniach Pisma Świętego na języki narodowe kobiece łacińskie imię „Junia” w tym liście oddawano przez imię męskie „Junias”, niemniej jednak w piątym wydaniu Biblii tysiąclecia, do którego właśnie zajrzałem, dalej i wciąż, nie wiedzieć czemu, stoi „Junias”. Żeńską formę tego imienia u Pawła poświadczają Ojcowie Kościoła: Orygenes (Komentarz do listu św.Pawła do Rzymian), Teodoret z Cyru (Epistulae ad Romanos interpretatio), Hieronim ze Strydonu (Liber interpretationis hebraicorum nominum), Jan Chryzostom (Homilie do listu do Rzymian), Jan Damasceński (In epistulam ad Romanos), a ponadto Rabanus Maurus czy Piotr Abelard. Biblista Joachim Gnilka w książce Paweł z Tarsu: apostoł i świadek pisze: „Opowiadamy się za żeńską formą imienia «Junia». W męskiej formie «Junias» należałoby widzieć nigdzie nie poświadczoną skróconą formę łacińskiego imienia «Junianus»”58. Bernadette Brooten, wykładająca filologię klasyczną w Brandeis University, jednak dodaje do tego: „To prawda, że imiona greckie mogły być skracane z użyciem końcówki – as (np.Artemas w wypadku Artemidoros), tworząc w ten sposób imiona określane mianem hypocoristica (ujęcie pieszczotliwe lub zdrobnienie, jak Jaś na Jan czy Edek na Edward), tymczasem łacińskie hypocoristica zwykle uzyskiwano poprzez wydłużenie imienia (np.Priscilla na Prisca), a nie skracanie, jak w języku greckim. Przyjmując hipotezę o męskim imieniu «Junias», zakłada się, iż imiona łacińskie regularnie były skracane na modłę grecką, a to nie prawda”59.
56 Catholic Biblical Association of America, Women and Priestly Ministry: The New Testament Evidence, „The Catholic Biblical Quarterly” 1979, nr 4, s.610–611.
57 E.A.Johnson, Disputed Questions: Authority, Priesthood, Women, „Commonweal” z 26 stycznia 1996, s.8.
58 J.Gnilka, Paweł z Tarsu: apostoł i świadek, przeł.W.Szymona, Wydawnictwo m, Kraków 2001, s.155, przypis 215.
59 B.Brooten, Junia... Outstanding among the Apostles (Romans 16,7), w: A.Swidler, L.Swidler (red.), Women Priests, dz.cyt., s.142–143. Gnilka sugeruje, że Andronik i Junia byli judeochrześcijańską parą małżeńską, która prowadziła działalność misyjną, doznając razem z Pawłem prześladowań („współwięźniowie”) i ciesząc się w gminach autorytetem apostołów. Charakterystyczne – dodajmy, idąc za Brooten – że Łukasz, autor trzeciej Ewangelii i Dziejów Apostolskich, akcentuje znaczenie „dwunastu apostołów”. Poza jednym wyjątkiem (Dz 14,4 i 14), nie nazywa Pawła apostołem. Z kolei Paweł nigdy nie używa terminu „dwunastu apostołów”, zaliczając także siebie i innych do ich apostolskiego grona, chociaż żaden z nich nigdy nie należał do Dwunastu. Nie znaczy to wcale, że jego definicja „apostoła” ma charakter szeroki czy luźny. Przeciwnie – sporo wskazuje na to, że pojmował on „apostoła” wąsko, bo jako tę osobę, która doświadczyła chrystofanii, widzenia zmartwychwstałego Jezusa, widzenia, podczas którego Zmartwychwstały włączał tę osobę do grona apostołów. Jak wiadomo z Listu do Galatów (1,1. 11n) i Pierwszego do Koryntian (9,1), w taki właśnie sposób apostołem został sam Paweł.
Pierwsze świadectwo za męską formą Pawłowego „Iounian” pochodzi dopiero z przełomu XIII i XIV w.Tą drogą postanowił pójść Idzi Rzymianin, za którym powędrowały i wędrują następnie całe rzesze kolejnych komentatorów i tłumaczy Listu do Rzymian, mając do dyspozycji chyba tylko argument teologiczno-antropologiczny: jeśli Paweł pozdrawia apostołów, to w rachubę może wchodzić wyłącznie mężczyzna. Kobieta apostołem? – to nie do pomyślenia.
W czasach Nowego Testamentu nie istniało jeszcze kapłaństwo jako grupa tych, którzy sakramentalnie, po przyjęciu święceń, są przeznaczeni do kierowania wspólnotą wierzących, głoszenia słowa Bożego i zajmowania się udzielaniem sakramentów, a szczególnie sprawowaniem Eucharystii60. Tego rodzaju kapłaństwo zaczęło się kształtować dopiero pod koniec I w., przy czym historyczne dane na ten temat są nieliczne i niepewne.
60 Zob.R.Radford Ruether, Women Priests and Church Tradition, w: A.Swidler, L.Swidler (red.), Women Priests, http://www.womenpriests.org/articles-books/women-priests-and-church-tradition-by-rosemary-radford-ruether-from-women-priests/ (dostęp: 12.02.2019); H.Küng, The Church, przeł.R.Ockenden, London 1969, s.398–415.
Jeśli zaś chodzi o argument z „nieprzerwanej tradycji Kościoła”, to Katolickie Towarzystwo Teologiczne Ameryki w raporcie Tradition and the Ordination of Women przekonująco wykazało, iż według studiów historycznych: „[...] nie da się zakwestionować, iż stały argument za wykluczeniem kobiet z kapłaństwa opierał się na przekonaniu, iż kobiety nie były odpowiednimi podmiotami do takiej posługi z uwagi na niższość ich płci i/lub ich status podporządkowania w systemie społecznym61. Wniosek ten dotyczy również wszystkich tych tekstów Ojców Kościoła i teologów średniowiecza, które Inter insigniores przywołuje jako świadectwa nieprzerwanej tradycji: Ireneusza, Tertuliana, Firmiliana z Cezarei, Orygenesa, Epifaniusza, Jana Chryzostoma, Tomasza z Akwinu i Bonawentury, do tego Didascalia apostolorum (III w.) i Konstytucje apostolskie (IV w.), które długo uchodziły za teksty napisane przez samych apostołów.
61 Catholic Theological Society of America, Tradition and the Ordination of Women, „Bulletin ET” 1997, nr 2, s.200, https://ejournals.bc.edu/ojs/index.php/ctsa/article/view/4241/3800 (dostęp: 18.05.2018).
Indeks osób
A
Adamiak Elżbieta
Agostino Marchetto
Amaladoss Michael
Ambrozjaster
Augustyn, św.
B
Balasuriya Tissa
Balter Lucjan
Baron Arkadiusz
Barr James
Baum Gregory
Bazyli Wielki, św.
Beattie Tina
Beinert Wolfgang
Benedykt XVI, papież
Białecki Bernard
Boff Leonardo
Bomert Zbigniew
Bonawentura, św.
Boniecki Adam
Boros Ladislaus
Boyle Leonard E.
Brandmüller Walter
Braschi Romulo A.
Brooten Bernadette
Brown Raymond E.
Burton John
Bux Nicola
C
Carroll William
Catherine Cornille
Chanan
Chrostowski Waldemar
Clarkson J.Shannon
Coggan Donald
Congar Yves
Connell Francis J.
Cozzens Donald B.
Cullmann Oscar
Cunningham Agnes
Curran Charles
Czaja Andrzej
Czajkowski Michał
D
Daly Mary
D’Angelo Mary Rose
Danielewicz Zbigniew
Davidek Felix M.
Delumeau Jean
Dias Saturnino
Donfried Karl P.
Dostatni Tomasz
Dulles Avery
Dupuis Jacques
E
Eco Umberto
Edwards James R.
Ela Jean Marc
Epifaniusz, św.
F
Farley Margaret A.
Finkenzeller Josef
Firmilian z Cezarei
Fitzmyer Joseph A.
Franciszek, papież
Franciszek z Asyżu, św.
G
Gadacz Tadeusz
Gaillardetz Richard R.
Galla, św.
Gnilka Joachim
González Ruiz José Maria
Gracjan
Gramick Jeannine
Greshake Gisbert
Gross Christoph
Guindon André
H
Habachi René
Haight Roger
Hanin ha-Nehba, zob.Chanan
Hebga Meinrad
Heyer Robert J.
Hieronim ze Strydonu, św.
Hinze Bradford E.
Homer
Hryniewicz Wacław
I
Idzi Rzymianin
Ireneusz, św.
J
Jan Chryzostom, św.
Jan Damasceński, św.
Jan od Krzyża, św.
Jan Paweł I
Jan Paweł II, św.
Jan XXII, papież
Jan XXIII, św.
Jaroch Antoni
Jaśko Andrzej
Jeremias Joachim
Johnson Elizabeth A.
Johnston Philip S.
K
Kantyka Przemysław
Kasper Walter
Kijas Zdzisław
Kisielewska-Sławińska Krystyna
Knitter Paul F.
Koch Kurt
Kosnik Anthony
Kowalik Krzysztof
Królikowski Janusz
Krzywicka Katarzyna
Kubiaczyk Filip
Kubiaczyk Monika Anna
Kudasiewicz Józef
Küng Hans
Kuryś Agnieszka
L
Ladaria Luis
Lamb Christopher
Laurentin René
Lefebvre Marcel
Levada William J.
Lichacz Piotr
Lohfink Gerhard
M
Mac Donald Sarah
Majewski Józef
Makowski Jarosław
Maliszewska Anna
Mello Anthony de
Messner Reinhard
Metz Johann B.
Miazek-Męczyńska Monika
Michał z Ceseny
Mieszkowski Tadeusz
Milerski Bogusław
Modras Ronald
Morawska Anna
Morris William
Müller Gerhard L.
N
Nadbrzeżny Antoni
Napiórkowski Stanisław Celestyn
Neuner Peter
Newman John Henry
Noia Joseph Augustine di
Nosowski Zbigniew
Nugent Robert
Nyk Piotr
O
O’Collins Gerald
O’Donnell John
O’Malley John W.
Obirek Stanisław
Ocáriz Fernando
Ockenden Rosaleen
Orygenes
Ottaviani Alfredo 186,
Ozorowski Edward
P
Pachciarek Paweł
Paluch Michał
Pani Giancarlo
Panikkar Raimundo
Patrick Power
Paweł VI, św.
Pawlik Jacek Jan
Pelagia, św.
Phan Peter C.
Pieper Josef
Pietras Henryk
Piotr Abelard
Pius XII, papież
Pongratz-Lippitt Christa
Pottmeyer Hermann J.
Příhoda Petr
Prusak Jacek
R
Rabanus Maurus
Rahner Karl
Ratzinger Joseph, zob.Bendykt XVI
Reginald z Piperno
Reumann John
Romanek Michał
Romaniuk Kazimierz
Ruether Rosemary Radford
Rush Ormond
Russell Letty M.
S
Sajdak Paweł
Salij Jacek
Schatz Klaus
Schillebeeckx Edward
Schneiders Sandra
Schönborn Christoph
Schulte James
Schüngel-Straumann Helen
Schüssler Fiorenza Elizabeth
Šeper Franjo
Sesboüé Bernard
Siemieńska Róża
Sklba Richard J.
Skowronek Alfons Józef
Skrzydlewski Władysław
Sobieraj Tadeusz
Sobrino Jon
Spence Lyndel Elizabeth
Starowieyski Marek
Sullivan Francis A.
Swidler Arlene
Swidler Leonard
Szafrańska Amelia
Szymanowski Adam
Szymona Wiesław
Ś
Świderkówna Anna
T
Teodoret z Cyru
Tertulian
Thompson Marianne Meye
Tomasz z Akwinu, św.
Torrance James B.
Tugwell Simon
U
Urbański Stanisław
V
Vermes Geza
Vidal Marciano
Vorgrimler Herbert
W
Warchoł Paweł
Węcławski Marek
Węcławski Tomasz
Weron Eugeniusz
Wilgefortis, św.
Wilk Rafał K.
Wilson Canon Harold
Wiltgen Ralph M.
Winling Raymond
Wojciechowska Kalina
Wojtasik Andrzej
Wojtyła Karol
Wooden Cindy
Wujek Jakub
Z
Zajączkowski Ryszard
Zakrzewski Jerzy
Zańko Dorota
Zimowski Zygmunt
Zychowicz Juliusz
Ż
Życiński Wojciech
Spis rzeczy
Wstęp
Ciemna noc wiary Maryi
Czy Jezus nazywał Boga Abba?
Czy Jezus nazywał Boga Ojcem?
Płeć kapłaństwa
Doktrynalna rewolucja?
Ksiądz – od monarchii do demokracji
Sobór Watykański ii – przełom, ale jaki?
Czy katolik może nie zgadzać się z soborem?
Kościół ubogi(ch)
Za zasłoną końca
Od potępienia do wspólnej modlitwy?
Teologia pod watykańską lupą
Nota
Bibliografia
Indeks osób
© Copyright by Józef Majewski, Warszawa 2019
Projekt okładki, opracowanie wersji elektronicznej – Marcin KiedioNa okładce wykorzystano obraz Pietera Bruegela Starszego Wieża Babel, 1563, olej na desce, 114 × 155 cm; Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu.
Recenzenci:prof.nadzwyczajny dr hab.Zbigniew Danielewiczks.dr hab.Damian Wąsek
Redakcja – Paweł KądzielaKorekta – Aleksandra Nizioł
ISSN 0519-9336ISBN 978-83-65424-60-0
Towarzystwo „WIĘŹ”ul.Trębacka 3, 00-074 Warszawa, tel.22 827 29 17
Zapraszamy do naszej księgarni internetowej – www.wiez.plZamówienia – Dział Handlowy, tel.22 828 18 08, [email protected]
