Współczesna historia królestwa Nepalu ebook

Krzysztof Dębnicki

WSPÓŁCZESNA HISTORIA

KRÓLESTWA NEPALU

WARSZAWA 2005

Redakcja i korekta: 

Jacek Obrębowski

Skład, łamanie i projekt okładki:

AB OVO Studio Reklamy; www.abovo.promo.pl

Konwersja do EPUB/MOBI:

http://www.gigaproject.pl/

Na okładce:

fragment stupy buddyjskiej Buddhanath w Kathmandu

© Copyright by Krzysztof Dębnicki and Wydawnictwo Akademickie DIALOG 2005

Podręcznik akademicki dotowany przez Ministra Edukacji i Nauki

ISBN: 978-83-8002-906-4

Wydawnictwo Akademickie DIALOG 

00-112 Warszawa, 

ul. Bagno 3/218 

tel./fax 620 87 03

e-mail: [email protected]

http://www.dialog.edu.com.pl

Demokracja to przede wszystkim pewien stan umysłu.

Jawaharlal Nehru

Rozdział I Informacje wstępne i tło historyczne

Ukształtowanie powierzchni, klimat, ludność

Największym i najsilniejszym spośród państw himalajskich, do których zalicza się także Bhutan i Sikkim, był od XVIII wieku Nepal. Obszar Nepalu w okresie jego największej potęgi (pocz. XIX w.) sięgał od rzeki Tista na wschodzie, do rzeki Sutlej na zachodzie, na północy opierając się o masywna ścianę Himalajów. Na południu Nepalczycy zajmowali obszary nizinne, przylegające do łańcucha niskich wzgórz Siwalik, zwane terai.

W 1816 roku, tj. od pokoju zawartego przez Nepal z Kompanią Wschodnioindyjską, obszar królestwa zmniejszył się z powodu zaanektowania przez Anglików terenów położonych na dalekim zachodzie i południu. Od roku 1816 do chwili obecnej obszar Nepalu pozostał praktycznie niezmieniony, z wyjątkiem niewielkiej, korzystnej dla tego państwa modyfikacji granic, dokonanej w 1861 roku przez Brytyjczyków.

Nepal leży na południowym stoku Himalajów, w samym środku łańcucha górskiego, ok. 1120 km od najbliższego wybrzeża morskiego. Jego powierzchnia wynosi 144 tys. km2, jest 70 razy mniejszy niż Chiny i 22 razy mniejszy niż Indie. Pod względem powierzchni jest prawie równy Bangladeszowi, jednak pod względem liczby ludności ustępuje mu dziesięciokrotnie. Góry zajmują 83% powierzchni kraju, a zaledwie ok. 13% – niziny teraju. Cały kraj dzieli się na kilka wyraźnych obszarów geograficznych: nizinny teraj wzdłuż granicy z Indiami, pasmo wzgórz Siwalik, pasmo gór Mahabharat, rejon dolin środkowego Nepalu, himalajskie przedgórze, wysokie Himalaje, rejon typowo tybetańskiego płaskowyżu, znajdującego się na północ od łańcucha Himalajów.

Na południu granica miedzy Nepalem a Indiami przebiega przez teraj. Szerokość tego pasa waha się od 16 do 32 km. Są to obszary gęsto zaludnione i dobrze uprawiane. Prawie 75% dochodów Nepalu pochodzi z teraju. Uprawia się głównie trzcinę cukrową, tytoń, jutę, ziarno oleiste oraz – w mniejszych ilościach – bawełnę.

W teraju rozwinęły się również pierwsze nepalskie miasta przemysłowe – Biratnagar, Birgunj, Janakpur, Hetauda, w których skupia prawie cały przemysł: przędzalnie, przemysł drzewny, fabryki papierosów, browary.

Na północ od teraju zaczyna się pierwsze pasmo wzgórz, zwanych Siwalik, o wysokości dochodzacej do tysiąca metrów. Jest to rejon słabo zaludniony, pokryty lasami. Gleby są tu złe, nie nadające się do uprawy. Równolegle do wzgórz Siwalik biegnie pierwsze pasmo wyższych gór – Mahabharat, których przeciętna wysokość sięga 2,5 tys. m n.p.m., a poszczególne wierzchołki przekraczają nawet 3 tys. metrów. Szerokość tego pasma wynosi ok. 16 km. Góry Mahabharat, mimo słabych gleb i dużych problemów z uprawą roli, są zamieszkane i pokryte polami tarasowymi do znacznej wysokości. Pasmo Mahabharat oddzielone jest od wzgórz Siwalik szeregiem dolin (tzw. doon), które pod względem ukształtowania powierzchni i klimatu przypominają przedłużenie równiny Gangesu lub teraj. Z kolei łańcuch Mahabharat oddzielają od pasma Himalajów położone już wyżej doliny (zw. pahar), z których najbardziej znane to Dolina Kathmandu i Dolina Pokhary.

Dolina Kathmandu o powierzchni ok. 800 km2 stanowi administracyjne, kulturowe i historyczne centrum kraju. Jest to najgęściej zaludniony obszar Nepalu. Na północ od niej ciągnie się masyw Himalajów. Miejscowa ludność jest pochodzenia tybetańskiego, zajmuje się głównie hodowlą (jaki i dżopce, tj. skrzyżowanie jaka i krowy) oraz częściowo uprawą roli. Jeszcze dalej na północ znajduje się dziesięć szerokich dolin, tzw. wewnętrznych Himalajów. Wysokość, na jakiej leżą, waha się od 2800 do 6500 m n.p.m. i obszar ten pod względem geograficznym w dużym stopniu przypomina Tybet, od którego oddziela go pasmo gór tybetańskiego pogranicza o przeciętnej wysokości 6–7 tys. m n.p.m. Góry tworzą dział wodny między Gangesem i Tsangpo (Brahmaputrą), stanowiąc naturalną granicę Nepalu.

Obszar Nepalu pocięty jest setkami różnej wielkości rzek i strumieni, wypływających z biegnących równoleżnikowo pasm górskich. Prawie wszystkie wpadają do którejś z większych rzek, a te – po przebiciu się przez kolejne pasma gór – wylewają się na nizinę indyjską. W Nepalu istnieją trzy duże systemy rzeczne, zbierające większość wspomnianych wód: na zachodzie – rzeka Karnali (lub Gogra), rzeka Gandak (zwana również Narayani) w centrum kraju oraz rzeka Sapt Kosi na wschodzie. Pomiędzy tymi wielkimi systemami rzecznymi znajdują się mniejsze rzeki, np. Kali – na dalekim zachodzie, Rapti – między Karnali i Gandak oraz Bagmati – święta rzeka, między Gandak i Sapt Kosi. Poza wspomnianymi rzekami w Nepalu występuje tysiące strumieni płynących we wszystkich prawie kierunkach, tworzących skomplikowany i pogmatwany system małych i większych dolin. Niektóre z rzek istnieją tylko w porze monsunu, a z nadejściem zimy wysychają.

Nepal ma klimat wielce zróżnicowany w zależności od położenia geograficznego. Obszary południowe, przede wszystkim teraj i wzgórza Siwalik, nie różnią się specjalnie od sąsiednich obszarów indyjskich, charakteryzując się klimatem gorącym i wilgotnym. Z drugiej strony, w wysokich Himalajach, lata są stosunkowo chłodne, a zimy śnieżne i bardzo mroźne. Na obszarze państwa obserwujemy więc wszystkie możliwe stopnie pośrednie opadów i temperatur spomiędzy tych dwóch ekstremów. Cały Nepal znajduje się w strefie monsunowej. Największe opady występują na wschodzie, a najsłabsze na krańcach zachodnich, ale istnieją również wahania zależne od lokalnych warunków topograficznych. Opady w rejonie Pokhary wynoszą 3500 mm rocznie, a 50 km na północ od niej, w Jomoson, już tylko 275 mm. Dolina Kathmandu (wys. 1370 m n.p.m.) ma klimat dość umiarkowany. Średnia temperatura stycznia wynosi 10°C, a lipca 25°C. Najniższa zanotowana w ciagu ostatnich trzydziestu lat temperatura Doliny Kathmandu wynosiła –3,8°C, a najwyższa 37°C.

Ludność Nepalu reprezentuje w zasadzie dwie rasy: indoaryjską i mongoloidalną. Na północy kraju przeważają plemiona mongoloidalne pochodzenia tybetańskiego, określane ogólnym terminem bhote. Na południu są to z reguły potomkowie emigrantów z północnych stanów Indii, bądź emigranci, a centrum kraju zamieszkują ludy należące do każdej z tych grup, bądź wymieszane ze sobą (np. Newarowie w Dolinie Kathmandu). Nepal zamieszkuje szereg plemion, spośród których najbardziej znani są Newarowie, Szerpowie, Magarowie, Rai, Limbu, Tamangowi, Gurungowie i inni. Istnieją ponadto, choć nieliczne, grupy ludności, która zamieszkiwała obecny obszar Nepalu od czasów najdawniejszych1.

Dominującą religią Nepalu jest hinduizm, na drugim miejscu znajduje się buddyzm (w odmianie mahajany), na trzecim zaś islam. W górskich, słabo dostępnych rejonach kraju zachowały się wpływy szamanizmu i przedbuddyjskiej religii bon, rozpowszechnianej niegdyś w Tybecie.

Obliczenia dokonane przez badacza francuskiego M. Gaborieau wykazują, że najbardziej dynamicznym wzrostem charakteryzuje się ludność wyznająca islam. W latach 1953–1961 ogólny procentowy wzrost ludności wyniósł 9,7%, podczas gdy ludności muzułmańskiej aż 34%2, co związane jest z dużą jej imigracją z Indii.

Hindusi nepalscy, czyli przytłaczająca większość społeczeństwa, nie stanowią jednak grupy bardzo ortodoksyjnej i hermetycznie zamkniętej w ramach poszczególnych kast. Większość hindusów nepalskich można zaliczyć do osób pragmatycznych, nie kładących nadmiernego nacisku na religijne zwyczaje i kastowe odrębności. Dor Bahadur Bista uważa, że klasycznej definicji społeczeństwa hinduskiego nie da się zastosować do społeczeństwa nepalskiego pojmowanego szeroko, bowiem wykazywało ono zawsze liczne odchylenia od hinduskiego wzorca zachowania skodyfikowanego w manusmryti, tj. prawach Manu. Niewiele osób trzyma się ściśle zawodu determinowanego przez kastę, do której należą3. Plemiennym, raczej egalitarnym społecznościom górskim system kastowy został narzucony w wyniku reform, przez pochodzącą z Indii elitę władzy (m. in. przez Jayasthiti Mallę w XIV w.). W trakcie tego procesu podziałem kastowym została objęta nie tylko społeczność hindusów, lecz również buddystów i muzułmanów, co stanowi dziś cechę odróżniającą je od wyznawców Buddy i Mahometa w innych krajach.

Odgórnie narzucony system kastowy nie zdołał jednak dotychczas zapuścić głębokich korzeni. W wielu wioskach nepalskich wspólny udział w obrzędach religijnych, świętach, uroczystościach rodzinnych przedstawicieli różnych kast, osób bezkastowych, a także muzułmanów nie należy do rzadkości4.

Szerokie rozprzestrzenianie systemu kastowego w Nepalu utrudniał szereg czynników. Przede wszystkim ludność indoaryjska, która przyniosła ze sobą instytucję kast, stanowiąc warstwę rządzącą w niektórych rejonach Nepalu nie była dość liczna, by miejscową ludność plemienną zepchnąć w szeregi bezkastowych. Przeciwnie, realizując proces sanskrytyzacji, dążyła do włączenia części ludności miejscowej w ramy kast. Ponadto, na drodze do rozprzestrzeniania się tego systemu stały czynniki geograficzne. Ludność Nepalu była (i w dużym stopniu jest do dzisiaj) rozbita na drobne autarkiczne jednostki, żyjące w ramach gospodarki naturalnej. Ich mieszkańcy zależni są od siebie w zbyt dużym stopniu, by mogli pozwolić sobie na luksus praktykowania hermetycznego systemu kastowego, który społeczeństwo dzieli raczej niż łączy. Stąd też Nepal, będąc królestwem hinduskim, nie ma wielu podstawowych charakteryzujących go elementów. Szczególnie wydarzenia ostatnich dwudziestu lat, m.in. wprowadzenie nowego kodeksu cywilnego, równającego wszystkie kasty w obliczu prawa oraz wprowadzenie powszechnego prawa wyborczego, w którym partycypują również bezkastowi, stanowi czynnik osłabiający kohezywność i tak niezbyt spoistego systemu kastowego Nepalu5. Badania A.P. Caplan w zachodnim Nepalu dowodzą, że rzeczywiście proces taki zachodzi, że przedstawiciele kast wyższych (głównie bramińskiej) zdają sobie z tego sprawę i podejmują kroki w celu umocnienia swojej odrębności, przynajmniej na płaszczyźnie religijno-rytualnej.

Wielusetletnie wpływy Indii i Tybetu wytworzyły w Nepalu specyficzny rodzaj synkretyzmu kulturowego i religijnego. Obie główne grupy religijne – hindusi i buddyści – współżyją ze sobą harmonijnie, ponieważ: „obie społeczności odeszły w dużym stopniu od swoich początkowych purytańskich koncepcji i zaakceptowały się nawzajem w procesie swojego rozwoju historycznego”6. Takiego samego zdania jest prof. Tucci, gdy pisze: „Widzimy, że w każdym hindusie zostało wiele z lamaisty dawnych lat, lamaista ze swej strony ma w sobie niemało hinduizmu, religie te nie eliminują się wzajemnie, przeciwnie, egzystują w pełnej harmonii”7.

W Nepalu mówi się 36 różnymi dialektami, w tym 24 należą do grupy tybetańsko-birmańskiej. Dominuje urzędowy język nepali, którego używa 52% ludności, następnie maithili – 11,5%, newari – 4%, ewadhi – 2,7%, magar – 2,5%, rai kirami – 2%, gurung – 1,5%, limbu – 1,5%, bhote sherpa – 0,7%, rajransi – 0,5% i szereg języków o mniejszym zasięgu.

Historia Nepalu od XIV do połowy XX wieku

W pojęciu historycznym, terminem „Nepal” określano jedynie Dolinę Kathmandu. Aż do XVIII wieku Nepal nie istniał jako jedność polityczna gospodarcza i społeczna. Obszar dzisiejszego królestwa Nepalu podzielony był na szereg królestw, które czasem łączyły się w większe jednostki polityczne, a czasem rozpadały na mniejsze, w zależności od siły władzy centralnej, która potrafiła je zjednoczyć.

Topografia, podziały pojęzykowe i plemienne utrudniały powstanie jednorodnych tworów państwowych, sprzyjając raczej ich rozdrobnieniu. Geografia chroniła ludność Nepalu przed najazdami z zewnątrz, izolując ją od wpływów potężnych sąsiadów z południa bądź północy, jednocześnie opóźniając jednak proces integracji politycznej. Trudno jest dzisiaj dokładnie ustalić, jak silne było poczucie tożsamości łączące poszczególne, izolowane w dużym stopniu od siebie, twory państwowe i plemienne. Prawdopodobnie było ono dostatecznie silne, lub poczucie własnej odrębności w ramach małych struktur państwowych dostatecznie słabe, by proces scalania ziem nepalskich mógł dokonać się w stosunkowo krótkim czasie około czterdziestu lat.

W początku XIII wieku władzę w Dolinie Kathmandu objęła dynastia Malla, której przedstawiciele utrzymali się na tronie przez przeszło pięćset lat. Dolina była miejscem żyznym, gęsto zaludnionym, w którym rozwijało się rolnictwo, architektura i sztuka. W Dolinie znajdowały się trzy główne miasta: Kathmandu, które było stolicą, Bhadgaon i Patan. W czasie panowania króla Jayarajadeva, w roku 1346 sułtan Shams-ud-Din Ilays z Bengalu najechał Dolinę, niszcząc szereg miast, m.in. Patan oraz kilka najważniejszych świątyń. Po wycofaniu się muzułmańskich najeźdźców Dolina podniosła się z ruin, a nowy dynamiczny władca Jayasthiti Malla (1382–1395), najbardziej znany król tej dynastii, przeprowadził szereg reform społecznych i gospodarczych. Przede wszystkim skodyfikował całą strukturę społeczeństwa nepalskiego zgodnie z ortodoksyjnymi prawami hinduizmu. Powołany przez niego komitet pięciu mędrców przystosował tradycyjne prawa i obyczaje nepalskie do religijnych praw i przepisów hinduizmu. Dotyczyło to zwłaszcza kwestii związanych z własnością prywatną oraz dysponowaniem, pomiarami i podziałem ziem. Przede wszystkim jednak, zgodnie z nakazami kastowymi, dokonano rygorystycznego podziału społeczeństwa na 64 kasty, w zależności od profesji, urodzenia i innych względów8. Jayasthiti Malla, rządząc silną ręką, zdołał podporządkować sobie wojujących możnowładców. Kiedy zmarł w 1395 roku, względnie jednolite królestwo powróciło jednak do systemu poprzedniego. Kilkadziesiąt lat niezbyt efektywnej, sprawowanej kolegialnie władzy jego następców doprowadziło do administracyjnego chaosu. Gubernatorzy takich okręgów jak Banepa, Patan, Phirping czy Nuwakot rozpoczęli uniezależniać się coraz bardziej od władzy centralnej. Dopiero królowi Yakshy Malli udało się zaprowadzić porządek, ustabilizować sytuację polityczną i kontynuować podboje Jayasthiti Malli. Rozciągnął – jak pisze Kirkpatrick – swoje królestwo „na odległość siedmiodniowego marszu”9. Yaksha Malla panował długo, aż 53 lata. Było to półwiecze stabilności, rozwoju sztuki, architektury i literatury. Przed śmiercią podzielił królestwo między swoich trzech synów. Motywy tej decyzji nie są jasne. Być może obawiał się wojny wewnętrznej i w ten sposób chciał uratować przynajmniej część swego dzieła. W każdym razie, od tego czasu jednolite królestwo Mallów podzielone zostało na trzy mniejsze: Bhadgaon, Kathmandu i Patan. Państwa te, leżące zaledwie kilkanaście kilometrów jedno od drugiego, przez następne kilkaset lat znajdowały się w stanie ciągłej niezgody, często wojny. Kres takiemu stanowi rzeczy położył dopiero król Gorkha10, Prithvinarayan Shah, podbijając je w 1768 roku.

Na zachód od Doliny Kathmandu, w głębokich dolinach i na stokach wzgórz po południowej stronie Himalajów, istniały 22 małe państwa, które w rejonie Karnali określano wspólnym mianem Baisi. W rejonie Gandaki z kolei, 24 państwa składały się na tzw. Chaubisi. Ponadto istniało jeszcze kilkadziesiąt różnych mniejszych tworów państwowych. W sumie liczba królestw znajdujących się na terenia dzisiejszego Nepalu sięgała co najmniej siedemdziesięciu ośmiu. Grupy te nie tworzyły bynajmniej zwartych tworów państwowych, wręcz przeciwnie, prawie ciągle pozostawały ze sobą w stanie wojny. Podobnie ich granice były płynne i można je dziś ustalić jedynie w dużym przybliżeniu.

Królestwo Gorkha należało do państw Chaubisi. Tradycja i kroniki nepalskie wywodzą panującą obecnie królewska rodzinę Nepalu od bohaterskich obrońców miasta Chitor w Indiach, którzy po stoczeniu szeregu wojen z najeźdźcami muzułmańskimi musieli wycofać się z pustynnego Radżastanu w górzyste okolice dzisiejszego Nepalu, gdzie stworzyli swoje królestwa, asymilując część miejscowej ludności. Do czasu objęcia władzy przez Rama Shaha, rozwój Gorkha nie wyróżniał się niczym specjalnym spośród pozostałych państw Chaubisi. Ram Shah przeprowadził szereg reform, które wysunęły Gorkha na czoło królestw Chaubisi. Ujednolicił miary i wagi, zreformował administrację, wprowadzając scentralizowany podział kraju, ustanowił maksymalne oprocentowanie pożyczek. W celu rozwinięcia handlu sprowadził kupców z królestwa Patanu. Zwalniał od podatków osoby, które brały pod uprawę nowe ziemie. Jego reformy wzorowane były na podobnych, przeprowadzonych wcześniej przez Jayasthiti Mallę w Kathmandu.

Początkowe próby podboju Doliny datują się z okresu pierwszej dekady XVIII wieku Narabhupal Shah, ojciec Prithvinarayana, zamierzał zająć Dolinę, której bogactwa kusiły go już od momentu wstąpienia na tron w 1716 roku. Wstępnym krokiem na tej drodze było oblężenie twierdzy Nuwakot stanowiącej klucz do Doliny, a pozostającej pod władzą króla Kathmandu, Jayaprakasha Malli. W 1737 roku wojsko Gurkhów dowodzone przez Jayanta Ranę i Maheshwara Panta zaatakowały Nuwakot, jednakże bez powodzenia. Narabhupal Shah nie podjął już ponownej próby.

W 1742 roku na tron Gorkha wstąpił Prithvinarayan Shah, zwany dziś słusznie „ojcem współczesnego Nepalu”. Prithvinarayan Shah, podobnie jak jego ojciec, nosił się z zamiarem podbicia Doliny. Podbój ten rozpoczął 26 września 1744 roku zdobyciem twierdzy Nuwakot, co przerwało linie komunikacyjne łączące Dolinę z Tybetem przez przełęcz Kerong. W listopadzie 1745 roku padła druga forteca, Naldum, która broniła szlaku wiodącego do Tybetu przez przełęcz Kuti. W ten sposób rozpoczęła się realizacja pierwszego etapu długiego, trwającego aż 26 lat planu, którego efektem stała się aneksja całej Doliny Kathmandu. Dolina Kathmandu była żyzną, bogatą okolicą, a dzięki rozwiniętym kontaktom handlowym z Tybetem i Indiami, Mallowie dysponowali środkami o wiele przekraczającymi te, które znajdowały się w posiadaniu Gurkhów.

Historię podboju Doliny Kathmandu przez Gurkhów można podzielić na trzy główne fazy (wg Ludwiga Stillera). 

Faza pierwsza, obejmująca lata 1744–1754, polegała na odcięciu Doliny od handlu z Tybetem, co oprócz zmniejszenia dochodów króla Malla miało umożliwić Gurkhom przejęcie dochodowego handlu złotem i srebrem pochodzącym z Tybetu. 

Faza druga, obejmująca lata 1754–1764, polegała na odcięciu Doliny od kontaktów z Indiami i uniemożliwiła zorganizowanie jakiejkolwiek aktywnej pomocy materialnej bądź wojskowej z nizin indyjskich, zmuszając jej obrońców korzystania wyłącznie z zasobów samej Doliny.

Faza trzecia, przypadająca na lata 1764–1769, była już tylko zwieńczeniem kampanii. Oddziały Gurkhów zdobyły miasta Doliny jedno po drugim11.

W końcowym etapie wojny do akcji wojskowej po stronie Mallów wkroczył niewielki oddział brytyjski dowodzony przez kpt. Kinlocha. Kompania Wschodnioindyjska, w której służył Kinloch, zainteresowana była utrzymaniem i ewentualnym poszerzeniem kontaktów handlowych z Mallami12. Oprócz towarów wyprodukowanych w Indiach, Kompania sprzedawała również wyroby brytyjskie. Najważniejszymi produktami eksportowanymi do Nepalu było angielskie i indyjskie płótno, przędza, cukier, sól, koce, tytoń, przyprawy. Nepal natomiast eksportował sztabki złota, złoty piasek, zboże, ghee (tj. topione masło), skóry, miedź, owce, wyroby z brązu. Poważne znaczenie dla Brytyjczyków miało nepalskie drewno, a w szczególności jodła rosnąca w teraju, która nadawała się na maszty okrętów13. Anglicy byli również przekonani, że w Nepalu występują pokłady złota. Dopiero płk William Kirkpatrick podczas swojej misji do Nepalu stwierdził, że w kraju tym złota nie ma. Toteż celem polityki brytyjskiej wobec Nepalu było zachowanie gospodarczych kontaktów z Doliną Kathmandu i dopomożenie Mallom w obronie ich niezależności politycznej. Kiedy zatem król Kathmandu, Jayaprakash Malla zwrócił się przez swoich wysłanników do Kompanii Wschodnioindyjskiej z prośbą o pomoc, Brytyjczycy postanowili jej udzielić14. 

Dowodzona przez kpt. Kinlocha ekspedycja przeciwko Gurkhom wyruszyła w porze deszczowej 1767 roku. Sposób, w jaki Kinloch przygotował się do wyprawy i w jaki ją prowadził, świadczy o całkowitym niemal braku wyobraźni, znajomości terenu i przeciwnika. Już samo wyruszenie w porze monsunu było poważnym błędem. Nic też dziwnego, że największe straty jego liczący 2400 żołnierzy oddział poniósł właśnie podczas przekraczania malarycznego teraju. Prithvinarayan Shah natomiast wykorzystał wszystkie walory, jakie stwarzał teren. Kiedy wreszcie uderzył na wymęczonych, niedożywionych i w większości chorych żołnierzy Kompanii, walka była krótka, a straty Kinlocha poważne. Ekspedycja zakończyła się kompletną klęską15. W drodze powrotnej Kinloch zdołał jednak zagarnąć część terytorium nepalskiego, co stało się później jednym z powodów narastających sporów granicznych między obydwoma krajami. 

Porażka ekspedycji Kinlocha umocniła pozycję Gurkhów, którzy wkrótce potem stali się panami całej Doliny. Po umocnieniu się na tronie w Kathmandu, dokąd Gurkhowie przenieśli swoją stolicę, Prithvinarayan Shah uderzył na zachód, w kierunku królestw Chaubisi. Nie chodziło mu jednak jeszcze wtedy o podbój tych państewek, lecz o złamanie ich siły wojskowej, by zapewnić sobie spokój na zachodzie podczas planowanego podboju żyznej i bogatej okolicy Bijayapur i Chaudandi we wschodnim teraju. Wyprawa zakończyła się tylko częściowym powodzeniem, co nie przeszkodziło Gurkhom w rozpoczęciu w roku 1772 ekspansji na wschód. W 1773 roku padło Chaudandi, a rok później Bijayapur. W ciągu kilku następnych miesięcy cały rejon wschodnich wzgórz aż do granicy z Sikkimem wszedł w posiadanie Gurkhów.

W styczniu 1775 roku, po śmierci Prithvinarayana Shaha, na tron w Kathmandu wstąpił Pratap Singh Shah. Udało mu się skonsolidować posiadłości Gurkhów na wschodzie, szczególnie po klęsce, jaką w 1776 roku zadali radży Sikkimu w bitwie pod Chainpur. Po śmierci Pratap Singh Shaha rozpoczął się okres regencji, jednakże ekspansja Gurkhów nie ustawała – w tym okresie zostały zdobyte ostatecznie królestwa Chaubisi.

W 1785 roku, po śmierci regentki Rajendry Laxmi, władzę objął syn Prithvinarayana Shaha, Bahadur Shah. Dziesięć lat jego panowania, jak pisze Stiller, stanowiło złoty okres unifikacji Nepalu. Od tego czasu Nepal przestał być mało znaczącym państewkiem, stając się poważną siłą na subkontynencie indyjskim. W niecałą dekadę Bahadur Shah podbił nie tylko zachodnie ziemie Nepalu, lecz również rejon Kumaonu, będąc jednocześnie zmuszony do obrony kraju przed chińską inwazją.

W latach 1794–1804 wydarzenia wewnętrzne na dworze w Kathmandu zahamowały ekspansję terytorialną Nepalu. Dopiero w 1804 roku Amar Singh Thapa, jeden z najzdolniejszych generałów na dworze nepalskim, podjął przerwane dzieło swoich poprzedników, atakując i zajmując Garhwal. Plany podboju Kaszmiru nie zostały zrealizowane po czteroletnim, nieudanym oblężeniu fortu Kangra. W 1809 roku posiadłości królestwa Nepalu rozciągały się od rzeki Sutlej na zachodzie do rzeki Tista na wschodzie, granicząc z poważnie okrojonym Sikkiem, któremu Gurkhowie odebrali zachodnie posiadłości.

W końcu XVIII wieku najpoważniejszym zagrożeniem dla Nepalu była wojna, którą stoczył z chińskim korpusem ekspedycyjnym, a która zaczęła się od starć nepalsko-tybetańskich. Przyczyną były przede wszystkim kwestie sporne związane z tradycyjnym biciem przez Nepal monet przeznaczonych dla Tybetu. Ponadto Nepalczycy, znajdując się w fazie gwałtownej ekspansji terytorialnej we wszystkich kierunkach, spoglądali z zainteresowaniem na bogate, a słabo bronione klasztory tybetańskie. Wojna wybuchła w 1788 roku, oddziały tybetańskie szybko pobito, a Tybet zmuszono do płacenia rocznej daniny w wysokości 50 tys. rupii. W 1791 roku Tybet zaprzestał płacenia daniny i Nepalczycy znów zaatakowali. Zajęli przełęcz Kuti i złupili bogaty klasztor w Digarchy. Na prośbę dalajlamy cesarz Chin wysłał przeciw nim 10-tysięczną armię. W czerwcu 1792 roku, w miejscowości Rasuwa, wojska chińskie przekroczyły granicę Nepalu i posuwały się powoli na południe wzdłuż wąwozu rzeki Trisuli, nie mogąc ze względu na teren wykorzystać w pełni swojej przewagi liczebnej. Do decydującej bitwy tej wojny doszło ostatecznie pod Dhaibang, nad brzegiem rzeki Betrawati. Gurkhowie z powodzeniem obronili swoje pozycje, a obie strony doszły ostatecznie do porozumienia i 30 września 1792 roku zawarto pokój. Porozumienie przewidywało m.in., że Chiny przyjdą Nepalowi z pomocą w razie napaści nań innego państwa, a Nepal co pięć lat będzie wysyłał do Pekinu misję „z prezentami”16.

W tym samym czasie rząd nepalski zdecydował się na zawarcie traktatu handlowego z Kompanią Wschodnioindyjską. Został on podpisany 1 marca 1792 roku, kiedy wojska chińskie koncentrowały się u granicy Nepalu. Ze strony nepalskiej było to głównie pociągnięcie taktyczne, mające na celu zyskanie przychylności Brytyjczyków w nadchodzącej wojnie z Chinami, a przynajmniej zapewnienia sobie ich neutralności. W okresie późniejszym Nepalczycy konsekwentnie nie realizowali postanowień traktatu, izolując się od wpływów brytyjskich17. 

Po kilku latach chaosu politycznego, do którego doszło w Nepalu w wyniku walki o władzę kilku frakcji politycznych, ostatecznie zdołała ją uchwycić frakcja Thapa, po wyeliminowaniu swoich wrogów, rodziny Pande. W ten sposób, od 1804 do 1836 roku premierem Nepalu był Bhim Sen Thapa. Był on pierwszym na długiej liście premierów, którzy niemal bez przerwy, aż do 1950 roku, sprawowali władzę w Nepalu. Od początku XIX wieku rola króla przez cały czas zmniejszała się, rola premiera natomiast rosła. Sprzyjał temu w okresie początkowym fakt, że królowie umierali młodo, a zatem wyjątkowa rola przypadała regentkom i mianowanym przez nie premierom, którzy na ogół byli królewskimi faworytami. W okresie rządów rodziny Rana (1846–1950), król stał się już tylko figurantem politycznym, pomimo że czczono go jako wcielenie boga Wisznu. 

Przedstawiciele rodu Thapa obsadzili wszystkie najważniejsze stanowiska w armii i administracji. Konkurenci byli najczęściej szybko i skutecznie eliminowani. Nie ulega wątpliwości, że Bhim Sen Thapa był chyba najwybitniejszym politykiem, jakiego wydał Nepal w całym XIX i znacznej części XX wieku. Przez 32 lata sprawowania władzy, w epoce kiedy jedno państwo indyjskie po drugim trafiało w skład imperium brytyjskiego, potrafił utrzymać niezależność Nepalu. Najpoważniejszy dla Nepalu kryzys przypadł na lata 1814–1816, kiedy toczył wojnę z wojskami Kompanii Wschodnioindyjskiej.

W pierwszej dekadzie XIX wieku Nepal osiągnął apogeum swojej siły wojskowej. Dalsza ekspansja na zachód, wschód i północ została jednak zatrzymana przez Sikhów, Sikkim i wojska chińsko-tybetańskie. W tej sytuacji jedynym możliwym do podbicia terytorium były niziny teraju, ogromnie ważne dla Nepalu z gospodarczego punktu widzenia. Żyzne ziemie teraju zapewniały bowiem obfite plony i były nadawane żołnierzom zawodowej armii nepalskiej.

Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, że państwo Gurkhów było ekspansywnym królestwem, traktującym wojnę jako sposób zyskiwania ziemi, a więc pomnażania bogactwa. Nic więc dziwnego, że na przestrzeni dziejów uformował się organiczny związek elity władzy z ziemią, uzyskując wyraźny, trwały kształt już na początku XIX wieku. Każde naruszenie tej zależności groziło poważnymi konsekwencjami dla stabilności nepalskiego systemu władzy. 

Podbój teraju okazał się przedsięwzięciem bardzo niebezpiecznym, doprowadził bowiem do bezpośrednich starć zarówno z wojskami Kompanii Wschodnioindyjskiej, jak i z oddziałami popieranych przez Kompanię lub też korzystających z jej protekcji lokalnych możnowładców.

Istotną przyczyną wybuchu wojny z Kompanią Wschodnioindyjską była fundamentalna sprzeczność interesów politycznych i gospodarczych Nepalu i Kompanii, przy całkowitej niemożności, bądź braku umiejętności pójścia na ustępstwa i zawarcia kopromisu18. Wojna została oficjalnie wypowiedziana przez stronę brytyjską 1 listopada 1814 roku. Początkowy jej przebieg nie był pomyślny dla wojsk Kompanii. Gurkhowie zdołali utrzymać większość swoich pozycji zadając Brytyjczykom poważne straty. Dopiero objęcie dowództwa nad kluczowym odcinkiem przez gen. Davida Ochterlony’ego doprowadziło do szybkiego zakończenia wojny. W 1815 roku w miejscowości Sagauli zawarto traktat między Kompanią i Nepalem, ostatecznie ratyfikowany przez rząd nepalski rok później.

Traktat w Sagauli kończył epokę ekspansji i podboju w dziejach Nepalu. Władze nepalskie uświadomiły sobie, że Kompania jest zbyt silnym przeciwnikiem. W strategii polityki zagranicznej Nepalu nastąpiło przesunięcie z polityki ekspansywnej do defensywnej, której głównym celem stało się zachowanie niezależności kraju stojącego w obliczu agresywnego imperializmu brytyjskiego. W wyniku wojny Nepal stracił nie tylko kilka okręgów na południu, ale prawie jedną trzecią swojego terytorium, tj. Kumaon, Garhwal i część wschodnią na granicy z Sikkimem. W przypadku konfliktu z Sikkimem rząd nepalski został zobligowany do poddania się mediacji brytyjskiej, jak również do przyjęcia do Kathmandu rezydenta Kompanii, przed czym Nepalczycy mocno się wzbraniali, sądząc, że spowoduje wyłom w ich polityce izolacjonizmu. Art. 7 traktatu zakazywał Nepalowi zatrudniania w swojej służbie poddanych brytyjskich, bądź poddanych innego europejskiego czy amerykańskiego państwa bez zgody rządu brytyjskiego19. Traktat stał się na okres stu lat (do 1923 roku) podstawą, na której opierały się stosunki między obydwoma krajami.

Aż do początku lat trzydziestych XIX wieku władza, którą sprawował Bhim Sen Thapa była całkowita i niepodważalna. Jednakże zmonopolizowanie wszystkich urzędów, stanowisk i zaszczytów przez jedną rodzinę wywołało niezadowolenie innych możnowładców. Dodatkowym powodem tego niezadowolenia stał się król, który osiągnął pełnoletność i zamierzał sam objąć władzę. W 1832 roku królowa Tripura Sundari Devi zmarła. Pozbawiło to Bhim Sen Thapę najsilniejszej podpory w pałacu. Wraz z osłabieniem jego pozycji pojawiło się szereg stronnictw politycznych, opartych na więzach rodzinnych i kastowych, które rozpoczęły ostrą walkę o władzę. Toczyła się ona aż do 1846 roku. Rozgrywki polityczne przebiegały w napiętej atmosferze: każda z frakcji starała się zdobyć poparcie armii, zbrojono się zatem i powiększano wciąż ilość wojska20. Brytyjczycy zaczynali coraz poważniej obawiać się, że trudności wewnętrzne mogą spowodować wybuch antybrytyjskich emocji i nową wojnę. Sytuacja zaostrzyła się szczególnie w trakcie brytyjskich niepowodzeń podczas wojny w Afganistanie.

Zmianę sytuacji przyniósł dopiero rok 1846. We wrześniu tego roku premier Gagan Singh został zastrzelony przez nieznanego zamachowca. Królowa, której faworytem był Gagan Singh, zażądała, by wszystkie najznakomitsze osoby w stolicy zebrały się na dziedzińcu pałacowym dla przeprowadzenia śledztwa i ustalenia sprawcy bądź inspiratorów zamachu. Wśród zebranych możnowładców doszło do sprzeczki zakończonej ogólną masakrą, kiedy Jung Bahadur Rana wprowadził na dziedziniec swoje oddziały i rozkazał otworzyć ogień. Zginęło kilkudziesięciu najważniejszych przywódców elity nepalskiej. Masakra 1846 roku zapoczątkowała w historii Nepalu 104 lata nieprzerwanych, autokratycznych rządów rodziny Rana.

W 1846 roku król Rajendra Bikram Shah wraz z królową i jej synem zostali zmuszeni przez Junga Bahadura do opuszczenia Nepalu i udania się na pielgrzymkę do Benaresu, a na tronie osadzony został następca tronu, książę Surendra Bikram Shah (1847–1881). Wygnany monarcha próbował walczyć, lecz oddziały, z którymi przekroczył granicę zostały pokonane, a on sam spędził resztę życia na honorowym wygnaniu w Bhadgaonie. Wpływy i władza Jung Bahadura nieprzerwanie rosły. Ostatecznie, w roku 1856 król Surendra Bikram Shah wydał dokument, w którym nadawał rodzinie Rana prawo dziedziczenia urzędu mukhtiyara, tj. premiera oraz podniósł go do rangi suwerennego władcy (maharadży) okręgu Kasaki i Lamjung, tj. rodzinnych ziem, z których wywodził się ród Shah. Jung Bahadur uzyskał również dzięki temu dokumentowi formalne prawo kontrolowania króla oraz całkowitą zwierzchność nad wojskiem. Otrzymał też prawo wydawania wyroków śmierci i prawo łaski nie tylko w Kasaki i Lamjung, lecz w całym Nepalu. Sprowadzono w ten sposób króla do roli figuranta. Pozycja rodziny Rana została zinstytucjonalizowana, co odróżniało ją od wcześniejszych reżymów rodzin Thapa czy Pande. Jung Bahadur ustanowił zasady sukcesji urzędu premiera. Prawo to stanowiło, że po śmierci premiera najstarszy członek rodziny płci męskiej obejmował stanowisko premiera, natomiast pozostali członkowie rodziny, po dojściu do pełnoletności otrzymywali kluczowe pozycje w wojsku i administracji. W tym ostatnim wypadku decydował nie tylko wiek, lecz również stopień pokrewieństwa. Wszyscy, którzy znajdowali się na liście sukcesyjnej otrzymywali automatycznie stopień podpułkownika. Ustawa przewidywała także, że osoby nie będące członkami rodziny Rana nie mogły liczyć na wyższy stopień wojskowy niż pułkownik i średni szczebel urzędniczy w administracji.

Kamieniem węgielnym zagranicznej polityki Jung Bahadura było utrzymanie przyjaznych stosunków z Brytyjczykami. Nie znaczy to, że zrezygnował polityki izolacjonizmu. Wprost przeciwnie, trzymał się jej z dużą konsekwencją. Przyjaźni wobec Brytyjczyków dawał wyraz wszędzie, ale poza Nepalem. Jego przekonanie o słuszności takiej linii umocniło się szczególnie po wizycie w Wielkiej Brytanii w 1850 roku, kiedy na własne oczy przekonał się o potędze Imperium, pozbywając się wątpliwości co do wyniku ewentualnej wojny21. Podróż ta była ważna również z dwóch innych powodów. Po pierwsze, stworzyła w Nepalu wrażenie, że Jung Bahadur cieszy się szczególnym poparciem Anglików, co wzmocniło jego pozycję polityczną, a po drugie, doprowadziło do szeregu postępowych reform. Jung Bahadur całkowicie zakazał m.in. praktyki okaleczania przestępców oraz zniósł karę śmierci, z wyjątkiem kary za morderstwo.

Wykorzystując zaangażowanie Brytyjczyków w wojnie krymskiej i kłopoty Chin związane z powstaniem tajpingów, Nepal zaatakował Tybet. Miała to być kara za złe traktowanie obywateli nepalskich w Lhasie oraz misji wysłanej do Pekinu w 1852 roku. Wojna zakończyła się w 1856 roku traktatem, w którym rząd dalajlamy zobowiązał się m.in. do płacenia Nepalowi rocznej daniny w wysokości 10 tys. rupii. Nepal ze swej strony zobowiązał się pomóc Tybetowi, jeżeli „jakikolwiek inny radża najedzie na ich królestwo”.

W 1857 roku, kiedy w Indiach wybuchło powstanie Sipajow, Jung Bahadur zaproponował Brytyjczykom pomoc wojskową. Początkowo rząd brytyjski nie skorzystał z tej propozycji. Wkrótce jednak, po pierwszych przegranych starciach zmienił zdanie. Gurkhowie brali udział w walkach o Azamgarh, Jaunpur, Gorakhpur, Lucknow i Sagauli. Jung Bahadur osobiście dowodził oddziałami nepalskimi walczącymi w Indiach. W uznaniu zasług rząd brytyjski postanowił zwrócić Nepalowi część teraju zaanektowaną po 1816 roku.

Jung Bahadur Rana zmarł jako dożywotni premier w 1877 r. Nie powiodły się kilkakrotnie podejmowane przezeń próby usunięcia dynastii Shah i zastąpienia jej własną. Brytyjczycy nie udzielali mu w tym poparcia, Jung Bahadur nie miał również poparcia swoich braci, którzy w tym wypadku straciliby perspektywę objęcia władzy na rzecz następcy tronu, tj. syna Jung Bahadura.

Po śmierci Junga Bahadura rozpoczął się okres tzw. „władzy siedmiu braci”. Urząd premiera objął Ranodip Singh (1877–1885), najstarszy żyjący brat Jung Bahadura. Od całkowicie już bezwolnego króla otrzymał on również tytuł maharadży Kasaki i Lamajung, co było sprzeczne z poprzednim ustaleniem, w ramach którego tytuł maharadży powinien dziedziczyć po ojcu, tj. Jung Bahadurze, jego najstarszy syn. Był to pierwszy, ale nie ostatni wyłom w ustalonym prawie sukcesji. W okresie władzy Ranodipa Singha toczyła się ostra walka między synami Jung Bahadura a synami jego najmłodszego brata, Dhira Shumshere. Dhir Shumshere miał aż 17 synów, którzy obawiali się, że po śmierci Ranodip Singha i ich ojca cała władza skupi się w rękach najstarszego syna Junga Bahadura, Jagata Junga, spowinowaconego z rodziną królewską. Rozpoczęła się ostra walka frakcyjna, której nie był w stanie zapobiec nieletni król Prithvi Bir Bikram Shah.

Po śmierci Dhira Shumshere w 1884 roku i powrocie do Nepalu Jagata Junga walka rozgorzała tym ostrzej, że rozeszły się pogłoski, ze Ranodip Singh planuje abdykację na rzecz Jagata Junga. W listopadzie 1885 roku najstarszy syn Dhira Shumshere, Bir Shumshere (1885–1901), przeprowadził zamach stanu, zamordował swego wuja Ranodipa Singha i sam objął urząd mukhtiyara (premiera). Podczas zamachu zginęli Jagat Jung i Juddha Pratap, a reszta potomków Junga Bahadura schroniła się w Indiach. Bir Shumshere zmienił kolejność sukcesji, wykreślając z niej wszystkich bezpośrednich potomków Jung Bahadura oraz jego pozostałych pięciu braci. Zamach stanu zakończył władzę siedmiu braci, rozpoczynając okres władzy „siedemnastu braci”. By w symboliczny przynajmniej sposób uczcić pamięć twórcy potęgi rodu, owych siedemnastu braci przybrało sobie imiona „Shumshere Jung Bahadur Rana”. Potomkowie Jung Bahadura szereg razy próbowali odzyskać władzę, lecz bez rezultatu.

Po śmierci Bira Shumshere w 1901 roku władzę na krótko objął Dev Shumshere Jung Bahadur Rana. Był to człowiek o poglądach dość liberalnych i postępowych, rozumiejący potrzebę modernizacji kraju. W okresie jego krótkiej władzy zaczęła się ukazywać pierwsza nepalska gazeta, „Gorkhapatra”. Zorganizowano sieć szkół podstawowych, pierwszych tego typu w Nepalu. Dev Shumshere został wkrótce zmuszony przez swoich braci do ustąpienia. Rządy po nim objął Chandra Shumshere Jung Bahadur Rana (1901–1929), który podobnie jak jego poprzednicy nie traktował zbyt poważnie kolejności sukcesji ustalonej przez Jung Bahadura i podzielił rodzinę Rana na trzy grupy: A, B i C. Ponieważ nowy premier miał kilku synów zrodzonych z żony wysokiej kasty, dążył do tego, by umieścić ich w czołówce listy sukcesyjnej. Wskutek tego podstawową cechą nowego systemu stał się podział w oparciu o kryteria przynależności kastowej. Osoby zaliczane do grupy A były potomstwem Ranów, którzy mogli spożywać posiłki wraz z każdą rodziną kszatrijowską22. Ranowie B, zgodnie z ortodoksyjnymi zasadami kastowymi, byli osobami zrodzonymi zazwyczaj z drugiej żony. Można było utrzymywać z nimi stosunki towarzyskie, z wyjątkiem wspólnego spożywania gotowanego ryżu. Ranowie należący do grupy C, z którymi nie wolno było wspólnie spożywać posiłków, stanowili potomstwo kobiet i konkubin z niższych kast. Ranowie B i C nie mieli prawa zajmowania wyższych urzędów w administracji państwowej ani w wojsku.

System wprowadzony przez Chandrę Shumshere, choć niezbyt ściśle przestrzegany przez jego następców, modyfikujących go zgodnie z własnymi potrzebami, wyłonił znaczną grupę często bogatych, a zawsze niezadowolonych osób, która przestała dostrzegać interes w utrzymywaniu u władzy rodu Rana, dalsze sprawowanie władzy przez Ranów A blokowało im bowiem dostęp do urzędów i zaszczytów. Wiele z tych osób w późniejszym okresie sprzymierzyło się z rosnącą w siłę opozycją i oddało swoje środki na jej usługi.

Pierwsze przejawy opozycji wobec autokratycznych rządów ranowskich pojawiły się już na początku rządów Chandry Shumshere. W 1903 roku król Prithvi Bir Shah próbował zorganizować grupę opozycyjną w sojuszu z niektórymi niezadowolonymi Ranami. Kolejne przejawy opozycji pojawiły się w Indiach. Już w 1924 roku premier Nepalu atakowany był w wydawanych w Indiach nepalskich czasopismach, takich jak „Rana Daman”, „Pratap” czy „Gorkhali”. W 1927 roku w Dehra Dun w Indiach utworzono Ligę Gorkha, której celem było zwalczanie Ranów. Brytyjczycy jednak zbyt sobie cenili przyjaźń Ranów, najemnych żołnierzy nepalskich i ustabilizowaną sytuację polityczną w tym kraju, by w jakikolwiek sposób popierać ruch antyranowski.

W 1929 roku miejsce premiera Chandra Shumshere zajął jego brat, Bhim Shumshere Jung Bahadur Rana (1929–1932). Nowy premier zmienił kolejność sukcesji tak, by objęła ona również niektórych z jego synów, należących do grupy C. Jednakże po jego śmierci w 1932 roku, gdy do władzy doszedł Juddha Shumshere, który rządził do 1946 roku, Ranowie C zostali ponownie wyeliminowani z listy sukcesyjnej. Wówczas to niektórzy Ranowie C mający znaczne inwestycje w przemyśle indyjskim postanowili aktywnie poprzeć nepalskie ugrupowania antyrządowe.

Juddha Shumshere abdykował na rzecz swojego bratanka Padma Shumshere Jung Bahadur Rany (1946–1948). Wraz z wycofaniem się Brytyjczyków z Indii, antyranowska agitacja nasiliła się bardzo. Opozycjoniści działali w Indiach za cichą zgodą rządu tego kraju. Padma Shumshere próbował zachować władzę rodziny, dokonując pewnej, ograniczonej demokratyzacji reżymu, np. w 1948 roku ogłosił nadanie Nepalowi konstytucji. Nacisk konserwatywnych elementów zmusił go jednak do ustąpienia. Ostatnim premierem Rana był Mohan Shumshere (1948–1951), który jako szef gabinetu koalicyjnego już po demokratycznych przemianach w kraju, zakończył epokę ranowską w dziejach w Nepalu.

Rządy oligarchii ranowskiej były w historii Nepalu okresem całkowitej stagnacji gospodarczej. Charakteryzowały się udanym dążeniem do odseparowania kraju od jakichkolwiek wpływów z Zachodu i Indii. Fakt, że Nepal nigdy nie przeszedł przez okres kolonializmu dodatkowo przyczynił się do zacofania gospodarczego. Jednakże głównym powodem tego zacofania była polityka gospodarcza Ranów, a raczej brak w niej elementów pozytywnych. „Feudalni władcy (tj. Ranowie) uczynili z Nepalu kraj niezwykle zacofany gospodarczo ze względu na swoje egoistyczne interesy. […] Ze względu na całkowity brak jakiejkolwiek poważniejszej działalności gospodarczej dochody w tym okresie pochodziły z dwóch głównych źródeł: ceł i podatków ziemskich. Ponieważ sami Ranowie byli wielkimi posiadaczami ziemskimi, podatki utrzymywano na poziomie minimalnym. Ocenia się, że premier z rodu Rana przejmował ok. 25–30% całych dochodów pieniężnych kraju. W okresie ich panowania rozwój rolnictwa i przemysłu był minimalny, a handel wewnętrzny cierpiał poważnie ze względu na krótkowzroczną politykę w dziedzinie tworzenia podstawowej infrastruktury dla rozwoju gospodarczego”23.

Kluczowym elementem w polityce Ranów był ich stosunek do Brytyjczyków. Na każdym kroku, podkreślając swoją przyjaźń, starali się jednocześnie nie dopuścić do pojawienia się jakichkolwiek poważniejszych wpływów brytyjskich w Nepalu, a Anglicy mieli nawet poważne trudności z otrzymaniem prawa wjazdu do tego kraju24. Jung Bahadur szereg razy powtarzał, że nie bacząc na ogromną przewagę brytyjską Nepal będzie się bronić, jeżeli zostanie zaatakowany. Brytyjczycy jednak nie zamierzali atakować Nepalu, woleli zachować go jako przyjazny, buforowy kraj, tworzący wewnętrzną linię obrony imperium brytyjskiego. 

Poza tym, Anglikom zależało na utrzymaniu możliwości rekrutacji Gurkhów do swojej armii w Indiach, na co Ranowie zezwalali. „Wypożyczali” nawet Wielkiej Brytanii swoje oddziały wojskowe podczas obydwu wojen światowych. 

Jednakże, pomimo całego pragmatyzmu, niewątpliwym błędem polityki Ranów było zbytnie opieranie się na przyjaźni z Brytyjczykami. Od 1947 roku, kiedy Anglicy opuścili Indie, dni oligarchii ranowskiej były policzone.