Z jak zombi ebook

Ty­tuł ory­gi­nału fran­cu­skiego Z comme zom­bie

Z comme zom­bie © Edi­tions P.O.L, 2022

Co­py­ri­ght © No­wela, Po­znań 2023

Co­py­ri­ght © for the trans­la­tion by Pa­weł Ła­piń­ski

Re­dak­cja Emi­lia Zwo­niar­ska

Opra­co­wa­nie gra­ficzne i skład Do­brawa Brze­ziń­ska-Za­radna

ISBN 978-83-67936-01-9

Wy­daw­nic­two Nowe

No­wela sp. z o. o.

ul. Żmi­grodzka 41/49

60-171 Po­znań

www.wy­daw­nic­two­nowe.pl

re­dak­cja@wy­daw­nic­two­nowe.pl

Dział han­dlowy (+48 61) 847 40 40

za­mo­wie­nia@no­wela.pl

Z jak zombi

Postaci zombi, które opi­sa­łem w tej książce, choć wy­dają się do­tknięte sza­leń­stwem, są cał­ko­wi­cie praw­dziwe. Ni­czego nie wy­ol­brzy­mi­łem, za to wiele po­mi­ną­łem. Oczy­wi­ście, jak głosi mą­drość z dwor­co­wego baru, „nie wszy­scy Ro­sja­nie są tacy”. Ja rów­nież chęt­nie się pod tym pod­pi­szę. Nie­mniej jed­nak to wła­śnie mu­ta­cja Ro­sji w tok­syczny Zom­bi­land umoż­li­wiła roz­po­czę­cie wojny. Te­raz mo­żemy tylko zro­zu­mieć me­cha­nizm tego obłędu czy cho­ciaż zbli­żyć się do jego zro­zu­mie­nia, żeby na­uczyć się mu za­po­bie­gać, a w ra­zie po­trzeby le­czyć do­tknięte nimjed­nostki.

Kilka słów (o) zombi

Wbrew temu, co można by są­dzić, więk­szość zombi to do­brzy lu­dzie. Ko­chają swo­ich bli­skich tak samo jak my. Nie­któ­rzy udzie­lają się w ini­cja­ty­wach do­bro­czyn­nych, inni dzia­łają na polu kul­tury. Pewna ko­bieta z ga­tunku zombi, którą zna­łem dość po­bież­nie, przy­je­chała z Ro­sji spe­cjal­nie, żeby za­opie­ko­wać się moją ciężko chorą matką i zro­biła to z ofiar­no­ścią i uśmie­chem, jakby to była naj­nor­mal­niej­sza rzecz na świe­cie. Było to dla mnie źró­dłem dziw­nego do­świad­cze­nia: można po­pi­jać ra­zem z zombi her­batę i śmiać się przy wspo­mi­na­niu sta­rej ko­me­dii ro­man­tycz­nej, jed­nak wy­star­czy po­wie­dzieć jedno słowo o woj­nie w Ukra­inie, po­wa­żyć się na ja­kiś przy­tyk do Pu­tina, a wtedy zombi sztyw­nieje z otwar­tymi ustami albo za­ci­śniętą szczęką. I w tym mo­men­cie jest go­towy po­żreć głowę roz­mówcy. Nie mają już zna­cze­nia przy­jaźń ani ro­dzinne więzi. Jego wła­sne dzieci stają się dla niego tylko mię­sem.

My­śli­cie, że prze­sa­dzam? Że od­gry­wam ja­kiś tanime­lo­dra­mat?

Ka­tia, lat szes­na­ście, utknęła w Ma­riu­polu z cia­łem swo­jej matki zmar­łej z po­wodu wy­chło­dze­nia i nie­do­ży­wie­nia. Dzwoni do wujka, który mieszka w Ro­sji, żeby po­wia­do­mić go o śmierci jego sio­stry. Od­po­wiedź wy­raź­nie zmie­sza­nego wujka-zombi brzmi: „Kim ty w ogóle je­steś, żeby opo­wia­dać mi ta­kie głu­poty? Nie dzwoń do mnie wię­cej. Nie znam cię”.

Ro­syj­ski je­niec dzwoni do ro­dziny z pła­czem i opo­wiada, że nie zna­lazł żad­nych na­zi­stów w tej ca­łej Ukra­inie, którą miał „de­na­zy­fi­ko­wać”, za­bi­ja­jąc cy­wi­lów. W od­po­wie­dzi sły­szy po­iry­to­waną matkę-zombi: „Prze­stań, Sier­giej, prze­cież wi­dzę, że ci na­zi­ści cięprze­ka­ba­cili”.

Inna mama zna­la­zła w in­ter­ne­cie na­gra­nie wi­deo ze swoim sy­nem, który zo­stał ranny i tra­fił do nie­woli. Opo­wiada on o kosz­mar­nych wa­run­kach na polu bi­twy: jego od­dział – po­rzu­cony przez prze­ło­żo­nych, bez pa­liwa, bez amu­ni­cji, z ra­cjami żyw­no­ścio­wymi, któ­rych ter­min przy­dat­no­ści upły­nął w 2015 roku – mu­siał się przez ty­dzień oko­py­wać w le­sie, w cza­sie mrozu... Zroz­pa­czona matka opo­wiada o tym są­siad­kom, po­ka­zu­jąc im na­gra­nie. Do­mo­ro­słe eks­pertki twier­dzą ka­te­go­rycz­nie: „Ro­syj­ska ar­mia się tak nie za­cho­wuje. To ja­kiś fake. Zresztą przy­patrz się uważ­nie mun­du­rowi tego chło­paka, po­patrz na jego buty, prze­cież u nas nie nosi się ta­kich łach­ma­nów. A te od­bi­cia w szy­bie za nim, to wy­gląda na mon­taż. A przede wszyst­kim, cho­ciaż jest pewne po­do­bień­stwo, to nie jest Bo­rys. Nie ma mowy! Twój syn jest szer­szy w bar­kach”. Matka wresz­cie daje się prze­ko­nać, że Bo­rys to nie Bo­rys i przez kil­ka­na­ście dni wy­piera fakty, aż wresz­cie do­staje te­le­fon z Mi­ni­ster­stwa Obrony z ofi­cjal­nym po­twier­dze­niem pier­wot­nejwia­do­mo­ści.

Ża­den do­wód, choćby nie wiem jak kon­kretny, nie jestw sta­nie wy­trą­cić zombi z ich prze­ko­nań. Oni nie tylko nie wie­rzą w to, co wi­dzą, ale wręcz wo­le­liby stra­cić wzrok, niż po­paść w zwąt­pie­nie. Ar­ka­dij opo­wiada, jak po go­dzi­nach prze­ko­ny­wa­nia udało mu się na­kło­nić swo­jego ojca do obej­rze­nia na YouTube na­grań spa­lo­nych bu­dyn­ków w Char­ko­wie i Ma­riu­polu. Nie­wzru­szona od­po­wiedź brzmiała: „Prze­cież do­brze wiesz, że to Ukra­ińcy sami zbom­bar­do­wali się ra­kie­tami. A po­tem pró­bują od­gry­wać rolę ofiar”.

Ana­sta­zja na­to­miast wsty­dzi się, że jest Ro­sjanką. Na co jej sio­stra: „Nie ko­chasz swo­jej oj­czy­zny! A ona tyle ci dała. Ubrała cię, na­kar­miła, dała dach nad głową. Spójrz na to piękno, na na­szą przy­rodę, na brzozy! Spójrz na tę cer­kiew! Może po­win­naś wy­je­chać i żyć gdzieś in­dziej? Może po­win­naś stąd spa­dać? Gdyby cię te­raz usły­szał twój dzia­dek, który zo­stał ranny na Wiel­kiej Woj­nie Oj­czyź­nia­nej!”.

Cza­sami agre­sja wer­balna staje się znacz­nie bar­dziej za­cie­kła. Pe­wien zombi (po wy­pi­ciu) mal­tre­to­wał żonę tylko dla­tego, że chciała za­dzwo­nić do swo­jej matki miesz­ka­ją­cej w Char­ko­wie. Na wi­dok krwi mąż-zombi się roz­ocho­cił i jed­nym cio­sem w dół ple­ców po­słał swo­jego pię­cio­let­niego syna pro­sto na ścianę. Chło­piec spę­dził szes­na­ście dni w śpiączce, po czymzmarł.

Nie ma w Ro­sji ro­dziny, która nie mia­łaby swo­jego zombi. To może być wu­jek, bab­cia, sio­stra, mąż. Me­dia spo­łecz­no­ściowe aż ki­pią od opo­wie­ści o tra­gicz­nych ro­dzin­nych kłót­niach, które prze­ro­dziły się w roz­sta­nia, kiedy na­gle, zza ma­ski ojca, brata, part­nera, wyj­rzał ja­kiś zde­for­mo­wany po­twór. Jak tu da­lej żyć, kiedy lu­dzie, któ­rych mie­li­śmy za bli­skich i któ­rych niby zna­li­śmy na wy­lot, pod swo­imi sym­pa­tycz­nymi mi­nami skry­wają pra­gnie­nie wojny i przy­łą­czają się do wy­po­cin na te­mat „na­zi­stow­skiego bar­daku” w Ukra­inie, który tak im za­graża, że uspra­wie­dli­wia bar­ba­rzyń­skie bom­bar­do­wa­nia szpi­tali i szkół?

Oleg użala się na Fa­ce­bo­oku: „Zo­sta­łem te­raz sam, je­stem obcy w moim wła­snym kraju. Więk­szość mo­ich przy­ja­ciół jest prze­ciwko mnie. Łącz­nie z tymi na­le­żą­cymi do elity in­te­lek­tu­al­nej. Do­znaję agre­sji ze strony le­ka­rzy, przed­się­bior­ców, na­uczy­cieli”. An­driej pi­sze na swoim ka­nale na Te­le­gra­mie: „Dzi­siaj był na­prawdę trudny dzień. Lu­dzie, któ­rzy są mi bar­dzo bli­scy, ule­gli zom­bi­fi­ka­cji. Je­stem uzna­wany za wroga przez moją wła­sną ro­dzinę. Ni­gdy bym nie po­my­ślał, że coś ta­kiego bę­dzie moż­liwe. Pu­tin stał się im bliż­szy niż wła­sny syn”.

„Zom­bi­fi­ka­cja”, jak to ujął An­driej. Ten ter­min nie jest żad­nym wy­my­słem ani bon mo­tem. Nie jest też zresztą nowy. Od po­czątku lat dwu­ty­sięcz­nych w po­wszech­nym uży­ciu funk­cjo­nuje słowo „zom­bi­pu­dło” (зомбоящик) jako okre­śle­nie na te­le­wi­zor: pu­dło, które głu­cho dudni i ogłu­pia1. To słowo szybko za­do­mo­wiło się w ję­zyku co­dzien­nym, a gdy w 2018 roku wszedł na ekrany film o ty­tule Зомбоящик, na re­kla­mu­ją­cym go pla­ka­cie, być może nie­zbyt ory­gi­nal­nym, wid­niał czło­wiek z te­le­wi­zo­rem za­miast głowy. W śro­do­wi­skach li­be­ral­nych już od dawna za­uwa­żano, że otę­pie­nie zom­bi­pu­dłem ma swój ukryty wy­miar po­li­tyczny: pu­ti­now­ska te­le­wi­zja stała się fan­ta­styczną ma­szynką do od­móż­dża­nia. Wie­dziano o jej szko­dli­wej mocy, ale ka­za­nia czo­ło­wych te­le­wi­zyj­nych ka­pła­nów – Dmi­trija Ki­sie­lowa, Mar­ga­rity Si­mon­jan, Wła­di­mira So­łow­jowa, Olgi Ska­bie­jewy2– bu­dziły tylko szy­der­czy śmiech… Prze­cież były tak na­chal­nie pro­pa­gan­dowe, nie­raz wręcz gro­te­skowe! Jak ktoś o zdro­wych zmy­słach mógłby się na tona­brać?

Jed­nak to do­piero przy oka­zji in­wa­zji na Ukra­inę oka­zało się, że wszę­dzie żyją praw­dziwi zombi – tacy, jak z fil­mów Ro­mero. Agre­sywni, mam­ro­czący cały czas ten sam beł­kot za­czerp­nięty z ofi­cjal­nych prze­mó­wień, wy­śmie­wa­jący jako fake newsy wszel­kie zja­wi­ska, które mo­głyby zde­kon­stru­ować ich po­ję­cie na te­mat świę­tej Ro­sji. Zombi na­pę­dza głód świe­żego mięsa, który chcie­liby za­spo­koić na swo­ich ukra­iń­skich są­sia­dach, ale nie po­gar­dzą rów­nież in­nymi Eu­ro­pej­czy­kami, Ame­ry­ka­nami, Ja­poń­czy­kami, Tur­kami, Gru­zi­nami, Moł­da­wia­nami, je­śli wie­rzyć stru­mie­niowi in­for­ma­cji pły­ną­cemu z agen­cji TASS albo RIANo­wo­sti.

By­naj­mniej nie zmu­szają ich do tego oko­licz­no­ści. „Na­zi­ści” nie bom­bar­dują Mo­skwy. Nie to­czy się żadna nowa ope­ra­cja „Bar­ba­rossa”. Nie ogło­szono na­wet ge­ne­ral­nej mo­bi­li­za­cji. Zresztą w przed­dzień ro­syj­skiej in­wa­zji prze­ciętny zombi (który jesz­cze nie wie, że nim jest) był ab­so­lut­nie prze­ko­nany, że nie bę­dzie żad­nej wojny. Dałby so­bie za to rękę uciąć. Jak mo­głoby do niej dojść mię­dzy dwoma brat­nimi kra­jami, które dzielą ten sam ję­zyk i tę samą pra­wo­sławną wiarę? Wojna? Daj­cie spo­kój, prze­cież to bez sensu! Sam Ław­row takpo­wie­dział!

– Ro­sja chce po­koju. Całe to za­mie­sza­nie zo­stało wy­wo­łane przez Za­chód, żeby sprze­dać wię­cej broni i spra­wić, że lu­dzie za­po­mną o kry­zy­sie co­vi­do­wym – pró­buje mnie prze­ko­ny­wać Anna, stara przy­ja­ciółka ro­dziny, od któ­rej otrzy­muję re­gu­larnewie­ści.

Anna mieszka w Mo­skwie. Do skrom­nej eme­ry­tury do­ra­bia tłu­ma­cze­niami tech­nicz­nymi – zna fran­cu­ski, an­giel­ski i nie­miecki. Te­le­wi­zji ogląda mało, chyba że przy oka­zji od­wie­dzin u sta­rej matki, którą się opie­kuje. Star­sza pani z ob­ja­wami de­men­cji przez cały dzień sie­dzi przy włą­czo­nymod­bior­niku.

– Mama nie czuje się ostat­nio naj­le­piej – zwie­rza mi się Anna. – Przez to za­mie­sza­nie wy­daje jej się, że Ro­sja­nie mo­gliby po­now­nie zro­bić to, co kie­dyś z Cze­cho­sło­wa­cją. Wia­domo, to były czasy jej mło­do­ści, 1968rok...

Ta znie­do­łęż­niała sta­ruszka zde­cy­do­wa­nie oka­zała się bar­dziej prze­wi­du­jąca niż jej córka.

– Prze­każ swo­jej ma­mie moje wy­razy usza­no­wa­nia – mó­wię do niej. – To nie­sa­mo­witako­bieta.

Roz­ma­wia­li­śmy 15 lu­tego. Mia­sto Ma­riu­pol jesz­cze ist­niało, tak samo jak jego te­atr dra­ma­tyczny, port i ogrody.

Po­now­nie roz­ma­wia­li­śmy już na po­czątkumarca.

– O ja­kiej ty woj­nie mó­wisz? – za­pe­rza się Anna. – Nie ma żad­nej wojny, tylko ope­ra­cja woj­skowa, a to dwie zu­peł­nie różnerze­czy.

Sto­so­wa­nie tego eu­fe­mi­zmu w ogóle jej nieże­nuje.

– A tak, że­byś wie­dział: Ro­sja ni­gdy ni­kogo nie za­ata­ko­wała – kon­ty­nu­uje Anna. – To hi­sto­rycznyfakt.

Ko­bieta, która jesz­cze nie­dawno opo­wia­dała mi o Pra­skiej Wio­śnie, na­gle wy­czy­ściła so­biepa­mięć.

Dwu­dzie­stego czwar­tego lu­tego o świ­cie naj­wyż­szy hip­no­ty­zer pstryk­nął pal­cami i Anna obu­dziła się jako zombi. Te­raz jest go­towa do­pa­try­wać się w Ze­łen­skim „na­zi­sty” (cho­ciaż jest ży­dem) i utrzy­my­wać, że mała Ukra­ina to ży­wotne za­gro­że­nie dla ro­syj­skiej kul­tury, „którą ci na­zi­ści chcą wy­eli­mi­no­wać”, wy­ła­py­wać fake newsy w każ­dym ar­ty­kule z me­diów za­chod­nich. Mówi „czarne” wtedy, gdy biel aż bije po oczach, i od­rzuca fakty z nie­zmą­coną pew­no­ścią sie­bie, ni­czym cy­sterna ja­dąca na czo­łowe zde­rze­nie z hu­laj­nogą.

Moja roz­pacz jest tym więk­sza, że się tego wszyst­kiego nie spo­dzie­wa­łem. Anna ma kilka fa­kul­te­tów. Dużo po­dró­żo­wała. W Luw­rze lubi szcze­gól­nie ob­razy Clo­ueta i Geo­r­ges’a de La To­ura. Uwiel­bia Am­ster­dam i zoo w Ber­li­nie, co nie prze­szka­dza jej w kie­ro­wa­niu do mnie tego typuty­rad:

– Na­de­szła pora, żeby roz­wią­zać kwe­stię Ukra­iny, która za­wsze była jak wrzód. To oni po­py­chają nas do wojny! Weźmy cho­ciażby fakt, że sam ostat­nio uży­łeś słowa „wojna”... Ależ oni mu­szą być za­do­wo­leni, że są w cen­trum uwagi me­diów, z tymi swo­imi nie­bie­sko-żół­tymi fla­gami, w które Za­chód tak gor­li­wie sięstroi.

Wszystko to przy­pra­wia o za­wrót głowy. Cho­ciaż ode­rwana od rze­czy­wi­sto­ści ty­rada Anny jest jak na zombi cał­kiem ra­cjo­nalna i kla­rowna – stu­dia wyż­sze mają jed­nak swoje plusy. Jed­nak w wy­padku pro­stych lu­dzi, mniej ska­żo­nych kul­turą i ro­zu­mem, taki spon­ta­niczny po­ryw wzbie­ra­jący od we­wnątrz przy­po­mina eks­plo­zję ku­bła na śmieci, w któ­rym uzbie­rało się za dużo od­pa­dów. Wy­obraź­cie so­bie na­gra­nie ze sta­ro­winką dum­nie usa­dzoną przed swoim po­sta­rza­łym blo­kiem, które jej ko­le­żanka wrzu­ciła na Te­le­gram z hasz­ta­giem #zароссию (#Za­Ro­sję): „Ni­gdy nie chcie­li­śmy tej wojny i się jej nie spo­dzie­wa­li­śmy, po­nie­waż ten, co tam rzą­dzi, to nie ża­den Ze­łen­ski, oni po pro­stu wszystko za­gar­nęli, to kraje eu­ro­unijne [sic!], tak samo jak NATO, Ma­cron, Ame­ryka – za­gar­nęli to dla sie­bie, już od dawna pró­bo­wali się we­drzeć do na­szego kraju, bo nasz kraj jest bar­dzo bo­gaty, nie udało im się nas po­ko­nać w 1945, bo lud był wtedy mocny du­chowo, byli wtedy w Ro­sji pa­trioci, a ro­syj­skiego ludu nie da się po­ko­nać, ani wtedy się nie dało, ani te­raz się nie da, bo my wszy­scy ży­jemy dla Ro­sji, wszy­scy wsta­niemy, żeby bić się za nasz Zwią­zek Ra­dziecki i po­ko­namy ich, tak jak ich już raz po­ko­na­li­śmy, dla­tego oni od 1947 roku chcą po raz ko­lejny roz­gra­bić i zdep­tać na­sze bo­gate te­ry­to­rium, ni­gdy im dość ziemi, ale my na­szej ziemi ni­gdy nie opu­ścimy, ro­syj­ski żoł­nierz za­wsze zwy­cięży, a my wspie­ramy na­szych żoł­nie­rzy, żoł­nie­rze, je­ste­śmy z wami, cała Ro­sja was wspiera!”.

Kto byłby w sta­nie prze­ana­li­zo­wać ten chaos? Do­pa­trzeć się w tym ja­kie­goś sensu? Jak so­bie uzmy­sło­wić, że ta ko­bieta, któ­rej za­cho­wa­nie w ży­ciu co­dzien­nym nie wska­zuje na żadne ślady za­bu­rzeń umy­sło­wych, na­gle od­czuwa po­trzebę wy­la­nia z sie­bie stru­mie­nia gniew­negobeł­kotu?

Do­brze wiem, że ten świat jest pe­łen prze­ko­nań, które sta­wiają wy­zwa­nie ro­zu­mowi, a po­tem by­wają wy­ko­rzy­sty­wane przez wiel­kich ma­ni­pu­la­to­rów, któ­rzy po­tra­fią je od­po­wied­nio ukie­run­ko­wać. W in­ter­ne­cie aż roi się od wy­znaw­ców teo­rii spi­sko­wych wszel­kiej ma­ści, któ­rzy się jed­no­czą, sku­piają w sekty. Nie­któ­rzy do­pa­trują się rąk GAFA w każ­dej ka­ta­stro­fie spo­łecz­nej, która nas do­tyka, inni do­strze­gają tam cień Big Pharmy, Czer­wo­nego Krzyża, ma­so­nów, lobby LGBTQ, Geo­rge’a So­rosa albo Elona Mu­ska. Świat jest pe­łen pła­sko­ziem­ców i ufo­lo­gów. Nie­któ­rzy są prze­ko­nani, że za­ma­chów z 11 wrze­śnia ni­gdy nie było albo że woda może mieć pa­mięć. Zna­łem pewną ko­bietę, która bro­niła za­żar­cie tezy, że księżna Diana zo­stała za­mor­do­wana przez MI6, „bo za dużowie­działa”.

Co ich od­róż­nia od zombi? Nie­za­leż­nie od stop­nia ode­rwa­nia od rze­czy­wi­sto­ści, ża­den z tych po­my­leń­ców nie za­chęca do mor­do­wa­nia i nie pro­muje wojny jako środka na przy­wró­ce­nie spra­wie­dli­wo­ści, a już tym bar­dziej nie wy­syła wła­snego syna na rzeź w imię ob­se­syj­nie wy­zna­wa­nej idei. Na­to­miast zombi się przed tym nie waha. Zdaje z wy­róż­nie­niem test Abra­hama – ten, w któ­rym trzeba po­świę­cić Iza­aka, żeby udo­wod­nić przed sa­mym sobą siłę swo­jej wiary. To nie tak, że zombi lubi od­głos mar­szu pod­ku­tych bu­tów. Ro­sja­nie do­brze wie­dzą, że wojna rzadko bywa spa­cer­kiem. Wciąż żywe jest tam wspo­mnie­nie ogrom­nej rzezi Wiel­kiej Wojny Oj­czyź­nia­nej, które na­wie­dzało każdą ro­dzinę przez dzie­się­cio­le­cia. Zda­nie „Chwała Bogu, że nie ma już wojny” po­wta­rzano jak man­trę, żeby choć tro­chę osło­dzić so­bie ży­cie, kiedy ra­dziecka co­dzien­ność ro­biła się zbyt po­nura. W nieco bliż­szej nam epoce ża­ło­sna w skut­kach kam­pa­nia w Afga­ni­sta­nie przy­wio­zła do Ro­sji ła­du­nek tru­pów i wstydu. A jed­nak, kiedy trzeba wy­ru­szać do „de­na­zy­fi­ka­cji” Ukra­iny, zombi z chę­cią po­syła tam swoje wła­sne ciało i krew, a kiedy mie­siąc póź­niej od­da­dzą mu jego dziecko w po­staci trupa, nie może po­ha­mo­wać w so­bie po­czu­ciawyż­szo­ści.

Wy­bierzmy się na po­grzeb Wła­di­mira Zo­zu­lina, po­rucz­nika de­santu po­le­głego w walce, i po­słu­chajmy jego mamy trzy­ma­ją­cej się pro­sto mimo emo­cji, jak prze­ma­wia do ma­łej grupki ze­bra­nych przed zdję­ciem jej syna prze­wią­za­nym czarną wstążką: „Je­śli cho­dzi o ope­ra­cję woj­skową, to chcę po­wie­dzieć tyle: ra­zem z mę­żem po­pie­ra­li­śmy ją od sa­mego po­czątku. Wie­dzie­li­śmy, że Wowa weź­mie w niej udział... Po­mimo tego wszyst­kiego... Je­ste­śmy z niego dumni, za­wsze bę­dziemy z niego dumni, tak samo jak z na­szej Ro­sji oraz na­szego pre­zy­denta. Bar­dzo sza­nu­jemy Wła­di­mira Wła­di­mi­ro­wi­cza Pu­tina i je­ste­śmy też z niego dumni, je­ste­śmy dumni z na­szego na­rodu, na­szych żoł­nie­rzy i ca­łej ro­syj­skiej ar­mii. A Za­chód niech się tu do nas nie pcha! Nie pod­damy się i nie prze­stra­szymy!”.

Przez łzy pani Zo­zu­lin prze­bija szcze­rość. Ach! Gdy­byż tylko Bóg dał jej dru­giego syna! Z miej­sca wy­sła­łaby go, żeby kon­ty­nu­ował świętą mi­sję star­szego brata. W ten spo­sób mia­sto Iwa­nowo, gdzie mieszka cała ro­dzina, mo­głoby do­świad­czyć ko­lej­nej mi­nuty ne­kro­fa­gicz­nej chwały do­rzu­co­nej do około dwu­dzie­stu, które ob­cho­dzono już w tym re­gio­nie od po­czątku wojny. Kwie­cień 2022 roku był jak nie­na­sy­cony: każ­dego dnia wraz z do­stawą nie­bosz­czy­ków na cmen­ta­rzach od­by­wały się ba­cha­na­lia woj­sko­wej dumy. De­fi­lady ka­de­tów, or­kie­stry kom­ba­tan­tów, roz­wle­kła prze­mowa bur­mi­strza, ne­kro­log z czarno-po­ma­rań­czową wstążką3… Śmierć żoł­nie­rza to dla mło­dzieży do­bry przy­kład, więc w szko­łach, po któ­rych bie­gali kie­dyś w krót­kich spoden­kach po­le­gli bo­ha­te­ro­wie, wie­sza się pa­miąt­kowe ta­blice.

„Sier­żant Bog­da­now, Wła­di­mir Dmi­tri­je­wicz, ukoń­czył na­szą szkołę w 2009 r. Po­legł pod­czas spe­cjal­nej ope­ra­cji woj­sko­wej na te­ry­to­rium Ukra­iny jako czło­nek 247. gwar­dyj­skiego kau­ka­skiego pułku de­san­towo-sztur­mo­wego. Od­zna­czony me­da­lem Żu­kowa i me­da­lem za udział w ope­ra­cji woj­sko­wej w Sy­rii. Od­zna­czony me­da­lem za od­wagę (po­śmiert­nie)”.

„Tu­taj uczył się (ab­sol­went z 2006 roku) ka­pi­tan Ros­gwar­dii Ko­nar­ba­jew, Askar Bo­ra­cze­wicz. Od­zna­czony me­da­lem za od­wagę (po­śmiert­nie). Po­legł 15 marca 2022 roku pod­czas spe­cjal­nej ope­ra­cji woj­sko­wej w Ukra­inie w mie­ście Ma­riu­pol. Cześć jego pa­mięci”.

„W tej szkole uczył się Po­do­pri­gora, Dmi­trij Ju­ri­je­wicz (11.01.1992–02.03.2022). Po­legł bo­ha­ter­ską śmier­cią, wy­peł­nia­jąc swój żoł­nier­ski obo­wią­zek pod­czas spe­cjal­nej ope­ra­cji na te­ry­to­rium DRL i ŁRL4. Od­zna­czony me­da­lem za od­wagę (po­śmiert­nie)”.

Na­wet kiedy nie wie­sza się ta­blicy pa­miąt­ko­wej, sta­wia się cho­ciaż ławkę. W szkole nr 17 w Gub­ki­nie, w ob­wo­dzie bieł­go­rodz­kim, blat szkol­nej ławki zo­stał po­kryty ogrom­nym zdję­ciem Sier­gieja Ar­gu­jen­towa – by­łego ucznia tej szkoły po­le­głego w walce w wieku dwu­dzie­stu pię­ciu lat. „Ławka bo­ha­tera”, bo tak wła­śnie na­zwano ją ofi­cjal­nie, bę­dzie za­re­zer­wo­wana dla naj­lep­szego ucznia w kla­sie. Matka mło­dego Sier­gieja za­in­au­gu­ro­wała uświę­cony me­bel w obec­no­ści wszyst­kich miej­skichno­ta­bli.

Tyle po­śmiert­nej od­wagi! Tyle ludz­kich szcząt­ków za­mie­nio­nych w re­li­kwie, ta­blice, ławki!

Chcia­łoby się po­wie­dzieć, że ci aku­rat mieli szczę­ście. Przy­naj­mniej ktoś po­je­chał po nich do Ukra­iny, żeby zwró­cić ich ciała bli­skim. Ty­siące in­nych po­le­głych zwy­czaj­nie „znik­nęło”, co ozna­cza, że ich to­wa­rzy­sze nie za­dali so­bie trudu, żeby za­brać ich ciała z pola walki, na­wet kiedy mieli kon­trolę nad da­nym ob­sza­rem. Ukra­ińcy zro­bili to za nich. Po dwóch mie­sią­cach wojny kost­nice w Dnie­prze pę­kają w szwach od ro­syj­skich tru­pów, któ­rych, zgod­nie ze sło­wami bur­mi­strza Mi­cha­iła Ły­senki, jest tam „po­nad pół­tora ty­siąca”. „Wszyst­kie na­sze chłod­nie są prze­peł­nione”. Nikt się po nich nie zgła­sza. Ro­dzice tych „za­gi­nio­nych” mają to gdzieś, tak samo jak do­wódz­two ar­mii. Zombi mają inne prio­ry­tety – świę­to­wać nisz­cze­nie są­siada i wszel­kich norm mo­ral­nych. Te­raz wresz­cie mogą wy­ra­zić to bar­ba­rzyń­skie pra­gnie­nie, które zże­rało ich od środka. Świę­to­wać wspól­nie swoją po­twornąprze­mianę.

To je­den z bar­dziej ja­skra­wych pa­ra­dok­sów: zombi jest do­sko­nale świa­domy by­cia zombi. Kiedy tylko może się z tym afi­szo­wać, czer­pie z tego ogromną sa­tys­fak­cję. Trzy ty­go­dnie po wy­bu­chu wojny pewna młoda tik­to­kerka umie­ściła w sieci pe­łen en­tu­zja­zmu mo­no­log, który re­cy­to­wała z sze­ro­kim uśmie­chem, pro­sto do ka­mery: „Ata­kują nas i krzy­czą, że je­ste­śmy zombi! Ow­szem, je­ste­śmy zombi – to my, pro­sty lud. Oszem, je­ste­śmy zombi i ko­chamy Ro­sję! Ow­szem, je­ste­śmy zombi od po­nad ty­siąca lat! W