Energetyka i jej przyszłość w państwach Kaukazu Południowego a stosunki międzynarodowe w regionie ebook

Wyróżnikiem energetyki w gospodarce jest inercja. Wynika ona z między innymi z uwarunkowań infrastrukturalnych, specyfiki rozwiązań branżowych oraz charakterystyki sektora paliwowo-energetycznego, dynamiki postępu technicznego i zdolności jego implementacji. Okoliczności, które odpowiadają za przesunięcie w czasie realizacji podejmowanych decyzji, jest więcej. Każda z nich ma swój szeroko pojęty wymiar gospodarczy i odzwierciedlenie finansowe. Właściwość ta znajduje swoje odbicie na rynku branżowym. Rafineria wiąże się z konkretnym dostawcą ropy naftowej na wiele miesięcy, a najczęściej lat, gdyż dostosowuje swą produkcję do określonych parametrów technicznych. Zmiana trwa długo, jeśli jest w ogóle możliwa bez przebudowy linii produkcyjnej. Zależność od sieci przesyłowej i magazynowej wydłuża ten proces, a nierzadko wyklucza. Rynki odwzorowują ten stan, stąd zachodzące na nich przeobrażenia cechuje podobna dynamika.

Inną istotną cechą energetyki i związanego z nią obszaru wymiany handlowej jest jej upolitycznienie. Oznacza ono oddziaływanie w obrocie towarowym grupy czynników, dla których popyt i podaż nie należą do najistotniejszych, a cena produktu będącego przedmiotem obrotu odgrywa drugorzędną rolę. Wynika to ze strategicznego charakteru tych dóbr będących przedmiotem transakcji, które mają duże znaczenie dla bezpieczeństwa ekonomicznego i rozwoju gospodarczego. Dlatego funkcjonowanie sektora paliwowo-energetycznego i powiązanego z nim rynku jest w centrum zainteresowania każdego państwa. Prawidłowość ta dotyczy w całej rozciągłości regionu Południowego Kaukazu. Przyczyn tego stanu rzecz doszukiwać należy się m. in. niespotykanej strukturze tamtejszych relacji etnicznych, religijnych, które przekładają się na kształt panujących tu stosunków międzynarodowych. Jest to bez wątpienia części świata, która wyróżnia się spośród innych złożonością geopolitycznych uwarunkowań i odmiennym niż oficjalnie przyjęty przebiegiem granic.

Wybór państw Południowego Kaukazu jako obiektu badań w obszarze sektora paliwowo-energetycznego i związanym z tym rynkiem z jednej strony wynika z sytuacji geopolitycznej, w jakiej się on znajduje, natomiast z drugiej ze strategicznego znaczenia gospodarczego, jakie posiada jego lokalizacja. Każdy z tych elementów rozpatrywany z osobna jak i też obydwa łącznie czynią jego casus naukowo interesującym. W pierwszym przypadku przedmiotem dociekań pozostaje wpływ, jaki wywierają utrzymujące się w regionie relacje bilateralne na stan miejscowych gospodarek. Nie trudno go zauważyć obserwując rzeczywistość gospodarczą Armenii, Azerbejdżanu czy Gruzji, lecz skala i siła tego oddziaływania nie jest już tak klarowna. Podobnie rzecz się ma z stosunkami z najbliższym otoczeniem usytuowanym po sąsiedzku. Istnienie zależności między jakością, a sytuacją gospodarczą otoczenia są widoczne, ale ekonomiczny wymiar takiego układu dostrzegany jest sporadycznie. W drugim z nadmienionych przypadków dotyczącym znaczenia tego regionu dla światowego handlu za argument uzasadniający wartość poznawczą studiów nad nim wystarczy wskazać jego graniczne usytuowanie. Jego obszar oddziela Europę od Azji, Bliski Wschód od Azji Centralnej, a zarazem stanowi rubież przestrzeni poradzieckiej i zasięgu wpływów rosyjskich. Czyni go to regionem o strategicznym znaczeniu gospodarczym oraz politycznym.

Dokładnie tę samą pozycję przypisać można energetyce i związanym z nią rynkom surowcowo-paliwowym. Wynika ona ze znaczenia, jakie pełni we współczesnym życiu gospodarczym, które bez niego nie istnieje. Handel paliwami i energią elektryczną jako szczególnie newralgiczny skupia na sobie i reaguje na szeroki zakres bodźców zewnętrznych związanych z rynkiem. Czyni go to wygodnym punktem odniesienia dla oceny zachodzących zjawisk i procesów w całej gospodarce danego państwa. Zaletą przypisania mu takiej funkcji jest z badawczego punktu widzenia daleko wychodząca poza standardy innych sektorów wrażliwość na zmiany polityczne zachodzące na arenie krajowej, regionalnej i makroregionalnej. Ponadto są one tymi towarami, którymi obrót nie ustaje nawet w sytuacji braku innych relacji gospodarczych w stosunkach bilateralnych. Za przykład posłużyć mogą tu stosunki gruzińsko-rosyjskie po 2008 roku, a precyzyjnie zakupy przez pierwsze z wymienionych państw gazu ziemnego od drugiego czy zasady działalności hydroelektrowni Inguri.

Połączenie casusu Południowego Kaukazu oraz energetyki w odsłonie rynkowej ma zatem wyjątkowy z poznawczego punktu widzenia charakter. Ekstraordynaryjny nie sprowadza się wyłącznie do międzynarodowych stosunków gospodarczych. Są one tu z jednej strony wiernym odzwierciedleniem bilateralnych relacji międzypaństwowych na Kaukazie Południowym i sąsiadami spoza regionu, a z drugiej stanowią zarazem ich przedłużenie wychodząc poza nakreślone polityką ramy wspominanych implikacji. Nadzwyczajność tej części świata, o której wspomniano w kontekście podejmowanej problematyki badawczej, jest związana także z przeniesieniem geopolitycznych uwarunkowań na kształt i rozwój sektora paliwowo–energetycznego oraz jego infrastruktury w przypadku Armenii i Gruzji a częściowo i Azerbejdżanu. Lokalne rynki i ich charakterystyka pozostają w ścisłej zależności od tego stanu rzeczy. Ponadto, w nadmienionym regionie międzynarodowy obrót towarowy na rynku paliwowo-energetycznym jest też czytelny, co dodatkowo podnosi jego walory egzemplifikacyjne. Wyrazistość ta jest konsekwencją występującego kontrastu, który uwidocznia się między innymi za sprawą występującego tu podziału ról w obszarze surowcowym. Azerbejdżan jest znaczącym eksporterem nośników węglowodorów, natomiast Armenia i Gruzja zmuszone są do ich importu. Pierwsza czyni z ich przetwarzania na energię elektryczną atut rodzimej gospodarki i ważny produkt eksportowy, natomiast druga usiłuje wykorzystać swe tranzytowe położenie, by uczynić z niego walor rozwojowy.