Moralność pani Dulskiej ebook i audiobook

OSO­BY:

Jak pa­lisz? jak pa­lisz? ska­ra­nie Bo­że z tym tło­mo­kiem. Do krów, do krów, nie do pań­skich pie­ców. Cze­go nisz­czysz ty­le smo­la­ków! Cze­kaj, ustąp się, ty do ni­cze­go – ja ci po­ka­żę.

Ru­szaj zbu­dzić pa­nien­ki, a jak nie ze­chcą wstać, to po­ścią­gaj koł­dry.

Cóż pan­ny? wsta­ją?

Po­ścią­ga­łam koł­dry. Pan­na He­sia kop­nę­ła mnie w brzu­cho.

Wiel­ka afe­ra – zgoi się do we­se­la.

Pro­szę wiel­moż­nej pa­ni…

Wi­dzisz, jak się w pie­cu pa­li?

Pro­szę wiel­moż­nej pa­ni…

Ja o wszyst­kim my­śleć mu­szę. Nie­dłu­go przez was to zej­dę do gro­bu.

Pro­szę wiel­moż­nej pa­ni! Ja chcia­łam pro­sić, że ja już od pierw­sze­go pój­dę so­bie.

Co? jak?

Pój­dę so­bie.

Ani mi się waż. Ja za cie­bie za­pła­ci­łam w kan­to­rze. Mu­sisz da­lej słu­żyć. A to mi się po­do­ba!

Ja dam na swo­je miej­sce.

Pa­trz­cie ją! jak się od­gry­zła. Już jej się w gło­wie prze­wró­ci­ło. O! już mia­sto na nią dzia­ła… Mo­że na pan­nę słu­żą­cą się śpie­szy? co?

Pro­szę wiel­moż­nej pa­ni, to… przez pa­ni­cza.

A…

Tak… ja nie chcę – bo to…

Zno­wu?

Cią­gle – a to to – a to tak… a ja prze­cież…

No – do­brze. Ja mu po­wiem.

Pro­szę wiel­moż­nej pa­ni – to na nic. Prze­cież wiel­moż­na pa­ni już nie raz, nie dwa mó­wi­ła, że mó­wi­ła…

No – ale te­raz to po­mo­że.

Bo ksiądz mó­wił że­by odejść.

Czy ty u księ­dza słu­żysz, czy u mnie?

Ale ja księ­dza mu­szę słu­chać.

Idź po mle­ko i po buł­ki.

Idę, pro­szę wiel­moż­nej pa­ni

Fe­li­cja­nie! Fe­li­cja­nie! wsta­waj!… spóź­nisz się do biu­ra…

He­sia! Me­la! spóź­ni­cie się na pen­sję…

Ma­muń­ciu, tak zim­no! trosz­kę cie­płej wo­dy…

Jesz­cze cze­go? Har­tuj­cie się… Fe­li­cjan! wsta­jesz? Wiesz? ten bła­zen, twój syn, nie wró­cił jesz­cze do do­mu! Co? nic nie mó­wisz? na­tu­ral­nie. Oj­ciec to­le­ru­je. Nie­da­le­ko pa­dło jabł­ko od ja­bło­ni. Ale jak bę­dą dłuż­ki ma­łe – nie za­pła­cę.

Pro­szę wiel­moż­nej pa­ni – stróż przy­szedł o mel­dun­ki tych pań­stwa, co się spro­wa­dzi­li.

Idę! He­sia! Me­la! Fe­li­cjan! a to śpią­ca fa­mi­lia. No! no! z tor­ba­mi po­szli­by­śmy, że­by nie ja…

Dla­cze­go stróż zo­sta­wia na dzie­dziń­cu no­wą mio­tłę? Deszcz le­je…

Chodź! chodź!

Nie ma jej?

Nie ma – sły­szysz prze­cież, jak my­je gło­wę stró­żo­wi. Ha! jak mi­ło ogrzać się tro­chę.

No! nie pchaj się – ja tak­że…

Cze­kaj… po­pra­wię. A te­raz daj grze­bień, to cię ucze­szę.

Daj spo­kój! Jak zo­ba­czy, bę­dzie krzyk.

Niech krzy­czy. Ja się nie bo­ję.

Ale ja się bo­ję. To tak nie­przy­jem­nie, jak kto gło­śno krzy­czy.

Bo ty je­steś sen­ty­men­tal­na. Ty się wda­łaś w oj­ca. Le­lum po­le­lum…

Skąd ty wiesz, ja­ki jest oj­ciec? prze­cież oj­ciec nic nie mó­wi.

E! już ja wiem. Zresz­tą masz je­go nos.

To dziw­ne.

Co?

Ni­by że dziec­ko po­dob­ne do oj­ca al­bo do mat­ki. Jak to się dzie­je?

A ja wiem! a ja wiem…

Wiesz?… po­wiedz…

Nie ma głu­pich – nie po­wiem – ale wiem.

Kto ci po­wie­dział?

Ku­char­ka.

O! kie­dy?

Wczo­raj – jak ma­ma po­szła do te­atru, a nas nie wzię­ła, bo to nie­mo­ral­na sztu­ka. Po­szłam do kuch­ni i tam An­na mi po­wie­dzia­ła! och! Me­lu!… och, Me­lu!…

He­sia! Ja my­ślę, że to grzech.

Co?

Mó­wić z ku­char­ką o ta­kich rze­czach.

Kie­dy to praw­da. Tak jest na­praw­dę.

Gdy­by to ma­ma wie­dzia­ła.

No to co? Krzy­cza­ła­by – ona wiecz­nie krzy­czy.

A mnie nie po­wiesz?

Nie. Nie chcę cię brać na swe su­mie­nie. Nie gorsz ma­lut­kich!…

No! zrób te­raz ze mnie dziew­czę z czar­ną ko­są spod wiej­skiej strze­chy…

To nie kręć się.

Wiesz! Zbysz­ko znów po­szedł na lump­kę.

Nie ma go?

Nie ma. Coś bym ci po­wie­dzia­ła, ale przy­się­gnij się, że ni­ko­mu nie po­wiesz… na­chyl się… Zbysz­ko la­ta za Han­ką.

Po co?…

E… bo ty… co z to­bą ga­dać!… no, po­wiedz sa­ma, czy moż­na z to­bą ga­dać?

No, bo mó­wisz, że la­ta.

No – la­ta – czy za­cze­pia – czy ko­cha się – czy jak…

Och, He­siu! Zbysz­ko?

No co? nie by­łaś na Hal­ce? nie wiesz, jak to się dzie­je? Pa­nicz, no i nie­szczę­sna Hal­ka gwał­tem tu idzie…

Ale to na sce­nie… po­tem[1], to by­ło wte­dy, jak ta­kie kon­tu­sze no­si­li – ale Zbysz­ko… och, He­siu!…

O, Han­ka!… ja się jej za­py­tam. Zo­ba­czysz, czy ja kła­mię.

He­siu! nie py­taj się – ja… pro­szę!…

Dla­cze­go? to swo­ja rzecz… zresz­tą ma­ma nie sły­szy.

He­siu!… mnie cze­goś przed Han­ką wstyd.

No, to się nie bę­dę py­tać, ale ja wi­dzia­łam wczo­raj, jak on ją tu a tu szczy­pał.

A mó­wisz, że się w niej ko­cha.

No… no wła­śnie.

Prze­cież gdy­by się w niej ko­chał, to by ją nie szczy­pał.

Wiesz co? cie­bie pod klosz… no! no!

Za co, He­siu, pod klosz.

Za two­ją głu­po­tę!

Ach! chcia­ła­bym wie­dzieć, gdzie ten Zbysz­ko tak no­ca­mi cho­dzi?

Mo­że do par­ku na spa­cer – te­raz tak ład­nie…

Głu­pia je­steś…

Han­ka! nie wiesz ty, gdzie tak pa­no­wie po no­cach cho­dzą?

Skąd­że ja?…

No – tak, jak pan Zbysz­ko… do ra­na pra­wie co dzień.

A no mu­si gdzie­ści…

Py­ta­łam się go – mó­wił: na lump­kę – a ku­char­ka śmia­ła się tak­że i mó­wi­ła, że to do noc­nych ka­wiar­ni. Ach, Bo­że! kie­dy ja się już na­praw­dę cze­goś po­rząd­nie do­wiem! kie­dy ja już bę­dę du­ża! kie­dy nie bę­dzie przede mną ta­jem­nic.

A ja tak wo­lę.

Co?

Nie wie­dzieć o ni­czym. To tak ja­koś mi­ło. Ja wo­lę nic nie wie­dzieć.

Tu­man!…

Cze­go wy tu? co to? ubie­rać się… Han­ka sprzą­tać… Me­la ga­my!… Fe­li­cja­nie!…

Zo­stań jesz­cze – już wi­cher prze­le­ciał. Fe­li­cja­nie!

He­siu!…

Co? ro­dzi­ciel­ka! e!… prze­są­dy.

He­siu! patrz, Han­ka się śmie­je.

No to co? Niech się śmie­je? Cóż to ja nie mam wła­sne­go są­du?

Cze­go się śmie­jesz, idiot­ko? – sprzą­taj! Al­bo cze­kaj. By­łaś kie­dy w noc­nej ka­wiar­ni?

Hi! hi! pa­nien­ka też. Ja na­wet nie wiem, gdzie to jest.

Boś głu­pia. Ku­char­ka by­ła, jak by­ła mło­da. Mó­wi, że tam pa­no­wie sie­dzą, pi­ją li­kie­ry i że tam bar­dzo we­so­ło. Ku­char­ka mó­wi­ła, że tam są mło­de, ład­ne pan­ny i że…

Ci­cho, He­sia! Jesz­cze ma­ma usły­szy.

Idź! idź! to nie dla­te­go, że ma­ma, tyl­ko że ty nie chcesz, że­by ci się w gło­wie roz­świe­tli­ło.

Mó­wi­łam ci – wo­lę nie wie­dzieć.

Przed chwi­lą się sa­ma py­ta­łaś.

O co?

O te… dzie­ci…

To co in­ne­go.

Dla­cze­go?

Bo tam­to o dzie­ciach to cie­ka­we, a to… brzyd­kie.

Wca­le nie – to jesz­cze cie­kaw­sze.

Mo­że być – ale mnie to za­raz po­tem smut­no.

O!… idzie lump!…

Gdzie by­łeś? gdzie by­łeś?

Po­szła!…

Gdzie by­łeś? lum­po­wa­łeś się? mój zło­ty, po­wiedz… po­wiedz… ja nic nie po­wiem ma­mie.

Po­szła…

Ład­nie się wy­ra­żasz… Nie po­wiesz – a ja wiem. W noc­nej ka­wiar­ni by­łeś – li­kie­ry pi­łeś – ład­ne pan­ny by­ły… tak ład­nie śmier­dzisz cy­ga­ra­mi… u, u!… jak ja to lu­bię…

Mó­wię ci… po­szła!

He­siu! daj spo­kój!

Tak? to tak ze mną? po­cze­kaj! ja też do­ro­snę – ja też pój­dę na lum­pę – ja też bę­dę cho­dzi­ła po ka­wiar­niach i bę­dę pić li­kie­ry… po noc­nych ka­wiar­niach, jak ty – jak ty!

Ład­na edu­ka­cja!… ślicz­nie się za­po­wia­dasz…

A te­raz, że­by cię na­uczyć grzecz­no­ści w ko­le ro­dzin­nym…

Mam­ciu! Mam­ciu!… Zbysz­ko po­wró­cił…

Ci­cho bądź!

Je­steś?

Je­stem i zni­kam. Idę się prze­spać przed biu­rem.

Nie! – zo­sta­niesz tu. Mam z to­bą do po­mó­wie­nia.

A!… le­cę z nóg.

Wie­rzę!…

Pro­szę iść się ubrać. Me­la do gam.

Już nie ma cza­su.

Pię­cio­pal­ców­ki – na to star­czy. He­sia znów po­dar­ła ka­lo­sze.

Nie ma tu gdzie czar­nej ka­wy?

Nie ma, mój pa­nie! He­sia nic nie sza­nu­je. Ni­g­dy z cie­bie nie bę­dzie ko­bie­ta jak na­le­ży.

Nie ma czar­nej ka­wy w tym za­kła­dzie?

Gdzie by­łeś?

He?

Gdzie by­łeś do tej po­ry?

Gdy­bym mam­ci po­wie­dział, to by mam­cia tak ska­ka­ła.

O!…

Naj­le­piej więc nie py­tać.

Je­stem mat­ką.

Wła­śnie dla­te­go.

Mu­szę wie­dzieć, na czym tra­wisz czas i zdro­wie.

Wi­dzi mam­cia, co mam pod no­sem? Wą­sy a nie mle­ko – a więc…

Jak ty wy­glą­dasz!

E!

Je­steś zie­lo­ny.

To mod­ny ko­lor. Mam­cia ka­za­ła tak­że bal­ko­ny i okna po­ma­lo­wać na zie­lo­no.

Któ­ra pan­na cię weź­mie, jak bę­dziesz tak wy­glą­dał.

Jesz­cze gor­szych bio­rą. Nie ma czar­nej ka­wy w tym za­kła­dzie?

Wy­ra­żaj się ina­czej. Cią­gle my­ślisz, że je­steś w to­wa­rzy­stwie ko­ko­cic.

Ta­kie do­bre to­wa­rzy­stwo, jak i in­ne. A po­tem co mam­cia wy­dzi­wia na ko­kot­ki[2]. Ni­by to i u nas nie ma ko­kot w ka­mie­ni­cy. Sa­ma mam­cia wy­naj­mo­wa­ła tej z pierw­sze­go pię­tra.

Ale się jej nie kła­niam.

Ale pie­niąż­ki za czynsz mam­cia bie­rze od niej, że aż ha…

Prze­pra­szam, to ja ta­kich pie­nię­dzy dla sie­bie nie bio­rę.

A co mam­cia z ni­mi ro­bi?

Po­dat­ki ni­mi pła­cę.

Ha… no… A ja idę spać.

Czy ty się prze­sta­niesz lam­par­to­wać?

Ja­ma­is![3]

Ja dłu­gów pła­cić nie bę­dę.

E! to już o tym póź­niej.

Zbysz­ko! Zbysz­ko! na tom cię mle­kiem swym kar­mi­ła, że­byś na­sze uczci­we i sza­no­wa­ne na­zwi­sko po ka­wiar­niach i spe­lun­kach włó­czył.

By­ło mnie cho­wać mącz­ką Ne­stle’a – po­dob­no do­sko­na­ła.

No… nie mar­twiuch­ny się, pa­ni Dul­ska. Ale co mam­cia chce, że­bym ja tu z wa­mi w do­mu ro­bił? Nikt nie by­wa… ży­je­my jak ostat­nie sob­ki.

Cięż­kie cza­sy – nie ma na przy­ję­cia.

E! czło­wiek jest zwie­rzę­ciem to­wa­rzy­skim. Mu­si od cza­su do cza­su myśl wy­mie­nić. O! wi­dzi mam­cia, myśl – to wiel­kie sło­wo. Choć ono się stąd gna, to prze­cież tu i ów­dzie się jesz­cze krę­ci…

Ja tam nie mam cza­su my­śleć…

Wła­śnie, wła­śnie. Więc też ja myk z do­mu, bo w do­mu wła­ści­wie cmen­tarz. A cze­go? My­śli – swo­bod­nej, sze­ro­kiej my­śli.

A więc do ka­wiar­ni, do…

Tak – tak! do… Co mam­cia mo­że wie­dzieć, któ­ry­mi to dro­ga­mi cha­dza ludz­ka myśl, na­wet ta­kie­go jak ja koł­tu­na.

Je­steś głu­pi. Ty i twój oj­ciec – to jed­na du­sza. On co dzień w cu­kier­ni, a ty – Bóg wie gdzie…

No, wresz­cie…

Dzień do­bry oj­cu!

Dziś fa­su­jesz[4]!

A uwa­żaj, że­byś nie zgu­bił. Na co cze­kasz? A! cy­ga­ro… Zbysz­ko – daj cy­ga­ro oj­cu znad pie­ca.

A czy wiesz, o któ­rej twój sy­nek do do­mu wró­cił?

Zwa­rio­wać moż­na z tym czło­wie­kiem.

Tak go ma­ma wy­cho­wa­ła.

Nie – to już za­nad­to.

Do­bra­noc. Idę się zdrzem­nąć.

A biu­ro?

Nie uciek­nie.

Zbysz­ko! przy­rzek­nij mi, że się po­pra­wisz.

Ni­g­dy – wo­lę ra­czej zdać eg­za­min pań­stwo­wy.

Ze­trzyj for­te­pian – po­praw w pie­cu. Czy ku­char­ka ubra­na do mia­sta?

Tak, pro­szę pa­ni.

Han­ka? je­steś sa­ma?

Daj mi pan spo­kój!

Cóż ci za mu­cha na nos sia­dła?

Chodź tu! po­każ mor­decz­kę! cze­goś zła?…

Ta­ka je­steś brzyd­ka, jak się nad­miesz.

Pew­nie… te pan­ny, co pan od nich wra­ca, to ład­niej­sze.

A! tę­dy cię wie­dli. O to ci cho­dzi.

Mnie o nic nie cho­dzi – tyl­ko nie chcę, że­by mnie pan se­ko­wał[5].

Jak bę­dziesz dla mnie lep­sza, to bę­dę w do­mu sie­dział.

Ja ta nie po­trze­bu­je. Mo­że se pan iść do tych pan­nów.

Al­bo to praw­da! Aż się za mną trzę­siesz.

Niech pan idzie, bo jesz­cze star­sza pa­ni wej­dzie.

Ale o… Po­ca­łuj pa­na w rę­kę, za to, żeś go roz­gnie­wa­ła.

Fi­ga!

A ty szel­mo…

Zbysz­ko!

Cze­go?

Nie bój­cie się… ja nic mam­ci nie po­wiem.

Na czy­sto zwa­rio­wa­ła.

Bo prze­cież to nie wa­sza wi­na.

Co?

No… Han­ka i ty… je­że­li wy…