Walcz, protestuj, zmieniaj świat! Psychologia aktywizmu ebook

„Książka Walcz, protestuj, zmieniaj świat. Psychologia aktywizmu rzetelnie opisuje proces angażowania się w działalność społeczną oraz motywacje i potrzeby, które nami kierują. Wykorzystuje przy tym bieżące przykłady z życia społecznego, jak również badania krajowe i zagraniczne i wskazuje, jak najefektywniej zachęcać do działania. To przydatne źródło informacji i porad dla wszystkich tych, którzy chcą być aktywistami i aktywizować innych.”

Amnesty International Polska

„Kto myśli, że XXI wiek będzie wiekiem mistyków, bądź charyzmatycznych przywódców, albo nie będzie go wcale – jest w błędzie. Niniejsza książka pokazuje wyraźnie, że to czerpanie ze zbiorowej mocy i słabości oraz głębokie osadzenie w codziennym życiu daje prawdziwą szansę, by wspólnie z innymi czynić świat lepszym. Ta książka to podręcznik o nowej solidarności, którą możemy odpowiedzieć na nasze dzisiejsze wyzwania.”

Jacek Kołtan, Europejskie Centrum Solidarności

„Zaangażowanie w aktywizm kilka lat temu wywróciło mój świat do góry nogami. Nie spodziewałam się takiego huraganu zmian. Myślę, że gdybym przeczytała Walcz, protestuj, zmieniaj świat na początku tej drogi, uniknęłabym wielu napięć, obwiniania się o odstawanie od „tej prawdziwej” rzeczywistości, nie zastanawiałabym się w chwilach zwątpienia, czy rezygnacja z poczucia bezpieczeństwa (procesy, wyroki nakazowe, utrata oszczędności i może o innych nie będę pisać...) ma sens. I na pewno nie zmieniłabym tej decyzji. Działajmy. Nie bądźmy obojętni. Koniecznie przeczytajmy tę książkę, by zrozumieć, dlaczego warto się sprzeciwiać, szukając w tym sojuszniczeki sojuszników. A także dlaczego pomimo ogromnego kosztu to się naprawdę opłaca.” 

Kasia Paterek, aktywistka ekologiczna

„Świetna książka! Przystępny i do gruntu praktyczny poradnik aktywizmu, mocno oparty na najnowszych badaniach naukowych, pokazujący, że wysiłki akademickie mogą służyć nie tylko wąskiej grupie specjalistów i specjalistek. Mnóstwo współczesnych przykładów z kampanii Sandersa, anarchistycznych memów, działań amerykańskich socjalistów czy polskiej lewicy. Przystępny język i same konkrety. Bardzo polecam!”

Marta Rawłuszko, FemFund

„Bez rewolucyjnej teorii nie ma mowy o rewolucyjnej praktyce. Jest to przewodnik po zmianie społecznej, którego nie może zabraknąć na żadnej aktywistycznej półce.”

Alicja Beryt, Spółdzielnia Ogniwo

„Jeszcze nie było w polskim aktywizmie tak przekrojowego i zorientowanego praktycznie kompendium psychologii aktywizmu i jednocześnie poradnika dla działaczy i działaczek społecznych. Autorki i autor z uwagą, godną podziwu wrażliwością i... czułością poruszają wątki w tym czasie dla aktywizmu fundamentalne, czasem niepopularne. Dodają także nadziei. Serdecznie polecam i dziękuję za tę książkę!”

Natalia Sarata, RegenerAkcja

„OMKS – Ogólnopolskie Porozumienie Nauczycieli z całym przekonaniem rekomenduje tę książkę. Jesteśmy przekonani i przekonane, że książka stanie się popularnym podręcznikiem psychologii aktywizmu, który będzie wykorzystywany w praktyce przez różne grupy społeczne walczące o swoje prawa i o dobro wspólne.  Liczymy na to, że przyczyni się ona do głębszego zrozumienia psychologicznych aspektów aktywizmu społecznego. Serdecznie polecamy!”

Piotr Krajewski, OMKS

WPROWADZENIE

W czasach urodzaju na poradniki samorozwoju i szkolenia dotyczące skutecznej rywalizacji z innymi chcemy zwrócić uwagę na wspólne działania podejmowane na rzecz zmiany społecznej. Na solidarność, która może nas połączyć w celu zmiany tego, co nas otacza. Większość wyników licznych badań naukowych nad aktywizmem i działaniami zbiorowymi publikowana jest wyłącznie w specjalistycznych czasopismach. Ale kto je czyta? Inne osoby zajmujące się badaniami. Może studenci. Czasami co bardziej zainteresowane tym tematem osoby, lecz to wymaga już od nich nie lada determinacji. Nam jednak się wydaje, że z tą wiedzą warto dotrzeć do o wiele większej grupy czytelniczek i czytelników. Warto pokazać, co wiemy o wspólnych działaniach na rzecz ważnych spraw społecznych, kiedy działania te są bardziej skuteczne, a kiedy mniej. Kto i dlaczego chętniej się w nie angażuje? Osobną kwestią jest obserwowana obecnie w naszym społeczeństwie niespójność. Z jednej strony mamy wciąż pojawiające się i znikające wpisy w mediach społecznościowych, ulotność internetowych dyskusji, opinie i pokrzykiwania, wypierające fakty i rzetelne informacje, brak dostępności do literatury specjalistycznej. Z drugiej – coraz częstsze, nie tylko w Polsce, samoorganizowanie się. Wiele organizacji dążących do poprawy różnych obszarów życia, poczynając od prób zmiany tego, jak uczymy nasze dzieci, a kończąc na ruchach społecznych podejmujących wysiłki zmierzające do zmiany prawa, do większego równouprawnienia grup dyskryminowanych, większej sprawiedliwości. Ruchach piętnujących łamanie praw konstytucyjnych i pracowniczych. Ta książka również jest efektem działania zbiorowego. Działania w obszarze, w którym razem prowadzimy badania. Działania takimi środkami, jakie są dostępne nam jako ludziom nauki. Mamy wielką nadzieję, że ta publikacja nie będzie kolejną książką zalegającą na półce w domowej biblioteczce. Kolejnym e-bookiem, na który zerkniecie tylko po to, aby przejrzeć spis treści. Chcemy, aby wspierała rozwiązywanie mniejszych i większych problemów społecznych.

Ta książka ma przybliżyć wam świat działań wspólnotowych. To przewodnik po działaniach zmieniających rzeczywistość, który napisaliśmy na podstawie wniosków z badań naukowych oraz doświadczeń aktywistów i aktywistek. Jeśli chcecie działać razem z innymi, dokonywać zmiany społecznej w swojej klasie, dzielnicy, kraju – ta książka jest dla was. Jeśli chcecie budować grupy, kierować zespołem, kontrolować tych, którzy wami kierują, zerknijcie do niej. Jeśli chcecie zrozumieć, dlaczego ludzie nie podążają za waszymi pomysłami i nie przychodzą na protesty – przeczytajcie to, co mamy wam do powiedzenia. Czytajcie, jeśli działacie w ruchu walczącym o to, aby na świecie było choć trochę lepiej. Nawet jeśli na razie tylko zastanawiacie się nad zaangażowaniem się w takie działania – również czytajcie. To jest też książka dla tych wszystkich, którzy próbują zrozumieć, jaką rolę w życiu każdego i każdej z nas odgrywają grupy, wspólnoty i relacje z innymi.

Chcemy wam dać coś na kształt poradnika, przewodnika. Przytoczone wyniki badań są ilustrowane przykładami z życia. Historiami konkretnych aktywistów oraz zdarzeniami, w których uczestniczyły całe ruchy społeczne. Przykładami wyzwań, którym wszystkie te osoby musiały stawić czoła. Ale też przykładami skutecznych rozwiązań, pomysłów na mobilizowanie innych, zarządzanie grupą i docieranie z komunikatami do osób pozornie niezainteresowanych. Do współpracy zaprosiliśmy aktywistów i aktywistki, żeby opowiedzieli o swoich doświadczeniach i przedstawili płynące z nich rady. Zaprosiliśmy osoby zajmujące się na co dzień komunikacją w grupie, marketingiem, promocją – aby wskazały, na co zwracać uwagę przy planowaniu własnych działań i organizowaniu swojej grupy. Przytaczamy wreszcie wskazówki dotyczące skutecznego działania, które podsuwają inni badacze ruchów społecznych. Wierzymy, że wszystko to może posłużyć jako mapa, dzięki której znajdziecie drogę do ważnej dla was zmiany. Mamy nadzieję, że lektura tej książki pomoże wam w realizacji waszych pomysłów i celów. Liczymy też, że będzie dla was wsparciem w zmaganiach z trudnościami, jakie niesie samoorganizacja, oraz w często frustrujących próbach przekonania innych, że warto się włączyć i działać wspólnie.

Czytając ten poradnik, możecie koncentrować się na tym, co obecnie jest dla was najważniejsze. Każdy z rozdziałów odnosi się do konkretnego aspektu działań aktywistycznych. Jednak dopiero całość składa się na spójną opowieść o aktywizmie i aktywistach. Przedstawiamy wam wiedzę i praktyczne wskazówki, jakie płyną z badań nad działaniami zbiorowymi.

W rozdziale 1 opiszemy, co motywuje aktywizm. Jakie czynniki wiążą się z chęcią zmiany rzeczywistości wokół siebie. Przyjrzymy się takim kwestiom, jak poczucie niesprawiedliwości, identyfikacja z grupą, wartości moralne, pozytywne emocje związane z działaniami i uczestnictwem w życiu wspólnoty. W rozdziale 2 omówimy rolę oczekiwanego sukcesu i norm grupowych. Czy i kiedy spostrzeganie naszych działań jako skutecznych jest ważne w angażowaniu się w protesty i aktywizm? W jaki sposób normy kształtują nasze zachowania? Jakie normy mogą ułatwiać działania wspólnotowe? W rozdziale 3 skoncentrujemy się na najważniejszych przeszkodach w mobilizowaniu ludzi do działania. Opierając się na różnych przykładach walki o równouprawnienie kobiet, opiszemy, dlaczego wiele kobiet nie wspiera postulatów aktywistek feministycznych. Omówimy też inne czynniki, takie jak koncentracja na własnym interesie, wcześniejsze doświadczenia z działaniami grupowymi, konkurencyjne cele i proza życia. W rozdziale 4 omówimy badania związane z przywództwem i kierowaniem grupami. Co wiemy o skutecznym przywództwie, jakie są konsekwencje sprawowania władzy? Czy warto krytykować swoich? W rozdziale 5 przeczytacie o procesach wewnątrzgrupowych. Co może spotkać ludzi działających wspólnie? Jak poradzić sobie z pojawiającymi się wyzwaniami? Czy można zapobiegać rozłamom? Czy konflikty wewnątrz grupy są nieuniknione? Czy zawsze są destrukcyjne, a może mogą być pożyteczne? Jak wykorzystać niezgodę do wypracowania lepszych rozwiązań? Rozdział 6 dotyczy kwestii przemocy. Czy warto stosować przemoc? Czy radykalne działania są skuteczne? Czy radykalizacja grupy jest konieczna i niezbędna do osiągnięcia naszych celów? Wreszcie, jak to się dzieje, że ludzie sięgają po działania przemocowe? W rozdziale 7 omówimy działania solidarnościowe. Dlaczego ludzie dołączają do protestów grup społecznych, do których sami nie należą? Jak działać, aby budować szerokie koalicje i uzyskać wsparcie innych?

W rozdziale 8 przyjrzymy się różnorodności działań aktywistycznych. Spróbujemy odpowiedzieć na pytanie, czy działanie na rzecz jednej sprawy przekłada się na większą chęć zaangażowania się na rzecz innych spraw. Jak wygląda kształtowanie się tożsamości aktywistycznej? Czy członkostwo w organizacjach religijnych, klubach sportowych, fundacjach wiąże się z chęcią działań na rzecz dalszej zmiany społecznej? Czy w zakresie działań grupowych media społecznościowe i Internet są tak odmienne od ulicy i chodnika, jak może się wydawać na pierwszy rzut oka? Czy działania takie, jak zmiana zdjęcia profilowego, polubienie komunikatu, podpisanie petycji online, wspomagają tak naprawdę sprawę, z którą się identyfikujemy? Rozdział 9 dotyczy wypalenia aktywistycznego. To ważna część książki, pokazująca potencjalnie negatywne konsekwencje angażowania się na rzecz innych ludzi, a także to, jak im zapobiegać. Jak radzić sobie, gdy wypalenie staje się faktem? W rozdziale tym prezentujemy wskazówki praktyczne, które pomagają osobom zaangażowanym w działania na rzecz zmiany zachować równowagę w życiu. Na koniec, w rozdziale 10, przedstawimy konkretne wskazówki, jak się organizować. Na co zwracać uwagę, gdy budujemy grupę, ruch czy stowarzyszenie. Jak docierać ze swoim komunikatem, zarządzać zespołem, organizować wsparcie osób neutralnych. Jakie powinny być priorytety, jak je tworzyć, jak komunikować się z otoczeniem.

Gdy kończymy pisać tę książkę (początek kwietnia 2019 r.), właśnie rozpoczyna się strajk pracowników oświaty. Jeden z największych strajków w historii wolnej Polski, bierze w nim udział około 600 tysięcy nauczycieli i nauczycielek, w całym kraju odbywają się protesty solidarnościowe. Nie wiemy jeszcze, do jakiej zmiany doprowadzi i czy będzie skuteczny. Pewne jest natomiast to, że dobrze ilustruje przekonanie, iż wspólne działania na dużą skalę oraz działania solidarnościowe z protestującymi są jak najbardziej możliwe. Wspólny cel, niezadowolenie z zastanej rzeczywistości i identyfikowanie się ze swoją wspólnotą są dobrymi prognostykami dołączenia do działań zbiorowych pomimo kosztów własnych. O tym, między innymi, piszemy w dalszej części tej książki.

Gdańsk–Kraków–Warszawa, kwiecień 2019