BHP przy monitorach ekranowych ebook

Redakcja

Autorzy:

Sebastian Kryczka (prawnik, ekspert prawa pracy oraz kontroli jego przestrzegania), Mariusz Foremniak (główny specjalista ds. bhp, prawnik, wykładowca przedmiotów zawodowych z zakresu bhp), Karolina Walas (główny specjalista ds. bhp), Marek Kalman (specjalista z zakresu bhp)

Redakcja:

Marek Kalman

Menedżer produktu:

Patrycja Kurzątkowska

Kierownik grupy tematycznej:

Alina Sulgostowska

Korekta:

Zespół

Koordynator produkcji:

Mariusz Jezierski

Projekt graficzny okładki:

Piotr Fedorczyk

Skład i łamanie:

Triograf, Dariusz Kołacz

Druk:

KRM Druk

ISBN 978-83-8344-507-6

Copyright by Wiedza i Praktyka sp. z o.o., Warszawa 2024

Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a

Tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10, e-mail: [email protected]

NIP: 526-19-92-256

Nr rejestrowy BDO: 000008579

Numer KRS: 0000098264 – Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy,

XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego

Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł

Publikacja „BHP przy monitorach ekranowych po zmianach” jest chroniona prawem autorskim. Przedruk i sprzedaż tych materiału bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Publikacja „BHP przy monitorach ekranowych po zmianach” została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy i doświadczenia autorów i konsultantów. Zaproponowane w publikacji „BHP przy monitorach ekranowych po zmianach” wskazówki, porady i interpretacje nie mają charakteru porady prawnej i dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowiska organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji „BHP przy monitorach ekranowych po zmianach” wskazówek, przykładów.

Wstęp

Zastanów się, ile czasu w ciągu dnia spędzasz przed ekranem komputera. W pracy i w domu korzystamy z komputerów, laptopów, tabletów i smartfonów, aby pracować, uczyć się, komunikować się z innymi i cieszyć się rozrywką. Jednak czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, jak te urządzenia wpływają na zdrowie, wzrok i dobre samopoczucie?

W świecie zdominowanym przez technologię zasady dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy nabierają jeszcze większego znaczenia. Szczególnie w przypadku pracy przy monitorach ekranowych, gdzie ciało i umysł są narażone na różnego rodzaju wyzwania.

Kiedy w 1998 roku weszło w życie rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe wyglądały zupełnie inaczej niż teraz. Jednostka zewnętrzna była standardem, tak jak stacja dyskietek. Obecnie większość pracowników wykonuje swoje zadania, pracując przy laptopie. Postęp technologiczny jest widoczny gołym okiem. Konieczne stało się więc dostosowanie brzmienia rozporządzenia do zmian technologicznych, które nastąpiły od czasu jego wydania. W listopadzie 2023 roku resort pracy dokonał uaktualnienia minimalnych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, jakie powinny spełniać stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe. Nowe przepisy ledwo jednak weszły w życie, a już wzbudziły wątpliwości dotyczące interpretacji.

W książce skupiliśmy się głównie na nowelizacji rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. To nie tylko zbiór teorii i zasad, ale także praktyczne porady i wskazówki, które można bezpośrednio wdrożyć w swojej codziennej pracy.

Rozdział 1

Co się zmieniło

Rozporządzenie dotyczące warunków bhp na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe nie było zmieniane od ponad 20 lat. Przez ten czas nastąpił ogromny postęp technologiczny, którego resort pracy najwyraźniej nie dostrzegał. To się jednak zmieniło. Najpierw pojawił się szeroko komentowany projekt rozporządzenia, a 18 października 2023 r. – rozporządzenie zmieniające, które w znacznej mierze upraszcza dotychczasowe rozwiązania. Umożliwia też pracodawcy pewną swobodę w organizacji stanowisk pracy wyposażonych w monitory ekranowe. Co się dokładnie zmieniło?

Kiedy w 1998 roku weszło w życie rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej, stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe wyglądały zupełnie inaczej niż teraz. Jednostka zewnętrzna była standardem, tak jak stacja dyskietek. Używało się też trackballa. Obecnie większość pracowników wykonuje swoje zadania, pracując przy laptopie. Często już nawet bez stacji CD-ROM. Postęp technologiczny jest widoczny gołym okiem. Konieczne stało się więc dostosowanie brzmienia rozporządzenia do zmian technologicznych, które nastąpiły od czasu jego wydania. Resort pracy dokonał uaktualnienia minimalnych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, które powinny spełniać stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe (dalej: rozporządzenie zmieniające).

Uwaga

Niektóre rozwiązania były zbyt szczegółowe i rygorystyczne. Rozporządzenie zmieniające dokonuje modyfikacji w taki sposób, by umożliwiały pracodawcom pewną swobodę w organizacji stanowisk pracy wyposażonych w monitory ekranowe, przy jednoczesnym zapewnieniu pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ergonomii na stanowisku pracy.

Rozporządzenie zmieniające wdraża w zakresie swojej regulacji dyrektywę Rady 90/270/EWG z 29 maja 1990 r. w sprawie minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe. Dyrektywa jest dyrektywą szczegółową w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy Rady 89/391/EWG z 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy. W związku z tym jej przepisy mają pełne zastosowanie w odniesieniu do używania przez pracowników urządzeń wyposażonych w monitory ekranowe, bez uszczerbku dla zawartych w dyrektywie przepisów bardziej rygorystycznych i/lub szczegółowych.

Nowe definicje i dookreślenia

Aktualnie nie korzysta się już ze stacji dyskietek czy trackballa. Przedmiotowa definicja stanowiska pracy nie powinna zatem uwzględniać tych elementów. W związku z tym stanowisko pracy to przestrzeń pracy wraz z:

•wyposażeniem podstawowym, w tym monitorem ekranowym, klawiaturą, myszą lub innymi urządzeniami wejściowymi, oprogramowaniem z interfejsem dla użytkownika;

•krzesłem i stołem;

•opcjonalnym wyposażeniem dodatkowym, w tym stacją dysków, drukarką, skanerem, uchwytem na dokumenty, podnóżkiem.

Usunięto jednocześnie definicję systemu komputerowego (konsekwencja modyfikacji definicji stanowiska pracy). Samo pojęcie systemu komputerowego jest powszechnie znane, nie budzi wątpliwości, stąd nie ma potrzeby pozostawienia jego definicji.

Laptop, ale przez pół dnia pracy

W § 3 dokonano dość istotnej zmiany. Punkt 4 rozporządzenia wskazuje, że przepisów rozporządzenia nie stosuje się do systemów przenośnych nieprzeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy. Rozwiązanie takie zapewnia zgodność treści rozporządzenia z dyrektywą 90/270/EWG, która nie ma zastosowania do systemów przenośnych nieprzeznaczonych do dłuższego używania na stanowisku pracy (art. 1 ust. 3 lit. d dyrektywy).

Przez pracownika rozumie się natomiast każdą osobę zatrudnioną przez pracodawcę, w tym praktykanta i stażystę, użytkującą w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy (§ 2 pkt 4 rozporządzenia).

Łącząc te dwa paragrafy, stało się w końcu jasne, że praca z laptopem będzie podlegała pod rozporządzenie w sprawie bhp na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Nowy załącznik do rozporządzenia (o tym w dalszej części) uwzględnia zatem możliwość organizacji stanowisk pracy z wykorzystaniem systemów przenośnych przeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy, w szczególności laptopów, i określa sposób, w jaki należy te stanowiska organizować.

Skutki długotrwałego użytkowania monitorów

Pracodawca ma obowiązek chronić zdrowie i życie pracowników, zapewniając im bezpieczne i higieniczne warunki pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Dlatego też w załączniku uregulowano kwestie dotyczące pracy w przypadku stosowania systemów przenośnych przeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy.

Uwaga

Długotrwałe użytkowanie monitorów zwiększa częstość pojawiania się dolegliwości określonych jako zespół widzenia komputerowego (CVS – ang. computer vision syndrome), znany również jako cyfrowe zmęczenie oczu (DES – ang. Digital Eye Strain).

Objawy dotyczące oczu, zgłaszane przez użytkowników komputerów to:

•zaczerwienienie,

•przemęczenie,

•bóle,

•odczucie suchości,

•podrażnienia i pieczenie,

•objawy związane z jakością widzenia (rozmycie, podwójne widzenie).

Spowodowane są one zbyt małą odległością pomiędzy oczami osoby pracującej a obsługiwanym urządzeniem. Po wielogodzinnej pracy z komputerem pojawiają się zaburzenia akomodacji (zmniejszenie jej zakresu i szybkości) oraz konwergencji (co powoduje dodatkowo zaburzenia widzenia do bliży) opisywane jako tymczasowa krótkowzroczność. Dodatkowo narastają dolegliwości ze strony układu mięśniowo-szkieletowego w okolicy odcinka szyjnego kręgosłupa oraz obręczy barkowej, które są skutkiem ustawienia monitora na nieodpowiedniej wysokości względem wzroku, wymuszając przeciążające ustawienie głowy.

Nowe wymagania bhp i ergonomii

W tabeli przedstawiono porównanie zapisów rozporządzenia z 1998 roku z rozporządzeniem zmieniającym z 2023 roku.

Tabela. Minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, jakie powinny spełniać stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe (porównanie załącznika)

Lp.

Rozporządzenie z 1 grudnia 1998 r.

Rozporządzenie zmieniające z 18 października 2023 r.

Uwagi

1. (§ 1.1 nowego rozporządzenia)

Wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia elementów tego wyposażenia nie może

powodować podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego i (lub) wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla pracownika