Jak system kaucyjny rewolucjonizuje gospodarkę opakowaniami. Praktyczny przewodnik. ebook

Od 1 stycznia 2025 r. ma wejść w życie system kaucyjny, który określa sposób zarządzania odpadami opakowaniowymi, w którym konsumenci płacą dodatkową opłatę (kaucję) przy zakupie produktów w opakowaniach objętych systemem, takich jak plastikowe i szklane butelki czy puszki. Po zwróceniu pustego opakowania do specjalnych punktów, takich jak automaty zwrotne lub sklepy, konsumenci odzyskują swoją kaucję.

Aktualnie przeważnie odpady opakowaniowe, które mają być objęte przedmiotowym systemem, zbierane są razem z innymi odpadami komunalnymi w systemie gminnym. Nowe rozwiązanie ma zwiększyć poziom selektywnego zbierania, a w efekcie także recyklingu odpadów opakowaniowych, i zmniejszyć zaśmiecenie środowiska.

WAŻNE! Aktualnie trwają prace nad tym, aby system zaczął obowiązywać od 1 paźdznierika 2025 r. Do rządu docierają apele przedsiębiorców, że nie są gotowi na wprowadzenie przedmiotowych przepisów wcześniej, gdyż nie są w stanie się najzwyczajniej w świecie do nich na czas dostosować.

Od 31 lipca 2023 r. wprowadzono nowelizację ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Nowelizacja dotyczyła m.in. uregulowania kwestii związanych z systemem kaucyjnym, a mianowicie wysokości kaucji dla poszczególnych rodzajów opakowań.

System kaucyjny sam w sobie ma zachęcić podmioty do zwracania opakowań i jednocześnie zwiększyć ilości ponownie wykorzystywanych i przetwarzanych surowców, które będą służyć do wytwarzania opakowań.

Ustawa z 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw dotycząca systemu kaucyjnego stanowi, że wysokość kaucji dla poszczególnych rodzajów opakowań objętych systemem zostanie określona w rozporządzeniu, które wyda minister właściwy do spraw klimatu w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych oraz ministrem właściwym do spraw gospodarki.

WAŻNE! Rozporządzenie ma wejść w życie od 2025 roku.

Wysokość kaucji

Wysokość kaucji ma być różna i zależna od rodzaju opakowania.W związku z powyższym, jeśli będzie dotyczyła:

• butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do trzech litrów, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych, z wyłączeniem szklanych lub metalowych butelek na napoje, których zakrętki i wieczka są wykonane z tworzyw sztucznych – wyniesie 0,50 zł;

• puszek metalowych o pojemności do jednego litra – wyniesie 0,50 zł;

• butelek szklanych wielokrotnego użytku o pojemności do półtora litra – wyniesie 1,00 zł.

Zdaniem prawodawcy z jednej strony wprowadzone kwoty nie są na tyle wysokie, aby użytkownicy końcowi mieli odmawiać sobie zakupu napojów w opakowaniach objętych systemem, natomiast z drugiej strony są na tyle wysokie, że będą zachęcać do zwrotu opakowań.

Ponadto wysokość kaucji na butelki szklane wielokrotnego użytku będzie kwotą łatwą do zapamiętania przez użytkowników, gdyż wynikać będzie z przyzwyczajeń wyrobionych przez czas działania dotychczasowego systemu zwrotu butelek.

Uwagi do butelek wieloktrotnego użytku ze szkła

Ministerstwo Klimatu i Środowiska w trakcie prowadzonych konsultacji publicznych otrzymało sporo uwag dotyczących butelek wielokrotnego użytku wykonanych ze szkła. Powszechnie uważa się, że wprowadzenie od nowego roku systemu, który ma funkcjonować na obecnych założeniach, będzie stanowiło naruszenie przepisów ustawy podlegające administracyjnej karze pieniężnej.

Dla bezpieczeństwa prawodawca podjął decyzję, że do końca 2026 roku zostanie wydłużony dopuszczalny okres działania obecnie funkcjonujących systemów zbierania opakowań szklanych.

PAMIĘTAJ! Nie wszystkie butelki szklane podlegają pod system! W czerwcu 2024 roku z systemu kaucyjnego wyłączono także butelki po mleku i produktach mlecznych.

Założenia systemu

Jak każdy system, tak i ten ma swoje założenia. Jakie?

System kaucyjny zakłada przede wszystkim, że:

• będzie obejmował:

✓ jednorazowe butelki z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 litrów,

✓ szklane butelki wielokrotnego użytku do 1,5 litra oraz

✓ metalowe puszki o pojemności do 1 litra;

• zmniejszy się zanieczyszczenie środowiska w zakresie odpadów opakowaniowych;

• zwiększy się poziom selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych;

• zwiększy się poziom recyklingu odpadów opakowaniowych;

• społeczeństwo nauczy się dobrych praktyk dotyczących segregowania odpadów;

• przedsiębiorcy wprowadzający napoje w opakowaniach objętych systemem zostaną zobowiązani do umieszczania na tych opakowaniach oznakowania określającego wysokość kaucji;

• przy sprzedaży napojów w opakowaniach jednorazowego albo wielokrotnego użytku objętych systemem kaucyjnym do ceny napojów doliczona zostanie kaucja, której wysokość zostanie określona w rozporządzeniu. Przy zwrocie opakowań, w celu odzyskania kaucji, nie będzie wymagane okazanie paragonu, gdyż opakowania objęte systemem będą odpowiednio oznakowane;

• wszystkie jednostki handlowe, niezależnie od ich powierzchni, będą pobierały kaucję, jeżeli oferują napoje w opakowaniach objętych systemem.

WAŻNE! Puste opakowania objęte systemem kaucyjnym będzie można zwracać w jednostkach handlowych o powierzchni powyżej 200 m2, natomiast jednostki handlowe o powierzchni poniżej 200 m2 będą mogły dobrowolnie przystąpić do systemu w zakresie zbierania pustych opakowań i zwracania kaucji.

• możliwe będzie tworzenie punktów zbierania pustych opakowań poza jednostkami handlowymi;

• przedsiębiorcy wprowadzający do obrotu napoje w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym będą tworzyli go za pośrednictwem podmiotu reprezentującego – będą zobowiązani osiągnąć określone poziomy selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych w ramach systemu (90% od 2029 r.);

• zgodnie z zasadą rozszerzonej odpowiedzialności producenta wprowadzający napoje w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym będą finansowali ten system, mianowicie będą ponosili koszty związane m.in. ze zbiórką, odbieraniem i transportem opakowań i odpadów czy prowadzeniem ewidencji i rozliczaniem kaucji;

• system będzie dodatkowo finansowany z niezwróconej kaucji oraz ze sprzedaży materiałów pochodzących z recyklingu;

• pobrana kaucja będzie przekazywana do podmiotu reprezentującego, a wszelkie rozliczenia finansowe będą dokonywane w okresie nie dłuższym niż miesięcznym;

• na rynku bedzie funkcjonowało kilku operatorów systemu kaucyjnego.