Nowe zawody medyczne 2024. Kwalifikacje, wykaz czynności, odpowiedzialność zawodowa ebook

Redakcja

Autorzy: Karol Kolankiewicz, Maciej Lipka, Marzena Pytlarz-Pietraszko, Anna Rubinkowska

Redaktor: Anna Śmigulska-Wojciechowska

Menedżer produktu: Anna Konarzewska-Żuczek

Menedżer segmentu: Alina Sulgostowska

Projekt graficzny okładki: Dariusz Ziach

Korekta: Zespół

Koordynator produkcji: Magdalena Huta

Druk: KRM Druk

Skład i łamanie: Dariusz Ziach

ISBN 978-83-8344-580-9

Copyright by Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

Warszawa 2024

Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa

tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10, e-mail: [email protected]

NIP: 526-19-92-256, KRS: 0000098264 – Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie,

XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego

wysokość kapitału zakładowego 200.000 zł

nr rejestrowy BDO: 000008579

Publikację „Nowe zawody medyczne 2024. Kwalifikacje, wykaz czynności, odpowiedzialność zawodowa. Nowe przepisy i planowane zmiany” przygotowano z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy oraz doświadczenia jej twórców. Zaproponowane w niej wskazówki, porady i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Opublikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W konsek­wencji autorzy i redakcja nie mogą ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publi­kacji „Nowe zawody medyczne 2024. Kwalifikacje, wykaz czynności, odpowiedzialność zawodowa. Nowe przepisy i planowane zmiany” wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków.

Wstęp

W dniu 26 marca 2024 r. weszły w życie przepisy ustawy o niektórych zawodach medycznych. Ustawa w zakresie kilku przepisów dostosowujących i przepisów ustaw zmienianych przewiduje inne terminy wejścia w życie. Tym samym traci moc ustawa z 18 lipca 1950 r. o odpowiedzialności zawodowej fachowych pracowników służby zdrowia.

Po licznych dyskusjach w branży i zgłaszaniu poprawek podczas procedury legislacyjnej ostatecznie nowe przepisy określają zasady wykonywania 15 zawodów medycznych, tj.:

•asystentki stomatologicznej,

•higienistki stomatologicznej,

•optometrysty,

•ortoptysty,

•technika sterylizacji medycznej,

•elektroradiologa,

•instruktora terapii uzależnień,

•opiekuna medycznego,

•podiatry,

•profilaktyka,

•protetyka słuchu,

•technika farmaceutycznego,

•technika masażysty,

•technika ortopedy oraz

•terapeuty zajęciowego,

•jak również zawodów związanych z planowaniem diety, prowadzeniem konsultacji dietetycznych oraz udzielaniem porad edukacyjnych w ramach świadczeń gwarantowanych.

W niniejszej publikacji „Nowe zawody medyczne 2024. Kwalifikacje, wykaz czynności, odpowiedzialność zawodowa”wyjaśniamy, jaka jest charakterystyka nowych zawodów medycznych, jakie kwalifikacje należy posiadać, aby spełnić ustawowe wymagania, na czym polega odpowiedzialność zawodowa i jakie są sankcje przewidziane za nieprzestrzeganie regulacji dla osób zatrudnionych w ww. zawodach oraz jakie czynności zawodowe te osoby mogą, a jakie powinny wykonywać.

Życzę miłej lektury!

Anna Śmigulska-Wojciechowska

redaktor publikacji

Rozdział 1. Geneza nowych przepisów ustawy o niektórych zawodach medycznych

W maju 2023 roku zakończyły się konsultacje publiczne ustawy o niektórych zawodach medycznych. Zgłoszono ok. 700 uwag, które były analizowane. Niektóre z nich uwzględniono, inne odrzucono. Projekt będzie przechodził dalszą ścieżkę legislacyjną. Sprawdź, co przewiduje.

W efekcie konsultacji publicznych powstała nowa wersja projektu ustawy z 15 stycznia 2023 r. oraz projekty czterech rozporządzeń dotyczących:

•szczegółowego wykazu czynności zawodowych osób wykonujących niektóre zawody medyczne,

•ustawicznego rozwoju zawodowego osób wykonujących niektóre zawody medyczne,

•wysokości wynagrodzenia członków Komisji Odpowiedzialności Zawo­dowej oraz rzeczników dyscyplinarnych,

•zryczałtowanych kosztów postępowania w sprawie odpowiedzialności zawodowej oraz kosztów obsługi organizacyjnej komisji odpowiedzialności zawodowej.

W Polsce nie było dotychczas regulacji ustawowych w odniesieniu do zawodów objętych projektowaną regulacją. Osoby wykonujące te zawody wykonują je zgodnie z umiejętnościami zawodowymi uzyskanymi w toku kształcenia. Ze względu na brak regulacji ustawowych unormowany jest wyłącznie obszar związany z udzielaniem świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w odniesieniu do kwalifikacji tych osób.

Osoby wykonujące zawody medyczne uczestniczyły w realizacji świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych na mocy rozporządzeń ministra zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z poszczególnych zakresów, jednak uregulowanie wyłącznie wymagań kwalifikacyjnych nie stanowi gwarancji zabezpieczenia jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych zgodnie z aktualną wiedzą medyczną przez osoby wykonujące zawody medyczne objęte tą regulacją.

1.1. Które zawody medyczne miały być objęte ustawą

Projekt ustawy określał warunki i zasady wykonywania następujących zawodów medycznych:

1) asystentka stomatologiczna,

2) dietetyk,

3) elektroradiolog,

4) higienistka stomatologiczna,

5) logopeda,

6) opiekun medyczny,

7) optometrysta,

8) ortoptystka,

9) podiatra,

10) profilaktyk,

11) protetyk słuchu,

12) technik dentystyczny,

13) technik farmaceutyczny,

14) technik masażysta,

15) technik ortopeda,

16) technik sterylizacji medycznej,

17) terapeuta zajęciowy.

Projekt ustawy zawierał przepisy regulujące:

1) warunki i zasady wykonywania wymienionych zawodów medycznych;

2) kwalifikacje niezbędne do wykonywania tych zawodów;

3) czynności zawodowe, do wykonywania których są uprawnione osoby wykonujące dany zawód medyczny;

4) rejestr osób uprawnionych do wykonywania zawodu medycznego;

5) ustawiczny rozwój zawodowy;

6) odpowiedzialność zawodową.

1.2. Dostęp do wykonywania zawodu medycznego

Projektowane przepisy miały na celu wprowadzenie mechanizmu mającego zapewnić dostęp do wykonywania zawodu medycznego tylko profesjonalistom w danym zawodzie, którzy mają właściwe kwalifikacje i kompetencje, nabywane w toku kształcenia w systemie oświaty lub systemie szkolnictwa wyższego i nauki. Kwalifikacje te określono w załączniku do projektu ustawy, z uwzględnieniem dotychczasowych zmian w systemie kształcenia tych zawodów w celu zapewnienia, by wszystkie osoby, które uzyskały kwalifikacje zawodowe przed dniem wejścia w życie projektowanych przepisów, mogły wykonywać swój zawód.

W projekcie ustawy określono czynności zawodowe, do których mają kwalifikacje osoby wykonujące poszczególne zawody medyczne, regulowane w projekcie ustawy.

1.3. Powstanie Centralny Rejestr Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego

Projekt ustawy przewidywał utworzenie Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego, dzięki któremu będzie możliwa weryfikacja osób wykonujących zawody medyczne zarówno przez pracodawców, jak i pacjentów.

Ponadto miał być on cennym narzędziem analitycznym, pozwalającym na uzyskanie informacji o aktualnej liczbie osób wykonujących zawód medyczny, sposobie wykonywania tego zawodu, jak również źródłem informacji o potrzebach kadrowych w tych zawodach w poszczególnych rejonach kraju.

Wpis do rejestru stanowi warunek niezbędny do wykonywania danego zawodu medycznego. Rejestr jest prowadzony w systemie teleinformatycznym. Obsługę techniczną rejestru zapewnić miało Centrum e-Zdrowia, natomiast administratorem danych przetwarzanych w tym rejestrze będzie minister zdrowia.

Rejestr osób wykonujących zawód medyczny pozwoli na uzyskanie informacji o aktualnej liczbie osób wykonujących zawód medyczny, sposobie wykonywania tego zawodu. Będzie też źródłem informacji o potrzebach kadrowych w tych zawodach w poszczególnych rejonach kraju.

Projektowane przepisy określały również zakres danych i informacji dotyczących osoby wykonującej zawód medyczny, które są jawne. Rejestr jest jawny w zakresie m.in. następujących danych:

•numeru wpisu,

•indywidualnego identyfikatora wpisu,

•daty wpisu,

•imienia i nazwiska,

•informacji o realizacji ustawicznego rozwoju zawodowego,

•informacji o miejscu wykonywania zawodu medycznego.

Wprowadzenie rejestru umożliwi weryfikację osób wykonujących poszczególne zawody medyczne zarówno pracodawcom, jak i pacjentom. Umożliwi potwierdzenie kwalifikacji każdej osoby wykonującej zawód medyczny. Wniosek o wpis do rejestru osoby wykonującej zawód medyczny podlega opłacie w wysokości 100 zł.

Natomiast zmiana danych objętych rejestrem oraz wykreślenie z rejestru nie podlegają opłacie. Powyższa opłata stanowi dochód budżetu państwa.

1.4. Ustawiczny rozwój zawodowy

Projekt ustawy regulował również kwestie związane z ustawicznym rozwojem zawodowym osób wykonujących zawód medyczny.

W projekcie ustawy przyjęto zasadę, że osoba wykonująca zawód medyczny ma prawo i obowiązek ustawicznego rozwoju zawodowego, w ramach kształcenia podyplomowego (szkolenie specjalizacyjne i kursy kwalifikacyjne) oraz doskonalenia zawodowego przez aktualizację wiedzy i umiejętności zawodowych.

Zaproponowane w projekcie rozwiązania dotyczące szkolenia specjalizacyjnego i uzyskiwania tytułu specjalisty w danej dziedzinie ochrony zdrowia są oparte na dotychczasowym systemie szkolenia specjalizacyjnego. Ponadto projekt ustawy zakłada wprowadzenie kursów kwalifikacyjnych dla osób wykonujących zawód medyczny, dzięki którym nabędą oni dodatkowe kwalifikacje niewynikające z kształcenia przeddyplomowego.

Dotychczas osoby wykonujące zawody medyczne, które objęto regu­lacją, nie miały obowiązku ustawicznego rozwoju zawodowego. Należy podkreślić, że system ochrony zdrowia charakteryzuje się dynamiką zmian związanych z postępem nauk medycznych czy związanych z postępem technologicznym. Zmiany te wymagają od osób wykonujących zawód medyczny ciągłego doskonalenia umiejętności, jak również gotowości do zdobywania nowych.

Nałożony przepisami projektu ustawy obowiązek ustawicznego rozwoju zawodowego jest usankcjonowaniem działającego już na rynku pracy doskonalenia umiejętności przez kadry medyczne.

Mając to na uwadze, stwierdzić należy, że brak jest ryzyka związanego ze zmniejszeniem, w wyniku przyjęcia regulacji, liczby osób wykonujących dany zawód medyczny.

Zgodnie z projektem ustawy osoba wykonująca zawód medyczny miała obowiązek doskonalenia zawodowego, realizowanego w następujących formach:

1) kurs doskonalący;

2) samokształcenie.

Zakres doskonalenia zawodowego obejmuje wiedzę i umiejętności niezbędne do realizacji zadań zawodowych przez osobę wykonującą zawód medyczny. Za udział osoby wykonującej zawód medyczny w poszczególnych formach doskonalenia zawodowego i kształcenia podyplomowego przysługują punkty edukacyjne.

Ponadto projekt ustawy wprowadzał regulacje, które umożliwiają osobie wykonującej zawód medyczny mającej ukończony kurs lub szkolenie z zakresu obejmującego tematykę kursu kwalifikacyjnego, uznanie tego kursu lub szkolenia za równoważny ze zrealizowaniem programu kursu kwalifikacyjnego. Zgodnie z przepisami projektu ustawy minister zdrowia będzie mógł na wniosek osoby wykonującej zawód medyczny, w drodze decyzji administracyjnej, uznać lub odmówić uznania kursu bądź szkolenia za równoważne ze zrealizowaniem programu kursu kwalifikacyjnego, na podstawie opinii dyrektora Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego. Wnioski o uznanie kursu lub szkolenia osoby zainteresowane składają do dyrektora CMKP, który sprawdza pod względem formalnym wniosek i przekazuje do zaopiniowania powołanemu zespołowi ekspertów.

Projekt ustawy określał również działania kontrolne w ra­mach kształcenia zawodowego osób wykonujących dany zawód medyczny, w celu zapewniania odpowiedniej jakości tego kształcenia. Kontrola realizacji kursów kwalifikacyjnych i doskonalących będzie prowadzona przez zespół kontrolny, powoływany przez dyrektora CMKP.

1.5. Płatny urlop szkoleniowy

Jednocześnie projekt ustawy wprowadzał regulacje dotyczące skorzystania przez osobę wykonującą zawód medyczny z płatnego urlopu szkoleniowego w wymiarze do 6 dni roboczych rocznie, który będzie mógł być wykorzystany na realizację ustawicznego rozwoju zawodowego. Sześcio­dniowy urlop szkoleniowy jest udzielany według zasad obowiązujących przy udzielaniu urlopu wypoczynkowego, co oznacza, że termin jego udzielenia jest uzgadniany każdorazowo z pracodawcą.

Osoba wykonująca zawód medyczny ma obowiązek przedstawić pracodawcy dokument poświadczający udział w danej formie ustawicznego rozwoju zawodowego. W związku z tym, że przepisy ustawy nakładają na osoby wykonujące zawód medyczny prawo i obowiązek ustawicznego rozwoju zawodowego, bardzo ważne jest zapewnienie osobom, które zamierzają wziąć udział w określonych ustawowo formach podnoszenia kwalifikacji zawodowych, możliwości skorzystania z urlopu szkoleniowego, aby nie musiały wykorzystywać własnego urlopu wypoczynkowego w powyższym celu.

1.6. Odpowiedzialność zawodowa osób wykonujących zawód medyczny

Przepisy wprowadzają także uregulowanie na poziomie ustawowym zagadnienia dotyczącego odpowiedzialności zawodowej osób wykonujących zawód medyczny, za zawinione naruszenie przepisów związanych z wykonywaniem zawodu medycznego, co będzie miało istotne znaczenie dla pacjentów korzystających z usług tych osób.

Brak tych przepisów zwiększa ryzyko nieosiągnięcia celu, jakim jest zapewnienie udzielania świadczeń przez osoby mające wymagane ustawowo ściśle określone kwalifikacje zawodowe.

Projektowana regulacja pozwoli skutecznie pociągnąć do odpowiedzialności zawodowej w przypadku nienależytego lub nierzetelnego przestrzegania obowiązków, wprowadzając istotne instrumenty zwiększające bezpieczeństwo pacjentów.

Projektowana ustawa przewidywała katalog kar za przewinienia zawodowe, który obejmuje:

1) upomnienie;

2) naganę;

3) karę pieniężną;

4) zawieszenie uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego na okres do 5 lat;

5) pozbawienie uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego.

Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej osoby wykonującej zawód medyczny obejmie czynności sprawdzające prowadzone przez rzecznika dyscyplinarnego, postępowanie wyjaśniające prowadzone przez rzecznika dyscyplinarnego oraz postępowanie przed Komisją Odpowiedzialności Zawodowej.

Zgodnie z proponowanymi rozwiązaniami minister zdrowia powołuje 4 rzeczników dyscyplinarnych spośród osób mających wykształcenie prawnicze, mających co najmniej 5-letnie doświadczenie w obszarze prawa administracyjnego i procesowego, niekaranych za przestępstwo umyślne lub z tytułu odpowiedzialności dyscyplinarnej bądź zawodowej, dających rękojmię należytego wykonywania tej funkcji, mających wiedzę w zakresie zasad wykonywania zawodów medycznych.

Zgodnie z projektowanymi przepisami rzecznik dyscyplinarny wszczyna postępowanie wyjaśniające na wniosek albo z urzędu. Uprawnieni do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania są minister zdrowia, minister spraw wewnętrznych, minister obrony narodowej, prezes NFZ oraz pokrzywdzony.

Przepisy dotyczące odpowiedzialności zawodowej penalizują również posługiwanie się tytułem oraz wykonywanie zawodu medycznego bez stosownych uprawnień, co będzie podlegać karze grzywny. Powierzanie wykonywania zawodu medycznego osobie, która nie ma takich uprawnień, będzie również podlegać karze grzywny lub ograniczenia wolności.

Projekt był omawiany podczas Komisji Prawniczej i przeszedł dalszą ścieżkę legislacyjną.

1.7. Co zdecydowała komisja sejmowa

Sejmowa Komisja Zdrowia 25 maja 2023 r. debatowała nad propozycjami dotyczącymi usunięcia z projektu niektórych zawodów, takich jak logopedzi i dietetycy.

Najważniejsza zmiana dotyczyła dietetyków. Propozycja poprawki wyszła od klubu parlamentarnego PiS, który zasugerował wykreślenie zawodu dietetyka z ustawy, z wyjątkiem dietetyków, którzy pracują w szpitalach. Zdaniem wiceministra zdrowia, Piotra Brombera, poprawka reguluje wykonywanie czynności zawodowych, a nie konkretny zawód. Co więcej, Piotr Bromber dodał, że wykonywać te czynności będą osoby mające odpowiednie kwalifikacje.

Dietetycy nie byli jedynymi specjalistami objętymi debatą. Z projektu ustawy o niektórych zawodach medycznych usunięto również logo­pedów, a tę decyzję poparło Ministerstwo Zdrowia.

Odwrotnie zareagowano na propozycję usunięcia techników dentystycznych z ustawy. Mimo argumentów posłów dotyczących licznych ograniczeń dla tego zawodu wynikających z ustawy Ministerstwo Zdrowia nie zgadza się na usunięcie techników dentystycznych z ustawy, twierdząc, że to jest zawód medyczny.

Sejmowa Komisja Zdrowia nie zaakceptowała wszystkich uwag do projektu. Propozycja posłanki Lewicy, Marceliny Zawiszy, dotycząca dodania do ustawy zawodu sekretarki medycznej oraz techników analityki medycznej, nie uzyskała poparcia Ministerstwa Zdrowia ani Sejmowej Komisji Zdrowia.

1.8. Ustawa przyjęta przez Senat

Kolejnym etapem na ścieżce legislacyjnej było przyjęcie przez Senat ustawy regulującej warunki i zasady wykonywania zawodów medycznych, które dotychczas nie były objęte regulacjami ustawowymi. Ustawa objęła wiele zawodów, jednak wyłączono z niej dietetyków oraz techników dentystycznych. Co więcej, wprowadzono poprawki dotyczące przepisów dotyczących psychoterapeutów.

1.9. Technicy dentystyczni oraz dietetycy wyłączeni spod regulacji ustawy

Senat 12 lipca 2023 r. zaakceptował poprawki zarekomendowane przez senacką Komisję Zdrowia do ustawy o niektórych zawodach medycznych. Zgodnie z wskazaniami komisji technicy dentystyczni oraz dietetycy zostali wyłączeni spod regulacji ustawy. Poprawiono również przepis dotyczący higienistek stomatologicznych, które będą wykonywały czynności z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia jamy ustnej pod nadzorem lekarza dentysty.

1.10. Bez upublicznienia informacji o osobach tracących uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego

Dodatkowo wyłączono przepis budzący wątpliwości konstytucyjne, który miałby skutkować upublicznieniem informacji o stanie zdrowia osób tracących uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego.

Senatorowie przyjęli również istotną poprawkę dotyczącą zawodu psychoterapeuty, która uściśliła zapisy dotyczące tego zawodu oraz przesunęła termin wejścia w życie przepisów regulujących tę profesję.

Ustawa o niektórych zawodach medycznych obejmuje wiele zawodów, takich jak:

•asystentka i higienistka stomatologiczna,

•elektroradiolog,

•instruktor terapii uzależnień,

•opiekun medyczny,

•optometrysta,

•ortoptystka,

•podiatra,

•profilaktyk,

•protetyk słuchu,

•technik farmaceutyczny,

•technik masażysta,

•technik ortopeda,

•technik sterylizacji medycznej oraz

•terapeuta zajęciowy.

1.11. Centralny Rejestr Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego zostaje

Ustawa przewiduje utworzenie Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego, który będzie służył wery­fikacji zawodowej osób pracujących w sektorze medycznym.

Rejestr umożliwi pracodawcom i pacjentom sprawdzenie kwalifikacji osób wykonujących zawody medyczne oraz dostarczy informacji o liczbie osób pracujących w poszczególnych zawodach medycznych i potrzebach kadrowych w tym sektorze.

Ustawa została przyjęta ze wszystkimi poprawkami zarekomendowanymi przez senacką Komisję Zdrowia przez wszystkich senatorów.

1.12. Podpis Prezydenta

Prezydent 1 września 2023 r. podpisał ustawę o niektórych zawodach medycznych. Głównym celem nowych przepisów jest zapewnienie, że wykonywanie zawodów medycznych będzie dostępne wyłącznie dla profesjonalistów z odpowiednim wykształceniem i kompetencjami. Nowa ustawa weszła w życie 26 marca 2024 r. Ustawa w zakresie kilku przepisów dostosowujących i przepisów ustaw zmienianych przewiduje inne terminy wejścia w życie. Po wejściu w życie ustawy straci moc ustawa z 18 lipca 1950 r. o odpowiedzialności zawodowej fachowych pracowników służby zdrowia.