Od nowa ebook

Asherowi

CZĘŚĆ I

PRZED

ROZDZIAŁ PIERWSZY

Po prostu wiesz

Przychodząc tu po raz pierwszy, ludzie zazwyczaj płakali, i ta dziewczyna nie wyglądała, jakby miała być wyjątkiem. Weszła wyprostowana, trzymając aktówkę, i uścisnęła Grace dłoń, jak przystało na opanowaną profesjonalistkę, którą najwyraźniej była albo chciała być. W końcu usiadła na kanapie i założyła jedną otuloną diagonalem długą nogę na drugą. Nagle zorientowała się, gdzie jest, i klasnęła w dłonie.

– O kurczę – powiedziała. Nazywała się (Grace upewniła się kilka minut wcześniej) Rebecca Wynne. – Od studiów nie siedziałam w gabinecie terapeuty.

Grace usiadła na krześle, skrzyżowała swoje znacznie krótsze nogi i pochyliła się. Zrobiła to mimowolnie.

– Jakie to dziwne! Jak tylko człowiek tu wchodzi, od razu ma ochotę płakać – stwierdziła dziewczyna.

– Chusteczek nie brakuje. – Grace się uśmiechnęła.

Ileż razy siedziała tam z tak skrzyżowanymi nogami i słuchała, jak pokój wypełnia się szlochem. Ludzie zalewali się łzami tak często, że niekiedy wyobrażała sobie swój gabinet pod wodą, jak w magicznej opowieści Betty MacDonald, którą uwielbiała jako dziecko i której główna bohaterka dosłownie nie mogła przestać płakać, dopóki woda nie dosięgła jej podbródka. Kiedy była świadkiem skrajnej złości, sączącej swoją truciznę z krzykiem albo w milczeniu, prawie widziała, jak ściany (w rzeczywistości pomalowane na nieszkodliwą złamaną biel) ciemnieją z wściekłości.

– To tylko pokój – powiedziała pogodnym tonem. – Z nudnymi meblami.

– No tak.

Rebecca rozejrzała się, jakby to wymagało potwierdzenia. Gabinet Grace został urządzony bardzo starannie, żeby pełnił kilka funkcji naraz. Miał być wygodny, ale nie przesadnie gościnny. Ciepły, ale kojąco bezosobowy. Udekorowany przedmiotami tak pospolitymi, że u każdego budziły znane skojarzenia. Zdjęcie brzóz Eliota Portera wiszące przy drzwiach (czy nie każdy na tym czy innym etapie życia mieszkał z tą fotografią w tle? W akademiku albo w domku letniskowym?), czerwony dywan, sofa w kolorze owsianki i jej obrotowe krzesło obite skórą. I jeszcze niski stolik ze szklanym blatem, a na nim pudełko chusteczek w skórzanym pokrowcu i, w rogu, zabytkowe sosnowe biurko z szufladami z żółtymi notesami A4 i wydrukowanymi listami psychofarmakologów, psychologów dziecięcych, hipnoterapeutów dla palaczy, agentów nieruchomości, biur podróży, mediatorów, zarządzających majątkiem, adwokatów od rozwodów. Na blacie długopisy. Wystawały z nieładnego porcelanowego kubka, który jej syn Henry zrobił w pierwszej klasie (w ciągu wielu lat stał się obiektem niezliczonych komentarzy, wywoływał istne lawiny wspomnień). Biała ceramiczna lampa z płóciennym kloszem rzucała dyskretne światło na proces terapeutyczny. Jedyne okno wychodziło na tylną uliczkę i nigdy nic nie było przez nie widać pomimo podjętej lata wcześniej próby zainstalowania na dole donic z niewyszukaną jasną roślinnością – geranium i bluszczem. Dozorca wyraził zgodę, choć jego entuzjazm nie wystarczył nawet do tego, żeby zechciał pomóc zdjąć drewniane donice z ciężarówki i zanieść je na miejsce. Ale roślinom brakowało światła i ogródek wkrótce zniknął, zostawiając na ziemi trwały ciemny ślad. Grace nie była florystką.

Ale dzisiaj kupiła kwiaty, ciemnoróżowe róże. Na polecenie Sarabeth, która w miarę jak nadchodził Wielki Dzień, coraz mocniej skłaniała się ku ingerowaniu w najdrobniejsze sprawy. Z tej okazji Grace powinna kupić nie po prostu kwiaty: musiały to być róże. Ciemnoróżowe róże.

Ciemnoróżowe róże. Zastanawiała się dlaczego. Czyżby Sarabeth spodziewała się kolorowej fotografii? Czy nie dostatecznie niewiarygodne było samo to, że „Vogue” gotów był poświęcić jej uwagę w czerni i bieli? Ale wykonała polecenie. Wstawiła kwiaty do jedynego wazonu, jaki był na wyposażeniu niewielkiej kuchni. Został po jakiejś zapomnianej dostawie (kwiaty na koniec terapii? kwiaty w podzięce za skłonienie do rozwodu? kwiaty od Jonathana?). Rozłożyła je niezgrabnie, niezbyt ładnie. Stały na jednej z małych komód przy kanapie, gdzie groziło im, że Rebecca strąci je ciężkim wełnianym płaszczem.

– Ale powiem pani – odezwała się Grace – że ma pani rację co do płaczu. Zazwyczaj samo przyjście tutaj mocno ludzi wyczerpuje. A w przypadku mojej praktyki: samo przyprowadzenie do mnie partnera. Bardzo często zdarza się, że wszystkie blokady puszczają pacjentom natychmiast po tym, jak po raz pierwszy przekroczą próg. Nic w tym dziwnego.

– Może innym razem – odparła dziewczyna.

Na oko ma trzydzieści lat, pomyślała Grace. Była ładna, choć odrobinę surowa. Ubranie, które na sobie miała, zostało tak sprytnie zaprojektowane, żeby ukryć jej kształty, mocno zaokrąglone i dorodne. Zamiast nich prezentowała chłopięco szczupłą sylwetkę. Biała bawełniana koszula wyglądała, jakby ją uszyto specjalnie w tym właśnie celu, natomiast brązowe wełniane spodnie kończyły się dokładnie tam, gdzie musiały się kończyć, żeby wywołać wrażenie, że ma talię, której tak naprawdę prawie nie miała. Obydwie części garderoby były tryumfem iluzji i ewidentnie wyszły z rąk kogoś, kto doskonale znał się na swoim fachu. No ale jak się pracuje dla „Vogue’a”, pomyślała Grace, to ma się dostęp do takich ludzi.

Rebecca grzebała chwilę w aktówce leżącej u jej stóp. Wyciągnęła z niej przedpotopowy dyktafon i położyła na szklanym blacie.

– Nie ma pani nic przeciwko? – zapytała. – Wiem, że to prawie antyk, ale wolę się zabezpieczyć. Spędziłam kiedyś kilka godzin z pewną gwiazdą popu, która nie jest znana z umiejętności mówienia pełnymi zdaniami. Miałam wtedy taki kosmiczny gadżet wielkości pudełka od zapałek. Kiedy chciałam odsłuchać wywiad, okazało się, że absolutnie nic się nie nagrało. To była najbardziej przerażająca chwila w mojej karierze.

– Domyślam się – powiedziała Grace. – Najwyraźniej jednak poradziła sobie pani z tamtą porażką.

Rebecca wzruszyła ramionami. Bujne blond włosy miała ułożone w pozornie chaotyczną, a tak naprawdę wymyślną fryzurę. Na szyi nosiła srebrny naszyjnik. Zwisał wzdłuż obojczyków.

– W mojej autorskiej wersji mówiła tak inteligentnie, że musieliby zwariować, żeby przy autoryzacji wszystkiego nie sprawdzić. Nie twierdzę, że się nie bałam. Ale jej menedżer od pijaru powiedział mojemu redaktorowi, że to był najlepszy wywiad, jakiego w życiu udzieliła, więc się opłaciło. – Zrobiła pauzę i spojrzała wprost na Grace. – Kurczę – rzekła z półuśmieszkiem. – Teraz myślę, że nie powinnam była tego mówić. Kolejny efekt tego, że jestem w gabinecie terapeuty. Siadasz na kanapie i wszystko wyśpiewujesz.

Grace odpowiedziała uśmiechem.

Rebecca z donośnym kliknięciem wcisnęła właściwe guziki. Sięgnęła do teczki i wyjęła z niej staromodny notes i lśniący egzemplarz redaktorski.

– Ma ją pani! – ucieszyła się Grace.

Sprawa była taka świeża, że wciąż ją zadziwiało, że ktoś trzyma w rękach jej książkę. Jakby chodziło głównie o połechtanie jej próżności.

– Ma się rozumieć – odparła spokojnie Rebecca. Najwyraźniej w tej samej chwili, kiedy Grace pokazała, jaka z niej nowicjuszka, odzyskała kontrolę nad sytuacją.

Ale Grace nie mogła się powstrzymać. Nadal bardzo ją dziwił widok wydrukowanej książki. Jej własnej książki, jeszcze nie ogólnodostępnej, ale już prawie – miała się ukazać z nowym rokiem, gdyż według jej agentki, Sarabeth, redaktorki Maud i rzeczniczki od wizerunku J. Colton był to najlepszy okres na wydanie takiej pozycji. Wciąż nie mogła w to uwierzyć mimo długich miesięcy nanoszenia poprawek, mimo że wydrukowano egzemplarz redaktorski (tak namacalny i dodający otuchy), podpisano umowę, wystawiono czek na zaliczkę (natychmiast złożony w banku, jakby mógł wyparować), a tytuł pojawił się w katalogu. A przecież wszystko to było takie realne, takie o-Boże-to-się-dzieje-naprawdę! Minionej wiosny wystąpiła na konferencji zorganizowanej przez jej wydawnictwo i przemawiała do sporej grupy skrupulatnie notujących, zmęczonych podróżą przedstawicieli handlowych, szeroko się do niej uśmiechających (kilku podeszło do niej po prezentacji, żeby zasięgnąć rady co do własnych małżeństw – cóż, wiedziała, że będzie się musiała do tego przyzwyczaić). Nie mogła uwierzyć mimo tego szalonego dnia rok temu, gdy Sarabeth dzwoniła co godzinę z kolejnymi wspaniałymi wieściami. Ktoś był nią zainteresowany. Ktoś inny był nią zainteresowany. Ktoś... Nie, dwie inne osoby, nie, trzy... Po czym następował monolog w dialekcie, którego nie rozumiała: oferta otwierająca, zamykająca, audio i cyfra, umilacze za trafienie na listę (czym jest lista, dowiedziała się, dopiero kiedy podpisywała umowę). Nic z tego nie mogła zrozumieć. Od lat czytała o rzekomym końcu czytelnictwa, a tymczasem patrzyła na tętniący życiem, niezłomny, szalony rynek zajmujący miejsce, w którym spodziewała się zobaczyć wystygłe zwłoki, kolejny przykład zapomnianej gałęzi amerykańskiego przemysłu, gnijącego gdzieś nieopodal hut i kopalń złota. Wspomniała o tym raz, kiedy rozmawiała z Sarabeth, akurat gdy trzeciego dnia aukcji pojawił się nowy gracz i znów wywindował wysokość ofert. Czy rynek wydawniczy nie był już aby martwy? W końcu tak pisali w czasopismach. Sarabeth tylko się zaśmiała. Zapewniła ją z radością, że czytelnictwo faktycznie umarło, chyba że komuś udaje się złapać ducha czasu. A jej książce, Nie chciałaś wiedzieć, duch czasu ponoć dyndał przed samym nosem.

Napisanie jej zajęło jej dwa długie lata. Siedziała tutaj, przy biurku w rogu, przed otwartym laptopem, między sesjami, albo przy stole w sypialni w domu nad jeziorem, przy stole z ciężkiego dębu, z plamami po wodzie i widokiem na dok, albo przy kuchennym blacie w mieszkaniu przy Osiemdziesiątej Pierwszej, w nocy, kiedy Jonathan jeszcze był w szpitalu albo już spał, a Henry zasypiał przy włączonym świetle, z otwartą książką na piersi. Pisała ją z kubkiem herbaty imbirowej stojącym niebezpiecznie blisko klawiatury i z notatkami w postaci oklejonych żółtymi karteczkami opisów dawnych terapii, rozłożonymi na całym blacie, aż do zlewu na drugim krańcu. Pisała, a jej wieloletnie teorie stawały się ciałem, potem trochę bardziej dopracowanym ciałem, a wreszcie ciałem o zapędach autorytarnych, mądrością ludową, o którą siebie nie podejrzewała, dopóki nie zobaczyła jej na papierze, zestawem wniosków, do których – jak się okazało – doszła, zanim piętnaście lat wcześniej otworzyła praktykę. (Bo niczego się przez te lata nie nauczyła? Bo od samego początku miała rację?) Nawet nie pamiętała, kiedy i jak zdobyła wiedzę niezbędną do wykonywania zawodu terapeutki, nie licząc oczywiście obowiązkowych kursów i praktyk, czytania książek i pisania prac i koniecznego dyplomu. Od zawsze wiedziała, jak to się robi. Nie pamiętała, żeby kiedyś nie było to dla niej jasne. Spokojnie mogła wyjść z liceum, trafić prosto do tego ciasnego, uporządkowanego gabinetu i być równie skuteczna jak teraz, pomagać tak samo wielu parom i zapobiegać zawarciu tylu nieudanych małżeństw. Wiedziała, że nie czyni jej to wyjątkową ani nie świadczy o jej inteligencji. Nie uważała swojego talentu za dar od Boga (Bóg był w jej życiu wyłącznie obiektem historycznego, kulturowego i artystycznego zainteresowania), ale za syntezę genów i wpływu środowiska. Coś jak naturalnie uzdolniona baletnica, której przytrafiły się długie nogi, a do tego rodzice gotowi wozić ją na lekcje tańca. Z jakiegoś powodu – a raczej pewnie bez żadnego powodu – Grace Reinhart Sachs urodziła się ze zdolnością do obserwowania i wglądu, a dorastała wśród idei i rozmów. Nie umiała śpiewać ani tańczyć, ani obracać liczbami. Nie potrafiła grać, jak jej syn, ani uzdrawiać umierających dzieci, jak jej mąż – choć z radością i wdzięcznością przyjęłaby obie te umiejętności – za to umiała usiąść z człowiekiem i dostrzec, zazwyczaj bardzo szybko i niepokojąco wręcz wyraźnie, jakie zastawia na siebie pułapki i jak mu pomóc je obejść. Albo gdy już w nie wpadli – a na ogół jeśli już u niej byli, to wpadli – jak im pomóc się uwolnić. To, że spisanie tych oczywistości sprowadziło do jej zwyczajnego małego gabinetu samego „Vogue’a”, fascynowało ją i trochę podniecało, ale było też bardzo dziwne. Z jakiej racji umożliwiają jej dotarcie do mas tylko dlatego, że mówi, że po nocy przychodzi dzień, że gospodarka podlega cyklom, i wygłasza jeszcze inne banały? (Czasami, kiedy myślała o swojej książce i o tym, co wyczytają w niej kobiety, które ją kupią, niemal się wstydziła, jakby oferowała jakiś magiczny specyfik od dawna dostępny w aptekach). Z drugiej strony, myślała, pewne rzeczy warto powtarzać do znudzenia.

Kilka tygodni wcześniej została zaproszona do prywatnej sali u Crafta na specjalny lunch z wyraźnie cynicznymi (chociaż zawodowo zaintrygowanymi) dziennikarzami. Wśród delikatnego brzęku sztućców mówiła o swojej książce i odpowiadała na standardowe pytania (jedno zadał wrogo nastawiony mężczyzna w szkarłatnej muszce) o to, czym Nie chciałaś wiedzieć: dlaczego kobiety nie chcą słuchać, co mówią ich mężczyźni różni się od wszystkich innych poradników. Ewidentnie spotkali się głównie z powodu potraw przygotowanych przez Toma Colicchia. Grace poświęciła zbyt dużo uwagi redaktorce jakiegoś czasopisma, która siedziała obok niej (innymi słowy, musiała wysłuchać historii jej kosztownego rozwodu), i z żalem zauważyła, że kelner zabrał jej talerz, zanim naprawdę się nacieszyła jagnięciną. Uznała, że autorce książki nie przystoi poprosić o zapakowanie reszty na wynos.

Ale po tamtym lunchu rzeczniczka od wizerunku J. Colton zaczęła dzwonić z wiadomościami o kolejnych wywiadach i występach w telewizji. Były rezultatem tamtego posiłku. Kosztownie rozwiedziona redaktorka obiecała tekst w czasopiśmie „More”, a wrogi mężczyzna w muszce zamówił artykuł dla Associated Press (co nawet według Grace uczyniło to spotkanie wartym zachodu). Artykuł w „Vogue’u” miał się pojawić niedługo potem. Sprawy przedstawiały się pomyślnie.

Za namową Maud napisała felieton o tym, dlaczego do tak wielu rozwodów dochodzi w styczniu (okołoświąteczny stres, a do tego postanowienia noworoczne). Na prośbę J. Colton zniosła przedziwną sesję z trenerem medialnym. Uczyła się, jak przechylać głowę w stronę gospodarza programu, wkupiać się w łaski telewizyjnej publiczności, wplatać do rozmowy tytuł swojej książki w nawet najbardziej niestosownych chwilach, nie wychodząc przy tym na narcystycznego robota, i jak tworzyć najbardziej chwytliwe slogany.

– Mój redaktor przysłał mi ją kilka tygodni temu – powiedziała Rebecca, kładąc książkę na stoliku, obok chusteczek. – Jest wspaniała. Właściwie nikt nam nigdy nie mówi takich rzeczy. Nie dawaj ciała na samym początku, to potem nie będziesz musiała walczyć z problemami. Napisana z bolesną szczerością. Typowa książka z tej półki jest trochę bardziej życzliwa, łagodna.

Zdając sobie sprawę, że wywiad właśnie się zaczął, Grace spróbowała pochylić głowę i przypomnieć sobie zapadające w pamięć zdania. Kiedy się odezwała, jej głos nie brzmiał jak ten, który nazwałaby własnym. Był to głos dostosowany do sytuacji. Na swój użytek określała go jako terapeutyczny.

– Rozumiem, co pani ma na myśli. Ale jeśli mam być szczera, to owo łagodne podejście nie bardzo nam służy. Sądzę, że kobiety są gotowe usłyszeć to, co im powie moja książka. Nie trzeba się z nami obchodzić delikatnie. Jesteśmy dorosłe, i jeżeli coś jest z nami nie tak, powinnyśmy umieć przyjąć prawdę i samodzielnie podjąć konieczne decyzje. Swoim pacjentkom zawsze tłumaczę, że jeśli chcą usłyszeć tylko tyle, że wszystko się ułoży albo że nic się nie dzieje bez powodu, czy jaki tam profesjonalny bełkot jest akurat w modzie, to nie muszą przychodzić do mojego gabinetu i płacić za poradę. Ani kupować mojej książki. – Uśmiechnęła się. – Mogą kupić jakąś inną. Dowolną. Jak uzdrowić małżeństwo miłością. Jak walczyć o związek.

– Zgoda, ale pani tytuł jest trochę... wyzywający, nieprawdaż? Nie chciałaś wiedzieć. Bo to jest coś, co mówimy sobie w duchu, kiedy oglądamy konferencję prasową jakiegoś polityka, który wrzucił na Twittera zdjęcie swojego penisa albo został przyłapany z drugą rodziną i teraz jego żona stoi przy nim jak ogłuszona. Wie pani, wtedy człowiek myśli sobie: naprawdę jesteś zaskoczona?

– Nie wątpię, że żona jest zaskoczona – powiedziała Grace. – Pytanie brzmi: powinna być? Czy mogła tego uniknąć? Nie znaleźć się w tym położeniu?

– Czyli to pani wybrała ten tytuł.

– I tak, i nie – odparła Grace. – To była moja druga propozycja. Najpierw chciałam ją zatytułować Tym trzeba się wreszcie zająć, ale nikt nie zrozumiał aluzji. Powiedzieli, że to zbyt potoczne.

– Naprawdę? Czyli nie wszyscy czytali w liceum Arthura Millera? – zapytała figlarnie Rebecca, potwierdzając swoje kwalifikacje.

– Może w twoim liceum – odparła dyplomatycznie Grace.

Ona przeczytała Śmierć komiwojażera w gimnazjum Rearden, ambitnej (a w swoim czasie też z lekka socjalizującej) nowojorskiej prywatnej szkole. Jej własny syn chodził tam teraz do siódmej klasy.

– Tak czy siak, poszliśmy na kompromis. Zastanawiałam się, jak często myślimy: nigdy nic nie wiadomo, kiedy ktoś nas kompletnie swoim zachowaniem zaskakuje. Jesteśmy zszokowani, że okazał się kobieciarzem albo oszustem. Że jest nałogowcem. Patologicznym kłamcą. Albo że jest zwyczajnym egoistą i że to, że jest twoim mężem, a może nawet macie dzieci, najwyraźniej nie przeszkadza mu żyć jak niemający żadnych zobowiązań nastolatek.

– Oj, tak – potwierdziła Rebecca.

Grace wydało się to trochę zbyt osobiste, ale niespecjalnie ją tym zaskoczyła. W sumie o to właśnie chodziło.

– I kiedy to się zdarza, stać nas tylko na gesty rozpaczy i jęczenie, że z ludźmi nigdy nic nie wiadomo. Siebie zwalniamy z odpowiedzialności za własny wkład w podtrzymywanie iluzji. Musimy się nauczyć odpowiedzialności. W przeciwnym razie nie będziemy umiały dbać o swoje dobro i zapobiegać podobnym przypadkom.

– Ojej. – Rebecca podniosła wzrok i obrzuciła ją spojrzeniem pełnym dezaprobaty. – Chyba nie będziemy obwiniać ofiar, co?

– Tutaj nie ma ofiar – powiedziała Grace. – Serio. Zajmuję się terapią od piętnastu lat. Nieustannie słucham, jak kobiety opisują początki znajomości z partnerami i pierwsze wrażenia. I zawsze wtedy myślę: wiedziałaś od samego początku. Wie, że jej facet nie przestanie się oglądać za kobietami. Wie, że nie umie oszczędzać. Wie, że nią pogardza już podczas pierwszej rozmowy albo na drugiej randce, albo podczas pierwszego spotkania, na którym go przedstawia znajomym. I jakimś cudem wyrzuca tę wiedzę z głowy. Pozwala, żeby te pierwsze wrażenia, to pierwsze przeczucie zostało stłumione przez inne rzeczy. Wmawia sobie, że to, co intuicyjnie widziała w mężczyźnie, którego ledwo znała, w ogóle nie było prawdziwe, co teraz już wie, bo – cytuję – naprawdę dobrze go poznała. Ten impuls, żeby negować własne odczucia, jest nieprawdopodobnie silny. I potrafi całkowicie zniszczyć życie. A my zawsze znajdziemy dla siebie jakieś usprawiedliwienie, patrząc jednocześnie na inne oszukujące się kobiety i myśląc sobie: jak ona mogła nie wiedzieć? Ja uważam, i to stanowczo, że względem siebie powinnyśmy stosować tę samą miarę. Zanim damy się ponieść, nie później.

– Ale wie pani... – Rebecca podniosła wzrok znad notesu, ale jej ołówek nie przestawał pisać. – To nie dotyczy tylko mężczyzn. Kobiety przecież też kłamią.

Zmarszczyła brwi, a na środku jej czoła pojawiło się wyraźne V. Ewidentnie wydawnictwo, dla którego pracowała, nie zmusiło jej do wstrzyknięcia sobie jadu kiełbasianego.

– Oczywiście, ma pani rację. Piszę o tym w tej książce. Ale prawda jest taka, że w dziewięciu przypadkach na dziesięć na mojej kanapie siedzi kobieta kompletnie zrozpaczona, bo w jej mniemaniu jej partner coś przed nią ukrywał. Więc na samym początku zdecydowałam, że to będzie książka dla kobiet.

– Okej – powiedziała Rebecca i znów spojrzała na notatnik. – Rozumiem.

– Mam zacięcie dydaktyczne – dodała Grace z żartobliwym żalem w głosie.

– Ma pani pasję.

No tak, pomyślała Grace. Będę musiała to zapamiętać.

– Tak czy siak – stwierdziła z naciskiem – doszłam do takiego etapu, że nie mogłam dłużej znosić widoku tylu przyzwoitych dobrych kobiet cierpiących przez długie miesiące albo lata terapii, wypruwających sobie flaki i wydających fortunę tylko po to, żeby zdać sobie sprawę, że ich partner nie zmienił się ani na jotę, że pewnie nigdy nawet nie próbował się zmienić ani nie twierdził, że tego pragnie. Te kobiety zataczają krąg i wracają w to samo miejsce, w którym zaczynały, siedząc tam, gdzie pani teraz siedzi. Zasługują na to, żeby usłyszeć prawdę, a prawda jest taka, że ich sytuacja się nie poprawi. W każdym razie na pewno nie w takim stopniu, jak by chciały. Muszą usłyszeć, że błąd, który popełniły, może być nieodwracalny.

Zatrzymała się, trochę po to, żeby Rebecca mogła zanotować, a trochę po to, żeby dłużej czuć smak efektu, który wywołało ostatnie zdanie, jej bomba atomowa, jak powiedziała Sarabeth podczas ich pierwszego spotkania w zeszłym roku. Nadal zdawało się robić piorunujące wrażenie. Pamiętała nawet tę chwilę, kiedy postanowiła zapisać to, co myślała. Ten banał, który z każdym rokiem jej kariery stawał się coraz bardziej oczywisty, z każdym poradnikiem na temat randek (które nigdy tego nie mówiły) i podręcznikiem na temat małżeństwa (które też ten temat przemilczały), jakie pochłonęła, przygotowując się do napisania książki, i z każdą konferencją dla doradców rodzinnych, na jakiej była (nie wspominano tam o tym ani słowem). Ta prawda, o której nikt nie chciał mówić, ale którą zapewne wszyscy jej koledzy po fachu znali równie dobrze, jak ona. Powinna napisać o tym w swojej książce i wywołać furię branży? Czy lepiej powielić idiotyczny mit, jakoby każdą relację (cokolwiek to jest) można było uratować (cokolwiek to oznacza)?

– Nie wybieraj niewłaściwej osoby – powiedziała Rebecce, zachęcona obecnością „Vogue’a” w swoim nijakim gabinecie i towarzystwem tyczkowatej kobiety, sprawnie władającej staroświeckim notesem i dyktafonem. – Kiedy wybierzesz niewłaściwą, to choćbyś nie wiem jak usilnie próbowała naprawić swoje małżeństwo, nic z tego nie wyjdzie.

Po chwili Rebecca podniosła wzrok i rzuciła:

– Dosadne.

Grace wzruszyła ramionami. Owszem, dosadne, nie zamierzała zaprzeczać. Jeśli kobieta wybiera niewłaściwego faceta, zawsze pozostanie on niewłaściwym facetem, koniec, kropka. Najzdolniejszy terapeuta na świecie może w takiej sytuacji najwyżej wynegocjować rozejm. W najlepszym razie, pomyślała Grace, jest to cholernie smutne, ale w najgorszym to kara. Dożywotnia kara, żaden sposób na małżeństwo. W przypadku par bezdzietnych wysiłki powinny zmierzać ku separacji. W przypadku małżeństw z dziećmi celem jest wzajemny szacunek i dzielenie się rodzicielskimi obowiązkami. I separacja.

Nie oznaczało to, że im nie współczuła. Naprawdę rozumiała ich ból, zwłaszcza swoich pacjentek, bo przychodziły do niej po pomoc, kiedy było już za późno, i to, co mogła im dać, było w najlepszym wypadku odpowiednikiem worków na śmieci i płynu do mycia szyb w chwili, kiedy do morza leje się ropa naftowa. Ale najbardziej dręczyło ją w tym wszystkim to, że całej tej rozpaczy można było uniknąć. Jej pacjentkom nie brakowało inteligencji. Były wykształcone i spostrzegawcze. Niektóre wręcz wybitnie. Gdzieś na wczesnym etapie swojej życiowej drogi spotykały potencjalnego towarzysza, który oferował im pewny lub przynajmniej prawdopodobny ból i to, że ów pewny lub przynajmniej prawdopodobny ból od niego zgodnie z obietnicą dostawały – to ją wprawiało w zdumienie. Zawsze ją to dziwiło. I złościło. Czasami czuła, że chciałaby nimi z całych sił potrząsnąć. Trudno jej było nad tym zapanować.

– Niech sobie pani wyobrazi – kontynuowała – że siedzi pani z kimś przy stole po raz pierwszy. Może na randce. Albo u znajomych. Gdziekolwiek. Poznaje pani mężczyznę, który wydaje się pani atrakcyjny. W tych pierwszych chwilach są rzeczy, które może pani w nim zobaczyć albo wyczuć. Wyraźnie widoczne. Zauważa pani, że jest otwarty na ludzi, zainteresowany tym, co go otacza, inteligentny albo nie i widzi pani, czy tę inteligencję wykorzystuje. Widzi pani, że jest serdeczny albo lekceważy innych, że się wywyższa albo jest ciekawy i daje dużo od siebie. Widzi pani, jak panią traktuje. Dużo można wyczytać z tego, co mówi o sobie: jaką rolę grają w jego życiu rodzina i przyjaciele, z jakimi kobietami wiązał się w przeszłości. Widzi pani, czy o siebie dba, jak ważne jest dla niego zdrowie, ogólny dobrostan i komfort finansowy. Wszystkie te informacje są łatwo dostępne i korzystamy z nich, a później...

Czekała chwilę. Rebecca notowała z opuszczoną głową.

– Później?

– Później opowiada nam swoją historię. Bo na pewno ją ma. Wiele historii. Nie sugeruję wcale, że zmyśla albo zwyczajnie kłamie. Może tak być, ale nawet jeśli tego nie robi, to my go w tym wyręczamy, bo jako istoty ludzkie mamy głęboko zakorzenioną potrzebę opowiadania: ja już jestem heroiną i oto nadchodzi mój bohater. I kiedy przyswajamy fakty, i formułujemy wrażenia, kieruje nami namolny impuls, żeby je umieścić w szerszym kontekście. Więc tworzymy opowieść o tym, jak dorastał, jak go traktowały kobiety, jakie miał relacje z przełożonymi. Jego obraz, który tworzymy, staje się częścią tej historii. Jego pragnienia też w nią wpisujemy. Wreszcie to my się w niej pojawiamy: przede mną nikt go tak naprawdę nie kochał. Żadna z jego poprzednich dziewczyn nie dorównywała mu intelektem. Nie jestem dla niego dostatecznie ładna. Imponuje mu moja niezależność. To wszystko nie są fakty, a tylko kombinacja tego, co nam powiedział, i tego, co sobie wmówiłyśmy. Nasz mężczyzna stał się zmyślonym bohaterem zmyślonej historii.

– Postacią fikcyjną.

– Tak. A poślubianie fikcyjnego bohatera nie jest dobrym pomysłem.

– Ale mówi pani o tym jak o czymś nieuniknionym.

– Nie. Gdybyśmy temu poświęciły choć ułamek skupienia, jakie poświęcamy na przykład zakupom, miałybyśmy problemy znacznie rzadziej. Coś jest z nami nie tak. Potrafimy przymierzyć dwadzieścia par butów, zanim zdecydujemy się któreś kupić. Zanim wybierzemy firmę, która położy w naszym domu wykładzinę, czytamy opinie kompletnie nieznanych nam ludzi. Ale wyłączamy wszystkie czujniki i ignorujemy przeczucia tylko dlatego, że komuś się podobamy albo ktoś się nami interesuje. Potencjalny partner mógłby mieć tabliczkę z napisem: „Zabiorę ci pieniądze, będę podrywał twoje koleżanki, nieustannie będę cię pozbawiał miłości i wsparcia”, a my i tak znajdziemy sposób, żeby o tym zapomnieć. Żeby przestać wiedzieć.

– Ale... – Rebecca się zawahała. – Przecież każdy ma jakieś wątpliwości. Może po prostu nie bierzemy ich pod uwagę.

Grace przytaknęła. W swojej praktyce często miała do czynienia z wątpliwościami. Bardzo starymi, wysuszonymi wątpliwościami, zachowanymi i zakonserwowanymi, wyrażanymi przez bardzo zranione, głęboko przygnębione kobiety. To temat z nieskończoną liczbą wariacji: Wiedziałam, że za dużo pije. Wiedziałam, że nie umie trzymać języka za zębami. Wiedziałam, że mnie nie kocha, nie tak mocno jak ja jego.

– Wielu ludzi ma wątpliwości – powiedziała. – Problem w tym, że niewielu umie je rozpoznać. Wątpliwości są darem naszego najgłębszego ja, tak to widzę. Jak strach. Zdziwiłaby się pani, jak wielu ludzi się boi tuż przed jakimś przykrym zdarzeniem. I kiedy to później analizują, zdają sobie sprawę, że przeoczyli okazję, że mogli się nie dać zranić. Wie pani, o czym mówię: Nie przechodź przez tę ulicę. Nie wsiadaj z tym facetem do samochodu. Wydaje się, że mamy dobrze rozwiniętą umiejętność ignorowania tego, co wiemy albo podejrzewamy. To fascynujące choćby z punktu widzenia ewolucji, ale mnie interesują kwestie praktyczne. Sądzę, że wątpliwości bywają wspaniałym darem. Powinnyśmy się nauczyć ich słuchać, zamiast je odpychać, nawet jeśli miałoby to prowadzić do zerwania zaręczyn. Znacznie łatwiej odwołać wesele niż małżeństwo.

– No, nie wiem – odparła Rebecca z sarkazmem. – Bywam na weselach, które odwołać byłoby trudniej, niż odwołać olimpiadę.

Grace nic nie wiedziała o jej niedawno zaślubionych znajomych, ale czuła, że mówi prawdę. Jej własne wesele było kameralne, bo rodzinę z jej strony tworzyli ona i jej ojciec, a bliscy Jonathana się nie zjawili. Ale i ona brała udział w niejednym obłędnym ślubnym przyjęciu.

– W zeszłym miesiącu – ciągnęła Rebecca – moja współlokatorka z uniwerku urządziła gigantyczne przyjęcie weselne. Na pięćset osób, w Puck Building. Gdyby pani zobaczyła same kwiaty... Chryste. Kosztowały co najmniej pięćdziesiąt tysięcy dolarów, serio. Prezenty leżały na długim stole w oddzielnym pokoju, jak dawniej. Pamięta pani?

Grace pamiętała. Dawny rytuał. Jak wiele innych starych weselnych rytuałów wrócił w całym swoim materialistycznym blasku. Najwyraźniej współczesne wesela nie były dość atrakcyjne i wystawne. Na ślubie jej rodziców, w hotelu St. Regis, była taka właśnie wystawa z prezentów w foyer sali balowej: srebra Audubon, porcelana Haviland i pełen zestaw kryształów od Waterforda – dzisiaj wszystko w szponach Evy, drugiej żony jej ojca.

– Pół Tiffany’ego plus wszystkie gadżety, jakie kiedykolwiek wyprodukowali Williams-Sonoma. Co było niedorzeczne – parsknęła Rebecca. – Bo panna młoda nie umie gotować, a pan młody chyba nigdy nie nabierze tyle ogłady, żeby jeść srebrnymi sztućcami.

Grace przytaknęła. Nieraz słyszała takie i mnóstwo innych szczegółów od ludzi siedzących na kanapie w kolorze owsianki. Słuchała opowieści o poszukiwaniu kolorowych cukierków miętowych serwowanych na weselu rodziców panny młodej (podobno dostępnych już tylko w malutkim sklepie przy Rivington), o grawerowanych medalionach dla druhen i o konkretnej marce zabytkowego samochodu, który miał zawieźć młodą parę na wesele do Gansevoort, i o dziesięciu dniach w kurorcie na Seszelach, gdzie spędzali miesiące poślubne celebryci, w chatce na szczudłach wbitych w jaskrawoniebieską wodę Oceanu Indyjskiego. I gdzie doszło do kłótni, która rzuciła cień na całą uroczystość i która dziś rezonuje tutaj, przed terapeutką, w pełni świadomą, że ci dwoje uaktywniali w sobie nawzajem najgorsze cechy, że pewnie zawsze to robili i z całą pewnością nigdy nie przestaną.

Czasami marzyła o rozwaleniu tego wszystkiego w drobny mak. Gdyby ograniczyć ślubne szaleństwo do kilku słów wypowiadanych po cichu w obecności przyjaciół i rodziny, połowa par (ta właściwa połowa) w okamgnieniu by zrezygnowała. Wystarczyłoby przekonać młode pary, żeby wesele odłożyły na dwudziestą piątą rocznicę ślubu, gdy jego włosy wyparują, a jej talia spuchnie od rodzenia dzieci, a cała masa potencjalnych nowożeńców wycofałaby się z przerażeniem. Ale zanim ci ludzie trafiali do jej gabinetu, cysterna mleka dawno była rozlana.

– Wątpliwości mogą być darem. – Rebecca powiedziała to na głos, jakby sprawdzała chwytliwość tego zdania. – Dobre.

Grace poczuła ciężar jej cynizmu. A po chwili zauważyła własny.

– Nie chodzi o to, że nie wierzę, że możliwa jest przemiana – powiedziała tak, żeby nie było słychać, że się najeżyła. – Ludzie potrafią się zmienić. Wymaga to wielkiej odwagi i ofiarności, ale się zdarza. Tylko że zbyt wiele uwagi poświęcamy tej wątłej możliwości odmiany, a pomijamy profilaktykę. To dość poważny błąd, nie uważa pani?

Rebecca przytaknęła niewyraźnie. Była zajęta. Energicznie notowała lewą ręką. Kostki zbielały jej z wysiłku, długopis skakał i wirował wzdłuż szeroko zakreślonych linii. Wreszcie zapisywała tę myśl. Podniosła wzrok i powiedziała doskonale wystudiowanym tonem:

– Może to pani rozwinąć?

Grace wzięła głęboki wdech. To jedna z tych ironii, które się wiążą z jej zawodem, wyjaśniła: kiedy się pyta kobietę, czego szuka w partnerze, najczęściej udziela trzeźwej, dojrzałej, mądrej odpowiedzi. Opieki i towarzystwa, mówi. Troski i stymulacji, ciepłej przystani, z której można wypływać na szersze wody. A potem patrzy na jej partnera. I gdzie się to wszystko podziewa? Te same mądre i elokwentne kobiety toczą samotną walkę i nieustannie czują się lekceważone. Są porzucane, wchodzą w konflikty, rywalizują, muszą pokonywać przeszkody, a wszystko dlatego, że kiedyś powiedziały „tak” niewłaściwemu mężczyźnie.

– Wychodzę za mąż – oznajmiła nagle Rebecca. Skończyła notować.

– Gratuluję – odparła Grace. – To wspaniała wiadomość.

Rebecca wybuchnęła śmiechem.

– Czyżby?

– Tak. Mam nadzieję, że będzie pani miała cudowne wesele i, co ważniejsze, że pani małżeństwo będzie wspaniałe.

– Czyli wspaniałe małżeństwa są jednak możliwe? – zapytała z satysfakcją Rebecca.

– Oczywiście. Gdybym w to nie wierzyła, nie byłoby mnie tu.

– I nie miałaby pani męża.

Grace ułożyła usta w wystudiowany uśmiech. Nie było jej łatwo dzielić się ze światem nawet tym minimum informacji o sobie, jak radził wydawca. Terapeuci nie mówią o sobie. Autorzy książek najwyraźniej tak. Obiecała Jonathanowi, że ich życie rodzinne pozostanie sferą prywatną, o ile tylko będzie to możliwe. Ale on wydawał się tym mniej zainteresowany od niej.

– Proszę mi opowiedzieć o mężu – poprosiła Rebecca.

Nie zaskoczyła jej.

– Nazywa się Jonathan Sachs. Poznaliśmy się na studiach. To znaczy ja byłam w college’u, a on na akademii medycznej.

– Więc jest lekarzem?

– Jonathan jest pediatrą – powiedziała Grace. Nie chciała zdradzać, w którym szpitalu pracuje. Kiedy o tym mówiła, ludzie natychmiast zmieniali nastawienie. Wszystko to można było znaleźć w internecie. Wystarczyło wpisać w wyszukiwarkę jej nazwisko. Przed kilkoma laty został wymieniony w krótkim artykule w dorocznym dodatku „Najlepsi Lekarze” magazynu „New York”. Zdjęcie przedstawiało Jonathana w stroju chirurga, z kręconymi włosami długości znacznie przekraczającej tę, przy której na ogół nalegała, żeby je ściął. Na szyi miał wszechobecny stetoskop, a z kieszeni fartucha wystawał mu duży okrągły lizak. Próbował się uśmiechać, chociaż był skrajnie wyczerpany. Na kolanach trzymał łysego chłopca uśmiechniętego od ucha do ucha.

– Dzieci?

– Jeden syn. Henry.

Rebecca kiwnęła głową, jakby to potwierdzało jej podejrzenia. Na biurku Grace zabrzęczał interkom.

– O, super – ucieszyła się Rebecca. – To pewnie Ron.

Ron, fotograf. Grace wstała, żeby go wpuścić.

Stał w holu, wśród ciężkich metalowych skrzyń. Kiedy otworzyła drzwi, pisał SMS.

– Dzień dobry – powiedziała głównie po to, żeby zwrócił na nią uwagę.

– Witam – odparł, podnosząc wzrok. – Ron. Mówili pani, że przyjadę?

– Witam. – Uścisnęła mu dłoń. – Nie ma wizażysty i fryzjera?

Spojrzał na nią ze zdziwieniem. Nie był pewien, czy nie żartowała.

– Żartowałam – powiedziała ze śmiechem, w duchu zawiedziona, że nie będzie makijażystki i fryzjera, bo wyobraziła sobie wcześniej, że jednak zjawi się u niej cała ekipa. – Proszę wejść.

Wszedł ciężkim krokiem, z dwiema skrzyniami, a potem wrócił po pozostałe. Był mniej więcej wzrostu Jonathana i mógłby być podobnie zbudowany, pomyślała. Gdyby jej mąż nie walczył tak sumiennie z wystającym brzuchem.

– Cześć, Ron – przywitała go Rebecca, podchodząc do drzwi.

Wszyscy troje stali teraz w przedsionku, jeszcze mniejszym niż gabinet. Ron sprawiał wrażenie rozżalonego. Był zawiedziony, kiedy zobaczył dwa ciężkie krzesła, indiański dywan, stare egzemplarze „New Yorkera” i pleciony kosz na podłodze.

– Myślałam o gabinecie – powiedziała Rebecca.

– No to zobaczmy.

Gabinet najwyraźniej bardziej mu się spodobał. Przyniósł lampę, zakrzywiony biały ekran i skrzynię. Zaczął z niej wyjmować aparaty. Grace stała zdenerwowana przy kanapie, obca we własnym gabinecie. Patrzyła, jak wynoszą jej krzesło do przedsionka. Ron odsunął biurko, żeby ustawić światło – gorące rozświetlone pudło na chromowanym statywie. Pod przeciwległą ścianą zamocował ekran.

– Na ogół mam asystenta – stwierdził bez dalszych wyjaśnień.

Tanie zlecenie, pomyślała automatycznie Grace. Mało ważny wywiad.

– Ładne kwiaty. Będą dobrze wyglądały na tle ściany. Ustawię je w kadrze.

Grace kiwnęła głową. Ach, ta Sarabeth. Niesamowita.

– Chce pani... – przerwał i spojrzał na Rebeccę. Stała z rękami skrzyżowanymi na wydatnym biuście.

–Trochę się odświeżyć? – dokończyła za niego.

Przeistoczyła się w fotoedytorkę.

– A, no tak.

Grace zostawiła ich i poszła do łazienki. Łazienka była mała – tak mała, że kiedyś pewna otyła klientka tam się rozpłakała – i niezbyt dobrze oświetlona. Pożałowała tego teraz, bo nawet gdyby wiedziała, jakimi magicznymi zabiegami zmienić swój prawdziwy wizerunek na taki, który w jej własnych oczach czytelniczki „Vogue’a” byłby godny „Vogue’a”, wątpiła, żeby ta sztuczka mogła się udać w tak ciasnym i ciemnym pomieszczeniu. Z braku lepszego pomysłu umyła twarz mydłem do rąk i wytarła papierowym ręcznikiem. Nie dało to widocznego efektu. Patrzyła na swoją czystą, znajomą twarz z coraz większym przygnębieniem. Wyjęła z torebki korektor i maznęła dwie linie pod oczami, ale to też niewiele dało. Wyglądała jak zmęczona kobieta z korektorem pod oczami. Kim ona jest, żeby traktować „Vogue’a” tak niefrasobliwie?

Czy to na tyle ważne, że powinna się skonsultować z Sarabeth? Ostatnio zdała sobie sprawę, że nie lubi jej przeszkadzać w tym, co uważa za jej prawdziwą pracę – w pracy z prawdziwymi pisarzami. Innymi słowy uważała, że byłoby nie na miejscu wtrącać się do wymiany zdań o literaturze z laureatem Nagrody Narodowego Stowarzyszenia Krytyków po to, żeby spytać, czy ona, Grace, powinna wyskoczyć po cichu do drogerii i ubłagać ekspedientkę, żeby jej pomogła się odświeżyć. I co z włosami? Powinna je zostawić, jak są, ciasno, równo upięte, z ciężkimi wsuwkami (zostały zrobione z myślą o staromodnych wałkach i coraz rzadziej można je było dostać)? Czy może rozczesać, co nadałoby jej wygląd niechlujnej dziewczynki?

Fajnie by było, pomyślała z żalem, gdybym mogła wyglądać na dziewczynkę.

Oczywiście nie była dzieckiem, była kobietą w zaawansowanym wieku, samodzielną kobietą, w jakimś stopniu wyrafinowaną, obarczoną niezliczoną ilością obowiązków i powiązań, kobietą, która już dawno zdecydowała, jak ma wyglądać, i świadomie się tego trzymała, i cieszyła się, że nie musi się wciąż określać na nowo ani wspinać na kolejne szczeble piękna. Zdawała sobie sprawę, że większość ludzi odbiera ją jako chłodną i małomówną, ale nie przeszkadzało jej to, bo Grace nosząca dżinsy w chatce nad jeziorem i rozpuszczająca po powrocie do domu włosy nie była tą Grace, którą chciałaby pokazywać światu.

Była dostatecznie młoda, dostatecznie atrakcyjna i chyba dostatecznie kompetentna. Nie o to chodziło.

A sława... Już trochę cieplej. Gdyby mogła obsadzić aktorkę (wyższą i ładniejszą!) w roli autorki jej książki, czułaby silną pokusę. Aktorkę z ukrytą w uchu słuchawką, której czytałaby kolejne kwestie (w ogromnej większości przypadków potencjalny małżonek bardzo szybko powie ci wszystko, co zechcesz wiedzieć...). Matt Lauer albo Ellen DeGeneres kiwaliby ze zrozumieniem głowami. Ale jestem dużą dziewczynką, pomyślała, nieuważnie ścierając wierzchem dłoni kurz z lustra. A potem wróciła do gości.

Rebecca siedziała na jej krześle i gapiła się na wyświetlacz telefonu. Stolik był lekko odsunięty od kanapy. Wazon z różami i książka znalazły się w kadrze, trochę z boku, bliżej aparatu. Nikt nie musiał jej mówić, gdzie ma usiąść.

– Pani mąż jest cudowny – powiedziała Rebecca.

– Owszem – odparła, niezadowolona z tak osobistej wycieczki. – Dziękuję.

– Jak on może to robić? – spytała Rebecca.

Ron patrzył już przez obiektyw aparatu.

– Co robić?

– Leczyć dzieci z nowotworami.

– Jest pediatrą onkologiem – wyjaśniła Grace wyważonym tonem. – W Memorialu.

W szpitalu Memorial Sloan-Kettering. Naprawdę miała nadzieję, że nie pociągną tego tematu.

– Nie dałabym rady w takiej pracy. Musi być święty.

– Jest dobrym lekarzem – odparła Grace. – To trudna dziedzina.

– Chryste – jęknął Ron. – Ja bym tego nie wytrzymał.

To dobrze, że nikt cię o to nie prosi, pomyślała Grace z irytacją.

– Zastanawiałam się, jak ułożyć włosy – powiedziała w nadziei, że uda jej się zmienić temat. – Co myślicie? – Dotknęła ciasno upiętych kosmyków nad karkiem. – Mogę je rozpuścić. Mam szczotkę.

– Nie, tak jest dobrze. Widać pani twarz. Prawda? – zapytał Ron. Ale nie ją, Rebeccę.

– Spróbujmy – potwierdziła.

– Dobra – rzucił Ron. Wziął do ręki aparat, spojrzał w obiektyw i powiedział: – Na razie tylko próbujemy, dobrze? Bez nerwów.

Zanim zdążyła odpowiedzieć, rozległo się donośne metaliczne kliknięcie. Grace momentalnie stężała.

– O, nie – zaśmiał się Ron. – Mówiłem, że nie będzie bolało. Jest pani wygodnie?

– Nie bardzo – powiedziała, próbując się uśmiechnąć. – To mój pierwszy raz. Nigdy mi nie robiono zdjęcia do czasopisma.

Tak oto dopełniłam swojej publicznej infantylizacji, pomyślała, czując, jak uchodzą z niej resztki odwagi.

– No to zaczyna pani od najlepszego na rynku – odparł wesoło Ron. – Będzie pani wyglądała tak oszałamiająco, że będą panią brać za supermodelkę.

Grace roześmiała się nieszczerze i poprawiła na kanapie.

– Świetnie – orzekła pogodnym tonem Rebecca. – Ale proszę skrzyżować nogi na odwrót, dobrze? Będzie lepszy kąt.

Grace wykonała polecenie.

– No to zaczynamy! – zawołał ochoczo Ron i wystrzelił kilka serii z migawki.

– Tylko zapytam... – powiedział, pochylając się i kucając, żeby uchwycić różne wariacje tego samego ujęcia. – Jaki tytuł ma pani powieść?

– Powieść? Nie, nie. Nie napisałam powieści. Nie umiałabym. – Zdała sobie sprawę, że pewnie nie powinna mówić. Jak będą wyglądały jej usta na zdjęciach?

– Nie wydaje pani książki? – zapytał, nie podnosząc głowy znad aparatu. – Myślałem, że jest pani pisarką.

– Nie. To znaczy tak. Napisałam książkę. Ale nie jestem pisarką. To znaczy... – Grace zmarszczyła brwi. – To książka o małżeństwie. Specjalizuję się w pracy z parami.

– Jest terapeutką – wyjaśniła Rebecca.

Ale czy nie jestem też pisarką? – pomyślała Grace, nagle mocno wzburzona. Czy to, że napisałam książkę, nie czyni ze mnie pisarki? Nagle przyszło jej do głowy coś jeszcze.

– Nie wynajęłam nikogo do napisania mojej książki – zarzekła się, jakby ją o to oskarżył. – Sama ją napisałam.

Ron przestał robić zdjęcia. Patrzył na cyfrowy wyświetlacz.

– Tak naprawdę – odezwał się, nie odrywając wzroku od monitora – wolałbym panią trochę bardziej na lewo. Przepraszam, moje lewo. I czy mogłaby się pani trochę odchylić? Dobrze – powiedział z namysłem. – Myślę, że jednak się myliliśmy co do włosów.

– Okej – odparła Rebecca.

Grace sprawnym ruchem wyjęła trzy ciężkie wsuwki i uwolniła długi do ramion pukiel głęboko odżywionych ciemnokasztanowych włosów. Chciała go rozluźnić, ale Ron ją powstrzymał.

– Nie, nie – powiedział. – Tak jest lepiej. Jak rzeźba. Pani tego nie widzi, ale ciemne włosy ładnie kontrastują z bluzką.

Nie poprawiła go, chociaż to oczywiście nie była bluzka, tylko miękki cienki sweter z kaszmiru, w kolorze pergaminu, jeden z pięciu, jakie miała w szafie. Nie miała jednak ochoty rozmawiać z nim o bluzkach, mimo że pracował dla „Vogue’a”.

Potem przestawili wazon. I jeszcze trochę przesunęli książkę.

– Świetnie – oznajmił Ron. – No to jedziemy.

Znów zaczął pstrykać. Rebecca przyglądała mu się bez słowa. Grace starała się pamiętać o oddychaniu.

Właściwie nigdy nie siadała na tej kanapie i dziwnie się na niej czuła. Zauważyła, że plakat Eliota Portera wisi nierówno, a na włączniku światła przy drzwiach jest brudna plama. Muszę ją zetrzeć, pomyślała. No i może czas już zmienić to zdjęcie. Czyż Eliot Porter już się wszystkim nie przejadł?

– Małżeństwo – powiedział nagle. – Temat rzeka. Mogłoby się wydawać, że już wszystko zostało powiedziane.

– Zawsze można powiedzieć coś jeszcze – zauważyła Rebecca. – W tej jednej kwestii lepiej się nie pomylić.

Ron ukląkł na jedno kolano i fotografował pod kątem. Grace nie mogła sobie przypomnieć, czy dzięki temu jej szyja będzie się wydawać krótsza, czy dłuższa.

– Chyba nigdy się nad tym za bardzo nie zastanawiałem. Dla mnie jest tak, że się kogoś poznaje, i jeśli to jest właściwa osoba, człowiek to po prostu wie. Ja ze swoją żoną wiedziałem. Wróciłem do domu i powiedziałem kumplowi, z którym mieszkałem: poznałem tę jedyną. Miłość od pierwszego wejrzenia.

Grace zamknęła oczy, ale po chwili przypomniała sobie, gdzie jest, i otworzyła je. Ron odłożył aparat i wziął do ręki drugi. Zaczął coś przy nim majstrować. Teraz chyba mogła mówić.

– Problemy pojawiają się, kiedy ludzie liczą na to, że będą to po prostu wiedzieć, i odrzucają tych, którzy nie wywołują u nich natychmiastowej reakcji. Ja uważam, że na każdego czeka wielu potencjalnych partnerów i że stykamy się z nimi codziennie, ale jesteśmy tak mocno przywiązani do koncepcji miłości od pierwszego wejrzenia, że nie zauważamy naprawdę wartościowych ludzi, którzy nie rzucają piorunami.

– Może pani spojrzeć w moją stronę? – zapytała Rebecca.

Innymi słowy, czy może się pani przymknąć, pomyślała Grace. Popatrzyła na nią. Siedziała na jej krześle, przy jej biurku. Żeby ukryć przykre uczucie, uśmiechnęła się szeroko. To było jeszcze mniej przyjemne.

Ale było coś jeszcze. Kiedy tak siedziała, niewygodnie, pochylona i odwrócona, to coś zaczęło się przedzierać przez chwilowe roztargnienie – w końcu fotografowano ją do „Vogue’a” (którego ani jeden czytelnik, była tego pewna, nie pomyli jej z supermodelką) – i przez nienaturalność siedzenia na kanapie zamiast na krześle, żeby w końcu w pełnej krasie stanąć jej przed oczami. Tym czymś był niepodlegający dyskusji fakt, że tak jak Ron, jak tylu jej klientów, jak trudna do zliczenia część przyszłych czytelników jej książki również i ona, gdy pierwszy raz zobaczyła Jonathana Sachsa, absolutnie po prostu wiedziała, że za niego wyjdzie i będzie go do końca życia kochała. Tę prawdę skrzętnie ukryła przed agentką Sarabeth, redaktorką Maud i rzeczniczką J. Colton. Teraz trzymała ją w tajemnicy przed stojącą jedną nogą na ślubnym kobiercu dziennikarką Rebeccą i Ronem, który, podobnie jak ona, po prostu wiedział, że poznał swoją przyszłą żonę. Tamtej wczesnojesiennej nocy przeszła przez rzekę Charles z przyjaciółką Vitą i jej chłopakiem. Szli na imprezę halloweenową do jakiejś okropnej pieczary w Akademii Medycznej. Vita i jej chłopak weszli pierwsi. Ona chciała najpierw skorzystać z toalety i zgubiła się w piwnicy. Krążyła jak mysz po podziemnych korytarzach, błądziła coraz bardziej, coraz bardziej zirytowana i wystraszona. I nagle, w jednej chwili, nie tylko nie była sama, ale też zdała sobie sprawę, że jest z nią człowiek, którego momentalnie rozpoznała, choć prawie na pewno widziała go pierwszy raz w życiu. Mizerny chłopak z niechlujną fryzurą i kilkudniowym nieeleganckim zarostem. Miał na sobie T-shirt uniwersytetu Johns Hopkins i niósł plastikową miskę z brudnymi ubraniami, na których chwiała się książka o rzece Klondike. Kiedy ją zobaczył, uśmiechnął się, i ten absolutnie porażający uśmiech rozświetlił mroczny korytarz, i wbił ją w podłogę, i zmienił jej życie. Zanim wzięła kolejny oddech, ów wciąż nieznany mężczyzna stał się człowiekiem, któremu ufała, którego ceniła i pożądała najbardziej w życiu. Po prostu wiedziała. Więc go wybrała i teraz, w wyniku tamtej decyzji, żyła tak, jak powinna, u boku właściwego męża, z właściwym dzieckiem, domem i pracą. Dla niej naprawdę tak to się potoczyło. Ale nie mogła tego powiedzieć. Szczególnie teraz.

– A możemy zrobić kilka zbliżeń? Nie ma pani nic przeciwko? – zapytał Ron.

Czy miała coś przeciwko? A czy w ogóle mogła się nie zgodzić?

– Okej – powiedziała Rebecca, potwierdzając, że to nie było pytanie do niej.

Grace się pochyliła. Wydawało jej się, że obiektyw jest teraz tak blisko, ledwie kilka centymetrów od jej twarzy. Zastanawiała się, czy patrząc przez szkło, zobaczy po drugiej stronie oko Rona. Zajrzała w głąb, ale była tam tylko szklista ciemna powierzchnia i głośne kliknięcia: nikogo tam nie znalazła. Potem zaczęła się zastanawiać, czy tak samo czułaby się, gdyby to Jonathan trzymał aparat, ale nie mogła sobie przypomnieć, żeby jej mąż kiedykolwiek robił zdjęcia, klik, a co dopiero zbliżenia jej twarzy. To ona pełniła funkcję rodzinnego fotografa, choć bez tych wszystkich gadżetów, które zapełniały teraz jej gabinet, bez umiejętności Rona i zamiłowania do formy. To ona robiła zdjęcia na urodzinach, zdjęcia na obozach, klik, zdjęcie Henry’ego śpiącego w kostiumie Beethovena i, klik, zdjęcie Henry’ego grającego w szachy z dziadkiem, klik, jej ulubione zdjęcie z domku nad jeziorem, przedstawiające Jonathana chwilę po wyścigu motocyklowym z okazji Dnia Pamięci, to, na którym ktoś wylewa mu na głowę kubek wody, a na jego twarzy maluje się niezaprzeczalna duma i ledwo dostrzegalne pożądanie. A może to już później? – pomyślała, klik, zaczęła widzieć na tej fotografii pożądanie, bo wpatrując się kiedyś w kalendarz, zdała sobie sprawę, że Henry został poczęty zaledwie kilka godzin po tym, jak zrobiła to zdjęcie. Kiedy Jonathan coś zjadł i wziął długi gorący prysznic. Zaprowadził ją do jej własnego dziecięcego łóżka i, klik, bujał się nad nią, powtarzając wciąż jej imię, a ona była taka szczęśliwa, klik, i nawet nie dlatego, że właśnie poczynali dziecko, którego tak pragnęła, ale dlatego, że w tamtej konkretnej chwili nawet sama taka możliwość nie miała dla niej znaczenia, bo liczył się tylko on, klik, i oni, i to, a teraz wspomnienie tamtego dnia dobijało się do jej świadomości. Oko wpatrzone w obiektyw, przez który patrzyło – musiało patrzeć – drugie oko.

– Super – powiedział Ron, opuszczając aparat.

Teraz znów widziała jego oczy: piwne i zupełnie pospolite. Prawie się roześmiała z zażenowania.

– Nie, naprawdę – zapewnił ją. Nie zrozumiał. – Na tym koniec.