Polityka rachunkowości 2022 z komentarzem do planu kont dla organizacji pozarządowych ebook

Redakcja

Autor:

dr Katarzyna Trzpioła

Wydawca:

Marta Grabowska-Peda

Redakcja:

Katarzyna Brzozowska

Koordynator produkcji:

Magdalena Huta

Korekta:

Bożena Hałuszczyńska

Skład, łamanie:

IGAWA

Druk:

MillerDruk, ul. Jagiellońska 82, 03-301 Warszawa

ISBN 978-83-8276-249-5

BDO: 000008579

Wiedza i Praktyka sp. z .o.o.

03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a

Tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10,

NIP: 526-19-92-256

Numer KRS: 0000098264 – Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy

XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy. Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł

Copyright by Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

Warszawa 2021

Publikacja „Polityka rachunkowości 2022 z komentarzem do planu kont dla organizacji pozarządowych” chroniona jest prawem autorskim. Przedruk materiałów opublikowanych w niniejszej publikacji – bez zgody wydawcy – jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Publikacja „Polityka rachunkowości 2022 z komentarzem do planu kont dla organizacji pozarządowych” została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy i doświadczenia autorów oraz konsultantów. Zaproponowane w publikacji porady i interpretacje nie mają charakteru porady prawnej. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przykładów.

Informacje o prenumeracie:

Tel: 22 518 29 29

e-mail: [email protected]

Wykaz skrótów

art. – artykuł

BHP – bezpieczeństwo i higiena pracy

Dz.U. – dziennik ustaw

FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

FP – Fundusz Pracy

kc – Kodeks cywilny

kp – Kodeks pracy

KSR – Krajowy Standard Rachunkowości

KŚT – Klasyfikacja Środków Trwałych

MSR – międzynarodowe standardy rachunkowości

NBP – Narodowy Bank Polski

NGO – ang. non-government organization – organizacja pozarządowa

NSA – Naczelny Sąd Administracyjny

OPP – organizacja pożytku publicznego

par. – paragraf

pb – prawo bankowe

PFRON – Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

pp – prawo przedsiębiorców

RMB – rozliczenia międzyokresowe bierne

RMK – rozliczenia międzyokresowe kosztów

udpp – ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie

UE – Unia Europejska

uor – ustawa o rachunkowości

updof – ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych

updop – ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych

uptu – ustawa o podatku od towarów i usług

VAT – podatek od towarów i usług

WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów

WNIP – wartości niematerialne i prawne

WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów

WSA – wojewódzki sąd administracyjny

ZFRON – zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych

ZFŚP – zakładowy fundusz świadczeń pracowniczych

ZFŚS – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

ZPK – zakładowy plan kont

ZUS – Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Wstęp

W publikacji zawarto najważniejsze wskazówki związane z elementem dokumentacji polityki rachunkowości, którym jest zakładowy plan kont. Opracowanie to może być przydatne zwłaszcza przy przygotowywaniu, wdrażaniu, aktualizowaniu oraz sprawdzaniu poprawności stosowanych w poszczególnych jednostkach rozwiązań w zakresie całości lub określonych fragmentów zakładowego planu kont.

W opracowaniu – poza typowymi tematami, które są regulowane w zasadach polityki rachunkowości – zostały zamieszczone stosowne komentarze objaśniające sposób dokonywania zapisów w obrębie poszczególnych kont.

Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych wszystkie jednostki są zobowiązane przestrzegać zasad określonych w ustawie o rachunkowości (dalej: uor) oraz w innych obowiązujących je przepisach prawa. W konkretnej organizacji bezpośrednią podstawą prowadzenia rachunkowości nie może być jedynie uor, lecz akt prawny, którego przepisy są wprost do tej jednostki adresowane. W szczególności są to następujące regulacje:

•ustawa z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,

•ustawa z 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach,

•ustawa z 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach,

•statuty jednostek.

Ma to szczególne znaczenie w kontekście wymogów związanych z wyodrębnianiem działalności statutowej – odpłatnej i nieodpłatnej oraz działalności gospodarczej prowadzonej przez organizacje pozarządowe.

W każdej jednostce musi być też dokument opisujący jej zindywidualizowaną politykę rachunkowości. Powinien on uwzględniać jej uwarunkowania oraz potrzeby, a równocześnie nie pozostawać w sprzeczności zarówno z przepisami uor, jak i z innymi przepisami prawa znajdującymi się na styku z rachunkowością, np. ustawami podatkowymi. Takim aktem normatywnym, zgodnie z art. 10 uor, jest dokumentacja opisująca przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, którą powinna posiadać każda jednostka zobowiązana do stosowania przepisów uor.

Przypomnijmy, że dokumentacja polityki rachunkowości powinna obejmować głównie zasady dotyczące:

•określenia roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych;

•przyjętych metod wyceny aktywów i pasywów, a także ustalania wyniku finansowego w ramach przewidzianego dla jednostki w ustawie prawa wyboru;

•sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym zwłaszcza:

a) zakładowego planu kont (dalej: ZPK), określającego:

– wykaz syntetycznych kont księgi głównej,

– przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń, w tym np. komentarz do zapisów typowych operacji, korespondencję kont itp.,

– zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z syntetycznymi kontami księgi głównej;

b) wykazu ksiąg rachunkowych, a przy prowadzeniu tych ksiąg z zastosowaniem techniki komputerowej – wykazu zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe na komputerowych nośnikach danych, z określeniem ich struktury, wzajemnych powiązań oraz ich funkcji w organizacji całości ksiąg rachunkowych w procesie przetwarzania danych;

c) opisu systemu przetwarzania danych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych z zastosowaniem komputerów – opisu systemu lub podsystemu informatycznego, zawierającego wykaz programów, procedur lub funkcji, zależnie od struktury oprogramowania, wraz z opisem algorytmów i parametrów oraz programowych zasad ochrony danych, a zwłaszcza metod zabezpieczenia dostępu do danych i systemu ich przetwarzania, jak również określenie wersji oprogramowania i dat rozpoczęcia ich eksploatacji;

•opisu systemu służącego ochronie danych i ich zbiorów, w tym ksiąg rachunkowych, dowodów księgowych oraz innych dokumentów będących podstawą dokonanych zapisów w tych księgach.

Dokumentację opisującą przyjęte zasady (politykę) rachunkowości ustala w formie pisemnej i aktualizuje – w miarę potrzeby – kierownik jednostki, co wynika z art. 10 ust. 3 uor.

Budując ZPK, należy pamiętać o trzech bardzo istotnych przepisach uor. Muszą one być zawsze wzięte pod uwagę przy planowaniu technicznych rozwiązań księgowych.

Po pierwsze, zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 11 uor, ilekroć w ustawie jest mowa o przyjętych zasadach (polityce) rachunkowości – tylekroć rozumie się przez to wybrane i stosowane przez jednostkę rozwiązania dopuszczone ustawą, w tym także określone w MSR, zapewniające wymaganą jakość sprawozdań finansowych. ZPK musi uwzględniać przyjęte zasady związane z wyceną aktywów i pasywów, ustalaniem wyniku finansowego, sporządzaniem sprawozdań finansowych i uwzględnianiem innych potrzeb informacyjnych użytkowników systemu rachunkowości.

Po drugie, art. 4 ust. 1 uor wskazuje, że jednostki muszą stosować przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy. Zatem ZPK musi być tak skonstruowany, aby umożliwiał dostarczenie rzetelnych i wiernie odzwierciedlających stan faktyczny informacji.

Po trzecie, art. 8 ust. 1 uor przypomina, że określając zasady (politykę) rachunkowości, należy zapewnić wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki, przy zachowaniu zasady ostrożności. A zatem należy zadbać o odpowiednią szczegółowość poziomów gromadzenia danych i zapewnić elastyczność ZPK, jeśli pojawi się potrzeba pozyskania innych nowych danych. Kierownicy jednostek powinni zastanowić się, czy uproszczenia nie przyniosą więcej szkody niż korzyści.

Tworząc politykę rachunkowości i jej dokumentację, warto pamiętać o możliwości wynikającej z art. 10 ust. 3 uor. W sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy jednostki mogą stosować krajowe standardy rachunkowości wydane przez Komitet Standardów Rachunkowości, a w przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego mogą stosować międzynarodowe standardy. Stosowanie KSR w sprawach nieuregulowanych przepisami o rachunkowości prowadzi do przyjęcia rozwiązań, które uznaje się za zapewniające rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki.

Od 2019 roku KSR 7 wskazuje, iż jednostka może poinformować o włączeniu do przyjętych przez siebie zasad (polityki) rachunkowości tylko wybranych Krajowych Standardów Rachunkowości, co oznacza, że w sprawach nieregulowanych przepisami o rachunkowości stosuje wszystkie zapisy tych wybranych standardów. Nie jest właściwe powoływanie się na stosowanie wybranego Krajowego Standardu Rachunkowości i jednocześnie wybiórcze stosowanie jego postanowień. Nie jest już konieczne zatem stosowanie wszystkich KSR jak to było w latach 2015–2018.

Także jednostki spełniające określone w ustawie kryteria mogą korzystać ze zwolnienia z niektórych przepisów o rachunkowości lub stosować uproszczone rozwiązania. (zob. Komunikat Ministra Finansów z dnia 27 grudnia 2018 r. w sprawie ogłoszenia uchwały Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie przyjęcia aktualizacji Krajowego Standardu Rachunkowości nr 7 „Zmiany zasad (polityki) rachunkowości, wartości szacunkowych, poprawianie błędów, zdarzenia następujące po dniu bilansowym - ujęcie i prezentacja” (Dz. Urz. Min. Fin. z 2019 r. poz. 2, pkkt 3.2.2.2a).

W myśl art. 10 ust. 3 uor w przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego jednostki mogą stosować MSR. Należy zauważyć, że prawo jednostki do stosowania MSR w sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy jest warunkowe, gdyż w pierwszej kolejności jednostka powinna stosować KSR, a staje się to możliwe wtedy, gdy kierownik jednostki podjął decyzję o włączeniu KSR do przyjętych przez nią zasad (polityki) rachunkowości. Jednostki, które postanowiły nie stosować KSR, nie mogą stwierdzać w przyjętych zasadach (polityce) rachunkowości, że w sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy stosują MSR, gdyż byłoby to naruszenie warunków prawa do stosowania MSR, określonych przez ustawodawcę w przywołanych przepisach ustawy.

Może się zdarzyć, że dane zagadnienie nie zostało uregulowane we wszystkich trzech źródłach. Wtedy można zastosować rozwiązania ustalone we własnym zakresie, jednak nie w sposób dowolny, lecz mając na względzie potrzeby (specyfikę i uwarunkowania) jednostki.

Ustawa o rachunkowości wymaga, aby regulacje w zakresie wyboru rozwiązań dotyczących prowadzenia rachunkowości nie pozostawały z nią w sprzeczności oraz były dostosowane do potrzeb jednostki. Przede wszystkim powinny zapewniać rzetelne prowadzenie ksiąg rachunkowych i poprawne opracowanie sprawozdania finansowego.

Rozdział 1. Polityka rachunkowości w organizacji pozarządowej

Wzór dokumentu polityki rachunkowości w organizacji pozarządowej

Uchwała Zarządu

z dnia................... r.

w sprawie polityki rachunkowości

Na podstawie art. 4 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz.U. z 2021 poz. 217 ze zm.), zwanej dalej ustawą, wprowadza się z dniem 1 stycznia 2022 r. politykę rachunkowości do stosowania w …………………………

Polityka stanowi załącznik do niniejszej uchwały.

Prezes Zarządu

…………………

Polityka rachunkowości przyjęta uchwałą z dnia (........ uchwały) w ...

1. Zakres zagadnień przyjętych w niniejszym dokumencie

Zasadniczym celem przedstawionych dalej zasad jest obowiązek stosowania rozwiązań przewidzianych w uor oraz umożliwienie osiągnięcia następujących celów:

•rzetelnego i prawidłowego ustalenia oraz jasnego odzwierciedlenia stanu majątkowego i finansowego organizacji,

•prawidłowego ustalenia wyniku finansowego,

•sporządzenia prawidłowych sprawozdań finansowych,

•ustalenia podstaw do rozliczeń z tytułu podatków, opłat, składek itp.,

•prawidłowego ustalenia stanów rozliczeń z kontrahentami,

•stworzenia skutecznej kontroli wewnętrznej dokonywanych operacji gospodarczych.

Wszelkie zmiany dotyczące ustalonych zasad wymagają formy pisemnej.

Przyjęta do stosowania dokumentacja dotycząca zasad prowadzenia rachunkowości obejmuje:

•wykaz kont księgi głównej i kont pomocniczych oraz zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych,

•ogólne zasady klasyfikacji i ujmowania w księgach rachunkowych zdarzeń gospodarczych,

•zasady wyceny aktywów i pasywów,

•zasady i terminy przeprowadzania inwentaryzacji,

•ustalenie rodzajów dowodów księgowych oraz wymogów stawianych dowodom księgowym,

•zasady dokonywania zapisów księgowych w księgach rachunkowych,

•zasady kwalifikowania składników majątkowych do środków trwałych i zasady ich umarzania,

•zasady ewidencji rzeczowych składników aktywów obrotowych,

•zasady ewidencji, rozliczania i kalkulacji kosztów,

•opis zasad ustalania wyniku finansowego,

•sporządzanie, zatwierdzanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych,

•ogólne zasady funkcjonowania programu komputerowego do prowadzenia ksiąg rachunkowych,

•opis stosowanych zasad ochrony danych, programów i sprzętu informatycznego.

Polityka rachunkowości uwzględnia w szczególności przedmiot działalności organizacji.

2. Księgi rachunkowe

2.1. Miejsce, czas oraz technika prowadzenia ksiąg rachunkowych

Księgi rachunkowe są prowadzone w ............................................................................

albo

Prowadzenie ksiąg rachunkowych powierzono podmiotowi uprawnionemu do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Jest nim ...............................................................................................................................................................................................

(podać adres siedziby lub wskazać inne miejsce lub podmiot prowadzący usługowo księgi jednostki)

Rokiem obrotowym jest okres kolejnych 12 miesięcy kalendarzowych rozpoczynający się z dniem .................................................................................................................

Księgi rachunkowe prowadzi się w języku polskim i w walucie polskiej, zgodnie z postanowieniami art. 9 i art. 11 ust. 1 uor.

Więcej znajdziesz w wersji pełnej publikacji

Tematy publikacji w pełnej wersji

Rozdział 1. Polityka rachunkowości w organizacji pozarządowej

Rozdział 2. Ogólna charakterystyka kont zespołu 0

Rozdział 3. Ogólna charakterystyka kont zespołu 1

Rozdział 4. Ogólna charakterystyka kont zespołu 2

Rozdział 5. Ogólna charakterystyka kont zespołu 3

Rozdział 6. Ogólna charakterystyka kont zespołu 4

Rozdział 7. Ogólna charakterystyka kont zespołu 5

Rozdział 8. Ogólna charakterystyka kont zespołu 6

Rozdział 9. Ogólna charakterystyka kont zespołu 7

Rozdział 10. Ogólna charakterystyka kont zespołu 8

Rozdział 11. Zasady składania sprawozdań finansowych

Załącznik nr 1. Wzór sprawozdania finansowego według załącznika nr 6 do UoR

Załącznik nr 2. Wzór sprawozdania finansowego według załącznika nr 1 do UoR

Przygotowanie do wersji elektronicznej: RASTER studio, 603 59 59 71