Smùgã ebook

Artur Jablonsczi

SMÙGÃ

1.

Mòrzé rëczalo jak dwasta bùlôszków, a òn dërch czul nen szemer lëdzczëch gòwôrów w jehò glowie. Cëż za prësk! Szôlinc, nen diôbel, sã kępôl, a wòda stojala cawnô biôlô, jakbë gęsë nalôżalë sã na mòrzé. Na strądze bëlo wërzuconëch wiele bitów, jak wiedno przë smùtanowëch sztormach. Rozmajitosc tëch rzeczi nie je do pòjęcéhò. Déle, kòrzenie, nawetka calé drzewa! Bùdle, kastë, biksë, bótë… Rekówczi swórków, mùszlënë smôrszczków, a nawetka szachwarë, abò żôlté kamë. Czasã zdarzi sã téż jaczi jinszi mòrzkùlc: rozbiti bôt, mlodi sôren, abò lëdzczi trup. Stôri Kaszëbi medzë sobą gôdalë, że w mòrzim je wicy lëdzy, jak na kraju. Czó! Zôs mù w glowie zni, zôs ti lëdze, zôs ne glosë!

Zacząn tere grzebac knëplã w zmachtônëch òkrętowëch léprach, żebë czimsz zajic ne swòje mëslë. Czej przewrôcôl nã zwôlënã namiklą wòdą, ùzdrzôl mùszlënã mitkôcza dobrze schòwôną w bruno-zelony mòrszczëznie. Bëla glëniasti farwë. Wząn jã w rękã. Nie przedstôwiala sã jak takô rekówka, jaczëch na piôskù móg nalezc fùl tasze. Wnetka pińc ceńtimétrów wiôlgô, dichtich skręconô, w taczi spòsób, że òstatnô, pùklowatô skrętka przëkrëla wszëtczé jiné, a tę dze krępala sã do bëna miala malińczé jakbë zębë barniącé biôlawò-różewą rësënã wchòdu.

Czim òn dlëżi na nã mùszlënã zdrzôl, tim wikszô w jehò òczach bëla ji spòsobnota. Chcôl wiedzec skądka òna sã richtich wzęna. W Kaszëbsczim Mòrzim taczé stwòrzenia doch nie żëją. Òn docygôl sã, że no cëdo wëpadlo dzesz z mesë jaczi ferë, co z Gdinie jachala dze do Jistadt w Szwecje. A móże nôleżala do stôréhò szëpra, wiôlżóna z krëwie ë gnôta, co jã dostôl na pamiątkã òd swòjéhò ópë, chtëren w wòjnã, w Afrika Kòrpsu, patrólowôl sluncowiszcza Egiptë ë nã mùszlënã tę nalôz? Móże sã czehòsz dowié, czej ji pòslëchô? Przëtk mùszlënã do ùcha.

Miast wszëtczëch ùprzikrzonëch ùtrapielców, co sedzelë w jehò glowie, bóg wié òd jak dôwna, nôprzód dalo mù sã czëc sóm sztël. Taczi wiôldżi sztël, że to jaż hò bòlalo. Jak le blós wząn rękã òd ùcha, nazôd czul trzôsk nehò tôrgù bënë se. Téj zôs przëstawil mùszlënã do glowë. Tere czul jakbë letëchny wiaterk. Że mù sã ceplô zrobilo, pòmëslôl, jiże nen wiater je zud-óstowi ë niese ze sobą gòrąc piôskù Arabsczi Pùstinie. Tak hò na mësla rozpôlëla, takô to bëla rozkòsz, że nie czul nawetka, że je plësk. Deszcz ze sniegã padalë mù prosto w gębã. Chlop òdecknąn dopiérze za sztót. Schòwôl swòje cëdo glębòk w taszã ë biegôl fùl fórtã do swòjëch chëczi.

Òn wszed do gwińdë ë nacësnąn knópã z ósemką. Kręcëszk zajęczôl, szarpnąn ë rëszil. Wcygôcz jachôl baro pòmalinkù, a czej kù reszce stanąn, wnet nim rzucëlo ò scanã. Trzôsk zómka w żelôznëch dwiérzach jesz dlugò hòlowôl na trapnicë. Cężkò bëlo dostac sã tu òpòcëszkù. Na szczescé w ti swòji wieżë òn ni miôl za wiele sąsadów. Cemnicã jizbë, w jaczi zacygnięté bëlë wszëtczé gardinë, rozwidniôl wid kòmpùtrowëch ekranów. Òn nie darwôl zapôliwac widów. Bez tehò nalôz swòje slëchùlczi.

Mërgającô czerzwionô dioda na magnetofónie DAT dôwala mù znac, że cosz tę je w tëch jehò jadrach. Chlop òtemk nowi lopk. Zanotérowôl: 01.11.1998, gòdzëna 12 w pôlnie. Ë w drëdżi rédze: Zwònioné bëlo z numrë 601 83 12 27 do 601 30 31 62, ë w trzecy: Je czëc sygnal telefónów.

– Jo, haló!

– Slëchôj Macéj, móżesz të gadac?

­– Z tobą Wincęt jô wiedno lubiã herlekac.

– Jo, blós dzyse je Wszëtczëch Swiętëch, téj móże jô cë móm dac pòkù?

– Gadôj, gadôj. Acz të chcesz?

– Kò òn nie mdze chcôl òstac tim bùrméstrã Wiôldżi Wsy.

– Co të, Wincęt pleszczesz? Kò më na niehò grajemë ju òd póltora rokù!

– Jô cë gôdajã, że òn nie mdze chcôl ë kónc.

– A co bë mù mialo przeszkadzac?

– Tę je bëjzel, w tim jehò òstrzódkù spòrtë. Òn tę przez òstatné dwa lata remijaszil. To nie bëlo żódné rządzenié. Òn le stanowiszczamë hańdlowôl ë zemią kòl mòrzéhò, ë mô tere strach, że to wińdze. Témù òn nie chce z tehò stólka zlezc ë òstac tim bùrméstrã…

Pòdslëchający zatrzimôl cyfrowi zôpis magnetofónë ë zôs zacząn pisac w kòmpùtrze. Figùrańt mô wiadla ò mòżlëwim, niezgódnym z prawã dzejanim Direchtora. Rozsôd sã wigódno na zeslu. Wlączil magnetofón.

– Wincęt, to nie je gôdka na telefón.

– Je, abò nie je. Jô cë to chcôl rzec jesz przed naszim witrzészim zéńdzenim w gromadze.

– Jô rozmiejã. Téj slëchôj, móże ma sã pòtkôma witro pól gòdzënë rëchli.

– Dze? W Rejsu?

– Nié. Dożdżë, dożdżë. Kò pògôdôma so w mòjim aùce.

– Graje, ò pól piąti.

– Jo, do ùzdrzeniéhò.

– pi, pi, pi…

Sjąn slëchùlczi. Zrobil sã tere jaczisz glodny. Szed w kùchniã. Tę téż nie pôlil widë. Wnet bë sã przewrócyl ò stólk, ale jakòsz szczestlëwie nic mù sã nie stalo. Wid z lodownicë na sztót rozwidnil ten dzél kùchnie, w jaczim bél wëléwk ë elektriszplata. W òbëdwùch nëch flachach nieùmëté grôpë przewrôcalë sã na czôrné talerze. Gafle ë noże bëlë jaż zmatowioné òd sëtéhò. W taskach zaszëmlalô niedopitô kawa. Wëjąn mlékò, pòwòniôl, zrobil krzëwą mùniã ë òdstawil kartón nazôd. Sztót stojôl bez jaczisz chòc krzéwinë na twarzë, chtërna bë zdrôdzala mëslenié, jaż kù reszce zdżąn sã za biksą sledzy w tomatowim zósu.

Przëszed nazôd w jizbã ë jôd ò cemnicą. Wòniô rëbë zasznëpòwala sã tere z pôchniączką namiklëch mòklëzną stréflów leżącëch w kòżdim nórce mieszkaniéhò ë bùksków wëzolonëch kapùlkamë szczënów. Wszëtkò to, razã z pôchą ręcznika, wiszącéhò na zberkù lóżka ju trzecy tidzéń, chtërnéhò òn ùżiwôl do wëcarcéhò pënczi pò ònaniznie, dôwalo taczi smród, że le wzerac, jak chto zacznie sã czerowac, co sã tę ù górë dzeje. Jémù bëlo wszëtkò równo co lëdze rzeką, bò ju dôwno bél sóm sobie zbrzëgli. Òcar ręce w bùksë ë zacząn klepac w kluczplatã.

Wiôlgô Wies, 01.11.1998

Òd: Gerat Lajk

Òperacjowi Òficéra

Wiôlgô Wies

Do: Bòles Prëk

Szef Delegaturë

Ùrząd Òbarnë Państwa

Gdónsk

Tikô sã sprawë: Òkò rëbë

Wedle rozezdrzënkù prowadzonéhò ju trzecy ksężëc we welownym karnie „Wiedno razã”, chtërnéhò dzejarze, dobëlë we welacjach do radzëznë miasta Wiôlgô Wies ë w zrzeszenim z przińdną welacją na bùrméstra Wiôldżi Wsy, jak téż, że mòżlëwé je dzejanié célëjącé w ekònomiczny dërżéń państwa, jô bédëjã rozcygnąc sprawã „Òkò rëbë” na tak dlugò, jaż przez ageńturã, dezjintegracjã, kòntrolã ë pòdslëch duńdzemë do nalezeniéhò fakticznëch szefów wiôlżińsczi zmòwë. Proszã ò mòżlëwòsc chùtczéhò rozkòscérzeniéhò ju ùżëtëch pòstrzédnëch techników ë zastosowanié bezpòstrzédnëch techników pòdslëchiwaniéhò figùrańtów Wincęta Lasfóra ë Maceja Szczëczi.

Gerat Lajk

2.

– Cëż je lóz!? Macéj, të miôl bëc ju wiertel rëchli – rzek letkò zmiarzli Wincęt, czej le sôd w Macejową mazdã 626 kòle Dôdomù Rëbôka.

– Të wiész, jô wëjachôl z dôdomù, a to mie pòkazëje zare na Stoczniowców, że jô ni móm hamùlcowi ceklënë. Tak jô chùtkò jesz wnëkôl do Adriana na warstat ë òn mie tę co dolôl, żebë jô móg tu przëczadzëc. Òn nie bél rôd z ti szôlczi, bò tę kòl niehò bëlo fùl aùt, jak nigdë. Widzysz të, ale òni to chùtkò zrobilë kòl tehò Adriana!

– Tédë to graje. Nôwôżniészé, że të dojachôl. Sprawa je wôżnô. Za sztót ma sã pòtikôma z naszima pierszi rôz pò welacjach, żebë më so wszëtcë mòglë pògratulérowac ë ùceszëc sã do naszéhò nowéhò bùrméstra, a të ùzdrzisz, że ten nasz Direchtór sã wëcopie!

– Jo, Wincęt, jô ò tim mëslôl òd wczôrô ë të móżesz miec rëcht – rzek Macéj. – Jémù tere kòl dupë zacząn robic bòdôj sóm minyster spòrtë. Òn mùszi miec czas na pòrządczi.

– Ja, wéle, téj cëż më dzyse zrobimë? Móże dożdżemë z rozsądzenim jesz dwa, trzë dnie?

– To nie je dobrô ùdba, Wincęt. Przez te dwa, trzë dnie calé karno nama sã rozpadnie. Direchtora chcelë wszëtcë. A tere Wladi so pòmësli, że òn téż pòradzy. Pioter weznie swòjëch ë zabédëją jehò. Kò to mdze bùten szëkù.

– Téj co?

– Blós të móżesz bëc naszim nowim bùrméstrã – Macéj, czej wërzek ne slowa, dobrze przëzdrzôl sã na Wincęta.

– Jô!?

– Jo. Të móżesz wszëtczëch pògòdzëc ë jô jich do tehò przekònajã.

Òperacjowô nadczidka òb dzéń 02.11.1998 r.

W dôwny kinowi zalë Dôdomù Rëbôka zeszlë sã wszëtcë nôleżnicë karna „Wiedno razã”. Bëlo jich sztërë dwadzesce sztëk. Je wiedzec, że blós dzél z nich miôl w rękach mańdat gminowéhò radnéhò dobëti w niedzélnëch welacjach. Tak richtich rzec, tëch z mańdatã bëlo 11 sztëk. Lëdze znôny w swòjim òkòlim. Rëbôcë, szkólny, dochtorzë. Ale bél téż jeden elektromòntéra, kòscelny ë dzejarze rozmajitëch stowôrów, taczëch „dlô bëlnotë” ë „za sprawã”, ò jaczëch pisanié bëlobë bez zrzeszë ze sprawą. Pierszi rôz zebralë sã tak, jak tere, pól rokù rëchli – 02.05.1998 r. doma kòl Maceja Szczëczi. Téj téż pierszi rôz zetkalë sã ze sobą dwaji figùrańcë: Wincęt Lasfór ë Macéj Szczëka. Ni mómë drobnotowi wiédzë ò czim téj bëlo gôdôné. Òperacjowi òficéra, w mòji persónie, wmik w karno „Wiedno razã” tidzéń pò tim zéńdzenim.

Òb dzéń 02.11.1998 r., pò przëwitanim wszëtczëch, Macéj Szczëka òddôl glos Direchtorowi. Jak ju rëchli spòdzéwalë sã Lasfór ë Szczëka, ten dosc òglowò, ale pòdzëkòwôl za ùdbã òddaniéhò mù ùrzędë bùrméstra. Òn gôdôl, że jehò „domôcym” je òstrzódk spòrtë ë tę mô jesz wiele do zrobieniéhò dlô bëlnotë miasta. Pò jehò gôdce bëla ògloszonô paùza ë lëdze zebralë sã w trzech grëpach: wkól Direchtora, wkól Szczëczi ë wkól Wladisa Pòmùchla. Ten òstatny je malo wôżnym, bò chòc szëper, ni mô dosc wiôldżéhò miru. Gôdają, że za dobrze mù jidze rëbaczenié ë jehò bòkadosc wiele przeszkôdzô.

Tak pò paùze òkôzalo sã, że są dwaji chętny do bëcéhò bùrméstrã. Figùrańt Wincęt Lasfór ë Wladis Pòmùchel. W krëjamny welacje pińc glosamë wëgrôl Lasfór. Zare téż pòdeszed do niehò Direchtór ë przëòbiecôl, że je chętny mù pòmagac ze swòjim wiôldżim menadżersczim doswiôdczenim. Nót je napisac, że Wincęt Lasfór zëmno przëjąn slowa Direchtora. Wiele wskôzëje, że nie mdze medzë nima wespólrobòtë, co wôrt bdze wëkòrzëstac w òperacjowi robòce.

Gerat Lajk

– Wiôldżé Bóg zaplac za waszą wiarã, że nama móże sã ùdac ë że jô mògã bëc w ti robòce waszim przédnikã. – pò tëch slowach Wincęta, radny ju trzecy rôz przerwalë mù brawamë. – W mòji robòce szkólnéhò wôżnô bëla òdpòwiedzalnosc. Za dzecë, za slowa. Jô mògã wama przërzec, że wajémù bùrméstrowi òdpòwiedzalnoscë nie zafelô. Wiedno razã!

– Pòjce tu do nas, pòjce! – dalo sã czëc szôltësów, co chcelë pòdac rękã nômlodszémù w historie swòjémù bùrméstrowi.

– Në sënie!

– Mama z tatą!

– Të tu sënie zrobi òrnąg w tim ùrzędze!

– Niech ce synkù prowadzy Królewô Mòrzéhò, Matka Bòskô Swôrzewskô ë ten ji òbrôzk so wlożë w miészk ë noszë wiedno przë se.

– Niech mama nie rëczi… Gerat! Ma sã mùszima pòtkac przë piwie. Môsz të czas witro pò robòce?

Òperacjowô nadczidka òb dzéń 08.11.1998 r.

Z figùrańtã Wincętã Lasfórã jô sã pòtkôl przë piwie w restaùracje hòtelu Rejs, szasé Hriniewiecczéhò 26, ò piąti pò pôlnim. Figùrańt przëszed pąkt piątô. Wincęt Lasfór nigdë jesz nie spóznil sã na żódné zéńdzenié. Bél wcyg rôd, że dobél we welacjach ë òd tehò zacząn swòjã gôdkã. Òn dzëkòwôl za mòjã robòtã w sztabie jehò welownéhò kòmitetë, za przërëchtowanié lecónków ë gazétë…

Gerat wstôl òd biórka. Pòprawil bùksczi, co mù bëlë wlazlé w rzëc ë pòdrapôl sã w krokù. Zazdrzôl w szafã. Na szczescé bëlo tę jesz pól bùdlë whisky. Òn nie szukôl za sklã, le napil sã prosto z gëwintë. Òdgarnąn ręką swòje ruchna ze zófë ë sôd so wigódno. Zôs pòcygnąn z gëwintë. Cosz hò cësnęno w slôdk. Letkò sã pòdwignąn ë wëszarpôl spòd se môlą ksążeczkã. To bëla jehò legitimacjô òficérë ÙÒP. Jaczi to bél rok, czej òn wstąpil do slużbë? Czerwińc 1992 rokù. Gerat pamiętôl to dobrze.

3.

Dwa dwadzestéhò czerwińca Gerat zdôl swój òstatny ekzamin na pòznańsczi ùczbòwnie, z britańsczi kùlturë ë lëteraturë. Jesz blós òbroni magistersczi dokôz, co zaplanowôl so zrobic w rujanie ë mdze fri. Móże dze wëjedze za greńcã? Nic doch hò tu nie trzimie. Dzéwczã? To ju bëlo. Nawetka mù sã nie chce ò tim mëslec. A malo je dzéwczęt na swiece? Rodzëzna? Òjc wòjskòwi, kòntradmirôla mòriniznë, rzôdkò czédë miôl dlô niehò czas. A czej Gerat blós mù rzek, pò drëdżi klase wòjskòwéhò liceùm, że nie bdze przë wòjskù ë nie bądze slużil, ten òprzestôl z nim gadac. Matka zôs miala strach przed chlopã ë Geratowi ni mògla pòmòc. Na szczescé pòtémù jakòsz sã mù to żëcé ùlożëlo. Jesz pól rokù nazôd òn miôl swòje planë. Òn chcôl robic dochtorat, òstac w Pòznanim, zarabiac na dolmaczënkach. Wkól bëlo wiele nowëch wëdôwiznów, co brëkòwalë dolmaczérów. Òn bë nie darwôl martwic sã ò robòtã. Z tehò nawetka bë szlo jaczé môlé mieszkanié kùpic. A w rzëcy! Kòmù to bë bëlo? Gerat wëjąn tere z taszi cygaretë. Kùrzil Kaméle. Stanąn, żebë zaniecëc. W tim mòmeńce przëstąpil do niehò jaczisz chlop.

– Ògnia? – rzek cëzy.

– Nié, jô dóm so radã – pòwiedzôl Gerat.

– Prawie tehò jô nie jem zycher – cygnąn tęten.

– Jô nie rozmiejã? Ma sã znajema?

– Nié, ale jô bë miôl dlô ce robòtã.

– Robòta? A skądka wë wiéce, że jô brëkùjã robòtë?

– Kò të nie darwôsz ji wzyc, ale móże prawie mdzesz chcôl.

– Téj co to je?

– Slużba w Ùrzędze Òbarnë Państwa.

– Co? Wòjskò jô ju miôl doma – rozesmiôl sã Gerat.

– Jô wiém. Përznã wiém – corôz to wicy kôrtów òdkriwôl nen cëzy.

– Co wë jesz wiéce?

– Że ce chcemë miec w naszëch slużbach. Tu je numer telefónë do mie – ageńt pòdôl Geratowi môli cedel ë òdeszed.

Minęno pôrã dniów òd tętéhò zetkaniéhò. Gerat trzimôl w ręce nen numer telefónë, co hò dostôl òd cëzéhò ë przezérôl „Repùblikã”: Są ju minioné dwa lata òd czasë, czej przë Minystrze Bënowëch Sprawów wëdzelony òstôl slëchający mù Ùrząd Òbarnë Państwa. ÙÒP zastąpil kòmùnisticzną bezpiekã. Z westrzód 24 tësący fąksjonariuszów Slużbë Bezpieczeństwa, do nowéhò ùrzędë przeszlo sztërë ë pól tësąca ùrzędników dôwny slużbë. Kùli nowëch dalo sã zwerbòwac, tehò nie chce rzec szef ÙÒP, chtëren zaslôniô sã krëjamnotą slużbë. Nieòficjalno wiémë, że do pòlowë dzewińcdzesątëch lat mô bëc w ÙÒP dzesęc tësący etatów. Gerat wëkrącyl na telefónowi tarczë szesc cyfrów.

– Të przeńdzesz szkòlenié. Wszëtczéhò sã dowiész ò naszëch spòsobach dzejaniéhò ë nôrzędach. Pòznôsz nasze Bióra, òsoblëwie Analizów ë Wiadlów, Rozezdrzeniéhò, Lączbë ë Jinfòrmaticzi. Pòtémù òddelegùjemë ce do Gdónska – w krótczëch, żôlnérsczëch slowach, wprowadzyl Gerata Szef Zarządë Òbarnë Ekònomiczny Sznërdżi Państwa.

– Do Gdónska? Jô doch tęstądka jem! Lëdze mie tę znają.

– Ótole! Zycher, że jo. Òni ce znają, lubią, są nó cã òtemkli ë żóden nie wié, że të ju nie jes ten sóm Gerat ze skaùtowéhò karna Czôrné Czwórczi. Të môsz miec òdnąd òczë ë ùszë szërok ôpen! Môsz bëc z tima wszëtczima lëdzamë dosc tëli blëze, jic z nima ólkóma, le wiedno smùgã. Wiedno ë z kòżdim. Smùgã.

– Jô rozmiejã. To mie nawetka pasëje.

Tak, jak bëlo rzeklé, Gerat przëszed pò pôrã ksężëcach do Gdónska. To sã zwalo, że w jehò robòce òn mô zascygac zlecziństwa procëm ekònomicznémù spòdlu państwa, wëkrëwac taczé sprawë ë slużëc szëkaniémù jich czënicelów. Ale Gerat miôl téż jiné pòlétë. Wedle krëjamnëch wskôzów w ÙÒP stwòrzony òstôl ekstra part do pòdszukiwaniéhò pòlitików. Cobë Gerat móg sã lepi w no strzodowiszcze dostac, òni zrobilë hò gazétnikã w „Gdónsczi Gazéce”.

4.

– Jakùż? Nie szmakô cë to piwò – Wincętowi Gerat wëdôwôl sã jaczisz zmarachòwôny, jakbë òd se.

– Të wiész, że nié. Kò të mie znajesz ë wiész, że jô ju mëszlã ò twòjëch pòstępnëch dobëcach ë ni mògã sã ju jich dożdac.

– Prawie ò tim, Gerace, jô chcôl z tobą gadac. Nie chcesz të robic w mòjim ùrzędze?

– Jô w ùrzędze?

– Jo, të mdzesz taczim mòjim zatôrcznikã: mediowim rzecznikã ë pòliticznym dorôdcą. Kò móże to prawie bądze no nowé òtemknięcé medzë namë?

Zégrë DAT w tim sztóce sã zatrzimalë. Gerat taczpadã zrëszil wëgasli kòmpùtrowi ekran. Nôprzód òn przeczëtôl to, co ju miôl rëchli naskribloné:

Òperacjowô nadczidka òb dzéń 08.11.1998 r.

Z figùrańtã Wincętã Lasfórã jô sã pòtkôl przë piwie w restaùracje hòtelu Rejs, szasé Hriniewiecczéhò 26, ò piąti pò pôlnim. Figùrańt przëszed pąkt piątô. Wincęt Lasfór nigdë jesz nie spóznil sã na żódné zéńdzenié. Bél wcyg rôd, że dobél we welacjach ë òd tehò zacząn swòjã gôdkã. Òn dzëkòwôl za mòjã robòtã w sztabie jehò welownéhò kòmitetë, za przërëchtowanié lecónków ë gazétë…

… a téj zôs zacząn pisac:

Bédënk robòtë w ùrzędze we Wiôldżi Wsy jô przëjąn. Bëlo nót sã chùtkò òpòwiedzec. Nie bëlo czasë na dogôdënczi z Szefòstwã, jednakò wedle mòjéhò rozsądzeniéhò dô to w niedaleczi przińdnosce brzôd dlô cali sprawë „Òkò rëbë”. Calą òdpòwiedzalnotã jô bierzã na se.

Gerat Lajk

Szukającë za cygaretamë Gerat wlożil rękã w taszã wiszący na zeslu jaczi. Bëla tę jehò pùklowatô mùszlëna. Òn miôl wnet ò ni zabëté, tak tere sã ùceszil. Pamiętôl no wseczëcé, co je miôl, czej przëtknąn no cëdo pierszi rôz do ùcha. Chcôl wicy. Téj zetklë sã te dwie: jehò gwôsnô, ùsznô ë mùszlëna mòrsczéhò smôrszcza. Zamk òczë. Ùczul ë ùzdrzôl.

Mòrskô! Jaż pò sóm widnik. A nad nią slunce wësok slunczëlo. W jehò parmieniach sklënila sã zelonomòdrosc ny niezmierzony daleczëznë wòdë ë czerzwienilë sã òksypë Arabsczi Pùstinie. Bëla le mùca wiatrë. Jednakò w szôlindze medzë zôlojã ë réwką, takô bëla brëzgòta na mòrzim, że òn przez sztót mëslôl, jiże móże no mòrzëszcze zôs sã rozstępi, jak téj czej Jahwe dôl mòc Móżeszowi przeprowadzëc tądkã Żëdów. Ale nié. To bëlë blós mòrsczé pannë. Dôlbóg! Mòrzëce ze srębã widzali bialczi ë rëbim ògònã w môlu lëdzczëch nogów.

Ne wëzgalinice bëlë òbloklé blós w sznurë kòralënowëch pôcorów. Westny wiateruszk malowôl jich lica sluncowima parmieniamë ë òkriwôl remiona brunym niewidzalnym mantlã. Jak òne spiéwalë! Jak téj, czej jesz béluchnalë dzeùsamë ë żôlnérzowalë przë wòjskach faraòna, żebë kù reszce razã z nima zdżinąc w dënëgach Czerzwionéhò Mòrzéhò, czej trzaslë w nich òbalëté stolpë wòdë ë wszëtkò pòszlo w trón jasny.

Nen spiéw ùczënil Gerata letkò rozprzenioslim ë kôzôl mù zstępic na wòdë mòrzéhò. W tim jistnym sztóce zabrëzgòtalo ë z gladë stala sã briżówka, co niosla hò tere wiérzchã, czej jaczéhòsz czarzbóna. To nie waralo dlugò. Ptôszi wiater zamienil sã w taneczny ë mòrzé roslo, dwigalo sã, gòrzëlo, glëpialo, jaż w kóncu zrzucëlo ze se Gerata ë przëcësnęno hò z taką mòcą, że wëdôwalo sã, jiże hò ju wicy nie pùscy. W nym sztóce przëpòmnęno mù sã co czul za dzecka jesz òd òstrowsczëch rëbôków, czej z òjcã ë matką zajéżdżalë czasã na strąd, żebë dostac jaką rëbã prosto z bôta: Szczestlëwi maréna, co sã dostónie w królestwò rafów, bò tę mdze móg żëc dali, ale òn sã tę w rëbã zmieni i bądze slużil mòrsczi panie, chtërna je królewą raf. Tehò òn jednakò dlô se nie chcôl, dlôte chwôcyl sã dwùma rękamë wësoczi mòrsczi grzëwë ë pòwstôl na ni z nehò szorë, jak mlodi bóżk. Téj mòrzé ùleglo, òbdalo sã, scëszëlo, jaż czësto naddalo. Bëlo nawòjowôné. A òn stanąn na strądze.

– Brawò! Wstrzimôl jes ne swòje rozpùszczoné kònie, Gòskù. Żóden jiny bë tehò tak nie zrobil – dôl sã czëc bialkòwsczi glos, tak piękny, pluszewi ë spiéwny, jak melodiô rëbacczi lëfórczi, co jã Geratowi nócëla jehò matka… Kòle mòji Jastarnie/ mòrzé mie wiedno szëmi/ na zôloju glada je/ Wiôldżé Mòrzé piękné je!

Gerat pòdniós glowã ë ùzdrzôl snôżotã nad snôżotamë. Niasta czë ùkôzka? Mògla bëc matką ë panną-dzéwicą nó ten sóm ôrt. Mlodô to jistno, jak dozdrzenialô. Z wlosamë zlotima òd slunieniéhò sã na tim nieòbjimnym sluncowiszczu, strądze dwùch parlączącëch sã kòntineńtów: Africzi ë Azje. Na ji glowie zatklô bëla zlotô kòróna z òsmëremionową gwiôzdą z przódkù. Przedremiona miala òna òbrzeszoné calé pôcórkamë z môlëch rekówków kaùri ë żôltëch kamów. Zôs ji mòcné remiona zdobilë kòprowé piestrzenie. Kòralënowé pôcorë, wikszé òd tëch na rękach, òbjimalë ji szëjã ë letëchno òpôdalë na piers. Tec ni mòglë òne zakrëc cëców, co nabrzëmialé bëlë to jistno, czej są wëfùlowôné matczënym mlékã abò lakòtno dulczą mùlka swéhò. Klin miala nadżi, a nodżi tak zlożoné, że òn widzôl blós zôczątk skwiedżi, co jesz barżi Gerata pòdskacalo. Stopë pòdkùlnęna, jakbë chcala je skrëc przed jehò òczamë. Ùdzëwòwala hò jednym krótczim wezdrzenim.

– Chto të jes? – spitôl.

– Móm wiele mionów. Jinana, Esznuna, Jisztar, Asztarte, Jastra.

– Pani Nieba. Bòżëca wòjnë. Dërnô ë chôlpnô panowaniéhò – slowaczil Gerat.

– Jak të, Gòskù.

– Dlôcze të mie tak zwiesz?

– Dumùzy, Gilgamesz… Mòjima mùlkamë mògą bëc blós bóżkòwie. A tę, skądka të jes przëszed, jem znala czédësz bóżka, co jak të rozmiôl rozkazowac mòrsczim pannóm ë chtërnémù ùlégalë sztormë, a kaszëbsczé Wiôldżé Mòrzé sã przed nim gladzëlo. Jehò miono bëlo Gòsk.

– Skądka të wiész, że jô jem òd Wiôldżéhò Mòrzéhò?

– Të doch môsz mòjã mùszlënã.

– Twòjã? Alaże! Kò të doch rzekla, że zwią ce Jastra.

– Jo, jo. Pierwi na tim miescu – ale to ju czasë stôré – jaczész stôré jędze Jastrze sklôdalë òfiarë. Tëli le je òstôné kòl waju z kùlturë waszëch praòjców Wenedów, co tczëlë mie za dôr mlodzeniéhò ë brzadnoscë rodë. Wa w Jastrową Noc òddôwôta tczã Christusowi, chtëren je waszą nôdzeją na nowé żëcé. A to doch òd pòkónu swiata jô jem milotą. Jô, Bóg Matka.

– Ale co je z tą mùszlëną? – Gerata, chtëren nie wierzil w żódnëch bògów, jakòsz malo zajimalë ne miónczi ó to, chto bél òd pòkónu swiata, ażlë Òjc, ażlë Matka.

– Cypraea arabica – òdrzekla Jastra, përznã zdostônô z turë. – Z jęzëka hindi zwią je kaùri. Są merkã plennoscë ë przez to slëchają mòji bòskòscë.

– Kętrzenié sã ë kùrestwò téż cë slëchają?

– Nie gadôj të tak. Celestné lakòtë są doch pëszné.

– Czejbë jô ni miôl tehò grzésznéhò dzéla cala, reszta bë ju dôwno chcala w zemiã.

– Të pleszczesz, jakbë cë chto krziwdã miôl zrobioné. Pòj sa na mój klin. Pòlożë Gòskù glowã na pòdólkù Panie Nieba. Napij sã soków żëcéhò z mòji bòsczi pùnë.

5.

Gerat wstôl z kòlón. Szed w szituz. W gębie miôl swiéżą szmakã ji skwiedżi. Bëla socznô. Òn merkôl, że ji mërmë bë rôd òbjęnë jehò prëkã, czej bë wsënąn jã bënë. Le nie chcôl ji robic taczi ùcechë. Kętrzil sã z Jizą ju òd rokù, ale nie dostôl pòlétë zakòchac sã w ni… Zare òd pierszéhò razë miôl chęc ji wzolëc. Tere téż. Ale na lachòwnica jedna niech trochã wëcerpi.

Òn sedzôl téj na klopie ë mùrglôl pënkã. Miôl fest lagã. Zacësniętą gróscą prawi ręczi suwôl pò ni donąd ë nazôd. Nôprzód pòmale. Móże nawetka përznã zgnilo. Téj corôz to chùtczi. Jaż w kóncu ju szustôl jak kóń, czej òn sã ploszi. Wëproscyl sã, zacësnąn zębë ë jesz z wikszą mòcą scësnąn prëkã. Czej pùscyl, wëszustnęno z niehò semiã. Ùzolil stopë ë lojfer pòd nima. Dopiérze tere pùscyl swòjéhò mërgasa ë lëft, chtëren wstrzimôl na òstatnëch czilenôsce sekùńdów.

Leżôl w balëje, czej do szituza wëszla Jizabela. Sztót sã szpéglowala, a téj zaczęna czosac ne swòje dludżé czôrné wlosë, co pò kòżdim pòcygnienim grzebienia spôdalë òd remión, jaż pò krziże na ji pluszewi, nadżi pùczel. Gerat zòczil jã dopiérze, czej zakrącëla ceknącą z lónka do balëje wòdã.

– Prosyl ce chto, żebë to zakręcëc? – rzucyl w starnã Jizë.

– Jesz trochã, a bë sã przelalo z balëje na zemiã – òdrzekla z zacësniętima lëpamë.

– Slëchôj le, jak jô bë chcôl, jô bë sóm nen lónk zakrącyl.

– Gerat! Jô móm ju dosc tehò twòjéhò gôdaniéhò. Co jô bë nie zrobila, co jô bë nie rzekla, to je lëchò. Të nie chcesz, żebë cë kùpiac kòszle? Zgòda. Të nie chcesz, żebë ma dzesz razã wëchôdala? Dobra. Të nie chcesz mie kòchac, jak przódë biwalo? Szkòda, ale niech. Blós të przestani mie miec za nic. Co jô móm cë zrobioné?

– Të dërch mùszisz wszëtkò robic pò swòji glowie. Chòc tã wòdã të mùszisz zakręcëc. Nôlepi, żebë jô chòdzyl w taczëch bótach, jaczé cë sã widzą, doch jo? Żebë jô miôl taczé szlipsë, jaczé të mie kùpisz? Żebë jô miôl krótczé klatë, czej mie sã widzą dludżé?

– Të nie bdze dzeckã. Kò të doch wszëtkò deade tak robisz, jak sobie ùmëslisz. Tu nie ó to jidze! Co sã z namë stalo? Czédësz ma bë sã chòc na lëdzczëch òczach mërgala. Tere të mie òstôwiôsz niezjisconą, żebë wëzolëc sã na zemiã w szituzu. Cëż je lóz?!