Światy równoległe. Czego uczą nas płaskoziemcy, homeopaci i różdżkarze - Łukasz Lamża - ebook + audiobook

Światy równoległe. Czego uczą nas płaskoziemcy, homeopaci i różdżkarze ebook

Łukasz Lamża

4,1

Ebook dostępny jest w abonamencie za dodatkową opłatą ze względów licencyjnych. Uzyskujesz dostęp do książki wyłącznie na czas opłacania subskrypcji.

Zbieraj punkty w Klubie Mola Książkowego i kupuj ebooki, audiobooki oraz książki papierowe do 50% taniej.

Dowiedz się więcej.
Opis

Zdawałoby się, że dostęp do wiedzy jest dziś nieograniczony i łatwy. Jednak czasy, w których żyjemy, przynoszą więcej pytań niż odpowiedzi – z gąszczu komentarzy i linków trudno wyłuskać rzetelne informacje, samozwańczy eksperci prześcigają się w dobrych radach, a „najnowsze badania” stały się zaklęciem sankcjonującym każdą teorię. Czujemy, że wiedza coraz bardziej nas zawodzi, jednocześnie nie wiedząc, kiedy możemy zaufać naukowej prawdzie.

Dziennikarz naukowy Łukasz Lamża brawurowo prowadzi nas przez krainę szarlatanerii, meandry pseudonauki i szczyty teorii spiskowych. Wiedza i dociekliwość autora oraz próba zrozumienia oponentów składają się na fascynujący alfabet pseudonauki, a zmierzenie się z najbardziej gorącymi zagadnieniami to świetny sposób na poznanie obiektywnej, naukowej prawdy.

Ebooka przeczytasz w aplikacjach Legimi na:

Androidzie
iOS
czytnikach certyfikowanych
przez Legimi
czytnikach Kindle™
(dla wybranych pakietów)

Liczba stron: 231

Oceny
4,1 (2641 ocen)
1085
987
444
105
20
Więcej informacji
Więcej informacji
Legimi nie weryfikuje, czy opinie pochodzą od konsumentów, którzy nabyli lub czytali/słuchali daną pozycję, ale usuwa fałszywe opinie, jeśli je wykryje.
Sortuj według:
ansala

Nie oderwiesz się od lektury

Grzeczne acz bezlitosne oranie foliarzy 😁
124
lacerta_

Dobrze spędzony czas

Muszę przyznać, że po lekturze jestem zadowolona. Podobało mi się sposób w jaki Łukasz Lamża przedstawia fakty - wyłuszcza najważniejsza informacje, przedstawia fakty naukowe, popiera swoje wypowiedzi badaniami oraz wskazuje nieścisłości w rozumowaniu omawianego tematu nie wyśmiewając, a jedynie w rzetelny sposób przedstawiając fakty. Ponadto podoba mi się to, że autor zadaje bardzo celne i logiczne pytania. Tak naprawdę jedyne co przeszkadzało mi w książce to fakt, że Łukasz Lamża często odnosi się do przyszłych rozdziałów, których jeszcze nie znamy i nie omawialiśmy w jego książce. Ktoś kto nie jest zaznajomiony z tematem może czuć się lekko skołowany. Książkę poznawałam w dwóch formach - ebooka oraz audiobooka - i muszę stwierdzić, że w obu formach książka jest bardzo ciekawa i zajmująca.
60
Sharpmark
(edytowany)

Dobrze spędzony czas

Krótka książka rozprawiająca się z kilkoma najpopularniejszymi pseudonaukowymi teoriami. Czyta się ją błyskawicznie, szkoda, że autor nie pokusił się o jeszcze większe poszerzenie tematu, ale widocznie tego wymagała forma książki - w przypadku chęci poszerzenia argumentacji, wiedzy i umiejętności mogących pomóc w obalaniu "pseudofaktów", czy zwyczajnie kłamstw przyprószonych naukową terminologią, mogą pomóc liczne przypisy i dość duża bibliografia, jak na stosunkowo niewielką objętościowo książkę. Warto po nią sięgnąć, żeby w świecie szumu informacyjnego rozbudzić w sobie nawyk zadawania pytań i szukania rzetelnych i dobrze udokumentowanych odpowiedzi. Ps. Nie ocenia się książki po okładce, ale nie ukrywam, że ta mnie kupiła ;)
61
IzabelaLis

Nie oderwiesz się od lektury

To powinna być lektura w szkole!
63
ertuleczka

Nie oderwiesz się od lektury

Bardzo ciekawa, pełna naukowej wiedzy i szczegółowych objaśnień książka idealnie nadająca się do słuchania np. na spacerze. Nie brakuje w niej również subtelnych żarcików oraz anegdot
32

Popularność




Książka, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując ją, rób to jedynie na użytek osobisty.

Projekt okładki Łukasz Piskorek / Fajne Chłopaki

Projekt typograficzny Robert Oleś / d2d.pl

Fotografie na okładce pochodzą ze strony unsplash.com

Copyright © by Łukasz Lamża, 2020

Opieka redakcyjna Jakub Bożek

Redakcja Ewa Polańska

Korekta Katarzyna Rycko i Katarzyna Barcik / d2d.pl

Redakcja techniczna Robert Oleś / d2d.pl

Skład wersji elektronicznej d2d.pl

ISBN 978-83-8049-969-0

Wstęp

Pseudonaukę, medycynę alternatywną i wszelkiej maści „podejrzane teorie”, które tak gęsto zaludniają współczesny świat idei, łatwo zbagatelizować. Niektóre z nich – zwłaszcza te najbardziej egzotyczne – wydają się wręcz zapraszać do kpin. Bo jakże inaczej zareagować na obwieszczenie, że Ziemia jest płaska, a światem rządzą gady w człowieczej skórze? Nie ukrywam, że i mnie do pseudonauki ciągnie czasem najzwyklejsza fascynacja tym, co dziwne i niecodzienne. Niektóre poglądy tego typu mieszczą się – w moim prywatnym archiwum idei – w ogólniejszej kategorii zaskakujących przejawów ludzkiej kreatywności, jak szachoboks, laser na komary, wojskowa fotografia lotnicza z użyciem gołębi albo manualizm, czyli sztuka produkowania dźwięków wyłącznie przy użyciu własnych dłoni. Często jestem pytany, dlaczego potrafię siedzieć godzinami, czytając o rozmaitych sposobach na utrzymanie przy życiu pingwinów na arce Noego albo o kolejnych dowodach na globalny spisek reptilian. Jak to „dlaczego”? Przecież to jest fascynujące – samo w sobie, po prostu jako jeden z wielu przejawów ducha ludzkiego!

To jednak perspektywa względnie uboga i ostatecznie nieuczciwa, a kpienie z pseudonauki, które jest dziś popularną w mediach reakcją, zwłaszcza na medycynę alternatywną, jest ostatecznie wyrazem bezradności. Zmaganie się z fałszywymi teoriami – szczególnie tymi poważniejszymi, lepiej dopracowanymi, bardziej wiarygodnymi, cieszącymi się pewnym szacunkiem i zakorzenionymi w społeczeństwie, jak różdżkarstwo czy homeopatia – tak naprawdę zmusza bowiem do dogłębnego poznania rzeczywistego stanu rzeczy. Łatwo jest kpić, trudniej argumentować. Na antyszczepionkowców czy kreacjonistów można się też po prostu żachnąć i powołać się na stulecia badań i konsensus naukowy, jednak wtedy będzie to niewiele więcej niż argument z autorytetu. Aby naprawdę przekonująco – czyli rzeczowo – obalić tezę, że szczepionki wywołują autyzm, a witaminą C można leczyć raka, trzeba liznąć nieco biofizyki, chemii, farmakologii oraz anatomii i fizjologii człowieka. Wbrew pozorom nie jest łatwo wyjaśnić, dlaczego tak naprawdę nie powinniśmy wierzyć w homeopatię czy pamięć wody. Czytanie fałszywych teorii to więc świetny pretekst, aby bliżej poznać prawdę.

Jest jednak kolejna, jeszcze większa korzyść ze studiowania pseudonauki. Nawet gdy już zrozumiemy, w czym rzecz, i rozprawimy się na poziomie merytorycznym z płaską Ziemią, kreacjonizmem młodoziemskim i żyłami wodnymi, wciąż pozostaną pytania: skąd wzięły się te wszystkie „szalone” pomysły i dlaczego właściwie cieszą się tak wielką popularnością? Jak to możliwe, że w aptece można dziś kupić przepisane przez lekarza cukrowe granulki, które nasączono wodą pozostałą po płukaniu probówek zawierających rozdrobnione serce kaczki (a tym właśnie jest preparat homeopatyczny Oscillococcinum)? Dlaczego właściwie tysiące rodziców nie chcą szczepić swoich dzieci? Łatwo niestety spotkać się z uproszczonym, krzywdzącym skwitowaniem: „to idioci” albo „to oszuści”. Zwykle to nieprawda. Spędziłem wiele miesięcy, podchodząc do rozmaitych zagadnień pseudonaukowych i paramedycznych z powagą i zaangażowaniem, a do przedstawicieli tych nurtów z szacunkiem, na jaki każdy człowiek po prostu zasługuje. Nie zdarzyło mi się jeszcze spotkać kogoś, kogo mógłbym szczerze określić jako „po prostu idiotę” ani prawdziwie cynicznego oszusta.

Naprawdę dogłębna analiza zawsze prowadzi do odkrycia skomplikowanej siatki motywacji, w której można odnaleźć wszystkie zwykłe ludzkie zjawiska psychologiczne i społeczne, które są również udziałem „sceptyków” i „racjonalistów”. Teorie pseudonaukowe wyrastają na złożonej pożywce, w której odnaleźć można nie tylko niewiedzę i nieporozumienia merytoryczne, lecz także niepokój, lęk i nadzieję (głównie w przypadku medycyny alternatywnej), przesadną skłonność do doszukiwania się porządku (zwłaszcza w przypadku teorii spiskowych), brak zaufania do instytucji publicznych i nauki oraz niezrozumienie tego, jak one funkcjonują (w zasadzie we wszystkich przypadkach), rozczarowanie wynikające ze zderzenia pięknych ideałów z niedoskonałą codziennością (co szczególnie łatwo dostrzec w przypadku ruchu antyszczepionkowego) czy rozmaite konflikty wartości. To nigdy nie jest po prostu tak, że ktoś „wymyśla sobie jakąś głupotę”.

Pierwszym celem tej książki jest więc opisanie niektórych spośród szczególnie popularnych współcześnie „kiepskich teorii” – mam nadzieję, że szerzej i spokojniej, niż się to zwykle dziś robi w mediach. Jako czynny dziennikarz wiem doskonale, jakie ograniczenia narzuca forma kilkuminutowego filmu albo artykułu na dziesięć tysięcy znaków, nie mówiąc już o deadline’ach, które potrafią uniemożliwić odpowiednio głębokie wejście w temat. Teraz mogłem rozluźnić te ograniczenia. Moim pierwszym krokiem podczas pisania każdego rozdziału była próba zrozumienia, co tak naprawdę twierdzą antyszczepionkowcy, homeopaci, różdżkarze czy płaskoziemcy. Zwykle okazywało się, że ich teorie kryją w sobie znacznie więcej treści, niż można by przypuszczać, gdyby sądzić wyłącznie po ich obecności w mediach głównego nurtu. Nawet jeśli jest to treść dogłębnie fałszywa, myślę, że warto dobrze ją poznać.

Drugim moim celem – choć nie najważniejszym – jest wyjaśnienie, czysto merytorycznie, dlaczego dane przekonanie jest błędne. Co ciekawe, w większości przypadków procedura ta doprowadziła mnie przy okazji do pytania o to, czym są nauka, dowody i pewność jako taka, a więc na grunt działu filozofii zwanego epistemologią. Pseudonauka rośnie bowiem najchętniej w „sferze cienia” – obszarze wiedzy ludzkiej, który jest obciążony szczególnie dużą dozą niepewności. Nawigowanie po tych obszarach wymaga wielkiego wyczucia i zrozumienia, jak działa nauka i jakiego właściwie poziomu pewności powinniśmy się po niej spodziewać. Sporą część tej książki poświęcam więc temu, co dzieje się za kulisami nauki i medycyny.

Trzeci i najważniejszy cel, który sobie postawiłem, to próba odpowiedzi na pytanie: „Dlaczego?”. Dlaczego istnieją ruchy młodoziemskie i płaskoziemskie, dlaczego kwitnie handel homeopatyczną wodą, gigantycznymi dawkami witaminy C i magicznymi kabelkami do sprzętu audio? Jeżeli naszym celem jest świat oczyszczony z bzdur, świat racjonalny, epistemologicznie „czysty” – przynajmniej w tym zakresie, w którym irracjonalne zabrudzenia światopoglądu powodują realne ludzkie cierpienie – to powinniśmy ze szczególną uwagą przyjrzeć się właśnie pytaniom o głębokie przyczyny.

Na koniec powinienem chyba wyznać, że w trakcie pisania tej książki trudno mi było zachować powagę, której można by się pewnie spodziewać po tak podniosłej deklaracji celów. Cóż, wspominałem już, że czasem nie sposób się nie uśmiechnąć, gdy czyta się recenzje audiofilskich kabli zasilających, kreacjonistyczne obliczenia tempa produkcji nawozu na arce Noego albo relacje z eksperymentów płaskoziemców. Co bardziej kuriozalne znaleziska, na które natrafiłem, badając „kiepskie teorie”, przytaczam w kolejnych rozdziałach. Starałem się nie pokpiwać i nie puszczać oka, ale pewnie nie zawsze mi się udało. Wszyscy jesteśmy tylko ludźmi.

Przypisy końcowe

1 Antyszczepionkowcy, czyli co się dzieje, gdy spotykają się wiedza i wartości

1 S. Mintzer Herlihy, A. Hagood, Your Baby’s Best Shot. Why Vaccines Are Safe and Save Lives, Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, 2012; M. G. Myers, D. Pineda, Do Vaccines Cause That?! A Guide for Evaluating Vaccine Safety Concerns, Galveston: Immunizations for Public Health, 2008. W języku polskim istnieje choćby strona poświęcona wyłącznie walce z mitami na temat szczepień (zaszczepsiewiedza.pl/pytania-i-odpowiedzi/); niektóre z tych tematów poruszył również Marcin Rotkiewicz w swojej świetnej książce W królestwie Monszatana.GMO, gluten i szczepionki, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2017.

2 J. G. Dórea, M. Farina, J. B. Teixeira da Rocha, Toxicity of ethylmercury (and Thimerosal). A comparison with methylmercury, „Journal of Applied Toxicology” 2013, vol. 33 (8), s. 700–711.

3 A. Doja, W. Roberts, Immunizations and Autism. A Review of the Literature, „Canadian Journal of Neurological Sciences” 2006, vol. 33 (4), s. 341–346.

4 M. Bigham, R. Copes, Thiomersal in vaccines, „Drug Safety” 2005, vol. 28 (2), s. 89–101.

5 A. J. Wakefield et al., Retracted. Ileal-Lymphoid-Nodular Hyperplasia, Non-Specific Colitis, and Pervasive Developmental Disorder in Children, „The Lancet” 1998, vol. 351, s. 637–641.

6 Tamże.

7 Co ciekawe, powiązanie to jest wciąż przedmiotem badań naukowych i wydaje się, że rzeczywiście występuje. Przykładowo, wiadomo, że u dzieci cierpiących na jedno z zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD) znacząco częściej niż u pozostałych dzieci występują choroby układu pokarmowego: B. O. McElhanon et al., Gastrointestinal Symptoms in Autism Spectrum Disorder. A Meta-analysis, „Pediatrics” 2014, vol. 133 (5), s. 872–883.

8 B. Deer, MMR doctor given legal aid thousands, „The Times”, 31.12.2006.

9 Tenże, How the case against the MMR vaccine was fixed, „British Medical Journal” 2011, vol. 342, s. c5347.

10 S. Dominus, The Crash and Burn of an Autism Guru, „The New York Times”, 20.04.2011.

11 V. Demicheli et al., Vaccines for measles, mumps and rubella in children, „The Cochrane Database of Systematic Reviews” 2012, vol. 2 (2); D. K. Flaherty, The Vaccine-Autism Connection. A Public Health Crisis Caused by Unethical Medical Practices and Fraudulent Science, „Annals of Pharmacotherapy” 2011, vol. 45 (10), s. 1302–1304; A. Doja, W. Roberts, Immunizations and Autism, dz. cyt.

12Polacy o obowiązku szczepienia dzieci, komunikat z badań 2017, nr 10, Centrum Badania Opinii Społecznej, wrzesień 2017, cbos.pl, bit.ly/2MyYTbx, dostęp: 20.07.2019.

13 Są to nieopublikowane badania, omawiane przeze mnie oraz psychologa doktora Łukasza Jacha – który nadzorował ich przeprowadzanie – w naszym artykule na temat ruchu antyszczepionkowego: Ł. Jach, Ł. Lamża, Raport przed epidemią, „Tygodnik Powszechny”, 13.03.2018, tygodnikpowszechny.pl, bit.ly/2NjX0yE, dostęp: 20.08.2019.

14 P. E. M. Fine, Herd Immunity. History, Theory, Practice, „Epidemiologic Reviews” 1993, vol. 15 (2), s. 265–302.

15 L. Wang, L. Zhu, H. Zhu, Efficacy of varicella (VZV) vaccination. An update for the clinician, „Therapeutic Advances in Vaccines” 2016, vol. 4 (1–2), s. 20–31.

16 M. A. Maglione et al., Safety of Vaccines Used for Routine Immunization of US Children. A Systematic Review, „Pediatrics” 2014, vol. 134 (2), s. 325–337.

17 R. Kwok, Vaccines. The real issues in vaccine safety, „Nature News” 2011, vol. 473 (7348), s. 436–438.

Przypisy

[1] Związek ten posiada również alternatywną nazwę anglojęzyczną „thimerosal”, co można by spolszczyć jako „timerosal”, skąd wiele nie­porozumień co do pisowni. Cóż, słowa „timerosal” i „tiomersal” to po prostu anagramy. Poprawną polską nazwą pozostaje jednak „tiomersal” (zgodnie z powszechnie stosowanym systemem INN standardową nazwą międzynarodową jest „thiomersal”). Nie wiem, czy to pomoże w zapamiętaniu tej nazwy, ale dla chemika cenną wskazówką jest przedrostek „tio-”, oznaczający, że w danym związku występuje atom siarki. Stąd na przykład tiomocznik, tiopental, tioketony i wiele innych – choćby kwas tiosalicylowy, o którym mowa w tym rozdziale, a który, jak się łatwo domyślić, „dziedziczy” atom siarki obecny w tiomersalu po zmetabolizowaniu tego związku.

WYDAWNICTWO CZARNE sp. z o.o.

czarne.com.pl

Wydawnictwo Czarne

@wydawnictwoczarne

Sekretariat i dział sprzedaży:

ul. Węgierska 25A, 38-300 Gorlice

tel. +48 18 353 58 93

Redakcja: Wołowiec 11, 38-307 Sękowa

Dział promocji:

ul. Marszałkowska 43/1, 00-648 Warszawa

tel. +48 22 621 10 48

Skład: d2d.pl

ul. Sienkiewicza 9/14, 30-033 Kraków

tel. +48 12 432 08 52, e-mail: [email protected]

Wołowiec 2020

Wydanie I