Dżoker ebook

ROZDZIAŁ 3 Budapeszt

Wzniosłe szczegóły pocztowej uroczystości przestały Krzysztofa interesować w tej samej chwili, gdy Łucja zniknęła mu z oczu. Ani myślał zwiedzać urzędu od środka. Minąwszy tory i Szosę Gdańską, wspinał się wkrótce zboczem Budapesztu. Szczęśliwie dawno nie padało. I choć krok po kroku w powietrze wzbijał się kurz, za to nie trzeba było brnąć przez oblepiające buty błoto lub omijać spływających chaotycznymi strumieniami potoków.

Budapeszt to były budy. Klecone byle jak i z byle czego, z kawałków blachy, papy, kradzionych desek, resztek przywleczonych z portu skrzyń, a na koniec – z rzadka – z cegieł. Bez planu i bez fanaberii trzymania się wytyczonych (bo niby przez kogo?) ulic. Skoro nawet poniżej, wokół Starowiejskiej, 10 Lutego czy Świętojańskiej nie ukończono jeszcze sieci sanitarnej i wodociągowej, trudno było marzyć o nich tu, pod lasem. A i tak ci, którym udało się postawić swe domostwa w Budapeszcie, mogli się czuć szczęśliwi. Owszem, mniej od mieszkańców leżącego tuż przy porcie Pekinu. Lecz w porównaniu z tymi z chylońskiego Meksyku, Wzgórza Bernarda na Grabówku czy położonych jeszcze dalej osiedli na Obłużu, Oksywiu czy w Małym Kacku – mieli raj. Bliziutko, z widokiem na morze. O, zwłaszcza nim lubili się karmić!

U Kota, w dość wysoko położonym punkcie osiedla, było tak: w centrum niewielka budowla ceglana (gdyż Kot sroce spod ogona nie wypadł). Z drzwiami, oknem, pokryta lekko opadającym (luksus – że opadającym!) dachem. Tam mieściła się kuchnia, królestwo Starej. Od kuchni na obie strony odchodziły nieco niższe, przykryte papą dobudówki. Lewa, mniejsza, służyła za sypialnię Starym. Prawa, większa i wychodząca o dobry metr poza linię wyznaczoną przez front pozostałych budowli – Kotu, Hance i dzieciakom. Od tej pory ciągi zabudowań – na jednym i drugim końcu – łamały się w stronę furtki, tworząc niezgrabną, lecz wymuszoną kształtem działki podkowę. I tak od strony starych przykleiła się do całości niewielka drewniana komórka na węgiel. Do niej wyższy od poprzedniczki, chwiejący się przy silniejszym wietrze, warsztat Starego. Na koniec – budka na króle. No i jeszcze rusztowanie – niekształtne i niezgrabne, przytrzymujące stertę mających wyraźną tendencję do rozsypywania się desek.

Po stronie Kota i Hanki ekspansja zatrzymała się na chwilę. Być może nawet na dłuższą, na zawsze. W efekcie lewe ramię podkowy zamykał jedynie (albo: aż!) fundament i kilka pierwszych rzędów cegieł. W zamyśle Kotu marzyły się salony, pokoje dla Władka i Włodka. Lecz jakby zabrakło mu energii, odcięło prąd (swoją drogą: żart szczególnie okrutny w tej pozbawionej elektryczności okolicy), jakby inne myśli, rozległe plany zawładnęły wolą lub czasem projektanta i budowniczego w jednym. Mimo to do cegieł i tak udało się doczepić lokum dla ostatniego niewymienionego do tej pory lokatora posesji. Kot nazwał go Czaplinem. Bo nie dość, że czarny był ten Czaplin i z białym gorsetem, to jeszcze powłóczył tylną łapą i choć na pierwszy rzut oka budził wesołość, szczekając radośnie, to po chwili zastanowienia napawał obserwatora pełnym melancholii smutkiem.

I jeszcze nieco na uboczu służbę wartowniczą pełniła wieża sławojki, a od frontu, tuż przy ścieżce zastygł przyniesiony nie wiedzieć przez kogo olbrzymi głaz.

– Prawdziwy pałac – powtarzał Krzysztof (w głazie dopatrując się symbolicznego grobowca nieznanych protoplastów rodu Kotkowskich), co Kot za każdym razem uściślał: „Jak w Nieświeżu”. Bo i niewiele do pałacu Radziwiłłów brakowało: ot, frontowej galerii (jej rolę spełniać musiał na razie rozchwiany upojnie płot), ewentualnie barokowej bramy z dzwonnicą – o ile komuś nie wystarczała ryjąca w ziemi obluzowaną deską furtka.

Z Kotem powitali się zdawkowym „czołem”, nad wysuszoną dłonią Starej pochylił się za to z namaszczeniem. Hankę cmoknął w policzek. Chłopcy krzyczeli na widok „wujka”, a ten wyjął z kieszeni odliczone na równe porcje cytrynowe cukierki. Był tu lubiany. Stara powtarzała nawet z żalem, że skończą się te regularne wizyty, gdy tylko myśli Krzysztofa omota jakaś ślicznotka. „Nie może być, nigdy!” – oponował. I zawsze chwalił to, co ugotowała. „Z biedy wszystko, ot co, nie ma nad czym dziwować” – odpowiadała, mimo wszystko zadowolona.

Tego dnia bez zbędnych słów zabrali się do pracy. Jak zostało to już powiedziane, warsztat Starego trzymał się ledwo, ledwo, należało go wzmocnić.

Zakasawszy rękawy, przebierali w stercie uzbieranych nie wiadomo gdzie i kiedy dech, desek i deseczek, przymierzali je do ścian, przycinali, gdy było to konieczne, a potem przybijali z namaszczeniem wzdłuż i w poprzek ścianek szopy. Ponieważ przestraszone króle kuliły się w klatkach, zawołani przez Konstantego chłopcy wynieśli je na spłachetek trawy przy płocie. Wtedy oczywiście z podniecenia oszalał Czaplin, Stara pokrzykiwała na wszystkich przez otwarte szeroko okno, a Hanka, przewracając teatralnie oczyma i łapiąc się za głowę, uciekła do sąsiadki. Chwilę jeszcze trwało, nim mogli porozmawiać.

– Co to właściwie było, Kostek?

Przyjaciel wzruszył ramionami. Mówić nie mógł, przytrzymując wargami łebki gwoździ. Lecz Krzysztof nalegał:

– Mówiłeś, że pojedziemy do Zoppot, do Wolnego Miasta.

– Zmiana planów.

– To zauważyłem, Kocie, to zauważyłem.

Dzieckiem nie był. Swoje wiedział, bo wiele widział, a jeszcze więcej przeżył. Tu, potem w Rydze i wzdłuż wybrzeża Bałtyku. A jednak to, co wydarzyło się poprzedniej nocy, nie dawało mu spokoju. Zgodził się, dał wynająć, ufając Kotu, lecz potem zdziwił. Graniczne randki w świetle księżyca to, jak kraj długi i szeroki, rola mrówek. To one i tylko one zbliżają się do granic – przytłoczone baniakami, obciążone workami i skrzyniami – one drżą, kryją się, przemykają, ryzykują. By docierać (lub nie!) na drugą stronę, by przenikać z bagażem bogactw świata całego do wiejskich dziupli, stodół, ziemianek czy piwnic, w nich zostawiać towar, odbierać mizerną zapłatę i znikać w braku znaczenia dla świata. Dystrybucja towarów, o, to rzecz zupełnie inna. Z dziupli – do sklepów przy najpiękniejszych ulicach najwspanialszych miast. Z łap na wpół dzikich, wiejskich hurtowników, w pulchne paluchy prawdziwie grubych ryb. Ryzyko małe, wysiłek niewielki – i tego się właśnie Krzysztof spodziewał. Tymczasem najpierw długo czekali w Chyloni, potem zamiast na południe ruszyli w stronę przeciwną, by wreszcie, kręcąc i klucząc, dotrzeć do samej granicy. Co niosło za sobą naprawdę spore ryzyko!

– To chłystki, gówniarze – po dłuższej chwili odezwał się Kot. – Pewien ważniak żeni się. Jego chłopcy chcą być mili. Ale to pętaki. Potrzebowali kierowcy.

Krzysztof pocierał palcem nos.

– Czy dobrze rozumiem: pętaki na co dzień pracują dla ważniaka, kontrolując jego przygraniczne interesy, lecz teraz postanowiły zrobić coś za jego plecami?

– Zależy im na niespodziance. Zresztą nie ukradli jego towaru, a zamówili inną partię. Widzisz różnicę?

Krzysztof, owszem, widział ją i doceniał, lecz mimo to zmarszczył czoło:

– Sęk w tym, żeby ważniak nie uznał naszej wycieczki za nazbyt wielką samowolę i próbę wydeptywania własnych ścieżek.

– To chłystki, mówiłem ci.

Wilczyński przypomniał sobie ich groźne miny i również groźnie wypchane kieszenie.

– Mieli broń?

– Jakżeby nie? – zdumiał się Konstanty. – Choć wątpię, by potrafili się nią posługiwać – wyszczerzył kły, wielce z siebie zadowolony.

– Nie boisz się takich jak oni, co?

– A ty?

Krzysztof również się nie bał.

Kotkowski z Wilczyńskim. W kabarecie mogliby występować, pan Tuwim by mógł o nich pisać. Flip i Flap, Szczepcio i Tońcio. Nie w kabarecie się jednak poznali i długo by o tym mówić.

– Nie warto w ten sposób ryzykować, Kocie – podsumował Krzysztof.

– Pamiętam, wciąż mi o tym przypominasz.

Swoją drogą, myślał, że chodziło o eter – tak łapczywie pożądany przez wielu; rozrabiali ów eter w kawie lub chłeptali bezpośrednio, kropla po kropli, starannie odmierzając dawki szczęścia.

– Jedwabie, koronki, może biżuteria… – wyliczał jednak Kot. – W drugą stronę: kawa, kakao, przyprawy. Byle co.

Jeszcze jedna decha, jeszcze kilka gwoździ. Wreszcie – szopa zdawała się ani drgnąć.

– Oby szczęśliwy żonkoś nie zechciał mieć pretensji – podsumował Wilczyński. A gdy już chciał się żegnać, Stara załamała ręce: – Zostań, specjalnie dla ciebie przygotowałam… – prosiła. – Kostja, powiedzże coś!

Długo nie dał się namawiać. Usiedli na kamieniu.

– Twoje dwieście złotych.

Za jedną noc – fortuna.

– Nie warto, Kocie, nie tędy droga! – powtórzył Krzysztof i teraz zabrzmiało to fałszywie.

Patrzyli w stronę dalekiego morza. Na redzie statków nie brakowało, kolejny, obciążony do granic wytrzymałości, sunął leniwie na południowy wschód, by wkrótce obrócić się ku północy. Znad nabrzeża węglowego w górę wzbijał się rytmicznie chwiejny tuman – niczym dym z marynarskiej fajeczki.

– Trudno uwierzyć.

– Słucham? – nie zrozumiał Krzysztof.

– To nasze dzieło. Również nasze. Port, miasto.

– Oczywiście – mrugnął porozumiewawczo Wilczyński. Kot przeciągnął się, zagwizdał La Palomę.

Nadchodził Stary, wspinając się wzgórzem. Wnukowie wybiegli dziadkowi naprzeciw, ten mocno ścisnął dłoń Krzysztofa. Gdy Kot włożył mu do ręki „parę złotych na tytoń”, Stary obruszył się:

– Myślisz, że co, że ja w porcie nic nie robię, nie zarabiam?

Kot tłumaczył:

– Zarabiasz i matce oddajesz. A to tak, wiesz, między nami, ojciec...

Stary aż wąsa podkręcił i rzucił okiem na Krzysztofa, czy ten aby dostrzegł – i docenił – jak wspaniałym zięciem jest Konstanty. Po czym zwinął banknot do kieszeni.

– Zapalmy!

Zapalili.

– Na razie pomorskie. Następne rarytasy kupię.

Prosta sprawa, niby o grosz więcej za sztukę, lecz kto bogatemu zabroni.

– Grandprixy ojciec kup, madeny albo aristony!

– Rarytasy – powtórzył stary. – Mówią, że pięćset złotych będą płacić, jak kto natrafi na gilzę z podobizną Marszałka.

– Pięćset złotych?

– Tak mówią.

– Może i tak.

– Spróbować w każdym razie nie zaszkodzi.

Trudno się było nie zgodzić.

– Jak szopa? – zapytał ojciec syna.

– Będzie? – Kot spojrzał na Krzysztofa.

– Powinna być.

– To i dobrze. Dziękuję.

– Drobnostka, proszę pana.

Palili.

Przy obiedzie, rzeczywiście wspaniałym, bo Kostek, wykorzystując solidny dopływ gotówki, już o świcie zdążył wyprawić Hankę na targ (stąd na stole znalazł się ożywczy chłodnik, a po nim pieczeń z młodymi ziemniakami), Starą wzięło na wspomnienia.

– Razem przyjechali…

– Nie razem, matka, bo osobno! Tutaj się dopiero poznaliśmy.

– Tyś poznał Hankę, Krzysztofowi szczęście nie dopisało.

– Niestety.

– Razem poszliście na morze…

A obwieszczała wszystko tak, jakby nikt z obecnych nie znał opowiadanej po raz nie wiedzieć który, a przede wszystkim ich własnej, historii.

– Gdzieście to byli?

– Gdzieśmy nie byli, droga pani! Byliśmy w Finlandii, Estonii, Szwecji, również w Danii, w Niemczech, w Anglii nawet.

– A czemuś ty dłużej został?

– Kostek miał do kogo wracać. Ja? Cóż…

– Angielki szukał! – huknął pełną piersią Stary. – Bo Niemki aby nie, a?

Pośmiali się, pożartowali. Po kieliszku wypili. Baczewskiego, „Górskiej”, z szarotką na etykiecie. Aż się jej Krzysztof przyjrzał dokładnie.

– Nie obrażaj mnie, przyjacielu! – zaperzył się Kostek. – Prawdziwa!

Zrobiło się późno.

– Jeździsz w niedzielę? – zapytał Stary.

– Ach, żeby tak i Kostek stałą pracę znalazł!

– Jeżdżę – odparł Krzysztof. – A z Kostkiem wkrótce coś wymyślimy, znajdziemy mu stałe zajęcie.

– Tęgie głowy, nie może być inaczej!

– A nie wstąpiłbyś aby na parafię? – Stara aż złożyła ręce. – Intencję Hanka napisała, za prababki duszę, a mnie daleko.

Cóż robić, choć z parafią nie było mu po drodze – ucałował ręce i poszedł. Pogwizdując. Z nadzieją, wartą wizyty w parafii, że gdzieś tam – właściwie nie wiadomo gdzie – nad ich głowami nie zbierają się chmury. Za wejście w drogę komu nie trzeba. Mimo że w prezencie i z najlepszymi życzeniami.

Budynek poczty, w tle dawny Dom Kuracyjny.

ROZDZIAŁ 4 Grzesznica

Jakże długi to był dzień!

Po zakończeniu uroczystości, po toastach w zaciszu gabinetów i po tym, jak goście udali się zwiedzać port, znów jeść, słuchać wiwatów i przemawiać, urząd rozpoczął swe normalne życie. Jak w Madrycie, w porównaniu z klitką przy Warszawskiej.

Petenci, trzeba przyznać, umieli się dostosować. W progi gmachu wstępowali jeszcze z impetem, przepychając się często i nie ustępując w drzwiach, lecz potem ulegali powadze i potędze miejsca: jedni otwierali usta, inni unosili głowy, stawali bezradni, kręcili się wkoło lub przestępowali z nogi na nogę. Zaskoczeni światłem lejącym się z przeszklonego sufitu, strzelistością kolumn i szerokością lad. Aż pracownicy pęcznieli z dumy w swych obszernych boksach. Wiadomo, oni byli tu gospodarzami, czuć się mogli u siebie, mieli to miejsce oswojone – co prędko dawało się poznać w stanowczych komendach ponagleń („śmiało, proszę do okienka!”), pouczeń („telegrafy przyjmujemy w innym dziale!”) i uwag na poły prywatnych, a wymienianych teatralnym szeptem pomiędzy stanowiskami, gdy klient mozolił się nad drukiem, dajmy na to, przekazu („Tym na dworze – nie zazdroszczę! Gorąc taki... A tu chłód! Prawda, Łucjo, zgodzisz się?”).

Onieśmielony interesant to interesant najlepszy. Kropka.

I tylko Łucja przeżywała zawód. Oto prysnąć miało jak bańka mydlana ciche dziewczęce marzenie: otrzymać stanowisko. „Kierowniczka zmiany” – myślała. Chociażby! Lub wręcz nawet na piętrze, wśród innych zwolnionych z kontaktu z petentami, a zajmujących się sprawami wyższej wagi...

Wszak tyle musiano przyjąć nowych osób. W starej placówce pracowała ich garstka, teraz rąk potrzeba było więcej – może nawet tyle, ile w Komisariacie Rządu, tyle co na kolei, portu jedynie nie licząc; no, ale port, wiadomo, oczko w głowie, kolej to kolej, a po nich już tylko poczta. I tak powinno być!

Tymczasem najpierw wyprzedziła Łucję koleżanka Goeszke. Już na kilka tygodni przed otwarciem nowego gmachu niemal w nim zamieszkała, zyskując bezwzględną przewagę w umiejętności poruszania się w labiryncie – dosłownym i nie tylko – urzędu. Nie odstępując kierownika na krok. Aż się Łucji zdarzyło z tego wszystkiego zapłakać! O nie, nie z zazdrości o przełożonego, całkiem przystojnego, zwłaszcza w jasnym garniturze, w którym pokazywać zaczął się w maju; ale też niemłodego… Więc nie, nie z zazdrości! Lecz kto to widział, by mężatka tak nachalnie zabiegała o względy, tak łapczywie wstawiała nogę w drzwi – ryzykując obmowę w zamian za przyszły prestiż i dochody. Łucja by sobie na to nigdy nie pozwoliła!

Z drugiej strony nieobecność naczelnika (oraz koleżanki Goeszke) na pocztowej górce miała i swoje zalety. W ten sposób Łucja – z dwuletnim wszak stażem – sprawowała tam de facto obowiązki kierownictwa. Ile się nasłuchała, ile nadenerwowała, to jej. Niemniej: furda trudy, gdy spodziewać się można było nagrody!

Ale nic z tego. Mijały godziny. I nic.

– Głupia! – beształa sama siebie, nie przestając uśmiechać się do klientów. Tylko usta jej drżały w kącikach i niejeden pomyślał, że przepiękna panienka za chwilę się rozpłacze.

Swoją drogą jakby wszyscy się zmówili. I ci, co budowali, robotnicy z rusztowań kamienic i portu, i ci, co budowami zarządzali – z biur oraz inspektoratów, a wreszcie i ci, którzy o wszystkim decydowali – przedsiębiorcy, inwestorzy, wysocy urzędnicy. Oraz ich kochanki, żony, gospodynie i matki. Wszyscy, dosłownie wszyscy chcieli dziś wysyłać: a to pozdrowienia, a to telegramy, powiadomienia, życzenia, przesyłki, paczki i pieniądze.

Aha! Ta Goeszke również niczego sobie nie wychodziła! Plotka wręcz taka dotarła do Łucji, iż sprawą całą zainteresowała się żona naczelnika – uruchomiona wysłanym pocztą, chi, chi, anonimem. Zaś wszelkie stanowiska przeznaczone okazały się dla panów, przybyszów z dyrekcji bydgoskiej, z Tczewa lub Wejherowa. Ot, i wszystko. Próżny kobiecy trud. Czuła się zawiedziona i zła.

Ale gdy wyszła wreszcie na ulicę – wysłuchawszy uprzednio relacji z wizyty ministra w porcie i w Orłowie (gdzie wkrótce otwarta zostać miała kolejna pocztowa placówka) – zapomnieć musiała o przeżytych radościach i troskach. Bo oto stał. On, zbój! Ten sam, który tak nachalnie przypatrywał się jej w trakcie porannych uroczystości. Nonszalancko oparty o karoserię, niby niezainteresowany niczym – albo nikim, rozmawiał z kierowcą autodorożki. W jednej chwili przypomniała sobie te rozwodnione jasne oczy. Niezainteresowany! Dobre sobie! Korciło ją, by jakoś się zachować. Nie wiedziała jak. Podejść, wziąć tę właśnie autodorożkę? Lub tylko przejść tuż obok, rzucając wyzywające spojrzenie? No nie, na pewno nie wyzywające! Najlepiej zatem uciec. Spojrzała w lewo – w stronę Święto Jańskiej. Szmat drogi. Na szczęście ludzi całkiem sporo. Dobrze zatem będzie trzymać się głównej ulicy, na niej nic nie może się zdarzyć. Najgorzej zaś stać w miejscu, jak teraz, bo jeszcze Zbój pomyśli sobie, że to specjalnie! Ech, czemuż nie opuściła gmachu w towarzystwie? Po co było tak się spieszyć, gdy inni pieczołowicie wypełniali dokumenty, porządkowali szuflady, powoli układali ołówki, ekierki i liniuszki?

Ruszyła w upatrzonym wcześniej kierunku. Oczywiście nie biegiem, by nie zwracać na siebie uwagi. Za to szybkim krokiem. Omal nie potykając się o własne nogi i zdzierając czubki pantofli, gdy uderzała nimi o trotuar.

Zaś Krzysztof nie mógł się uwolnić:

– Buick to jest, panie, auto! – perorował kierowca autodorożki. – Albo, weźmy, dodge! A toto… – miał na myśli swojego chevroleta – w Warszawie montowane. Daj pan spokój.

– Nowy model ponoć jest?

– Szóstka, panie. Pięćdziesiąt koni. I na raty można. Ale, ba, dziesięć tysięcy, panie!

Wszystko jasne, Krzysztof przypomniał sobie nader często powtarzane ogłoszenia montowni warsztatów Elibor, przedstawiciela General Motors: „Chevrolet 6. Zamknięty samochód, w cenie wozu otwartego!”. Albo: „Wytworna elegancja i wygoda, próbna przejażdżka dostępna dla każdego!”.

– Buick, panie, to jest auto – powtarzał taksówkarz. – Nic to, jadę. Pod dworcem stanę.

Wilczyński uchylił kapelusza, trzasnęły drzwi, silnik nabrał cichaczem mocy.

– Do widzenia panie Kurek, dziękuję.

– Pamiętaj, co powiedziałem: nie idź do Szemiotów, idź do Brunona Czappa, on ma latem więcej aut, dopiero na zimę będzie wyprzedawał.

Znali się jeszcze z dawnych czasów. Wtedy Kurek handlował w Pekinie czym popadło i Krzysztof nie pamiętał, by zdradził się umiejętnością prowadzenia samochodu. Ba, kto wtedy o tym myślał – gdy aut było w Gdyni ledwie kilka. Za to teraz dawny sąsiad jeździł. Właśnie u braci Szemiotów, potentatów autodorożkowej branży.

– Z twoim doświadczeniem – mówił chwilę wcześniej Krzysztofowi – weźmie cię każdy. Ale też chętnych – spluwał – nie brakuje. Każden jeden myśli, że podoła. Panie, na taksówkę trzeba mieć charakter. Ty masz – akcentował i szmatką, nie patrząc na Krzysztofa, przecierał kierownicę. – Przemyśl, jak rozmawiać, bo to trzeba umieć, i przyjdź. Przyjdziesz?

– Pójdę – zdecydował Krzysztof. I ruszyli, każdy w swoją stronę.

Łucja obejrzała się przez ramię. Zbój śledził ją! O matko!

Minęła dopiero rusztowania przy wykańczanych murach banku.

„Muszę dojść do skrzyżowania – myślała nerwowo – skręcić przy domu Plichtów, przejść pomiędzy gospodarstwem Skwierczów a kościołem i…” – Do pokonania wciąż pozostawał kawał drogi. Zbyt wiele – w drodze ku dostojnej Riwierze, pnącej się zygzakiem ulicy Sienkiewicza, a wreszcie domowi pani Ewy na Kamiennej Górze. Gdzie ludzi zwykle mało i dziko – o ile nie natrafi się na grupę, mającą ochotę na wieczór w Hotelu Kaszubskim.

Wezwać więc dorożkę? Policjanta?

A jeśli on, ten Zbój, będzie śledzić ją do samego końca? Odkryje, gdzie mieszka?

„Co z tego? – próbowała bagatelizować. – Bo i czegóż on w ogóle mógł chcieć?”

A chciał – gdyż szedł jej tropem. I tak jak Łucja prawie już biegła, tak on, zdawało się, przyspieszał.

Zakręt. Teraz jeszcze prędzej!

Ktoś, potrącony, krzyknął. W odruchu chciała się go uczepić, poskarżyć, prosić o pomoc; pospieszyła jednak dalej. W ostatniej chwili znajdując schronienie: parafia! Oto widziała już przed sobą niewysoką, kształtną i proporcjonalną wieżę. Parafia!

W wąskim wejściu wyhamowała. Półmrok. W ciszy jedynie szept. Jego źródło zdradzała stuła przewieszona przez drzwiczki konfesjonału.

Klęknąć w ławce? Modlić się? Lecz jeśli on będzie miał czelność wejść do świątyni?

Stanęła przy konfesjonale.

Wtem! Ciche stukanie, ciężkie westchnienie rozgrzeszonej i jej wezwanie Pana Boga nadaremno, gdy kolana z tak wielkim trudem dźwigały umęczone wyznaniem win ciało.

A jednocześnie on, Zbój, wyłonił się z przedsionka w poświacie zachodzącego słońca. Promienie jakby go oblały, omiotły, rozświetlonego, jarzącego się.

Nie było czasu do namysłu. Przyklęknęła pospiesznie, kątem oka obserwując nawę.

– Milczysz, moje dziecię – rozpoznała głos proboszcza.

Rzeczywiście. Zdenerwowana nie potrafiła wykrztusić ani słowa..

A tamten ruszył ku ołtarzowi, przystanął w połowie nawy przed zastygłą w pokucie kobieciną, przerwał jej skupienie i rozmawiali chwilę. Gdy skończyli, zawahał się, obracał, rozglądał i dopiero wtedy skierował do wyjścia.

– Córko, czy chcesz wyznać grzechy?

Niby jakie? Nie miała niczego do wyznania. Przecież winien owej niepoprzedzonej nawet rachunkiem sumienia spowiedzi był ów Zbój, bezczelny prześladowca; nie zaś ona – daleka od występku, choćby myślą, nie mówiąc o słowie czy uczynku. Z drugiej strony: jak to? uciec sprzed konfesjonału?

Po dłuższej chwili niepewnie, zatrzymując się w progu, wyjrzała za próg kościoła. Wokół nikogo, nie licząc ciągniętego przez wątłe szkapy wozu czy mijającej kościół grupy robotników o zaciętych twarzach.

Zerknęła w prawo, za róg – nie było go.

Przeskoczyła w lewo. Również i tu mogła odetchnąć.

Młody wikariusz przyglądał się jej z zaciekawieniem. Wyobraziła sobie siebie w jego oczach: kicającą niczym wiewiórka i zamierającą w czujnym oczekiwaniu, gotowości, by natychmiast uciekać. „Co się ze mną dzieje?”

Na szczęście Zbój znikł! Tyle dobrego. Czystego sumienia nie licząc.

ROZDZIAŁ 5 Groch z kapustą

Wezwany na rozmowę do Bolesława Kiełbratowskiego, Grabski musiał się gęsto tłumaczyć. Co i tak stanowiło postęp wobec dni wcześniejszych, gdy Kiełbratowski, choć przyjął do wiadomości ponowną obecność Grabskiego w zakładzie, to jakby go nie zauważał; ledwie tolerował, lekceważył.

– Kolega odbywa karę. Kwarantannę – komentowali wesoło redaktorzy i drukarze. Dając jednocześnie nadzieję, że gniew naczelnego minie.

Grabski tyle miał wcześniej szczęścia! Najpierw, gdy po pierwszych nocach przespanych w betonowych rurach gdzieś na uboczu budowy portu znalazł cudem kąt w baraku zamieszkałym na Grabówku przez innych Wielkopolan (połączyły ich zatem nazwy – Śrem, Szamotuły, Jarocin – i połączyła legenda powstania – gdy tamci, ciut starsi od Adama, wyprężali piersi, opowiadając o bohaterskim rozbrajaniu podstarzałych żandarmów z prowincjonalnych komisariatów). Tyle miał szczęścia: zanim na dobre poznał, co to głód i poniewierka, wyłowiony wzrokiem brygadzisty, dołączyć mógł do grupy mającej przetaczać dziesiątki, setki, ba, tysiące beczek śledzi. No i wreszcie: tyle szczęścia – gdy los zetknął go z redaktorem.

Było to zimą, tą niezwykłą zimą, którą nawet tutejsi nazwali zimą stulecia, z ponad dwudziestoma stopniami mrozu dzień po dniu, przez kolejne tygodnie, gdy jedni ślizgali się na motorach po zamarzniętej zatoce lub cieszyli sanną na stokach Kamiennej Góry, podczas gdy pozostali – Grabski wśród nich – walczyli o każde wiaderko węgla; niektórzy wręcz dosłownie: ograbiając zwalniające w Kacku pociągi, napadając na nie, a wreszcie łupiąc siebie nawzajem. Wtedy właśnie poznał Łucję, przez co porzucił myśl, by wrócić, skąd przybył, pod ciepły dach nominalnie matczynego, a trzymanego pod coraz to bardziej uwierającym obcasem ojczyma domu i wtedy też znalazł się pewnego dnia na dworcu kolejowym, aby po wyczerpującym marszu z Orłowa (aż tam szukał pracy, zwolniony z portu) wypić szklankę gorącej herbaty.

– Ależ dlaczego mam iść właśnie do Białej Floty?

– A dlaczego by nie! – denerwował się pięćdziesięcioletni na oko, korpulentny i łysiejący jegomość, wbijając podenerwowane spojrzenie w zmarszczone czoło tyczkowatego rozmówcy.

– Wszystkie rejsy w sezonie obsadzone, publika wali drzwiami i oknami – na cóż im ogłoszenia?

– Pełna obsada nie ma nic do rzeczy! Wszędzie się, proszę ja Karłowicza, dyrektor Rummel ogłasza, przez foldery, broszury, plakaty, tylko nie u nas; i co Karłowicz na to?

A Karłowicz – nic. Prócz zupełnie nietrafionych prób:

– Ależ Żegluga reklamuje swoje rejsy zagraniczne, a pan redaktor raczy…

– Jak wrócę – zasapał zmęczony oporem podwładnego redaktor – mam widzieć w naszej gazecie ogłoszenie reklamowe Białej Floty. Ażeby nie tracić czasu – obrócił nadgarstek, spojrzał na zegarek i porównał jego wskazanie z godziną podawaną przez zegar dworcowy – żeby nie tracić czasu, zastanówmy się, w jaki sposób dyrektora przekonać.

Palce zabębniły po blacie. Redaktor oddychał ciężko. Karłowicz – przeciwnie, niemal zamarł.

– Dalej, dalej, mój Karłowiczu. Niechże Karłowicz coś wymyśli… Co mamy? Mamy statek „Gdynia”, którym raczył pływać prezydent Mościcki, mamy „Jadwigę”, co kołysała, że tak powiem, Marszałka, mamy „Wandę”, na cześć jego córki, i mamy „Hankę”, tym razem na cześć latorośli ministra Kwiatkowskiego… Co jeszcze mamy?

Karłowicz nie wiedział.

– Mamy rejsy tymiż właśnie statkami na Hel, do Jastarni, do Orłowa, mamy wycieczki po porcie… Tanio, przyjemnie i co z tego?

No właśnie, co z tego? Karłowicz wyraźnie nie miał dobrego dnia. Sądził zapewne, że gdyby właściciele przedsiębiorstwa mającego tak wielkie atuty chcieli się ogłaszać, to robiliby to już dawno. Czegóż więc redaktor od niego wymagał?

– Czy panowie pozwolą wtrącić się do rozmowy?

Spojrzeli na Grabskiego zdumieni.

– Przepraszam za śmiałość, lecz wydaje mi się, iż w temacie, który panowie poruszają, należałoby zwrócić uwagę zarządców Floty… – mówił szybko, wiedziony impulsem, tak by nie mieli czasu i ochoty przerwać mu, usadzić go w miejscu i odebrać mu szansy, którą intuicyjnie przeczuwał – …zwrócić zatem uwagę na znaczenie kooperacji, że tak powiem, z mieszkańcami miasta. A więc do nich przemówić, nawiązać komitywę, bo my, gdynianie, doświadczeni marynarze – choćby nie było w tym zbyt wiele prawdy – musimy trzymać się razem, a gdy w odwiedziny przybędą do nas goście, pamiętajmy, by kierować ich, owych gości, z głębi lądu, nie gdzie indziej, lecz na nasze – i wasze, bo gdyńskie – pokłady! Tak jest, koniecznie, bez dwóch zdań. Nigdzie indziej – tylko na pokłady!

Gdy skończył, zamarł. Ogarnęła go panika. Że naplótł za wszystkie czasy, że sensu w tym, co mówił, nie było za grosz, a wpatrujący się w niego mężczyźni posuną się za moment do słów – lub może nawet czynów – grubiańskich.

– Czy Karłowicz to słyszał?

Karłowiczowi oczy zaszły mgłą niechęci.

– Bujdy, bajeczki, zmyślenia – cedził Kiełbratowski słowo po słowie – których tak bardzo nam trzeba! Karłowiczu, zaproś tego młodego i cośkolwiek niegrzecznego – bo się wtrąca do rozmów nieznajomych – człowieka…

– Grabski, nazywam się Adam Grabski…

– Krewny ministra? Mniejsza z tym, choć dobrze się kojarzy. Karłowiczu, zaproś pana Grabskiego na spotkanie ze mną, gdy tylko wrócę z Grudziądza. Pan uczy się? Czym się zajmuje?

– Aktualnie niczym, dorywczo – tu i ówdzie…

– Nie uczy się pan?

– Przerwałem – skłamał. – Lecz na pewno na uniwersytet wrócę, tyle że najpierw bardzo pragnąłem poznać Gdynię…

– Dobre sobie – roześmiał się redaktor. – Latem powinien pan poznawać, nie zaś w czas tak okrutnej zimy… No, niech pan zatem przyjdzie, ze mną pan nie zginie.

I nie zginął. Co prawda zrazu, porwany euforią, widział się z miejsca w roli nowego, jeszcze lepszego Wańkowicza (tyle, że opisującego nie daleki, amerykański Meksyk, lecz ten dużo bardziej egzotyczny – Gdynię) i dlatego wkrótce zmarkotniał: oto okazało się, iż zdaniem naczelnego wszyscy w jego wydawnictwie, zanim dostąpią zaszczytu dotykania czułych niczym klawisze fortepianu maszyn do pisania, są zobowiązani swoje przepracować w drukarni. Ostatecznie zwyciężyć musiała jednak radość – i to z nią, a także z obiecaną sobie cierpliwością, pokorą, ale i wielką ciekawością, wkroczył w ów świat nerwowych reporterów, flegmatycznych korektorów, a przede wszystkim rzeczowych drukarzy i obsługiwanych przez nich urządzeń.

Przyglądał się zatem linotypistom wystukującym teksty, których kolejne wersy maszyna wybijała w miękkim metalu; przyglądał matrycom stron i próbnym wydrukom; przyglądał pracom zecerów – gdy łamali kolumny i z wysiłkiem szaradzistów dopasowywali doń ręcznie składane tytuły i zdjęcia. A wszystko w hałasie, harmidrze, wśród pokrzykiwań, w zamęcie potęgowanym przez dziennikarzy – zabieganych i pracujących nad tekstami do kolejnych wydań, a jednocześnie wprowadzających ostatnie uzupełnienia do artykułów już gotowych do druku.

Szybko się uczył. Przy maszynach, adiustacji, a wreszcie przy korekcie. I wtedy, niestety, rzucił wszystko w jeden wieczór i wyjechał. Tak właśnie było.

A teraz musiał się tłumaczyć.

– Pan ma mi coś do powiedzenia, panie Grabski?

– Sprawy rodzinne – skłamał. Strasznie się czuł, niehonorowo.

– Aaa… Pogrzeby, chrzciny?

– Stryjenka…

– Współczuję, lecz…

– Chrzciny… – Adam z trudem przełknął ślinę, wikłając się coraz bardziej. – Chrzciny od strony stryjenki…

– Tygodniami trwające? Tygodniami? W dodatku niespodziewane? Bez żadnej zapowiedzi?

Rzeczywiście. Grabskiego nie było przez niemal pięć tygodni, a opuścił Gdynię bez słowa.

– Gdyż zostałem… – wymamrotał – gdyż zostałem na wystawie krajowej…

Ach, jak bardzo liczył na to, że swym wyznaniem zainteresuje redaktora, a jednocześnie ostatecznie się usprawiedliwi. Mówił prawdę: istotnie zdecydował się zobaczyć wystawę, licząc, iż pomoże mu to w rozpoczęciu kariery literata.

– Przygotowałem pewne… reportaże – kontynuował, gdy redaktor milczał – interesujące spostrzeżenia, wszak wystawa krajowa to oczko… to nasza duma, cała Polska, odrodzona…

Redaktor ani mrugnął.

– Wróciła koza do woza – zasapał wreszcie po długim milczeniu, nie kryjąc jednakże satysfakcji. – I co teraz?

– Ja chętnie pokażę, poddam ocenie, chciałbym tylko móc skorzystać z maszyny do pisania…

– Później – uciął Kiełbratowski. – Możesz przychodzić. Po godzinach robić, co chcesz. Daj takiemu palec, a prosić będzie o rękę! – zachichotał, rozbawiony dwuznacznością swych słów.

Grabski zaś jeszcze raz przeprosił, jeszcze raz podziękował i wyszedł z gabinetu szczęśliwy. Mógł robić, co chciał – a więc pisać!

Zaczął od razu, jeszcze tego samego wieczoru.

Niestety, pierwsze zdania, akapity, tak pięknie nakreślone wcześniej w grubym brulionie, szły teraz jak po grudzie. Choć tyle się chciało wykrzyczeć, wyśpiewać – o pięknie i energii PeWuKi. Wreszcie wygnał go stróż:

– Panie Grabski, niech pan idzie odpocząć, cały dzień tu pana widzę! Pan coś jadł?

Nie jadł. Nie pił. Wykręcił posłusznie kartkę z maszyny, spakował skórzaną teczkę. Dostał ją od matki, gdy mimo wszystko zdecydował o ponownym wyjeździe do Gdyni.

– Będziesz wyglądał poważniej – wyraziła nadzieję. – Jak na redaktora przystało.

– Gdzie pan pójdziesz? – zainteresował się cieć.

– Na dworzec…? – ni to oznajmił, ni zapytał Grabski.

– A pewnie, że nie do Piątka, Starogdyńskiej czy Skwiercza! – stróż wykrzywił ironicznie usta; bo gdzie gołodupcowi do Hotelu Centralnego?

– Przez dworzec po drodze mam… – wyjaśnił Grabski i przełknął ślinę.

Poszedł. Lecz zamiast Święto Jańską, a potem 10 Lutego, obszedł kamienicę i ruszył skrótem przez pola. Świeże wspomnienie rozkwitłego ostatnimi laty Poznania aż kazało uśmiechnąć się na myśl, że oto idzie przez miasto. Szumnie powiedziane, gdy wokół trawy i zboża, hen, aż po tory i Szosę Gdańską. A jeśli kamienice, to pojedyncze – nie było mowy o ciągach, o chłodnych, wysokich miejskich wąwozach; „nim powstaną – pomyślał – minąć mogą lata!”

Na dworcu – co za pech! – koledzy. Podchmieleni, więc tym bardziej przyjaźni. I koniecznie chcący wiedzieć, jak skończyła się rozmowa Grabskiego z redaktorem.

– Musimy to oblać! – wykrzyknęli, gdy im się z widocznym na twarzy przejęciem wyspowiadał.

Zecerzy Kujawa i Podsiadło, linotypista Mastalerz. Ten ostatni z mocną już tendencją, by chwiać się i gubić.

– Kurewstwa ile!

Bo i rzeczywiście dziewczynek w tej okolicy nigdy nie brakowało. Wysłużonych weteranek, ale i zabiedzonych na oko piętnastolatek, dzieci jeszcze, o mrocznym spojrzeniu podkolorowanych oczu.

– Dziedzicu, prezesie, masz ochotę poznać Gdynię z najpiękniejszej strony?

– Dzidziuś, zabawimy się?

– Chodźmy stąd! – zdecydował Adam. – Chodźmy… napić się… – Nie wiedział gdzie, byle nie tu. Śmiali się z niego, że naprawdę dzidziuś. Jednak ruszyli posłusznie w dół Starowiejskiej.

Ta jeszcze niedawno była ledwo ubitą wiejską drogą, wijącą się wśród chałup. Dziś, panie, ulica: wyprostowana, wybrukowana. Niemy świadek pierwszych wieści o mającym powstać porcie, pierwszych rozmów o tym, jak wzrosnąć muszą z tej okazji ceny ubogiej ojcowizny, pierwszych fortun i pierwszych karier miejscowych gburów, o których wcześniej nawet ci z Chyloni – nie mówiąc o paniskach z Oksywia – mówili: szare kluski! Że niby tylko na nie, szare ziemniaczane kluski, miało być gdynian stać. Ha, może i tak było – na lichej ziemi, właściwie piasku. Tyle że dziś, po zaledwie kilku latach, dawne gnojce, dawne srojce mieli już samochody, restauracje, hotele, przedsiębiorstwa. Mieli na własność – żeby było jasne. I jak tu nie myśleć o przewrotności losu, jak nie zacząć się zastanawiać nad efektywnością modlitw do Pani ze Swarzewa?

I właśnie z tego wszystkiego pokpiwał Mastalerz, gdy mijali Dwór Kaszubski – restaurację, co się zowie, a więc przynajmniej tego wieczoru nie dla nich – za nim hotel, i gdy wreszcie w oddali Rynku zamajaczył dąb.

– Piątek? – zabełkotał Podsiadło.

– Piątek – zadecydowali. Grabski westchnął. Dancing every night! Balet do ósmej rano. – Piątek wrażeń zawsze obiecywał moc.

Trzasnęły drzwi. Krzysztof czujnie zlustrował wchodzących. Rozpoznał jednego z nich – swego sąsiada Tolka Bruzdę ze stacji pomp. Tymczasem gospodarz stawiał przed nim na stole talerz.

– Groch z kapustą à la Marszałek! – pochwalił się znajomością żartu, który sztafeta kolejnych opowiadających zdążyła przynieść z rozpolitykowanych knajp Warszawy.

– Dziękuję, panie Bonk.

– Groch z kapustą – powtórzył restaurator. – Jak w tej przemowie Marszałka do senatorów, pan wie, panie Wilczyński?

Krzysztof orientował się mgliście. Chodziło o przepychanki Piłsudskiego z parlamentem (che, che, cóż to za parlament, który daje sobie ubliżać – drwiła ulica), lecz nie te z kwietnia, związane z prowokacyjnym z punktu widzenia opozycji powołaniem rządu pułkowników, lecz wcześniejsze, zdaje się; to wszystko myliło się i plątało w chaosie prędko zmieniających się gabinetów, gdzież te szklane domy, panie Żeromski, jakże mają wyrosnąć, gdy burdel w miejscu fundamentów? W każdym razie Marszałek raczył był zarzucić autorom ówczesnych poprawek budżetowych – w senacie, bo na sejm się obraził – chaos i niekonsekwencję. Groch z kapustą. Aż Warszawa zaczęła się śmiać.

– Jakieś małpy, istoty zafajdane… O posłach tak powiedział! Wesołe budżety, mówił. Uwierzysz pan?

Krzysztof milczał, wpatrując się w twarz Bonka. Czy ten krytykował metody i słowa Marszałka? Czy też podrygi opozycji? Wilczyńskiemu było wszystko jedno, „ale Bonk – pomyślał – z działań sanacji powinien być zadowolony”; wszak skorzystać mógł z uchwalonej zimą pożyczki dla inwalidów – dotyczyła otwierania lokali takich jak ten: z kilkoma stolikami otaczającymi łukiem umocniony w kącie sali szynkwas, z niewielką kuchnią na zapleczu.

Niewyrażające emocji, ani tym bardziej chęci kontynuowania tematu, spojrzenie Wilczyńskiego zmieszało gospodarza.

– Dopisać do rachunku?

– Dzisiaj zapłacę. Proszę podsumować wszystko.

Po chwili smakował tłuste kawałki mięsa, kwaskową nutę zeszłorocznych jabłek i słodycz duszonej cebuli. O postnym grochu mógł tego wieczoru zapomnieć – podratowany eskapadą ku granicy. W samą porę, nie na długo miało już starczyć tallińskich, ryskich oszczędności. Furda, pomyśli się o tym jutro!

– Nie ma jak świeże ogóreczki, panie Bonk, czerwiec to miesiąc szczególny – pochwalił, gdy tamten dostawiał po brzegi wypełniony kufel. Restaurator rozpromienił się.

– Mam sposoby na mizerię – mrugnął. – Na mizerię, coś z niczego, pan rozumie, panie Wilczyński?

Rozumiał, przyjaznym skinieniem potwierdził zawiązaną wokół żartu komitywę. A gdy gospodarz odszedł, zanurzył usta w gęstej pianie. Puckie, a smakowało. Zwykle za nim nie przepadał. Lubił piwo braci Stobbe z Nowego Dworu lub Artusa z Danzig-Langfuhr. Lecz najbardziej, o tak, okocimskie! Wiadomo, dawne czasy.

Zapalił. Wokół rozmawiano.

– Warsztaty mają powiększać.

– Już nie ino dla kutrów?

– Prawdziwa stocznia ma być. Z dokiem pływającym. Inżynier Noe za to odpowiadać ma.

Noe! Cóż za nazwisko dla dyrektora przedsiębiorstwa budującego statki!

– I Dom Zdrojowy będzie święcony. Za Kamienną Górą.

– A na niej – drugi kościół, bazylika. Żeby aż z Helu było ją widać.

Nic ciekawego. Nic w rzeczy samej nowego. Ciągle tu coś planowano, rozbudowywano, święcono.

Wesołe budżety – przypomniał sobie słowa Bonka. Wesołe budżety, czyli jak to dokładnie określił Piłsudski: budżety „na sute libacje z dziewczynami z publicznych domów, robione dla panów posłów przez panów ministrów”. Jednego Marszałkowi odmówić nie było można: mianowicie stylu.

Bruzda oderwał się od kontuaru.

– Panie Krzysztof, można?

– Ależ proszę! – wskazał wolne krzesła.

– Staszek Starosta – przedstawił się kompan Bruzdy.

– Też z wodociągów – uzupełnił kompan.

Usiedli, pogadali. O tym, że się wciąż kopie i będzie kopać więcej. Że powstaje wielka oczyszczalnia przy molo Rybackim oraz zbiornik wodny wysoko, hen, w lesie, ponad Budapesztem. I że na to wszystko pójdą rury, kilometry rur, kamionkowych, betonowych, w rzeczy samej kilometry, dziesiątki kilometrów…

Krzysztof aż oczy zmrużył, wyobrażając sobie prezesów wytwarzających owe rury przedsiębiorstw: jak obrastają w tłuszcz i dobra wszelakie. W porcelanowe zastawy i radia – wizję miał szczegółową, nie wiedzieć czemu dokładnie taką; a piwo pił ledwie drugie.

W kącie sali zaszumiało. To gospodarz skupić się musiał na łysiejącym cherlaku w drelichowej kurtce, który podjadłszy i popiwszy, odkrył nagle swą nędzę.

– Nie znam cię człowieku, na rachunek nie dam! – protestował gniewnie Bonk. Jednak gadał dziad do obrazu – robotnik już tylko niezrozumiale bełkotał.

– Patrzcie, za kielicha zapłacił, za nóżki zapłacił, za pierwsze piwo zapłacił…

Roześmieli się – przy jednym czy drugim stoliku.

– Panie Bonk, ładnie dałeś się pan nabrać.

– A żebyście ludzie wiedzieli! I co z tobą zrobić, człowieku? Zastaw daj.

Marzenie ściętej głowy. Bonk ściszył głos, rozpoczął pertraktacje. Pozostali wrócili nad swoje kieliszki i kufle.

– No i wreszcie mamy kaes. Klub sportowy! Futbolowy!

Bruzda wzruszył ramionami.

– Staszek z Galicji jest – rzekł, jakby miało to tłumaczyć entuzjazm kolegi.

– Nie z Galicji, bo to nazwa zaborcza. Z Małopolski!

Tym Krzysztof mógłby się zainteresować (tak pomyślał), przyznać do lat spędzonych w Krakowie, zawiązać wspólnotę wspomnień. Lecz tymczasem Bonk tarmosił do drzwi ogołoconego z gotówki, a jednak najedzonego i bardzo z siebie chyba zadowolonego klienta.

– Panie Bonk, nalejże spragnionemu na drugą nóżkę! – śmiano się.

Szast-prast, załatwione, wracając za kontuar, Bonk dostojnie zadarł głowę.

Wtem! Znów huknęły drzwi! Jak wybuch granatu, smrodliwej petardy.

– U Piątka awantura! – krzyczeli. – Szwedzi z Finami przeciwko naszym!

– Ależ panowie, spokojniej, co to za trzaskanie! Ja nie Piątek – u mnie awantur nie było i nie będzie!

Zatem ciszej, lecz mimo wszystko dwóch z nowo przybyłych relacjonowało chaotycznie szczegóły bijatyki. Chwilę trwało, nim wreszcie usiedli. Tych dwóch rozkrzyczanych oraz jeszcze dwóch – rozglądających się niepewnie po zadymionej sali.

Józef Piątek miał renomę. Bonk potentatowi mógł tylko zazdrościć: przestronnej sali, podestu dla orkiestry, o wiele dłuższego szynkwasu i wydajniejszej kuchni. Ale i werwy oraz krzepy, którą także chwalić się mógł konkurent – jemu bitki pasowały, zwiększały wręcz powodzenie lokalu, zwłaszcza że ostateczną ostoją powracającego po chwilach sztormu ładu był on sam – krewki, gdy wymagała tego sytuacja, właściciel. A Bonk? Z przestrzelonym biodrem?

– Gówno, nie będzie tego ani tamtego!

Znów spojrzeli w jego stronę. Cóż to za przedziwny napad melancholii uderzył gospodarza, skoro zdecydował się zaprezentować im – co prawda w wersji okolicznościowo-skróconej – swą dobrze znaną stałym bywalcom dewizę: u niego, u Bonka, nie będzie ani radia, ani gramofonu. Ani, ani. Nie ma mowy. Niech sobie Piątek ma orkiestrę, niech ma Szwedów, Finów, mordobicia (o artykułach w prasie nie wspominając). Z tego wszystkiego nic dobrego na dłuższy czas być nie może. Prawda?