Uzyskaj dostęp do tej i ponad 250000 książek od 14,99 zł miesięcznie
- Wydawca: Wolne Lektury
- Kategoria: Lektury
- Język: polski
- Rok wydania: 2022
„Eneida” to lektura szkolna. Ebook „Eneida” zawiera przypisy opracowane specjalnie dla uczennic i uczniów liceum i technikum.
Epopeja w dwunastu księgach opowiada o podróży Eneasza, który po upadku i spaleniu jego ojczystego miasta, Troi, dąży, kierowany wróżbami, do kraju swego przodka Dardanosa. Tam, w Italii, stoczywszy walkę z miejscowymi ludami, Eneasz zakłada nowe państwo, Rzym.
Droga do tego szczytnego celu jest jednak kręta i niebezpieczna, wiedzie przez wiele krain, a nawet przez podziemne królestwo zmarłych. Przy okazji opowieści o przygodach Eneasza i jego towarzyszy oraz o zmaganiach poprzedzających powstanie Rzymu, czytelnicy zostają wprowadzeni w świat mitów i wierzeń starożytnego świata.
Wergiliusz pisał Eneidę u schyłku życia, w latach 29–19 p.n.e. i nie dokończył dzieła, choć aby temu sprostać, podjął podróż do Grecji, ojczyzny Homera. Epos został wydany dwa lata po śmierci autora, wbrew jego ostatniej woli, w redakcji dokonanej przez dwóch jego przyjaciół, na polecenie cesarza Oktawiana Augusta.
Książkę polecają Wolne Lektury — najpopularniejsza biblioteka on-line.
tłum. Tadeusz Karyłowski
Ebooka przeczytasz w aplikacjach Legimi na:
Liczba stron: 448
Audiobooka posłuchasz w abonamencie „ebooki+audiobooki bez limitu” w aplikacjach Legimi na:
4,0 (1 ocena)
Oceny przyznawane są przez użytkowników Legimi, systemów bibliotecznych i innych serwisów partnerskich. Przyznawanie ocen premiowane jest punktami Klubu Mola Książkowego.
Legimi nie weryfikuje, czy opinie pochodzą od konsumentów, którzy nabyli lub czytali/słuchali daną pozycję, ale usuwa fałszywe opinie, jeśli je wykryje.
Popularność
Podobne
Wergiliusz
Eneida
tłum. Tadeusz Karyłowski
Ta lektura, podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie wolnelektury.pl.
Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez fundację Nowoczesna Polska.
ISBN 978-83-288-5333-1
Eneida
Książka, którą czytasz, pochodzi z Wolnych Lektur. Naszą misją jest wspieranie dzieciaków w dostępie do lektur szkolnych oraz zachęcanie ich do czytania. Miło Cię poznać!
Księga I
Broń i męża opiewam, co z Troi wybrzeża
Do Italii, gnan losem, pierwszy na brzeg zmierza
Lawiński1, po mórz głębi i lądach pędzony
Mocą niebian, pamiętny gniew znosząc Junony2;
Wiele też w boju cierpiał, nim dźwignął mur miasta
I bogi wniósł do Lacjum, skąd plemię urasta
Latynów, ojce Alby i wielkiej gród Romy.
Muzo, wskaż mi przyczyny, jaki żal kryjomy
Lub boleść skłania bogów królową, iż męża
Zbożnego tylu przygód i prac uciemięża
Brzemieniem? Więc gniew taki i niebian pierś pali?
Był gród stary — tyryjscy3 nim kmiecie władali —
Naprzeciw ujść tybrowych Italii: Kartago,
Przepychem bogactw sławny i bitew przewagą.
Nad wszystkie on, jak mówią, był drogi Junonie,
Nad Samos4 czci go więcej: tam były jej bronie,
Tam wóz5; ludom stolicę w nim bogini śmiała,
Jeśliby los dozwolił, już wtedy wznieść chciała.
Lecz wzięła wieść, że z Trojan krwi zbudzi się plemię,
Co kiedyś zamki Tyru6 obali na ziemię,
Że stamtąd sławny w bojach lud z królem przybłędą
Na zgubę Libii przyjdzie: — tak Parki7 nić przędą.
Przed tym córka Saturna8 drży, w myśli jej stoi
Bój, który za swe Argos9 wiodła u bram Troi;
Nie zgasło w sercu złości i cierpień zarzewie;
Głęboko w duszy skryty, utwierdza ją w gniewie
Parysa sąd krzywdzący, zapomnieć się nie da10
Ród wrogi, porwanego chwała Ganimeda11.
Tym wzburzona, miotanych w krąg po morzu całem
Resztki Trojan, co zbiegły przed Achilla szałem,
Wstrzymywała od Lacjum z dala; przez lat wiele
Błądzili, gnani losem w mórz wszystkich topiele:
Taki trud był, gród Romy na trwałym wznieść zrębie.
Ledwo z oczu Sycylię straciwszy, na głębie
Puścili rześko żagle, krając spiżem piany,
Gdy Juno, w której piersi ból wiecznej tkwi rany,
Tak myśli: «Mamże12 ustać w drodze, pokonana?
Nie mogęż13 od Italii wstrzymać Teukrów14 pana?
Nie! Losy bronią! — Pallas mogła spalić łodzie
Argiwów15, a ich samych zatopić we wodzie,
(Z win i szału jednego Ajaksa Ojlosa16!)
Jowisza szybkie ognie17 z chmur miecąc18 z ukosa,
Roztrąca statki, wichrem bałwany wód żenie19,
A jego, zionącego z dna piersi płomienie,
Porwała i na skały nabiła grań ostrą: —
Ja, niebian pani, któram20 Jowisza jest siostrą
I żoną, z ludem jednym lat szereg niemały
Wojuję! Któż Junonie hołd winnej21 da chwały?
Kto kornie jej ołtarzom obiatę22 uczyni?»
Ten w sercu rozognionym spór wiodąc, bogini
W ojczyznę burz, gdzie wichrów tłum dziki się kłębi,
W Eolię23 wchodzi. Eol król w wielkich jam głębi
Wrące wichry, świszczące rozgłośnych burz szturmy
Powściąga władzą, tłoczy do więzów i turmy24.
One, gniewne, z warczeniem głośnym huczą z bliska
Przy ryglach. Eol siedzi u szczytu zamczyska,
Berło dzierżąc, gniew wichrów wstrzymuje w zapędzie.
Gdyby nie to, wnet morza i ziemic krawędzie
Wraz z niebem w puch by rozniósł gwałtowny ich zamach;
Lecz ojciec je wszechwładny w zapadłych skrył jamach,
Tego bojąc się; brzemię gór wielkich niebawem
Nałożył i dał króla, co niezłomnym prawem
Skracać im umie wodze i zwalniać na słowo.
Jego więc Juno korną zagadnie tak mową:
«Eolu, tobie ojciec niebian i król ludzi25
Dał moc, co fale tłumi i wichrem znów budzi.
Lud wrogi mi po głębi tyrreńskich wód26 płynie.
Penaty27 z Ilium28 niosąc Italii krainie.
Pobite wichrem pogrąż ich statki we fali
Lub spraw, by się po morzu rozbici tułali!
W orszaku nimf czternaście mam cudnego ciała,
Z tych kształtem najpiękniejsza Dejopa wspaniała;
Ją tobie dam w małżeństwo stałe za usługi
Tak wielkie, by wraz z tobą lat wszystkich ciąg długi
Przeżyła, pięknych dziatek radując cię gronem!»
Na to Eol: «Wyjawić, co chcesz mieć spełnionem.
Twój trud, pani, — mnie spełnić trzeba, co stanowisz.
Ty państwo mi zjednywasz, przez ciebie mi Jowisz
Życzliwy, ty u bogów dasz siadać biesiady,
Ty czynisz mnie potężnym nad burze i grady».
Tak rzekł i odwróconym dzirytem29 w bok trzaśnie
Pieczary skalnej: wichry jak hufiec hałaśnie
Otwartą bramą w ziemie rwą trąbą huczącą,
Zwarły się z falą, do dna skłębiony nurt mącą.
Wraz Eurus30, Notus31 gnają i z częstych burz znany
Afrykus32 — wzdęte pędzą ku brzegom bałwany.
Krzyk ludzi się rozlega wraz z trzaskiem przy sterze.
Chmur nawał wnet blask dzienny i błękit zabierze
Sprzed oczu Teukrów: czarna noc legła na fali.
Grzmi niebo, z częstych ogni w krąg przestwór się pali;
Niechybną śmiercią wszystko żeglarzy przestrasza.
Dreszcz zimny obezwładni członki Eneasza;
Westchnął i w niebo dłonie podnosząc wraz obie,
Tak rzecze: «O szczęśliwsi stokroć, co w walk dobie
W oczach ojców, pod Troi mury wysokiemi
Paść mogli! O najśmielszy z synów greckiej ziemi,
Tydydo33! Czemuż w polu, wśród iliońskich błoni
Nie mogłem ducha oddać, tam polec z twej dłoni,
Gdzie Hektor od Achilla włóczni, gdzie olbrzymi
Sarpedon34, gdzie Symois35 bałwany wzdętymi
Porwane toczy tarcze, szyszaki i ciała!»
Gdy mówił, Akwilonem36 świszcząca nawała
Uderza w żagle, w niebo odmęty wód wali.
Pękły wiosła, przód łodzi się skręcił i fali
Dał bok; góra urwista uderzy weń wodna,
Tych w przestwór niesie, tamtym, rozdarłszy toń do dna,
Odsłania piach wśród nurtów; wre żwirem lej cały.
Trzy statki Not37 porwawszy, w tajne skręca skały
(Arami zwą je: skryte, gdy morze wichr skłębi,
Grzbiet groźny wznoszą w ciszy) — trzy Eurus38 od głębi
Gna w Syrty39 — przykry widok dla oczu tułacza! —
Strąca w brody i piachu nasypem otacza.
Łódź Lików40 wraz z Orontem, przed jego oczyma,
Ogromny bałwan, który pod niebo grzbiet wzdyma,
Uderza z tyłu; sternik, strącon bez pamięci,
Głową w dół spada, — łódź zaś po trzykroć nurt skręci
W lej wirów i gwałtowną paszczęką w głąb chłonie.
Wynurzą się nieliczni nad wielkich wód tonie,
Broń, deski, skarby Troi — pęd fali rozmiata.
Łódź mocną Ilioneja, mężnego Achata,
Łódź, którą Abas jechał i Aletes stary,
Zwycięża orkan; w inne bokami, przez szpary
Zwątlonych spojeń — wrogi nurt deszczem się wciska.
Tymczasem huk fal grzmiących z tajnego siedliska
Puszczoną burzę odkrył wreszcie Neptunowi
W dnie głębin; oburzenia dreszcz przebiegł go mrowi;
Łagodne lica z fali nad pełne wzniósł morze:
Eneja flotę widzi po całym przestworze
Rozbitą, Trojan nieba zmiażdżonych ruiną;
Wie dobrze brat Junony, że z jej gniewu giną.
Zefira41 z Eurem42 wzywa, te głosząc im słowa:
«Także to43 umysł pycha wam mroczy rodowa?
Jużeście, Wichry, niebo z ziemią zmieszać śmieli
Beze mnie, takie wznosząc wód góry z topieli?!
Dam ja wam!... Ale trzeba burz stłumić huragan!
Raz wtóry44 nie do takich ucieknę się nagan.
Uciekajcie, to swemu odnosząc monarsze:
Mórz władzę, srogi trójząb, nie jemu najstarsze
Daje prawo — mnie tylko! Olbrzymie ma skały,
Wasz dom, Eurze; tam niechaj dochodzi swej chwały,
Tam niech Eol zamkniętej króluje wichurze!»
Tak rzekł i słowem wzdęte łagodzi wraz burze,
Skłębione spędza chmury i wraca dzień miły.
Cymotoe45 z Trytonem46 z raf ostrych co siły
Spychają statek; Syrty trójzębem bóg porze47,
Rozrzuca wielkie zaspy, ucisza w krąg morze
I pełne fale kółmi lekkimi roztrąca.
Tak często kłótnia w tłumie porywa się wrąca
I zamęt, srogim gniewem pospólstwa czerń płonie:
Już lecą głownie, głazy — podaje szał bronie;
Wtem pełen cnót i zasług pojawi się starzec,
Tłum w ciszy słucha, waśni wnet musi się zarzec;
On słowy48 lud owłada, ucisza pierś w szale:
Tak morza grzmot umilknął wszystek, gdy na fale
Spojrzał rodzic; — rumakom pod niebem świetlanem
Puszcza wodze i lotnym pomyka rydwanem.
Zmęczeni Eneadzi49 w najbliższe wybrzeża
Mkną pędem, kędy50 Libia swe łany rozszerza.
Zaciszne jest tam miejsce: ujęciem dwu ramion
Port wyspa tworzy, kędy wód lazur, niesplamion51
Burzą z głębi, zaledwie dreszcz marszczy nieśmiały.
Z dwóch stron razem potężne dwie wznoszą się skały
W niebiosa, pod ich cieniem fal drzemią zwierciadła
Milczące. Lśniąca tęczą barw puszcza usiadła
Nad nimi i gaj, mroków spowity w krąg ciszą.
Z przeciwka grota: stromych urwiska ścian wiszą,
W środku zdrój, ze skał żywych ciosane siedziska,
Dom nimf. Łodzi zwątlonych tu łańcuch się ściska,
Ni krzywym zębem ciężka kotwica zahaczy,
Tu z całej liczby siedem swych łodzi tułaczy
Wciąga Enej. Trojanie, tak bardzo do ziemi
Tęskniący, skaczą w piasek stopami raźnemi,
Na brzegu zmokłe ciała składając w uciesze.
Pierwszy Achat wnet iskrę z krzemienia wykrzesze,
Żar chwyta liśćmi, suche w krąg kładzie paliwa:
Wnet ogień ze zarzewia płomieniem się zrywa.
Nadpsute wodą zboże wynoszą i sprzęty;
Znużeni do cna, pokarm — znów morzu odjęty —
Sposobią się piec ogniem i kruszyć go skałą.
Tymczasem Enej52 wstąpił na górę i całą
Objąwszy okiem przestrzeń, patrzy, czy Anteja53
Lub fryskich łodzi kędy54 nie miota zawieja,
Czy Kapys, Kaik statków wysokich nie żenie55.
Nie dostrzegł naw56; trzy tylko na brzegu jelenie,
Błądzące widzi — z tyłu łań cała gromada;
Długim wieńcem w dolinie tak pasą się stada.
Przystąpił wnet, łuk w dłonie i lotne wziął groty,
Które mu wierny Achat niósł. Pełen ochoty,
Wprzód wodze57, łby rogate niosące wyniośle,
Obala, potem w leśne wtłoczony zarośle,
Strzałami płosząc, pędzi przed sobą tłum hoży58
I nie pierwej ustaje, aż siedem położy
Sztuk wielkich: właśnie tyle, ile łodzi mieli;
Do portu wtedy śpieszy i druhom je dzieli,
Potem wino, którego płynącej gromadzie
W Trynakrii dobry Acest59 ogromne dał kadzie,
Rozdziela i otuchę tak wlewa im w łona:
«O druhy — toć wam znana klęsk fala miniona, —
Znieśliście gorsze, tym też bóg koniec położy!
Wy szał Scylli i rafy podwodnych wydroży
Huczące, wy Cyklopa złość w znojnych walk buncie
Zmogliście — i dziś z serca lęk smutny usuńcie!
I to pewnie przypomnieć kiedyś będzie miło!
Przez mnóstwo przygód, łamiąc tak wiele zdrad siłą,
Do Lacjum dążym, gdzie nam spokojne mieszkanie
Wskazują losy; tam to znów Troja powstanie.
Trwajcie, niech każdy będzie na szczęsny los gotów!»
Tak mówi, lecz sam, pełen najcięższych kłopotów,
Udaje radość w twarzy, ból serca owłada.
Ich zasię łup zajmuje i bliska biesiada:
Ze skóry wnętrzne60 mięsa obnażą ostrożnie,
Część siekają, część pieką drgającą na rożnie,
Inni kubły stawiają, niecą61 płomień żwawy,
A potem krzepią siły — i leżąc wśród trawy,
Starym winem się raczą i tłustych mięs poły62.
Gdy głód ucztą ukoją i sprzątnięto stoły,
Straconych druhów w długiej przypomną rozmowie,
Wśród nadziei i lęku niepewni, czy zdrowie
I życie ocalili, i słyszą ich z dala.
Doli Oronta zbożny Enej się użala,
Amyka opłakuje i Lika los srogi,
Gijasa też z Kloantem, rycerzy bez trwogi.
Już koniec był, gdy Jowisz, śledzący z przestworza
Ziem okrąg, srebrem żagli mieniące się morza,
Wybrzeża i lud mnogi, wśród niebios zatrzyma
Swe kroki i w kraj Libii się wpatrzy oczyma.
Gdy takich trosk nawała pierś ciężko mu tłoczy,
Ze smutkiem, łzami wilżąc nadobne swe oczy,
Rzecze Wenus doń: «Królu, co ludziom na ziemi
I bogom władasz, gromy śląc, prawy wiecznemi!
Jakież to mój Eneasz popełnić mógł zbrodnie
Z Trojany, iż klęsk tyle cierpiącym, niegodnie
Zamknięty został ziemic Italii krąg cały?
Wszak sam to obiecałeś, że z laty, w dniu chwały
Z krwi Teukra — Romy wielcy powstaną mocarze,
Co w morza i ziem wszystkich zawładną obszarze
Potężnie; cóż dziś, ojcze, twe zdanie odmienia?
W upadku smutnym Troi, wśród grozy zniszczenia
Pocieszałam się myślą, że zmienna jest dola!
Dziś tenże los pędzonych przez tylu klęsk pola
Znów ściga. Królu wielki, gdzie koniec mozołu?
Antenor63 wszystkie straże Achiwów pospołu
Mógł zmylić, w illiryjskich mórz odmęt zbiec chmurny,
Tymawa64 nurt, gdzie mają królestwo Liburny,
Okiełzać, gdzie przez dziewięć jam, z wnętrza skaliska,
Ze szumem wzdęte morze przez pola się ciska;
Patawy gród65 on wielki założył w tej stronie
Dla Teukrów, imię nadał ludowi, wbił bronie
Trojańskie i dziś w błogim pokoju spoczywa; —
My, ród twój, których nieba włość czeka szczęśliwa,
Z gniewu jednej66 (wstyd!) łodzie straciwszy wśród fali,
Zdradzeni, od Italii ziem błądzim w oddali.
Takąż cześć ma nabożność? Tak tron nam stanowisz?»
Rodzic ludzi i bogów, uśmiechnął się Jowisz;
Z licem, przed którym burzy moc pierzcha wichrowa,
Całuje córę, potem w te ozwie się słowa:
«Rzuć bojaźń, Cyterejko67: trwa dla cię niezmienna
Fortuna; gród zobaczysz obiecan i lenna
Lawinium, Eneasza w gwiazd górną krainę
Wprowadzisz; raz danego ci słowa nie minę.
Dziś bowiem, gdy cię troska dręczy nadzwyczajnie,
Szeroko przyszłych losów odsłonię ci tajnie:
Bój będzie wieść Italia wielki, praw nieświadom
Lud zwalczy68, ład i grody da wiejskim gromadom;
Gdy lat trzy władać będzie nad Lacjum krainą,
Gdy od klęski Rutulów trzy zimy przeminą,
Dziecię Askań, dziś Julem zwany, Askań młody
(Ilem był, kiedy Ilium stało między grody69),
W rządach swoich lat długich wypełni trzydzieści,
Przeniesie tron z Lawinium i w Albie pomieści,
Zwanej Długą, potężnie wzmacniając ją wały70.
Na trzysta lat tam pełnych odzierży71 tron chwały
Hektora ród, aż Ilia, kapłanka-królowa72,
Poczętych z Marsa dwoje bliźniątek73 wychowa.
Wilczycy płowej skórą odzian, karmicielki,
Zawładnie Romul ludem, założy gród wielki,
Swym mianem zwąc go: Romy marsową osadę.
Ich władztwu granic w ziemi i w czasie nie kładę:
Bezkresne mają berło — i Juno gniewliwa,
Co morze, ziemię, niebo dziś waśnią rozrywa,
Myśl w lepsze mieniąc74, ze mną wraz świata mocarzy,
Togami strojnych Rzymian, swą łaską obdarzy.
Tak los chce. Assaraka potężny dom75, z laty76,
Kraj Ftyji i Miceny, gród w sławę bogaty
Podbije — ziemia Argos mu skłoni się sama77.
Z pięknego rodu Trojan świat ujrzy Cezara
Co sławą w gwiazdy, państwa krańcami w olbrzymie
Sięgnie morza, od Jula wielkiego ma imię
Tego ty z łupem Wschodu do niebiańskich zacisz
Bez trosk przyjmiesz, czcią boską i śluby zbogacisz.
Złagodzą się zwyczaje, ustaną w krąg wojny,
A siwa Wierność78 z Westą79, z Remusem dostojny
Da Kwiryn80 prawa; srogie żelaznym łańcuchem
Wrzeciądze zawrą Wojen81: w pomroczu ich głuchem,
Na broni, ze skutymi stu więzy rękoma
Na plecach, krwawą paszczą Złość ryknie łakoma».
Tak rzekł i syna Mai82 z górnego śle nieba,
By Teukrów — gród Kartagi nowy i jej gleba
Przyjęły, by im Dydo, losów nieznająca,
Nie broniła ziem. Szybko ów skrzydły83 roztrąca
Powietrze i w libijskiej wnet staje krainie.
Rozkazy spełnia; Penom ze serca złość ginie,
Jak bóg chce; nade wszystko życzliwa królowa
Dla Teukrów myśl łaskawą i szczerą chęć chowa.
Pobożny84 Enej, nocą wiele ważąc w duszy,
Gdy błysnął ranek miły, wnet w drogę wyruszy:
W jakie strony go zniosła fala, wichrem wzdęta,
Jaki lud w nich (bo pustkę widzi) i zwierzęta,
Chce zbadać, aby druhom to odnieść do łodzi.
Pod wklęsłą skałę statki, pod leśny gąszcz wwodzi85,
Gdzie drzewa mrok igliwiem rzucają bogatem
Posępny; z jednym tylko sam rusza Achatem,
Dwa w dłoni z ciężkim grotem wtrząsając oszczepy.
Doń matka wyszła przeciw, przez lasu gąszcz ślepy:
Twarz i szaty ma dziewy, w jej ręku broń lśni się
Spartanki lub Harpalki86, co konie w Treisie
Prześciga i nad Hebru87 bystrzejsza jest fale;
Łuk składny z barków na dół zwiesiła niedbale,
Wiatr unosi jej włosy, nagie jej kolana,
A lekka poła szaty węzłem przewiązana.
Pierwsza ich: «O młodzieńcy — spyta — czyście może
Błądzących sióstr mych kędy88 nie spotkali w borze?
Kołczan noszą, odzieżą ich rysia, pstra skóra —
Może z krzykiem w odyńca trop gnała tu która?»
Tak Wenus; zaś syn rzecze: «W pustkowiu tem głuchem
Nie wzięlim89 wieści o nich ni okiem, ni uchem.
Jak zwać cię, dziewczę? Ziemskiej daleko królewnie
Do twoich lic i głosu; bogini tyś pewnie,
Siostrzyca Feba90 albo z plemienia nimf jedna!
Kimkolwiek jesteś, witaj i dobądź nas ze dna
Mozołów; pośród jakich tu błądzim niw? Powiedz!
Nie znając miejsc ni ludzi, w ten dziki manowiec
Zabrnęlim91, gniewem wichru i wzdętych fal gnani.
Obiaty92 za to hojne złożymy ci w dani».
Na to Wenus: «Nie godnam ja żadnej obiaty.
Jest zwyczaj dziewic Tyru nieść kołczan bogaty
I górnie93 purpurowym koturnem kryć goleń.
Punickie widzisz państwo, gród Tyru pokoleń
Libijskich, Agenora94 wojowie w nim dzicy
Nad grodem Dydo włada, co z Tyru stolicy
Przed bratem uszła. Długa zawiłość jest w sprawie,
Więc główne jeno rysy jej krzywdy wyjawię:
Małżonkiem jej był Sychej, najbogatszy w łany
Wśród Penów i przez biedną wielce miłowany.
Jemu to nietkniętą z wróżbami pierwszemi95
Dał rodziciel. Lecz królem wśród tyryjskiej ziemi
Pigmalion96 był, nad innych wylany na zbrodnie97;
Między nimi gniew wybuchł. Okrutnik niegodnie
Niebacznego98 Sycheja przed ołtarza drewny99
Dla żądzy złota zabił żelazem — i pewny
Miłości siostry, długo ukrywał rzecz przed nią,
Łudząc smutną ze sztuką100 iście niepoślednią101.
Niepogrzebion mąż przecież jej zjawił się we śnie:
Twarz bladą w dziwny sposób podnosząc boleśnie,
Okropny ołtarz, piersi przebite żelazem
Odsłania, tajną zbrodnię objaśnia jej razem,
Potem radzi uciekać i rzucić swe łany,
Na podróż zaś dobywa ze ziemi nieznany
Skarb stary, wielkie srebra i złota brzemiona.
Z druhami podróż Dydo gotuje strwożona.
Wnet ci, których gniew srogi do tyrana bodzie
Lub lęk pędzi, zebrani, porywają łodzie,
Znoszą skarby: skąpego Pigmaliona złoto
Płynie morzem. Kobieta przewodzi nad flotą.
Przybyli wreszcie w miejsce, gdzie wzgórza stok nagi
Mur wieńczy dziś, potężny gród nowej Kartagi;
Kupiwszy ziemi tyle, ile się zamyka —
Byrsą102 zwą ją stąd — skórą rozesłaną z byka...
Lecz wy skąd? Z jakiej wreszcie przyszliście tu niwy?
I jaką drogą?» — Na jej zapytań głos tkliwy,
Wzdychając ciężko, z piersi te rzucił on słowa:
«Bogini, jeśli słuchać mnie będziesz gotowa,
To zanim wszystkie nasze wyliczę mozoły,
Wprzód wieczór w niebie zgasi dnia uśmiech wesoły:
My z Troi starej; doszło cię może z oddali
To miano; długo gnanych po różnych mórz fali
Przypadkiem wicher w Libię nas rzucił, zły srodze:
Jam zbożny Enej: bogi wyrwane pożodze
Na flocie wiozę, sława ma niebios dosięga.
Italii szukam, kędy z Jowisza potęga103
Mojego rodu. Z Frygii dwadzieścia jam łodzi
W nurt spychał, a bogini im, matka, przewodzi;
Z tych siedem Eur104 zostawił, zbitych przez bałwany,
Ja, nędzarz, wśród puszcz Libii tułam się nieznany,
Z Europy, z Azji wygnan...» Więcej Wenus tkliwa
Nie zniosła i tak skargę mu gorzką przerywa:
«Ktośkolwiek jest, nie wierzę, byś bogom niemiły
Wiódł żywot, gdy w gród Tyru cię losy zwróciły.
Dalej jeno, wstąp w progi królowej bez zwłoki,
Bo druhów twych i flotę (pewnymi wyroki
Wieść głoszę) wiatr w bezpieczną gna przystań w tej chwili,
Chyba, że próżno wróżyć mnie ojce uczyli!
Patrz, leci sześć łabędzi par skrzydłem wesołem;
Przed chwilą ptak Jowisza105 złowieszczym je kołem
Z pełnego spłoszył nieba, związane w rząd długi —
Te opadły, te patrzą, gdzie opaść w pól smugi:
Jak skrzydły106 igrające te lotne łabędzie
Ze szumem, śpiew podnosząc, przez niebo mkną w pędzie:
Tak samo twoja flota, twojej hufiec młodzi
Osiąga port lub pełnym doń żaglem dochodzi;
Śpiesz się tędy iść drogą, gdzie wszystko ci sprzyja!»
Tak rzekłszy, skroń odwróci — różowa jej szyja
Rozbłyśnie, woń ambrozji od włosów uderzy,
Czar boski; do stóp fałdy jej spłyną odzieży.
Boginię krok sam wydał. Poznawszy ją, wielce
Zasmucon, tak się zbiegłej skarżył rodzicielce
Eneasz: «Czemu srogość twa prawdę mi słoni107
Złudnymi widmy108? Czemu, trzymając dłoń w dłoni,
Prawdziwymi się słowy109 rozmówić nie możem?»
Tak wini ją, wskazanym w gród dążąc wydrożem.
Idących ciemną chmurą troskliwa bogini
Otacza, ze mgły gęstej płaszcz wokół im czyni,
By nikt dostrzec ich nie mógł, ni czynić im szkody
Lub opóźniać, pytając o przyjścia powody.
Sama w Pafu110 dziedziny się wzbiła wesoła,
Gdzie z ołtarzy stu, kwieciem zwieńczonych dokoła,
Kadzideł Saby111 wonie najświeższe jej płyną.
Oni w drogę tymczasem dążąc za ścieżyną,
Wstąpili na najwyżej piętrzące się wzgórze
Nad miastem, skąd gród widać i zamek w lazurze.
Zadziwią wodza gmachy, przed laty rząd chałup;
Ścisk ludzi, bramy, bruki; z zapałem — jak na łup —
Lud ciśnie się tyryjski: ci mury ochoczo
Zamkowe wznoszą, tamci rękoma głaz toczą,
Tam rowem zamykają obszar obran112 na dom,
Miejsca tyczą, służące senatu obradom;
Tu port kopią, podwalin teatru tam tłumny
Rój dogląda, a inni ogromne kolumny
Ze skał rąbią, co będą ozdobą na scenie:
Tak wiosną na wsi kwietnej pszczół słychać brzęczenie
Rojących się na słońcu, gdy pełne swobody
Dojrzały płód wywodzą lub płynne z ziół miody
Przynoszą, napełniając komórki słodyczą,
Pomagają wnoszącym albo wojowniczo
Trutni ciżbę precz pędzą od miodowych tkanek:
Wre praca, pachną miody i wonny tymianek.
«O szczęśni, którym mur już siedziby wyrasta!»
Rzekł Enej — i ogląda wyniosły szczyt miasta.
Zakryty mgłą (o dziwy!), przeciska się drogą
I w tłum miesza, niewidzian zgoła przez nikogo.
Był gaik w środku miasta pełen miłych cieni,
Gdzie Penowie, falami i burzą pędzeni,
Znak z ziemi wykopali, w miejscu od Junony
Wskazanym: łeb rumaka; tak w bojach ćwiczony
Miał być lud, co przez wieki zwycięstwy113 zasłynie,
Tu Junonie Dydona ogromną świątynię
Stawiała, znaczną dary114 i boską opieką:
Spiżowe stopnie progów jej błyszczą daleko,
Spiż belki spina, chrzęszczą podwoje ze spiżu.
W tym gaju najpierw Enej zobaczył w pobliżu
Rzecz nową, której widok złagodził bojaźnie
I w klęsce brzask wyzwoleń zwiastował wyraźnie.
Gdy się bowiem rozgląda w olbrzymiej świątyni,
Czekając na królową, gdy podziw mu czyni
Przepych miasta, artystów dłoń i ciężkie dzieła —
Iliackie widzi bitwy115, które w kształt zaklęła
Rozgłośna sława, echem płynąca w świat cały:
Atrydów i Pryjama, i wroga ich chwały,
Achilla. Ze łzą stając: «Gdzież gród — rzekł — Achacie,
Gdzie naszych nieznające klęsk ziemi połacie?
Oto Pryjam! Zasługa bywa nagrodzona,
Są łzy rzeczy116 — i wzrusza człowieczy ból łona!
Rzuć bojaźń i ta sława ochłody cień da ci!»
Tak rzekł i złudą niemych wzrok pasie postaci,
Ciężko jęcząc i łzami zlewając swe lica.
Pergamu117 boje jego ogląda źrenica:
Tu Grecy uciekają, młódź Troi naciska,
Tam Frygi118 z groźną kitą Achil pędzi z bliska
Rydwanem; ze łzą widzi namiotów rząd biały
Rezosa119, w które nocą, gdy pierwszym snem spały,
Na rzeź krwawą Tydydy120 wtargnęła zasadzka
I w obóz dzielne konie uwiodła znienacka,
Nim Troi paszę jadły i Ksantu nurt piły121;
Ówdzie, zbroję straciwszy swoją, Troil122 miły,
Biedny młodzian, niezdolen z Achillem biec w starcie,
Niesion końmi, tkwi w wozie pochyły, uparcie
Dzierżąc wodze — w kurzawie kędziory mu toną
I kark, ziemię zaś orze włócznią odwróconą;
Tymczasem z szatą w gniewnej świątynię Pallady,
Włos rozwiawszy, Iliadek wyrusza tłum123 blady
W łzach się korząc i w piersi się bijąc rękoma:
Bogini wzrok utkwiła w ziemię — nieruchoma;
Hektora trzykroć Achil w krąg Troi baszt oto
Wlecze końmi i ciało sprzedaje za złoto. —
Ze dna piersi mu jęki żal dobył głęboki,
Gdy łup ujrzał i rydwan z przyjaciela zwłoki124 —
Pryjama, jak wyciąga bezbronne swe dłonie.
Wśród wodzów greckich własna mu postać zapłonie
Ogląda wschodnie szyki, Memnona125 twarz czarną;
Amazonki126 z krągłymi tarczami się garną
Z groźną Pentezileą, co w środku rycerstwa,
Podpiąwszy złotem piersi, rumiana i czerstwa
Z mężami, dziewką będąc, w bój śpieszy ochoczy.
Gdy tymi obrazami Eneasz swe oczy
Nasyca, podziwieniem zdjęty w głębi łona,
Królowa sama, cudnej postaci Dydona,
W świątyni z dziewic liczną pojawia się rzeszą.
Jak nad brzegi Eurotu127 lub w Cyntu128 kraj śpieszą
Dyjany tłumne chóry, rozbrzmiewa gór granit
Pod pląsami tysiąca rześkich Oceanid129 —
Ona, kołczan zwiesiwszy, nad cały tłum bogiń
Wznosi się, w piersiach matki szczęścia płonie ogień:
Tak piękną była Dydo, tak raźnie się niosła
W tłum ludzi, oglądając zaczęte rzemiosła.
Wreszcie w głębi świątyni, pod cieniem jej pował130
Zajęła tron; rój zbrojnych w krąg szyki zgrupował,
Ona mężom wyroki ogłasza i prawa,
Zajęcia słusznym działem lub losem rozdawa131.
Wtem Enej ujrzy z nagła, jak wśród zbiegowiska
Antej, Sergest i dzielny Kloant idą z bliska
Wraz z innymi Teukrami, których orkan siny
Rozproszył w morzach, w obce unosząc krainy.
Osłupiał wraz sam, razem Achata dreszcz zdejmie
Radości i obawy; chcąc ścisnąć uprzejmie
Braterską dłoń, lecz rzeczy niejasność ich wstrzyma.
Spowici w obłok śledzą pilnymi oczyma,
Jaki mężów los? W jakiej ich flota przystani?
Po co idą? Bo z wszystkich okrętów wybrani
Szli błagać łaski, z krzykiem dążąc do świątyni.
Gdy weszli w głąb i mówić im dała władczyni,
Najstarszy Ilijonej kornymi rzekł słowy132:
«Królowo, której Jowisz dał stawiać gród nowy
I hardy lud słusznością miarkować w zapędzie,
Nędzarze z Troi, gnani przez morską toń wszędzie
Orkanem, prosim, oddal pożogi złość chyżej
Od łodzi, broń pobożnych, rzecz poznać chciej bliżej:
Nie przyszlim, by pustoszyć libijski kraj mieczem,
Ni łupów żadnych od was ku brzegom nie zwleczem,
Nie mają pychy tyle i sił zwyciężeni.
Jest ziemia, Hesperyją133 lud Grajów ją mieni,
Kraj stary, bitwy134 wsławion, gdzie żyzny łan sieją
Enotrzy135; jak wieść niesie, ród młodszych dziś zwie ją
Italią, swego wodza nadając jej imię136
Tam dążylim.
Wtem Orion137, wstając, fale z dna ruszy olbrzymie,
Wichrami rzuci łodzie na mielizn głąb ślepy,
Wzdętymi nurty138 kryje i w skalne wertepy
Rozpędza. Co tu zbiegło, na palcach doliczaj! —
Co za ród?! W jakim kraju tak chamski obyczaj
Znoszon będzie? Od brzegów wstrzymują nas zgrają,
Bitwą grożą, na ziemi brzeg wstąpić nie dają!
Gdy ludźmi i ich bronią gardzicie niegodnie,
Pomnijcie: bogi widzą czyn dobry i zbrodnie!
Eneasz był nam królem, na świecie nikt drugi
Nie zrównał mu ni z cnoty, ni z miecza zasługi.
Jeżeli los mu służy i dotąd oddycha
Powietrzem, gdy go w cienie nie wwiodła139 noc cicha,
Bez trwogi my — i tobie żal pierwszej nie będzie
Przysługi. Na Sycylii niejednych ziem piędzie
I miasta mamy, Acest z krwi Trojan je grodzi.
Na brzegi ściągnąć dozwól znękanych rząd łodzi,
Wyrąbać z lasu belki, wystrugać w nim wiosła,
By, gdyby druhów z królem fortuna przyniosła
I los dał, do Italii iść, na Lacjum niwy.
Jeżeli zaś pochłonął cię, ojcze140 nasz tkliwy,
Nurt Libii i nadziei nie staje141 nam, Jula,
W Sycylii niech nas ziemia gotowa przytula,
Skąd przyszlim: dozwól wtedy w kraj płynąć Acesty!»
Tak Ilijonej; zawtórzą słów zgodnych szelesty142
Dardanidzi.
Natenczas Dydo krótko, skłaniając skroń, powie:
«Oddalcie z serca bojaźń i troski, Teukrowie:
Los twardy, nowość państwa, te dawać mi każą
Zlecenia i szeroko obsadzać brzeg strażą.
Któż nie zna Eneadów? Kto Troi? I komu
Obcymi są ród, męstwo i groza pogromu?
Nie takie twarde serca ta żywi kraina,
Nie tak tu odwrócone słońce konie spina143!
Czy Hesperii, Saturna wdzięk znęci was błoni144,
Czy w Eryksa145 kraj Acest król serce nakłoni,
Bezpiecznie was wyprawię i mieniem wspomogę.
Gdy ze mną zostać chcecie, tu kończąc swą drogę,
Gród mój waszym — czas, byście okręty ściągali;
Lud Trojan równo z Tyrem ja ważę na szali!
O, gdyby sam król Enej wszedł na to wybrzeże,
Tymże wichrem gnan! Zaraz wytrawne rycerze
Roześlę, krańce Libii niech bada straż czuła,
Czy rzucon gdzie się w lesie lub w grodach nie tuła!»
Poruszon słowy, Achat waleczny swą postać
I ojciec Enej dawno już z chmury wydostać
Pragnęli. Pierwszy Achat Eneja zagadnie:
«Bogini synu, jakąż myśl w duszy masz na dnie?
Bezpiecznym widzisz wszystko, flota, druhy146 z nami;
Jednego brak, którego widzielim wprzód sami,
Jak tonął, zresztą147 matki spełniły się słowa148!» —
Ledwie wyrzekł to, z nagła prysnęła tęczowa
Śreżoga chmurki; lekkiej wydarty obsłonce
Promienny Enej w jasne podnosi skroń słońce,
Z postaci rówien149 bogu, bo od swej macierzy
Kędziory wziął prześliczne, rumieniec lic150 świeży,
A z oczu wdzięk młodości mu tryska wesoły:
Tak zdobią kość słoniową przemysłu mozoły,
Tak w złocie srebro błyska lub z Paru lśni kamień151.
Królowej więc i wszystkim, wśród dziwu omamień,
Rzekł z nagła: «Tutaj jestem! Wywiadów nie stanów,
Królowo! — Enej z Troi jam, z Libii bałwanów
Wyrwan! O ty, co Trojan litujesz się jedna,
Co nas, resztki Danaów, przez morskie bezedna152
I lądy gnanych klęską, nędzarzy — do zacisz
Domowych swych przyjmujesz i grodem bogacisz,
Dzięk godnych słać ci, Dydo, nasz język nie zdoła,
Ni cały ród Dardanów, po świecie dokoła
Rozproszon. Jeśli bogi czczą zbożnych, jeżeli
Coś znaczy prawość, cnoty świadomość weseli,
Bądź wszystkim nagrodzona! Jakiż, w szczęsnej chwili
Wiek cię wydał i jacy ojcowie zrodzili?
Póki rzeki biec będą w morza i gór stocza
Zwiedzać cienie, a niebo gwiazd trzódka urocza,
Zawsze imię twe wdzięcznym pierwszeństwem zaszczycę,
W jakikolwiek kraj pójdę!» To rzekłszy, prawicę
Śle w stronę Ilioneja, lewą Sergestowi
Dłoń poda, toż Gijasa, Kloanta pozdrowi
I innych.
Zadziwiona widokiem królowa,
A potem losem męża, w te ozwie się słowa:
«Jakiż synu bogini, zawistny los gna cię
Przez klęsk tyle? Co rzuca w tych pustek połacie?
Ty żeś Enej, którego Anchizowi miła
Nad falą Symoentu Wenera powiła?
Pamiętam, Teucer153 przybył w sydońskie zagony,
Wypędzon z ziem ojczystych, by szukać korony
Z pomocą Bela; rodzic mój, Belus, na popiół
Obrócił Cypr bogaty i władzy tam dopiął
Pogromem. Odtąd losy waszego znam grodu,
Twe imię, wodzów greckich pamiętam od młodu;
I wrogów wielu — Teukrów nad inny lud ceni:
Stąd mówią, że ze starych są Teukrów zrodzeni.
Wstępujcie więc, młodzieńce, pod moje poddasza!
I mnie również fortuna tak sroga jak wasza
Po wielu trudach spocząć na ziemi tej każe.
Nieobca klęsce, umiem wspomagać nędzarze!»
Tak mówi i Eneja w królewskie wrzeciądza154
Prowadzi, razem bogom obiaty zarządza.
Tymczasem na brzeg druhom śle wybór najlepszy:
Dwadzieścia wołów, setkę szczeciastych da wieprzy
Z grubym karkiem, sto tłustych z matkami jagniątek,
Wesołe dnia podarki.
We wnętrzu domu suto ścian każdy zakątek
Przystroją, stoły stawią pomiędzy kolumny,
Szat szkarłat, sztucznie tkanych, połyska w krąg dumny,
Ogromne srebra świecą, w złocie bez usterek
Rzeźbione czyny ojców lśnią, długi dzieł szereg,
Przez tylu mężów wiedzion do rodu ich źródła.
Eneasz, bo ojcowska miłość nie wychłódła
W jego sercu, Achata śle szybko, by całą
Askaniowi rzecz odniósł i w miasto go śmiało
Sprowadził. Troska ojca w Askaniu jedynie!
Wraz dary też, iliackiej wyrwane ruinie,
Nieść każe: tkany złotem płaszcz sztywny, niesplamion
I akantem obszytą zasłonę dla ramion,
Heleny strój, Argiwki, który z Mycen sama
Uwiozła, gdy na związek wzbroniony155 w Pergama
Dążyła, matki Ledy156 dary niezmierzone;
Prócz tego berło, które nosiła Ilione,
Najstarsza z cór Pryjama, i naszyjnik złoty
Z perłami, i koronę podwójną z klejnoty. —
Z tym zleceniem szedł Achat śpiesznie w stronę łodzi.
Lecz Wenus nowe sztuki, plan nowy znachodzi157
W swej myśli, by Kupidyn, odmieniwszy postać,
Mógł miast Jula miłego z darami się dostać
Do królowej, niezgasłe w niej niecąc zarzewie;
Lęka się bowiem Tyru obłudy i nie wie,
Co knuje Juno — troskę nocna zwiększa pora;
Tak zatem skrzydlatego zagadnie Amora:
«Synku mój, ma jedyna mocy i rozkoszy,
Którego grot Jowisza tyfejski158 nie płoszy,
Twojego wzywam bóstwa, byś kornie ubłagan
Mnie wspomógł: brat twój, Enej, morzem przez huragan
Gnan wszędy, dla Junony159 przewrotnej się tuła.
Znasz ją, z tobą jam nieraz ból przez nią odczuła.
Fenicka Dydo trzyma go, słowy słodkiemi
Nęcąc, przecież lęk ciągły Junońska ta śle mi
Gościnność: nie ustanie, gdy rzeczy tak stoją.
Królowę więc ja zdradą usidlić chcę moją
I płomieniem, by serca nie zmieniła płocha
Przez Junonę; Eneja niech ze mną wraz kocha!
Jak tego dopiąć, rada wyjaśni ci szczera:
Z woli ojca w sydońskie się miasto160 wybiera
Królewski chłopiec161, z wszystkich najwięcej mi drogi,
Niosąc dary wyrwane z morza i pożogi;
Jego ja uśpionego na Cytery szczycie
Przechowam lub w idalski chram162 zaniosę skrycie,
By podstępu nie poznał przed stosowną chwilką;
Ty postać jego przybierz na jedną noc tylko
Podstępem; chłopiec, chłopca weź wdzięczne znamiona,
A kiedy cię na łono swe przyjmie Dydona
Przy uczcie, gdy po winie jest w myśli weselej,
Całując wśród uścisków słodkich, wtedy przelej
W jej serce płomień skryty, zwodnicze twe wina!»
Amor słucha słów matki drogiej, wnet odpina
Skrzydełka i wesoło udaje chód Jula.
Tymczasem Wenus błogim snem członki utula
Askania i przy piersiach niesie na wysoki
Idalski szczyt, gdzie dziecię miłymi pomroki
Kwiecisty gaj osłania i poją ziół wonie.
Kupido, pełniąc prośbę, w tyryjskie ustronie
Wesoło dar królewski niósł wespół z Achatem,
Gdy wchodził, już królowa, w tle przesłon bogatem,
Na złotej sofie w pierwszym się miejscu ułoży;
Już ojciec Enej wchodzi, już Trojan tłum hoży
Przybywa, na rozsłanej się ścieląc purpurze.
Służący niosą wodę do rąk, kosze duże
Z pieczywem i wełniane ręczniki bez skazy;
Pięćdziesiąt dziewcząt wewnątrz półmiski i wazy
Rzędem kładzie i bogom kadzideł woń pali;
Sto innych i sług tyleż rówieśnych im w sali
Roznosi jadło, stawia puchary dokoła.
Nie mniej i Tyryjczyków w podwoje wesoła
Młódź się kupi, na sofach ścieląc za rozkazem.
Dziwi ich dar Eneja, dziwią się zarazem
Promiennej twarzy Jula i złudnemu słowu;
Płaszcz potem i z akantem strój nęci ich znowu.
Szczególnie biedna Dydo, oddana złej doli,
Ni oczu, ani serca nie może do woli
Nasycić: równie dar ją, jak chłopiec zachwyca.
On, na szyi nie swego zwisnąwszy rodzica,
Gdy miłość jego pieszczot ukoił zapałem,
Do niej bieży; oczyma i sercem już całem
Tkwi w nim Dydo, na łonie pieści, niewiedząca,
Jaki bóg czyha na nią; jemu nic nie zmąca
Poleceń Acydalii163: Sycheja164 więc z wolna
Zaciera w jej pamięci, by była znów zdolna
W odwykłe serce nowej wziąć płomień miłości.
Po uczcie, gdy już stoły zabrano, wśród gości
Stawiają wielkie czasze i wina uwieńczą.
Wstał hałas, wrzawą zewsząd rozbrzmiały młodzieńczą
Przybytki; podciągnięte pod pułapy wierzchnie
Błysną lampy, od żaru pochodni noc pierzchnie.
Królowa puchar Belów165, perłami i złotem
Ozdobny, bierze, winem napełni go potem
I w dłonie ujmie — cisza dokoła nastawa166:
«Jowiszu, który dajesz gościnności prawa,
Spraw, niechaj dzień ten Tyru i Trojan lud święci
Jako błogi, niech w dziatek on żyje pamięci,
Niech radość Bakchus zsyła i dobra Junona!
Wy ucztę, Tyryjczycy, święćcie z głębi łona!»
Rzekła, kroplę dla bogów strąciła w stół pusty
I pierwsza, lekko czaszy dotknąwszy się usty,
Z zachętą daje Bicji; ów, pełen ochoty,
Szumiący winem do dna spełnił puchar złoty.
Za nim możni; na cytrze złotej — z włosem po pas,
Ćwiczony przez wielkiego Atlasa gra Jopas:
Trud słońca błądzącego śpiewa i księżyca;
Skąd ludzi ród i bydło, żar i nawałnica,
Arktur167, słotne Hyjady168, podwójne Triony169;
Czemu zimą tak śpiesznie w ocean spieniony
Schodzi słońce, a letnia noc idzie mniej żwawo. —
Klaszcze Tyru lud, Troja huczne bije brawo.
Niemniej, noc przeróżnymi spędzając rozmowy,
Biedna Dydo miłości żar pije wciąż nowy.
O Pryjama, Hektora wciąż pyta się wiele,
To na jakich Jutrzenki syn170 przybył wojsk czele,
To jakie Diomeda konie171? Jaki Achil?
«Owszem — rzecze — o, gościu, do mych próśb się nachyl,
Złość Greków od początku, oraz jaki trud ma
Twa podróż, powiedz; wiosnać to zbiegła już siódma,
Jak tułasz się po ziemiach wszystkich i mórz fali».
Księga II
Zmilkli wszyscy i twarze obrócili bacznie,
Więc ojciec Enej z łoża górnego tak zacznie:
«Niewymowne, królowo, wznawiać każesz rany.
Jak trojańskie dostatki i tron opłakany
Wywrócili Danaje; jam widział klęsk mrowie,
W nich udział miałem wielki. Kto, głosząc to w słowie,
Z Mirmidonów, Dolopów lub wojska Ulissa
Łzę by wstrzymał? Z niebiosów noc mokra już zwisa.
Schodzące gwiazdy radzą snem siły odświeżyć —
Lecz gdy pragniesz tak poznać wypadki mych przeżyć
I krótko znoje Troi usłyszeć ostatnie,
Choć duch wzdryga się wspomnieć, głos z płaczu się zatnie,
Zacznę:
Wojną złamani, losem starci w sile
Danajów wodze, kiedy już zbiegło lat tyle,
Konia-górę, Pallady sztuką wsparci bożą,
Budują, z jodeł ściętych żebra mu ułożą;
Udają ślub za powrót — ta wieść się rozszerza.
Wtedy garść wybranego przez losy żołnierza
W głąb pusty wsadzą chyłkiem, wnet bok mu olbrzymi
I brzuch cały mężami wypełnią zbrojnymi.
Jest blisko wyspa Tened, słynąca wprzód chwałą
I skarby, gdy się państwo Pryjama trzymało —
Dziś wydmy w niej i przystań dla łodzi zdradliwa,
Tam zgraja ich na pustym się brzegu ukrywa.
My sądzim, że do Micen z wiatrem odpłynęli;
Cała Teukria po długim się smutku weseli.
Otworzą bramy; chętnie doryckie172 obozy
Lud zwiedza, brzeg opuszczon ogląda bez zgrozy:
Tu Dolopy, tam miejsce Achilla namiotów,
Tu floty port, tam szereg się zbiegał, w bój gotów.
Część dziwi dar złowieszczy, poświęcon Minerwie
Rumaka kolos. Pierwszy Tymetej się zerwie,
Wieść w mury go i w zamek doradza wysoki —
Bądź ze zdrady, bądź Troi tak chciały wyroki.
Lecz Kapys i ci, którzy dojrzalszą myśl mieli,
Zdradzieckie dary Greków w dno morskiej topieli
Stoczyć każą i żary podłożyć ogniska
Albo, wiercąc brzuch, zbadać kryjówki głąb z bliska
Niepewny lud w przeciwne dwie dzieli się strony.
Wtem pierwszy, z wielką rzeszą mężów, zapalony
Laokon z wysokiego zamczyska zbiegł śmiele
I z dala: — »Co za zgubny szał, obywatele!
Wierzycie, że złość wroga nad wami nie zwisa,
Że bez zdrady dar Greków? Tak znacie Ulissa?
Albo siedzą w tym drzewie Achiwi ukryci,
Lub mury nam machina ta zdradnie podchwyci,
Szpiegując z góry domy i gród; zresztą kto wie,
Jaki fałsz w niej; koniowi nie wierzcie, Teukrowie!
Ja lękam się Danajów, chociaż niosą dary173!«
Rzekł i włócznię ogromną w bok groźnej poczwary
I w pogięty od spojeń brzuch z potężną mocą
Ciska — utkwiła, ciężko drgając: zachrobocą
I wydadzą jęk wklęsłe brzuszyska jaskinie.
Gdyby nie wyrok bogów i płochość jedynie,
Skłoniłby nas, by zbroczyć kryjówkę żelazem:
Stałabyś, Trojo, z zamkiem Pryjama zarazem!
Wtem młodzieńca, związawszy mu dłonie za plecy,
Z krzykiem wielkim przed króla wiedli niedalecy
Pasterze. On, nieznany, w ich ręce zdradziecko
Sam się oddał, by w Troję wprowadzić czerń174 grecką,
Ufny w duszy, na dwoje się godząc pochopnie:
Czy znajdzie zgon niechybny, czy zdrady swej dopnie.
Ciekawie zewsząd Trojan młódź śpieszy bezwąsa
I w tłoku na wyścigi z jeńca się natrząsa.
Poznaj więc Greków zdrady i z jednego zbrodni
Sądź o wszystkich.
Gdy bowiem bezorężny ów tułacz przychodni
Zmieszan stanął i okiem zmierzył Frygów wojsko:
— »Jakaż ziemia dziś, jaka — rzekł — będzie mi swojską
Mórz fala? Ja nieszczęsny! Któż pomoc dziś da mi?
Wśród Greków miejsca nie ma dla mnie, a i sami
Dardanie wrodzy śmierci mej chciwie żądają«. —
Te jęki zmiękczą serca, pomruk między zgrają
Ucichnął. Każem mówić: z jakiej krwi zrodzony?
Co niesie? Więźniem będąc, co ma do obrony?
On, zbywszy się bojaźni, nareszcie to wyzna:
»Całą prawdę ci powiem, królu. Ma ojczyzna,
Nie przeczę, w Argos: stamtąd przodkowie są tędzy
To pierwsze. Gdy nieszczęście przywiodło do nędzy
Synona, kłamcą przecież nie zrobi na włosek!
Może doszło twych uszu z dalekich pogłosek
Coś o mianie Belidy, sławie Palameda175:
Z fałszywych go donosów Pelazgów176 czereda
Bez win, dziko, iż wojnę tę ganił sobaczą,
Skazała na śmierć — teraz zabitego płaczą.
Jemu, iż nas ród zbliża oraz towarzyska
Zażyłość od lat pierwszych, w te obozowiska
Ubogi rodzic przydał. Póki królów godło
Nosił i w radzie znaczył, i mnie też się wiodło,
Miałem imię; lecz skoro on, z Ulissa winy
(Znaną głoszę rzecz) ziemskie opuścił krainy,
Znękan, życie pędziłem w cieniu, wśród łez wiela,
Gniew żywiąc z niewinnego doli przyjaciela.
Szalony, nie taiłem, że gdy los mi zdarzy
Zwycięsko w Argos wrócić, do swojskich ołtarzy,
Mścić się będę; tem srogim gniew wzbudził177. Zza kulis
Zło pierwsze odtąd wyszło, odtąd zawsze Ulis
Nowymi straszył pozwy178, pogłoski sąsiadom
Sprzeczne rzucał, na przebój szedł, winy swej świadom,
I nie spoczął, aż pomoc Kalchasa179 w tej drodze...
Lecz po cóż próżno skargi niewdzięczne rozwodzę
I zwlekam? Gdy równymi są u was Achiwy
I dosyć wam to słyszeć, w zgon wiedźcie straszliwy:
Chce Itak180, nie poskąpią Atrydzi181 nagrody...« —
Więc chciwie go badamy, by wyznał powody,
Nie sądząc, by w tym podstęp tkwił, zbrodnia i zdrada
On dalej drżącym głosem tak chytrze powiada:
— »Często Grecy, długimi znużeni bojami,
Porzucić chcieli Troję i cofnąć się sami.
Obyż to uczynili! Lecz często ich zima
Na morzu, często Auster182 odstraszy i wstrzyma.
Szczególnie, gdy już pobit klonowymi belki
Stał rumak, całe niebo burz orkan skrył wielki;
Trwożni ślem Eurypila po Feba wyrocznie.
On z przybytku te słowa odnosi niezwłocznie:
Krwią dziewicy, Danaje, wichryście zbłagali183,
Pierwszy raz w kraj iliacki przychodząc z oddali;
I dziś wojsko bez dani z krwi Greka nie ruszy
Z powrotem. — Kiedy głos ten w pospólstwa wpadł uszy,
Ścierpły serca, dreszcz zimny z tak strasznych wyzwolin
Wszedł w kości: kogo los chce i żąda Apollin?
Wtem Itak z wrzawą ciągnie Kalchasa, wróżbitę,
W sam środek; jakie bogów wyroki są skryte,
Wypytuje... Mnie podstęp sztukmistrza już wtedy
I srogą przyszłość licznej głos wróżył czeredy.
Dziesięć dni milczy wieszczek i ukryty w domu
Nie chce głosem swym śmierci zwiastować nikomu;
Wreszcie, złaman natręctwem Ulissa krzykacza,
Z umowy rwie milczenie i mnie w zgon przeznacza.
Przyklaśli wszyscy; czego dla siebie się bali,
To znieśli, gdy w jednego nędzarza los wali!
Już nastał dzień okropny: w ofiarne obrzędy
Krupy, sól i opaski gotują mi wszędy...
Uszedłem śmierci — wyznam — i zerwałem pęta,
W bagniem krył się184 w noc, kędy trzcina rozrośnięta,
Czekając aż odpłyną, jeśli płynąć mieli.
Żadna mi się nadzieja ujrzenia nie ścieli
Ojczyzny, drogich dziatek i miłego ojca!
Zapewne mą ucieczkę mszcząc, srogi zabójca
Za winę jej — tych biednych nasyci się zgonem...
Więc na bóstwa, dla których nic nie jest tajonem,
Na wiarę cię, gdy jeszcze została wśród ludzi
Niewzruszona, zaklinam, niech litość twą zbudzi
Ból taki — nad niewinnym się lituj nędzarzem!«
Wzruszeni łzami, trwogę porzucić mu każem
O życie; pierwszy Pryjam ciasne mu okowy185
Zdjąć zleca, przyjaznymi tak ciesząc go słowy186:
— »Ktokolwiek jesteś — Grajów straconych zapomnij,
Naszym będziesz, lecz na me słowa najprzytomniej
Odpowiedz: kto ten kolos stawił187? Kto dał plany?
W jakim celu? Z religii czy w bój on stawiany?« —
Rzekł; Pelazga188 podstępny i krętych sztuk majdan
Znający, do gwiazd ręce wzniósł, wolne od kajdan:
— »Wami, ognie wieczyste, waszym bóstwem — rzecze —
Świadczę się, wy, ołtarze i przeklęte miecze,
Com was uszedł, opaski, którem niósł w zgon krwawy:
Wolno mi Grajów święte połamać ustawy
Wolno ich nienawidzić i skryte knowania
Wyjawić — ni ojczyzna, ni prawo nie wzbrania.
Ty jeno spełń, coś rzekła, i daruj mnie zdrowiem,
O Trojo, jeśli prawdę, gdy wielką rzecz powiem!
Nadzieja cała Greków w tej wojnie — Pallady
Pomocą stała zawsze. Gdy wylan na zdrady189
Tydydes190 i Ulisses, wynalazca zbrodni,
Do świętych jej przybytków wtargnęli niegodni;
Gdy po straży wycięciu ich złość się nie sroma191
Na święty porwać posąg krwawymi rękoma,
Dziewicze jej opaski kalając zuchwale:
Zaraz chwiać się poczęła i chylić w swej chwale
Ufność Greków, moc prysła, gniew gnał ich bogini.
Pewnymi znaki Pallas wiadomym to czyni:
Ledwie posąg stawiono w obozie, straszliwa
Z jej oczu światłość błysła, wnet słony pot spływa
Przez członki i (dziw!) trzykroć podskoczy wspaniała,
Krągłą tarczę swą dzierżąc i włócznię, co drgała...
Wnet Kalchas radzi statki powrotną gnać drogą,
Bo miecze Greków zburzyć Pergamu nie mogą,
Jeżeli nie powtórzą wróżb w Argos i sami
Nie wrócą bóstwa, które krągłymi łodziami
Uwieźli. Więc się z wiatrem do Micen puścili,
Gotując broń i bogów192; w niespodzianej chwili
Wrócą morzem. Tak wróżby im Kalchas wykłada.
Gmach193 ten z jego namowy wznieśli, by Pallada
Dań wzięła za zniewagę posągu sromotną.
Za rozkazem Kalchasa na kolos ten potną
Wielkie dęby, z ich belek on w niebo wyrasta,
By nie mógł być przez bramy wprowadzon w mur miasta
I, jak dawniej, pobożny naród mieć w obronie,
Bo gdyby dar Minerwy święty wasze dłonie
Zgwałciły, wtedy zguba wielka — która, oby
Nań spadła! — państwu Priama dzień ześle żałoby;
Gdy zaś w gród ręce wasze go wwiodą dostojnie,
Pod greckie mury Azja przyjdzie w wielkiej wojnie
I na wnukach się naszych ta wróżba wykona!«
Tym zaklęciom i sztuce tej kłamcy Synona
Uwierzylim; łzy zdradne zwątliły nam serce,
Których Tydyd ni Achil laryski w szermierce
Zmóc nie mógł, ni lat dziesięć, ni okrętów tysiąc!
Lecz większy i groźniejszy dziw zdołał się sprzysiąc
Na zgon nędznych i z nagła lęk w piersiach nam wznowi.
Laokon, losem wybran kapłan, Neptunowi
Przed ołtarzem wielkiego powalić miał wołu,
Gdy z Tenedu, przez głębie spokojne, pospołu
— Strach wspomnieć! — dwa wężyska olbrzymimi skręty
Burzą morze i suną na brzeg wysunięty.
Wzniesiona ponad nurty pierś i krwawa grzywa
Nad falą świeci, reszta głąb morza przepływa,
Kłębami wijącymi ciężki czyniąc wymach.
Ze szumem nurt się spieni, gniew w obu olbrzymach
Krwawymi bystrych oczu ogniami połyska,
Migoce język, z sykiem liżący skraj pyska.
Pierzchamy, bladzi z lęku; węże niby strzała
W Laokona uderzą i naprzód dwa ciała
Synów jego skrętami oplótłszy dziecięce,
Krępują, biedne członki żrą, miażdżąc w paszczęce;
Potem jego, gdy w pomoc nadbiega z pociskiem,
Chwytają, cielskiem wokół okręcając śliskiem.
Dwakroć brzuch, dwakroć szyję spowiwszy morderczo
Łuskatym grzbietem, łbami jeszcze w górze sterczą!
Ów razem dłońmi przerwać usiłuje węzły,
Ze wstęgami w krwi czarnej i jadzie ugrzęzły,
Razem wrzask rzuca w niebo, słyszany z daleka:
Tak ryczy byk, gdy zranion od ofiar ucieka,
Niepewne z karku śmierci strząsnąwszy narzędzie.
A smoki oba, pełznąc w świątyni głąb, w pędzie
Uciekają, gdzie srogiej Trytonii194 jest wieża,
Pod stopy jej się kryjąc i obwód puklerza.
Więc piersi wszystkich nowy owłada wskróś przestrach:
Głoszą, że pomstę, w boskich zawartą rejestrach,
Za zbrodnię wziął Laokon, iż świętość buńczucznie
Znieważył i w grzbiet konia grzeszną rzucił włócznię.
Wołają, by do miasta wieść dziw i zmyć plamy
Modłami do bogini.
Dzielim mury, warownie miasta otwieramy.
Do dzieła rwą się wszyscy, podkładają kręgi
Pod nogi zwierza, inni karkiem powróz tęgi
Naprężą; sunie w mury machina przeklęta,
Ciężarna bronią. Chłopcy wokół i dziewczęta
Śpiewki nucąc, radośnie trącają powrozy...
Ona wchodzi, w głąb miasta pełznie pełna grozy.
Ojczyzno! Ilium święte! Z wojennego dzieła
Sławne mury Dardanów! Czterykroć stanęła
W bram progu i czterykroć w niej bronie zachrzęsną...
Ze szałem naglim, zdjęci ślepotą nieszczęsną,
I dziw zgubny na święte wciągamy warownie.
Na wróżby usta wtedy otwiera wymownie
Kassandra, z woli boga niesłuchana zawsze195.
My świątyń szczyty w mieście, nędzni, na najłzawsze
Zdani jutro — w zieleni stroim powijadła...
Tymczasem gwiazdy zeszły, noc z morza zapadła,
Ziemię, niebo i zdrady Greków gęstym mrokiem
Spowijając; Teukrowie w milczeniu głębokiem
Spoczną w murach; znużonych sen ciężki owładnie.
A już, w szyk wiążąc statki, Argiwów huf zdradnie
Od Tenedu szedł, w cichej poświacie księżyca
Do znanych dążąc brzegów; wraz płomień rozświeca
Łódź królewską. Zrządzeniem losów bronion rzadkiem
Ukrytych w brzuchu Greków z kryjówki ukradkiem
Puszcza Synon; ci z konia w blask niecony łuną
Wystąpią, raźno z dębu wydrążeń się zsuną:
Tessander, Stenel — wodze i Ulisses srogi,
Spuszczeni liną, Toas, Akamas bez trwogi,
Neoptolem, Machaon, pierwszy w zemście ślepej
Menelaus, i sam zdrady wykonawca Epej196.
Napadną gród, snem zmorzon i winem; straż w bramach
Mordują, przez wyłomy, otwarte na zamach,
Przyjmują druhów wszystkich, szyk łączą zdrad świadom.
Był czas, kiedy sen pierwszy znużonym gromadom
Zaczyna się, najmilszy dar z niebiańskich kwater,
Gdy oto w śnie, przed okiem mym smutny bohater
Hektor stanął, łzy hojne zlewały mu oczy:
Jak ongi, ciągnion wozem; dokoła go broczy
Kurz krwawy, od przekłutych nóg rzemienie biegą.
Ach, jakiż był! Jak bardzo odmienny od tego
Hektora, co w Achilla zbroi wraca żwawy,
Lub fryskie ognie miota na Danajów nawy!
Zmierzwiona broda jego, w krwi skrzepłej kędziory,
Pierś rany kryją, które, staczając bój skory,
Pod murem wziął ojczystym; przez hojnych łez nawał
Ze smutkiem tak do niego jam mówić się zdawał:
»O światło Troi, Teukrów nadziejo jedyna,
Jakaż cię, o Hektorze, wstrzymała kraina?
Skąd idziesz? iż gdy tyle wsiąknęło w walk pole
Krwi bratniej, po tak ciężkim wojsk, miasta mozole,
Znużeni znów cię widzim? Co twarzy świetlany
Odjęło uśmiech? Czemu oglądam te rany?« —
On nic; próżnych mnie pytań nie wstrzyma przewłoką,
Lecz ze dna piersi mężnej westchnąwszy głęboko:
— »Uciekaj — rzekł — bogini synu, z ognia fali!
Wróg dzierży mur, w gruz Troja wyniosła się wali.
Dość ojczyzna ma z Priamem! Gdyby ludzka siła
Zbawić mogła Pergamon, ma dłoń by zbawiła!
Dziś tobie Troja święte powierza penaty197,
Weź je w drogę za druhów, na gród im bogaty
Miejsca szukaj, ogromne przebywając morze!«
Tak rzekł, Westę zabiera, opaski jej boże —
I wieczny ogień niesie od przybytków wnętrza.
Tymczasem w murach wrzawa wre coraz gorętsza
I coraz bardziej z dala, choć między drzew szczyty
Dom Anchiza rodzica w cień chowa się skryty,
Wrzask dobiega, szczęk broni po domach i sadach.
Otrząsnąłem się ze snu, szybko wbiegłem na dach
Najwyższy i tam stojąc, wytężyłem uszy:
Tak gdy wśród szału wichrów w zasiewy pól ruszy
Pożar lub bystra rzeka, ze stromych gór rwąca,
Stłacza pola, plon bujny, trud wołów roztrąca,
Strzaskane ciągnie bory, ze skalnych igliwi
Nieświadom pasterz grzmotom dalekim się dziwi —
Odkryty wtenczas podstęp, Danaów mi zdrada
Wiadoma! Już Dejfoba198 dom wielki w gruz pada
Pod kłębami płomieni, najbliższy już płonie
Ukalegon199, sygejskie jaśnieją z łun tonie200,
Krzyk mężów się rozlega i głuche trąb dźwięki.
Broń w szale beznadziejną porywam do ręki,
Chcę zebrać oddział w bitwę i w zamek z druhami
Wbiec szybko, dzika wściekłość i gniew w sercu gra mi,
Pędząc naprzód — myśl: pięknie lec201 z orężem w ręku!
Wtem Pantus, strzał uszedłszy greckich, pełen lęku
Otriada, kapłan Feba, ocalenia szuka,
Świętości, zbite bogi202 i małego wnuka
Ciągnąc z sobą i pędem biegnąc na wybrzeże:
— »Jak rzeczy stoją, Pancie? Jakie zajmiem wieże?« —
Ledwom rzekł, on odpowie, jęcząc z głębi łona:
— »Ostatni wszedł dzień, doba klęsk nieunikniona
Dardanii: była Troja203, Ilium i bez miary
Chwała Teukrów! Zły Jowisz do Arg wszystkie dary
Odwrócił; Grek płonący gród zajął w uciesze.
Koń-góra, w środku miasta stojąc, zbrojnych rzesze
Wyrzuca, Synon pożar szerzy ponad Troją
Z szyderstwy204, inni w bramach otwartych wszerz stoją,
Tysiące, jakie jeno z Micen przyszły kiedy!
Przesmyków ciasnych ulic inne znów czeredy
Strzegą zbrojnie, żelaza zjeżony rząd błyska,
Ścieśniony, na mord gotów; straż ledwie zamczyska
Przy bramach ślepym bojem swe dłonie mozoli!«
Po tych słowach Otriady i z niebianów woli
Rwę się w płomień i bitwę, gdzie pomsta straszliwa,
Gdzie hałas i wrzask w niebo bijący przyzywa.
W księżyca bladym świetle poznani, tymczasem
Rypej, Epyt waleczny, Hypanis z Dymasem
Kupią się przy mym boku, wraz i Koreb młodzian,
Mygdonides205: on w dniach tych do Troi niespodzian
Wszedłszy, ślepą miłością Kassandry zapłonie
I jako zięć Pryjama stał w Teukrów obronie —
Nieszczęsny, iż swej lubej, wieszczym zdjętej szałem,
Nie słuchał!
Gdy ich w szyku na boje rwących się ujrzałem,
Tak zacznę: »O młodzieńcy, waleczne daremno
Serca, gdyście w bój srogi gotowi biec ze mną
Niezłomnie — jaki rzeczy stan, widzicie sami:
Ze świątyń i ołtarzy, świecących pustkami,
Uszły bóstwa, przez które stał tron nasz i sejmy,
Gród w ogniu! Umierajmy i runąć w bój śmiejmy!
Pobitym ufność jedna: nie żywić nadziei206!...«
To gniew młodzi w szał zmienia. Jak wśród leśnych kniei
We mgle szarej żarłoczne wilki, które sparła
Moc ślepa głodu, w norach zaś ich suche garła
Wyciągają szczenięta — przez strzały, przez wroga
Na pewną śmierć kroczymy, gdzie ściele się droga,
Środkiem miasta; noc mroczna roztacza w krąg cienie...
Kto klęskę onej nocy, kto śmierci zniszczenie
Wypowie albo łzami dorówna zła miary?!
Władnący lat tak wiele — w gruz pada gród stary!
Po drogach, w progach domów i na świątyń stopnie
Rzucone tu i ówdzie, zsiniałe okropnie,
Leżą ciała; i nie sam lud Teukrów w krwi kona:
Raz po raz zwyciężonym moc wraca do łona
I ginie Grek zwycięski; okrutny się ciska
Płacz wszędy, lęk i zgonów licznych widowiska!
Pierwszy z Greków, w pośrodku kolumny wojsk srogiej.
Za bratnie szyki biorąc nas, nadszedł Androgej
Nieświadom i przyjaznym tak słowem zachęci:
— »Śpieszcie męże! Jakimże jesteście dziś zdjęci
Lenistwem! Inni łupią, roznoszą na grzbiecie
Płonący gród; wy z łodzi dopiero idziecie!« —
Rzekł i w mowie, nie słysząc słów pewnych, się zaciął,
Poznał nagle, że w środek wpadł swych nieprzyjaciół:
Wstecz cofnął krok wraz z głosem, zdumiony niezmiernie.
Jak jeśli niespodzianie kto, wchodząc na ciernie,
Zdepce węża, z wielkimi od strachu oczyma
Ucieka, a gad z gniewem grzbiet modrawy wzdyma:
Tak Androgej uchodził, drżąc na całym ciele...
My w gęstwę rot orężnych uderzamy śmiele;
Nieznających miejsc, trwogą owładniętych, społem
Ścielimy: los się z pierwszym sprzymierza mozołem.
Skrzepion w duchu zwycięstwem Koreb wojowniczy
— »O druhy, gdzie nam pierwsza fortuna — zakrzyczy —
Wskakuje ocalenia szlak pewny, bez ujmy
Tam idźmy: zmieńmy tarcze, w Danajów się strójmy
Oznaki; kto u wroga pyta: moc czy zdrada?
Broń dadzą sami!« — Rzekłszy to, szyszak nakłada
Włosisty Androgeja, tarcz o zdobnej blasze
Przywdziewa i miecz grecki do boku przypasze;
Toż Rypej, Dymas, cała młodzieńców mych zgraja
Wesoło czyniąc, w łupy się świeże uzbraja.
Kroczymy wśród Danajów, od bóstw opuszczeni,
I wiele bitew pośród ślepej nocy cieni
Zwodzimy, wielu Greków wpędzamy do piekła:
Część ich pędem na brzegi znajome uciekła
Do łodzi, część zaś w trwodze haniebnej się skłębi
W krąg konia, w znanej brzucha znów kryjąc się głębi.
Niestety! Dłoń wbrew bogom nie zdziała nic sama!
Oto z włosem rozwianym dziewicę Pryjama,
Kassandrę, tłum z Minerwy święconych wlókł stoczy.
Ona próżno wznosiła w niebo skrzące oczy —
Oczy tylko, bo drobne dłonie gniotą pęta!
Nie zniósł Koreb widoku, wnet rozpacz zawzięta
Rzuciła go w sam środek zbrojnych, na zgon ślepy.
Biegniem wszyscy z nim, w gęste wpadając oszczepy:
Tu strzały wpierw z wysokiej wierzchołka świątyni
Tłum naszych nas zasypie i srogą rzeź czyni
Dla zbrój kształtu, widokiem grzyw greckich omamion.
Potem Grecy, gdy dziewkę wyrwalim im z ramion,
Z wrzaskiem gniewnym wkrąg biegną: Ajas pełen chwały,
Dwaj Atrydzi wraz, razem Dolopów huf cały:
Tak z przeciwnych stron wichry, gdy burza rozmota
Ich pęta, rwą w bój raźnie, Zefir obok Nota
I Eura207 zaprząg; trzeszczą lasy w srogim sporze,
Trójzębem wzrusza Nerej208 spienione z dna morze! —
Tamci też, których w mrocznej nocy, pośród cieni
Zdradą płosząc, po mieście gnalim, połączeni
Nadchodzą, pierwsi zmianę włóczni i puklerza
Poznają, głos odmiennym ich brzmieniem uderza.
Wnet tłum stłoczył nas: pierwszy tam Koreb, cios wraży
Z Peneleja209 prawicy wziąwszy u ołtarzy
Pallady, runął; bierze Rypeja śmierć krwawa,
Co prawym był wśród Teukrów i pilnie strzegł prawa:
Inaczej sądzą bogi; — pod druhów padł groty
Hypanis wraz z Dymasem; i ciebie tarcz cnoty
Nie broni, Pancie, ani tiara Apollina!
Was, szczątki Ilium, płomię, co z ruin się wspina,
Za świadki biorę, iżem ni ciosów, ni grotów
Danajskich się nie chronił i umrzeć był gotów,
Gdyby losy tak chciały! Uchodzim zatraty;
Wraz Ifit, Pelias ze mną; z tych Ifit już laty
Podeszły, Pelias z rany Ulissa przystawa.
Pod Pryjama dom głucha wnet woła nas wrzawa.
Tu bitwę srogą widzim, jakby mordu szałem
Nie huczał gród, nie ginął nikt po mieście całem:
Tak Grecy prą na dachy, rozpętan Mars warczy,
Oblega wejście zewsząd spiętrzony dach z tarczy
Tkwią drabiny w mur wsparte tuż przy samej bramie:
Pną się Grecy, tarcz wznosząc ponad lewe ramię
Przeciw strzałom, za gzymsy chwytając prawicą;
Dardanie zasię wieże rwą, dachy rozchwycą
Pałacowe: — takimi, gdy widzą zgon bliski,
W ostatniej walce bronić się myślą pociski!
Ozdoby przodków stare, wyzłacane tramy!
Toczą; z mieczem dobytym u wewnętrznej bramy
Czuwają inni tłumnie, na wszystko gotowi.
Powziąłem chęć biec w pomoc króla pałacowi,
Wesprzeć mężów, pobitym otuchę wlać w łona.
Był próg, skryty dla oka, i furtka tajona
Między gmachy Pryjama: opuszczone w tyle
Podwoje; tu, gdy państwo szczęsne wiodło chwile,
Nieraz szła Andromacha210 z Astianaksem rada,
Bez sług, dziecię do teściów prowadząc i dziada.
Wstępuję na szczyt dachu najwyższy, gdzie z góry
Pociski próżne Teukrzy miotali na mury.
Wnet wieżę, co nad dachy się strome wysoka
W gwiazdy spiętrza, skąd Troja widoczna dla oka,
Wszystkie łodzie Danajów i obóz ich cały —
