Mój pan mąż ebook

MÓJ MĄŻ, PO­ETA

Pozna­łam Go­rana na jed­nym z fe­sti­wali po­ezji. Jego włosy za­częły wtedy si­wieć – te­raz są już cał­kiem białe, a on, jak przy­pusz­czam, są­dzi, że to „część jego no­wego sek­sa­pilu”, jak mi kie­dyś po­wie­dział. Niby to żar­to­wał, a jed­nak po­dej­rze­wam, że na­prawdę tak my­śli. Chcia­łam go spy­tać, czy prze­rze­dzone włosy i ten po­ły­skliwy niby-skalp w ko­lo­rze naj­pierw sto­pio­nego, po­tem stward­nia­łego wo­sku są rów­nież czę­ścią „no­wego sek­sa­pilu”, ale się po­wstrzy­ma­łam. On nie przyj­muje żad­nej kry­tyki. Za­raz się zło­ści, a kiedy po­czuje złość, za­czyna się ob­ra­żać – i tak mi­jają dni, póki się nie po­ni­żysz, żeby wresz­cie prze­stał być nie do znie­sie­nia, i, dajmy na to, „przy­pad­kiem” wy­re­cy­tu­jesz je­den z jego utwo­rów.

Ja­kiś czas temu był wku­rzony, bo nie chcia­łam prze­czy­tać tego, co na­pi­sał po­przed­niej nocy.

– Nie mam te­raz czasu, ju­tro – po­wie­dzia­łam. – Ju­tro.

– Nie masz czasu dla trzech wier­szy, tak?

Wy­czu­łam gniew w jego gło­sie i chcia­łam cof­nąć to, że go ode­pchnę­łam, ale już było za późno. Co­kol­wiek bym po­wie­działa, by­łoby nie tak. Dla­tego na­wet nie otwo­rzy­łam ust.

– No, to idź na spa­cer, po­le­se­ruj so­bie – po­wie­dział i trza­snął drzwiami.

„Le­se­ro­wać” – tego słowa używa za­wsze, gdy przy­go­to­wuję za­ję­cia na na­stępny dzień. Bo skoro na­prawdę znam hi­sto­rię, to prze­cież nie mu­szę przy­go­to­wy­wać się do za­jęć. „Je­śli wiesz, to wiesz” – po­wie­dział kie­dyś, pa­trząc mi bez­czel­nie pro­sto w oczy.

Zresztą jego wier­szy na­prawdę nie chcę czy­tać, a tym bar­dziej słu­chać – nie­kiedy na­raża mnie na ta­kie męki. Kiedy by­li­śmy jesz­cze za­ko­chani i nie mie­li­śmy dzieci, czę­sto upra­wia­li­śmy seks, po­tem on szep­tał mi wier­sze do ucha, le­że­li­śmy zdy­szani i spo­ceni. Kie­dyś wier­sze były o kwia­tach, głów­nie or­chi­de­ach – bo „przy­po­mi­nały mu piczki” – jak po­łu­dniowe wia­try, jak zmory, jak mor­ska bryza. Wspo­mi­nał też o eg­zo­tycz­nych przy­pra­wach, tka­ni­nach, o cy­na­mo­nie i ak­sa­mi­cie. Że niby ja sma­kuję jak cy­na­mon, miękka je­stem jak ak­sa­mit, moje włosy pachną mo­rzem – jed­nak ja wiem, że to nie­prawda, bo kie­dyś matka po­wie­działa mi, że moje włosy śmier­dzą. Na­wia­sem mó­wiąc, w ta­kich chwi­lach jego słowa strasz­nie mnie pod­nie­cały. Wciąż pra­gnę się z nim ko­chać, cho­ciaż czę­sto nie jest od razu go­tów, więc mu­szę przy­wo­ły­wać ob­razy i słowa przez niego wy­szep­tane, żeby mi się na­dal chciało, kiedy on po­czuje wresz­cie ochotę.

Te­raz już tego nie robi, dzięki Bogu. Przez tę jego tak zwaną twór­czość już na­prawdę nie mam chęci w ogóle czy­tać po­ezji, choćby na­wet jed­nego utworu, a co do­piero mó­wić o tym, że­bym słu­chała, jak on re­cy­tuje swoje wier­sze. Nie­stety, ostat­nio mu­szę to ro­bić, czy tego chcę, czy nie, cza­sem dla­tego, o czym już mó­wi­łam, że Go­ran bar­dzo się zło­ści i nie mogę ani sie­bie, ani dzieci uchro­nić przed na­szym kon­flik­tem. Od­kąd prze­sta­li­śmy się czę­sto ko­chać, Go­ran za­czął re­cy­to­wać mi swoje wier­sze na głos, za­miast po­zwo­lić, że­bym sama je prze­czy­tała. Kiedy wi­dzę, jak stoi na środku sa­lonu w moc­nym świe­tle lampy, które pod­kre­śla jego kul­fo­no­waty nos i nie­świeży ko­lor skóry na twa­rzy, za­czy­nam ro­zu­mieć, że jego po­ezja tak na­prawdę wcale nie jest do­bra. Czę­sto nie od­nosi się do ni­czego, poza opo­wie­ścią o tym, jak on pi­sze swoje wier­sze. My­ślę, że to go na se­rio eks­cy­tuje. Na­wet sek­su­al­nie.

Oto przy­kład:

Przy­nosi z sobą za­pa­chy

jak je­sień

spły­wa­jące

jak kro­ple desz­czu w oczach

słowa

two­rzą z niej mój

wiersz

Może to nie jest naj­lep­szy przy­kład, ale tylko to znam na pa­mięć, bo ostatni wers „słowa two­rzą z niej mój wiersz” kie­dyś mu „przy­pad­kiem” wy­re­cy­to­wa­łam, żeby prze­stał się wresz­cie zło­ścić. To zna­czy wła­ści­wie wy­mru­cza­łam – to mu szcze­gól­nie schle­bia, bo od za­wsze pra­gnął, by któ­ryś kom­po­zy­tor uwiecz­nił jego wier­sze w mu­zyce. On nie ro­zu­mie, że to nie­moż­liwe. W jego wier­szach nie ma rytmu, a czę­sto na­wet ja­kie­go­kol­wiek sensu. To wszystko są pu­ste frazy po­uty­kane to tu, to tam w roz­ma­itych utwo­rach, by ja­kiś pro­stak po­my­ślał, że to brzmi jak Bóg wie co, kiedy na­tknie się na eg­zo­tyczne słowo, na przy­kład „cy­na­mon” albo „ak­sa­mit”. Ja też tak my­śla­łam, kiedy by­łam młoda i głu­pia, i da­wa­łam się ła­pać na ta­kie nu­mery.

Boże, jaka ja by­łam głu­pia, to po pro­stu nie­by­wałe. Nie mogę so­bie tego wy­ba­czyć. No cóż, opo­wiem, jak się po­zna­li­śmy, mó­wi­łam to już wcze­śniej, na fe­sti­walu po­ezji. By­łam tam w roli tłu­maczki, bo za­nim za­czę­łam wy­kła­dać hi­sto­rię, do­ra­bia­łam so­bie wła­śnie jako tłu­maczka. W sa­lo­nie wiel­kiego ho­telu, w któ­rym wszyst­kich nas, po­etów i tłu­ma­czy, ulo­ko­wano, spo­tka­li­śmy się któ­re­goś wie­czora i śpie­wa­li­śmy ra­zem fol­kowe utwory. Te­raz wiem, że ci po­żal się Boże po­eci chcieli po­czuć się ważni – nie tylko wie­dzą, że pi­szą po­ezję, nie tylko są ta­kimi wraż­li­wymi ludźmi, ale znają się też na mu­zyce tra­dy­cyj­nej, oczy­wi­ście, są mu­zy­kalni, umieją śpie­wać. I wtedy po­ja­wił się Go­ran. Na po­trzeby tego wie­czoru był ubrany w białą ko­szulę ha­fto­waną w tra­dy­cyjne wzory. Mu­szę przy­znać, że wy­glą­dał świet­nie. Go­ran był na­prawdę przy­stojny. Je­śli do­brze się za­sta­no­wię, to wła­śnie dla­tego się w nim za­ko­cha­łam. Miał umię­śnioną klatkę pier­siową, wy­glą­dała jak do­brze wy­ko­nana rzeźba, ra­miona i ręce mocne, silne – chcia­ła­byś, żeby bez końca cię trzy­mały w ob­ję­ciach, nie pu­ściły, nie po­zwo­liły odejść, żeby do­kądś cię pro­wa­dziły.

Tak czy owak, Go­ran nie sie­dział jak inni, tylko stał z boku, opie­rał się o ścianę, ob­ser­wu­jąc wszystko z po­chy­loną głową. Wresz­cie do­cze­kał się chwili, gdy wszy­scy uci­chli, wy­pro­sto­wał się i za­czął śpie­wać lu­dową pieśń – je­stem pewna, że to było „More so­kol pie”, so­kół wodę pije, bo wiem, że in­nej nie zna. Tak te­atral­nie za­wo­dził z oczami za­mknię­tymi i głową od­chy­loną do tyłu, i tak mu tań­czyła grdyka góra–dół w gar­dle, że przy­po­mi­nał mi ko­guta, który wy­daje z sie­bie to swoje „ku­ku­ryku”. Wy­glą­dał śmiesz­nie, a jed­no­cze­śnie pa­trzy­łam na jego ręce i ra­miona, wy­obra­ża­jąc so­bie, że mnie do sie­bie przy­ciąga. Kiedy prze­stał za­wo­dzić, do­cze­kał się braw i spoj­rzał w moją stronę. Oczy miał lekko za­łza­wione, pew­nie z po­wodu wy­siłku przy ku­ku­ry­ka­niu. I wtedy do­piero wy­dały mi się prze­peł­nione smut­kiem. Na­gle po­czu­łam, że chcę go po­cie­szyć, co zro­bi­łam tego wie­czora w jego po­koju. I tak to się wszystko za­częło.

Nie prze­sta­wał by­wać na fe­sti­wa­lach po­ezji – jeź­dzi tam za każ­dym ra­zem, gdy tylko po­zwala mu na to praca, z któ­rej, na­wia­sem mó­wiąc, nie naj­le­piej się wy­wią­zuje. Mogę so­bie tylko wy­obra­żać, co wy­pra­wia na tych fe­sti­wa­lach po­ezji. Po pierw­sze, za­biera wa­lizkę wy­peł­nioną do po­łowy swo­imi cien­kimi to­mi­kami w kiep­skich pla­sti­ko­wych okład­kach. Więk­szość z nich prze­tłu­ma­czono na an­giel­ski i kilka bał­kań­skich ję­zy­ków, żeby inni mo­gli prze­czy­tać jego wy­po­ciny. Ja nie wła­dam ję­zy­kiem, który go in­te­re­suje, na wy­so­kim po­zio­mie, więc na ra­zie nie zmu­sza mnie, bym go tłu­ma­czyła, to aż dziwne. My­śli, że nie in­te­re­suje mnie po­ezja, nie ro­zu­miem jej, bo ostat­nio nie wy­ka­zy­wa­łam prze­sad­nego za­cie­ka­wie­nia tym, co robi. A tłu­ma­cze­nia jego wier­szy są straszne. Nie cho­dzi o za­war­tość wier­szy – to i tak pustka – one są po pro­stu gra­ma­tycz­nie nie­zborne, pełne błę­dów. Bo to on jest taki marny. Chce, żeby tłu­ma­czyli wier­sze, ale nie ma za­miaru za to pła­cić. Dla­tego za­wsze znaj­duje ja­kieś biedne młode dziew­czyny, które za­pewne uwo­dzi swoim doj­rza­łym „sek­sa­pi­lem”, a one tłu­ma­czą mu bez za­płaty albo za mi­ni­malne ho­no­ra­rium. Kilka razy sły­sza­łam, jak się z nimi tar­guje – jako na­grodę daje im dzie­sięć eg­zem­pla­rzy swo­jej książki. Na­prawdę się za to wsty­dzę, ale co ja mogę zro­bić.

Kiedy już wraca z fe­sti­walu po­ezji, po­ka­zuje mi zdję­cia zro­bione apa­ra­tem cy­fro­wym. Czę­sto daje go ko­muś, by ten ktoś go sfo­to­gra­fo­wał. I dla­tego ma mnó­stwo zdjęć, jak re­cy­tuje po­ezję, sto­jąc za pul­pi­tem, do mi­kro­fonu, z jed­nym z to­mi­ków swo­ich wier­szy w ręce. Na wszyst­kich ma „twarz po­ety” – co mu po­wie­dzia­łam otwar­tym tek­stem, bo to mu schle­bia, nie wiem czemu – jego brwi są lekko unie­sione, jedna bar­dziej niż druga, jakby był za­tro­skany, ale i wzru­szony. Klatka pier­siowa wy­pchnięta do przodu. Włosy świeżo umyte, lekko fa­lują na wio­sen­nym wie­trze w nad­mor­skich miej­sco­wo­ściach, gdzie szcze­gól­nie lubi by­wać na fe­sti­wa­lach. Na in­nych zdję­ciach po­ja­wiają się czę­sto ko­biety, rza­dziej męż­czyźni. Mło­dych dziew­cząt, ho­stess fe­sti­wa­lo­wych, ja się nie boję. Nie wie­rzę, że on im się po­doba, bo jest dla nich zbyt stary i śmieszny. Dla­tego my­ślę, że uwo­dzi inną ka­te­go­rię ko­biet. To są te damy, tro­chę grub­sze, z fałd­kami w pa­sie i pod pa­chami, gdzie sta­nik wrzyna się w tłuszcz. Cho­dzą w czer­wo­nych albo czar­nych, opi­na­ją­cych ciało bluz­kach. Włosy naj­czę­ściej też czarne, a na ustach czer­wona szminka. Cza­sem na gło­wie mają dra­ma­tyczne ka­pe­lu­sze. Wielka, błysz­cząca bi­żu­te­ria zdobi ich tłu­ste palce i szyje. Chcą ema­no­wać doj­rzałą ko­bie­co­ścią, pra­gną pach­nieć cy­na­mo­nem i mieć głos miękki jak ak­sa­mit. A niech tam. Może Go­ran im po­może. Mnie już wszystko jedno.

Jed­nak cza­sem w nocy przy­tula się do mnie i mówi: „Or­chi­deo, otwórz się”, i ja się otwie­ram.

ZUPA

Wstaję rano i wpa­truję się w czaj­ni­czek, w któ­rym go­tuje się woda. Obok sło­ika z brą­zo­wym cu­krem stoi pu­dełko z jego zie­loną her­batą. Otwie­ram je i wi­dzę, że są jesz­cze tylko trzy to­rebki. Wy­piję – my­ślę so­bie. A po­tem co, nie wiem. Nie wiem na­wet, czy wy­rzucę pu­dełko, czy je tu zo­sta­wię, bo to prze­cież jego pu­dełko z zie­loną her­batą.

Her­bata jest gorzka i nie sma­kuje mi. Wiem, że trzeba ją pić bez cu­kru, tak jak on ją pije. Gdyby wszystko było, jak ma być, do­da­ła­bym cu­kier. Nie na­pi­ła­bym się kawy, choć ro­bi­łam to każ­dego ranka aż do dzi­siaj. Te­raz mu­szę wy­pić jego her­batę. Jest jesz­cze bar­dziej gorzka i nie­smaczna. Nie po­trze­buję ni­czego smacz­nego. Go­rąca i gorzka her­bata mi od­po­wiada.

W po­rze obia­do­wej przy­cho­dzi do mnie z wi­zytą przy­ja­ciółka Ma­ria. Wstaję, by otwo­rzyć drzwi, i kiedy wcho­dzimy do sa­lonu, ona jak za­wsze siada na moim miej­scu. Ni­gdy nie za­pyta, czy przy­pad­kiem ja tam nie sie­dzia­łam. Nie czuje, że miej­sce jest wy­grzane, nie za­pyta: za­raz, czy tu może nie sie­działa moja przy­ja­ciółka, czy nie za­ję­łam jej krze­sła? Taka jest Ma­ria. Przy­cho­dzi w czar­nej mi­ni­spód­niczce, cien­kie czarne raj­stopy, buty na wy­so­kim ob­ca­sie, kurtka, czer­wona bluza, czer­wone pa­znok­cie, róż na po­licz­kach, ma­skara, tusz wo­kół oczu, błysz­czące cie­nie na po­wie­kach, kol­czyki w uszach agre­syw­nie po­ły­sku­jące i ko­ły­szące się lekko przy każ­dym ru­chu głowy. Była u fry­zjera. Była u ma­ni­kiu­rzystki. Roz­siewa mocny za­pach, głę­boki i gorzki, od któ­rego chce mi się rzy­gać. Ale tak wła­śnie po­win­nam się czuć, sia­dam więc obok niej.

– Przy­nio­słam ci zupę – mówi Ma­ria.

– Nie je­stem chora, że­byś mu­siała przy­no­sić mi zupę – od­po­wia­dam. Wiem, że je­stem bez­czelna, ale w końcu to mnie umarł mąż.

– Ugo­to­wa­łam ją dzi­siaj dla cie­bie. Mu­sisz jeść tro­chę wię­cej. Bo mo­żesz się roz­cho­ro­wać.

Mil­czę. Nie mu­siała aż tak się wy­szy­ko­wać, żeby do mnie przyjść. Za­pa­lam pa­pie­rosa.

– Mo­gła­byś tro­chę prze­wie­trzyć – mówi, jakby to było jej miesz­ka­nie. – Dziw­nie tu pach­nie.

– To ty dziw­nie pach­niesz.

Ma­ria wzdy­cha.

– Mam te­raz coś do zro­bie­nia. Przyjdę znowu ju­tro.

Jej słowa za­brzmiały jak przy­nęta.

Sta­łam przy oknie i pa­trzy­łam, jak się od­dala. Idąc do sa­mo­chodu na swo­ich wy­so­kich ob­ca­sach, ko­ły­sze bio­drami w lewo–w prawo, a jej włosy fa­lują góra–dół. Szczu­płymi pal­cami, któ­rych ozdobą są la­kie­ro­wane pa­znok­cie, grze­bie w to­rebce. Na pewno sły­chać klu­czyki do sa­mo­chodu, szminki, pa­czuszki z pach­ną­cymi chu­s­tecz­kami, ma­skary. Wyj­muje klu­czyki i wkłada do zamka po­ły­skli­wego, świeżo umy­tego auta. Wi­dać krótki błysk świa­teł kon­tro­l­nych i auto wy­daje je­den słaby dźwięk, jakby było szczę­śliwe, że Ma­ria wsią­dzie i je po­pro­wa­dzi. Na­gle po­wiał cie­pły wio­senny wiatr i zmierz­wił jej włosy, za­nim zdą­żyła wsiąść. De­li­katne li­ście i kru­che ga­łązki za­częły szu­mieć. Jakby wszyst­kie mó­wiły: „Że­gnaj, Ma­rio!”.

A ona opusz­cza par­king i od­jeż­dża tam, gdzie bę­dzie po­ka­zy­wać swoje białe zęby w uśmie­chu, chi­cho­tać, żar­to­wać, gdzie bę­dzie na­dal żyć. Ulica wciąż za­lana jest moc­nym słoń­cem, kiedy Ma­rii już nie ma. Wkrótce po­tem prze­cho­dzą tędy chło­pak i dziew­czyna. Trzy­mają się za ręce. Śmieją się gło­śno. Dziew­czyna ca­łuje chło­paka w szyję. Za nimi idą dwaj na­sto­lat­ko­wie. Gło­śno roz­ma­wiają i też się z cze­goś śmieją. Wszy­scy są na wpół ro­ze­brani. Słońce zmu­sza ich do mru­że­nia oczu i wy­wo­łuje piegi na ich bla­dych twa­rzach.

Jak im wszyst­kim nie wstyd – my­ślę. Świat się nie za­trzy­mał, a Sveto spo­czywa w ziemi, za­czyna się roz­kła­dać. Jego ciało jest zimne, jakby był w lo­dówce, jak wtedy, gdy do­tknę­łam go, gdy już le­żał w trum­nie. Przy­gniata go zie­mia. Po­wia­dają, że umar­łych zja­dają ro­baki. Jak ro­baki włażą do trumny? – za­sta­na­wiam się. Może same mnożą się w ciele. Jak mogą same się mno­żyć? – my­ślę. Przed bu­dyn­kiem za­trzy­muje się sa­mo­chód z gło­śno na­sta­wioną mu­zyką. Mu­zyka jest we­soła i straszna. Od­cho­dzę od okna.

Za­pa­lam pa­pie­rosa i wpa­truję się w zupę od Ma­rii. To ro­sół, jak­bym była chora. Czę­sto ro­bi­łam ro­sół dla Sveta. Bar­dzo lu­bił moją zupę z ku­raka. Przy­go­to­wy­wa­łam ogromny gar­nek, jadł po trzy ta­le­rze dwa razy dzien­nie – na obiad i na ko­la­cję. Cza­sem bo­lał go brzuch po ta­kiej ilo­ści. „Ro­bisz naj­lep­szą zupę na świe­cie” – mó­wił. I wtedy D. po­wie­dział mi, że­bym mu przy­nio­sła coś do je­dze­nia. Sveto był w pracy. Prze­la­łam tro­chę zupy prze­zna­czo­nej dla Sveta do dru­giego garnka. Za­nio­słam go D. Ro­bi­li­śmy to, co zwy­kle. Kiedy wró­ci­łam do domu, zo­ba­czy­łam, że do mnie na­pi­sał. „Zupa była prze­pyszna” – stwier­dził. Na­stęp­nym ra­zem mam mu przy­nieść wię­cej, bo za mało było, a to duży fa­cet. Mi­nął ty­dzień i znów ugo­to­wa­łam zupę dla Sveta. Te­raz tro­chę wię­cej, i po­łowę od­la­łam dla D. do dwóch garn­ków. „Znów mało przy­nio­słaś” – na­pi­sał w nocy. „Pro­szę cię, że­byś na­stęp­nym ra­zem zro­biła cały gar” – do­dał. Co ty­dzień za­czął mi to po­wta­rzać. No i wtedy ugo­to­wa­łam wielki gar zupy, kiedy Sveto był w pracy. Prze­la­łam do czte­rech sło­ików i w garnku zo­stało już nie­wiele. Kiedy wie­czo­rem wró­ci­łam do domu, Sveto cze­kał na mnie w sa­lo­nie. „Ko­cha­nie, chyba mamy pro­blem – po­wie­dział. – Dla­czego tak mało zupy ugo­to­wa­łaś?”

Moja mama do mnie za­dzwo­niła. Wiem, że chce przyjść i znowu wci­skać mi te swoje dyr­dy­mały. Za każ­dym ra­zem, gdy przy­cho­dzi, pró­buje mnie udo­bru­chać – ode­rwać moje my­śli od tego, co mi się przy­da­rzyło – opo­wiada więc coś o swo­ich ko­le­żan­kach, o dzie­ciach mo­jego brata, a cza­sem na­wet za­pusz­cza się w po­li­tykę. To wszystko po­twor­nie działa mi na nerwy. Jed­nak od­bie­ram te­le­fon i zga­dzam się, by do mnie przy­szła. Może w końcu zro­zu­mie, że nie chcę wi­dzieć ani jej, ani ni­kogo in­nego.

Zja­wia się pod wie­czór. Roz­po­znaję jej kroki. Wcho­dzi jak żoł­nierz. Mo­głaby wy­rwać czło­wieka z naj­głęb­szego snu, ale nie z ob­jęć śmierci. Tak samo kro­czyła, po woj­sko­wemu, pod­czas po­grzebu, bo na­wet wtedy nie wie­działa, jak się za­cho­wać. Dzwoni do drzwi kilka razy, ob­wiesz­cza­jąc, że to ona. Dzwoni krótko, z prze­rwami, agre­syw­nie. De­cy­duję, że nie wstanę z ka­napy. Niech po­stoi tro­chę pod drzwiami, może wresz­cie zro­zu­mie, że nie chcę, by przy­cho­dziła. Ona jed­nak znów dzwoni, a ja, żeby mnie da­lej nie de­ner­wo­wała, wstaję i otwie­ram drzwi.

– Strasz­nie tu śmier­dzi pa­pie­ro­sami – mówi, le­dwo wszedł­szy, i za­czyna otwie­rać okna oraz drzwi bal­ko­nowe.

– Zo­staw – mó­wię do niej, cho­ciaż wiem, że to na nic się nie zda. Za każ­dym ra­zem, gdy przy­cho­dzi, za­czyna się za­cho­wy­wać tak, jakby to był jej dom, prze­sta­wia mi moje rze­czy, robi po­rządki, otwiera drzwi i okna.

– Mu­sisz tro­chę ogra­ni­czyć pa­le­nie.

Kiedy już wszystko po­otwiera, za­czyna krą­żyć wo­kół mnie. Miesz­ka­nie za­lewa po­ma­rań­czowe świa­tło słońca zmie­rza­ją­cego ku za­cho­dowi. Do środka wdziera się za­pach lip. Na­wet na­tura na­dal żyje – my­ślę ze zło­ścią – cho­ciaż Sveto leży w gro­bie.

– Nic nie mu­szę – mó­wię do niej i za­pa­lam ko­lej­nego pa­pie­rosa.

Siada obok mnie i wzdy­cha.

Za­czyna mi opo­wia­dać o swo­jej przy­ja­ciółce Mi­rze, o tym, jak ją trak­to­wał szef, że niby nie chciał dać Mi­rze wol­nego w dzień ślubu jej syna, ale w końcu dał, tyle że nie za­li­czył tego do urlopu czy coś w tym ro­dzaju. Nie słu­cham jej, jak za­wsze. Sku­piam się na zmarszcz­kach wo­kół mamy ust. Przez wiele lat pa­liła i ma te­raz bruzdy od za­cią­ga­nia się pa­pie­ro­sami. Wi­dać je zwłasz­cza nad górną wargą, kiedy ją za­okrą­gla, wy­ma­wia­jąc sa­mo­gło­ski „o” i „u”. W tych bruz­dach za­lega też kar­mi­nowa szminka, która jest dla niej nie­do­bra i pod­kre­śla żół­tawą cerę. Kiedy otwiera sze­roko usta, żeby wy­mó­wić sa­mo­gło­ski „e” i „a”, wi­dzę star­czy ję­zyk, po­kryty bia­łym na­lo­tem, jakby była chora, jakby z ust miało jej brzydko pach­nieć, cho­ciaż tak nie jest, a mo­głoby. Wi­dzę, że w gór­nej szczęce stra­ciła trójkę. Inne zęby jej po­żół­kły, a te z plom­bami po­ciem­niały tam, gdzie plomby sty­kają się z dzią­słami, które też kiep­sko i staro wy­glą­dają.

– Może po­win­naś pójść do den­ty­sty – prze­ry­wam jej.

Matka pa­trzy, wbija wzrok w sple­cione na ko­la­nach ręce, po­kryte już star­czymi pla­mami. Mil­czy.

– I szminkę nową so­bie kup, ja­kąś lep­szą. Ta ci za­lega w bruz­dach mię­dzy wło­skami. Wiesz, jak twoje usta wy­glą­dają? – py­tam.

Czuję, że je­stem bez­li­to­sna, ale co z tego, że mnie uro­dziła.

Matka wciąż pa­trzy na swoje przed­wcze­śnie po­sta­rzałe ręce. Do­strze­gam, że po­ło­żyła cie­nie na po­wieki, ale i one zna­la­zły swój kres w tych jej bruz­dach. Chcę jej to po­wie­dzieć.

– Skąd mam wziąć na to wszystko pie­nią­dze, ko­cha­nie? – mówi, pa­trząc na mnie.

Mam wra­że­nie, że jej oczy są pełne łez. Ja­kie ona ma prawo pła­kać? Po­my­śla­łam tak, a po­tem spoj­rza­łam na jej ręce. Za­uwa­ży­łam dziurę w rę­ka­wie i to, że bluzka jest bar­dzo zno­szona. Mil­cza­łam i za­pa­li­łam ko­lej­nego pa­pie­rosa.

– Ja­dłaś coś dzi­siaj, ko­cha­nie? – pyta ser­decz­nym gło­sem, ja­kim ni­gdy nie mó­wiła, za­nim nie zło­ży­łam Sveta do grobu.

Ro­bię prze­czący ruch ręką.

– Coś ci ugo­to­wać? Pójść coś ku­pić? Mu­sisz jeść, ko­chana – mówi i kła­dzie rękę na moim ko­la­nie.

Za­wsze jeżę się na to do­tknię­cie. Mam dość jej i tego, że po­win­nam się wsty­dzić, że je­stem bez serca.

– Ma­ria przy­nio­sła mi zupę.

– Zja­dłaś?

– Nie. Je­śli ty chcesz, mo­żesz ją zjeść. Ja nie chcę.

Moja matka wstaje i idzie do kuchni. Z sa­lonu wi­dzę jej przy­gar­bione plecy. Pa­trzę, jak gar­nek, który przy­nio­sła Ma­ria, wcze­śniej idio­tycz­nie za­wi­nięty, żeby po­krywka nie spa­dła, sta­wia na ku­chence i za­pala ogień. Po­tem opiera się dwiema rę­kami o blat i wy­ciąga głowę do góry, jakby chciała wy­pro­sto­wać kark. Sły­szę słaby char­kot, po czym mama opusz­cza głowę. Wy­cho­dzi na prawo, pew­nie do to­a­lety, gdzie zo­staje przez pe­wien czas, a ja sia­dam na ka­na­pie i palę.

Matka wraca do kuchni. Sły­szę brzęk garn­ków i sztuć­ców. Sta­wia coś na stole. Otwiera kre­dens. Za­myka go z trza­skiem, bo ni­gdy nie po­tra­fiła być de­li­katna. Kiedy by­łam mała, a ona su­szyła mi włosy, za­wsze je szar­pała i dra­pała mnie pa­znok­ciami.

– Chodź do­trzy­mać mi to­wa­rzy­stwa.

Sły­szę, jak siada przy stole ku­chen­nym. Nie mam wy­boru. Je­śli zje – my­ślę – pew­nie so­bie pój­dzie i nie będę mu­siała wy­le­wać zupy.

Na stole oczy­wi­ście wi­dzę dwa ta­le­rze z ro­so­łem, tak jak wcze­śniej przy­pusz­cza­łam.

– Nie chcę jeść, mó­wi­łam ci prze­cież – stwier­dzam ze zło­ścią i za­cią­gam się głę­boko dy­mem z pa­pie­rosa.

– Może po­czu­jesz ape­tyt, jak ja za­cznę jeść. Ty nie mu­sisz, je­śli nie chcesz. Wy­le­jemy zupę, nie ma sprawy – od­po­wiada i siada na swoim miej­scu.

Zupa pa­ruje. Jak zwy­kle za bar­dzo ją pod­grzała. Za­wsze to robi. Kiedy by­łam dziec­kiem, setki razy mia­łam po­pa­rzony ję­zyk przez go­rące żar­cie, które ser­wo­wała. Chciała coś pod­grzać, żeby po­móc, a szko­dziła.

– Kiedy w końcu się na­uczysz, żeby wszyst­kiego nie pod­grze­wać za bar­dzo? Chcesz, że­bym spa­liła so­bie ję­zyk? – py­tam wście­kła i sia­dam. – Nie za­mie­rzam jeść, ale je­śli pla­no­wa­łaś, że zjem, nie mu­sia­łaś do­pro­wa­dzać zupy do wrze­nia i ro­bić z niej roz­go­to­wa­nej papki – mó­wię nie do końca zbor­nie.

Moja matka mil­czy. Gła­dzi trzo­nek łyżki, którą sta­ran­nie odło­żyła na ser­wetkę, a wtedy ja znów wpa­truję się w jej świeżo po­sta­rzałe dło­nie, w zgru­białe pa­znok­cie, na któ­rych po­ja­wiły się dłu­gie wer­ty­kalne bruzdy.

Matka wzdy­cha.

– Pa­mię­tasz, jak opie­ko­wa­łaś się swoim bra­tem i chcąc pod­grzać resztkę je­dze­nia po­zo­stałą z obiadu, wszystko spa­li­łaś? – pyta.

– Nie bar­dzo, ale wiem, że od wtedy mam bli­znę.

Mam na­dzieję, że tym wspo­mnie­niem tro­chę ją do­tknę.

– Po­każ, niech zo­ba­czę – mówi matka.

Wy­cią­gam lewą rękę. Po we­wnętrz­nej stro­nie kciuka mam ró­żowy ślad w kształ­cie za­jączka. Matka pró­buje go po­ca­ło­wać, wy­ry­wam i cho­wam rękę ze wstrę­tem.

– Twój oj­ciec był na se­mi­na­rium. Wra­cał na­stęp­nego dnia. Zo­sta­łam z wami sama. Miała was pil­no­wać twoja ciotka, po­tem bab­cia, ale obie od­mó­wiły mi w ostat­niej chwili. A ja by­łam już umó­wiona na spo­tka­nie z moim przy­ja­cie­lem – prze­rwała i prze­łknęła łyk. – Przy­ja­ciel bar­dzo by się ze­zło­ścił, gdy­bym nie przy­szła. By­łam w nim za­ko­chana – spoj­rzała mi pro­sto w oczy. – Za­hip­no­ty­zo­wał mnie. Bie­głam wcze­śniej z pracy, żeby go zo­ba­czyć, albo, gdy miał kto się wami za­opie­ko­wać, uda­wa­łam, że mu­szę zo­stać dłu­żej, by cho­ciaż po­czuć jego za­pach.

W miarę jak moja matka mó­wiła, czu­łam co­raz więk­szą pustkę w gło­wie.

– To dla­tego po­wie­dzia­łam ci, że­byś przy­pil­no­wała brata, ja wrócę za dwie go­dziny. Jed­nak zo­sta­łam trzy. A twój brat był głodny. Po­sta­no­wi­łaś pod­grzać mu gu­lasz, bo ci po­wie­dzia­łam, że gdyby chciał coś zjeść, to mo­żesz mu dać. Ale nie po­wie­dzia­łam co. I kiedy wró­ci­łam do domu, już na pierw­szym pię­trze po­czu­łam, że coś śmier­dzi. Za­czę­łam biec po scho­dach i zła­ma­łam ob­cas. Sły­sza­łam, jak krzy­czysz i jak twój brat krzy­czy. We­szłam do środka, a cała kuch­nia była czarna od dymu. Na pod­ło­dze le­żał gar­nek, je­dze­nie było wy­wa­lone i sczer­niałe. Z klo­zetu do­cho­dził twój wrzask. We­szłam tam – matka za­ci­snęła dłoń na łyżce – i zo­ba­czy­łam, jak sto­isz z rączką pod stru­mie­niem zim­nej wody i gło­śno pła­czesz. Twój brat, mały ni­czym zia­renko gro­chu, kur­czowo trzy­mał się two­jej nogi. Jego bu­zia była czer­wona i mo­kra od łez. Rzu­cił się w moją stronę, kiedy mnie zo­ba­czył, i chwy­cił za ko­lana. Ode­pchnę­łam go, bo wtedy ty się od­wró­ci­łaś, i zo­ba­czy­łam twoje wy­krzy­wione usta, oczy za­puch­nięte od pła­czu, twarz czer­woną jak ni­gdy do­tąd. Twój brat ude­rzył się główką o pralkę i roz­pła­kał jesz­cze bar­dziej, a ty krzyk­nę­łaś, wi­dząc mnie, za­czę­łaś ska­kać w miej­scu i wrzesz­czeć: „boli, boli, boli”, i wtedy zo­ba­czy­łam twoją rączkę spuch­niętą od opa­rze­nia. Chcia­łam umrzeć, dziecko ty moje – po­wie­działa matka i spu­ściła głowę. Za­kryła twarz swoją starą ręką.

Za­mgliły mi się oczy i wtedy do­strze­głam, że coś ka­pie do zupy sto­ją­cej przede mną. Wzię­łam łyżkę do ręki i za­czę­łam jeść.

CUDZO­ŁOŻ­NIK

M