Portret trumienny ebook

Por­tret Tru­mien­ny

Kuba Woj­tasz­czyk

Po­znań 2014

1

Nie za­pa­liłem. Przy­po­mniałem so­bie, że mój part­ner śpi tuż przy ścia­nie. Jest bar­dzo wrażliwy (a właści­wie drażliwy) na wszel­kie nie­przy­jem­ne, jego zda­niem, za­pa­chy. W łóżku z tru­dem do­strzegłem Blon­dy­na za­ko­pa­ne­go w pie­rzy­ny, śpiącego za­pew­ne w sa­mych bok­ser­kach, nad gumką których wid­niał pokaźny pie­przyk, tuż przy owłosio­nym pępku. Skąd się w ogóle wzięła chęć za­pa­le­nia w łóżku? Było to ab­sur­dal­ne, prze­cież od cza­su, gdy wszedłem w ten święty, nie­za­re­je­stro­wa­ny związek part­nerski, prze­stałem prak­ty­ko­wać po­pa­la­nie w miesz­ka­niu pod­czas obec­ności Blon­dy­na. Jemu bar­dzo to nie od­po­wia­dało, mnie z ko­lei bar­dzo tego bra­ko­wało, lecz nie miałem siły użerać się z wro­giem pa­pie­rosów, zwłasz­cza że nie miesz­ka­my ra­zem, tyl­ko wi­du­je­my się od cza­su do cza­su, czy­li prak­tycz­nie co­dzien­nie.

Ubrałem przy­go­to­wa­ne po­przed­nie­go dnia dżinsy i czarną ko­szulkę. Po­ranną to­a­letę wy­ko­ny­wałem w pośpie­chu, jak­by pociąg miał od­je­chać lada mo­ment, a prze­cież miałem jesz­cze dokład­nie dwie go­dzi­ny. Chwy­ciłem wa­lizkę, przy­szy­ko­waną również wcześniej. Nie obu­dził się. Za­pa­liłem w dro­dze na PKP. Wte­dy też wyłączyłem te­le­fon, żeby Blon­dyn się do mnie nie do­dzwo­nił. Nie pożegnałem się z nim. Być może już nig­dy nie będę mu­siał tego robić, bo pociąg się wy­ko­lei? A Blon­dynowi zo­sta­nie po mnie tyl­ko przy­cze­pio­na ma­gne­sa­mi do lodówki kart­ka: „Do zo­ba­cze­nia. Zo­staw klucz pod wy­cie­raczką”, na­pi­sa­na moim cha­otycz­nym pi­smem?

Blon­dy­na po­znałem w Miej­skiej Ga­le­rii Sztu­ki, w której pra­cuję. Był je­dy­nym do­brze ubra­nym z tej stu­denc­kiej zgrai skomlącej o doświad­cze­nie za­wo­do­we. Miał na so­bie di­zaj­nerską ko­szulkę z wi­ze­run­kiem pa­lacz­ki pa­pie­rosów, nad którą uno­sił się dy­mek sym­bo­li­zujący smród. Też tak śmierdzę i to mi od­po­wia­da. Blon­dy­no­wi jed­nak chy­ba nie za bar­dzo to pa­so­wało – ale cze­go nie robi się dla płat­ne­go stażu? Po­lu­biłem chłopa­ka za ten jego brak aser­tyw­ności. Przy­najm­niej na tyle, aby móc z Blon­dy­nem sy­piać.

•

– Dwa­dzieścia sześć trzy­dzieści – skwi­to­wała pani z dwor­co­wej kasy.

Stanąłem przy ban­ko­ma­cie, nie wiedząc, co mam ze sobą zro­bić. Obok znaj­dującego się pośrod­ku dwor­ca sto­iska z kry­mi­nałami prze­mknęli kon­duk­tor i dwie kon­duk­torki. Wszy­scy tro­je dzierżyli czar­ne, skórza­ne tor­by, w których za­pew­ne grzały się ka­nap­ki owi­nięte w biały, otłuszczo­ny pa­pier śnia­da­nio­wy. Nikt nie zwrócił na nich spe­cjal­nej uwa­gi, a oni może chcie­li­by wyglądać jak ste­war­de­sy lub pi­lo­ci Pan Am z lat sześćdzie­siątych? Wzbu­dzać re­spekt, za­zdrość i pożąda­nie, mieć ko­chanków i ko­chanki na sta­cjach do­ce­lo­wych? W pomiętych gra­na­to­wych uni­for­mach uda­li się do wyjścia, a przy drzwiach mężczy­zna klepnął wa­lizką w pupę jedną z kon­duk­torek. No cóż, wspólne wy­jaz­dy zbliżają.

Wy­szedłem na pa­pie­ro­sa na spe­cjal­nie wy­ty­czo­ny do tego skra­wek chod­ni­ka, tuż przy ko­szu na śmie­ci i kio­sku z prasą. Przez mo­ment zda­wało mi się, że do­strzegłem Ar­tystę, którego jakiś czas temu wy­sta­wiała ga­le­ria, gdzie pra­cuję. Sam wy­sta­wiłem go na swo­im łóżku, był całkiem nagi i gdzie­nieg­dzie brud­ny od far­by. Jed­nak to nie był on. Zresztą cóż miałby robić w moim mieście w lip­cu, mie­siącu po­su­chy ar­ty­stycz­nej? Na wa­ka­cje ga­le­ria zwol­niła tem­po, a ja, po­nie­waż miałem przez to więcej wol­ne­go, wszedłem w związek, który z góry ska­za­ny jest na porażkę. Bied­ny Blon­dyn i jego pie­przyk przy pępku.

Wy­pa­liw­szy, po­szedłem na pe­ron 4a w na­dziei, że pociąg pod­sta­wią wcześniej. Słońce od­bi­jało się od szyb, grzało co­raz moc­niej. Pociłem się po­mi­mo względnie skąpego stro­ju. Mam wiel­ki pro­blem z podróżowa­niem: boję się wy­bie­rać miej­sca podróży, pa­ko­wać, usta­lać. Je­stem sójką bez ja­kiej­kol­wiek chęci wy­lo­tu. Nig­dy nie byłem w We­ne­cji czy w Ba­zy­lei, cho­ciaż ga­le­ria fi­nan­so­wała wy­jaz­dy na bien­na­le. Co tu mówić o za­gra­ni­cy, jak ja się boję jeździć na­wet do domu ro­dzin­ne­go? Tak jak te­raz.

Doczłapałem do pociągu, po czym sta­ran­nie wy­brałem i od­mie­rzyłem wa­gon usy­tu­owa­ny naj­bar­dziej pośrod­ku. Zajęcie ta­kie­go wyśrod­ko­wa­ne­go miej­sca zmniej­sza ry­zy­ko śmier­ci w ra­zie wy­ko­le­je­nia lub zde­rze­nia. Nie mam za­mia­ru umrzeć w pro­za­icz­ny sposób, tak że ostrożnie pod­chodzę do wszel­kich śmier­cionośnych miejsc; ale też i do tych, które teo­re­tycz­nie są bez­piecz­ne. Ko­lej ma swoją długo­let­nią tra­dycję w by­ciu prze­kaźni­kiem zgonów.

Usiadłem w wy­bra­nym wa­go­nie. Brak tłumów to za­wsze luk­sus, ale zupełny brak lu­dzi może być wiel­kim za­grożeniem. Za­wsze sta­ram się prze­strze­gać ko­le­jo­wych ostrzeżeń. Port­fel mam ukry­ty, aby nie ukradł mi go żaden zbir. Sta­ram się sie­dzieć w prze­działach, gdzie już ktoś sie­dzi – by­le­by nie miał ogo­lo­nej głowy, nie był ubra­ny w dres i pach­niał przy­zwo­icie. Po­sia­dam również ważny bi­let. Tak za­bez­pie­czo­ny, zaj­muję miej­sce za­zwy­czaj przy oknie, aby móc oprzeć się o ścianę i usnąć. Później wy­da­je mi się, że mam we włosach klejący brud. Przykłada­nie głowy do pociągo­wej ścian­ki jest je­dyną ohydą, na jaką so­bie po­zwa­lam. Wolę prze­spać podróż, niż przez nią całą myśleć o bli­skości nie­cie­ka­wej śmier­ci w płomie­niach lub przez zgnie­ce­nie.

•

Pociąg ru­szył, a moje po­wie­ki zaczęły opa­dać i się pod­no­sić, jak­by strach chciał bar­dziej dać się we zna­ki tuż przed zaśnięciem. Na szczęście mam taką przy­padłość, że mój or­ga­nizm działa, jak­by był od na­ro­dzin szpry­co­wa­ny avio­ma­ri­nem – szyb­ko usy­piam w każdym środ­ku trans­por­tu. Grzało, ale gorąco zmie­niało się z se­kun­dy na se­kundę w przy­jem­ność. A gdy­bym tak umarł? Te­raz, za­raz w ka­ta­stro­fie ko­le­jo­wej, która pochłonęła, na szczęście, tyl­ko garstkę, bo aku­rat lato, ran­na go­dzi­na i lu­dzie jakoś niechętnie o tej po­rze pod­dają się nie­miłym do­zna­niom. Szczęście w nieszczęściu, iż pociąg wy­ko­leił się przez zwa­loną na tory gałąź, a nie wsku­tek zde­rze­nia z in­nym pociągiem. Wa­go­ny (za­le­d­wie trzy jed­nost­ki) sunęły wraz z lo­ko­mo­tywą wśród leśnej głuszy, ryjąc przy tym w wy­su­szo­nej ściółce leśnej. Nie znasz dnia ani go­dzi­ny.

A jak­bym umarł, zginął w tym wy­pad­ku, to jak by to przyjęli znający mnie lu­dzie? By­li­by w szo­ku czy ra­czej po­ja­wiłyby się ko­men­ta­rze w sty­lu: „On to za­wsze taki fir­cyk był i gadał o tru­pach, to i na nie­go przyszła ko­lej”? Myśląc o tym, widzę całą mą ro­dzinę na sty­li­zo­wa­nych na go­ty­cyzm zdjęciach: mą matkę i mego ojca, za­puch­niętych od łez, na ta­blet­kach, coby nie­spo­dzie­wa­nie nie po­mdle­li przy świeżo wy­ko­pa­nym dole; za mymi ro­dzi­cie­la­mi bu­rzo­we chmu­ry, ciem­ność, rzędy na­grobków i obo­wiązko­wo szpa­del wbi­ty w kupę zie­mi. Widzę siostrę, która sta­wia w oknie grom­nicę czy co się tam sta­wia po śmier­ci bli­skie­go. Bra­ta, jego wia­rołomną żonę-ka­te­chetkę i ich czwo­ro dzie­ci z wieńcami tuż przy wejściu do ka­pli­cy, gdzie od­by­wa się czu­wa­nie przy zwłokach. Nie­ste­ty, trum­na jest za­mknięta, prze­cież nikt nie chce wi­dzieć roz­ha­ra­ta­nych zwłok młode­go i mającego przed sobą świe­tlaną przyszłość człowie­ka. Resztę ro­dzi­ny, trochę dalszą, można by upchnąć na jed­nym zdjęciu gru­po­wym, oczy­wiście w od­po­wied­niej sce­ne­rii gro­zy i po­wszech­ne­go smut­ku. Każdy krew­ny z kwia­tem albo z za­pa­lo­nym zni­czem w dłoni, gdzie­nieg­dzie łza spływająca po zmarsz­czo­nym licu. Głowy spusz­czo­ne, wzrok wbi­ty w zie­mię. Być może ro­dzin­ka przy im­pre­zach ze­chce wy­le­wać kie­li­szek wódki na podłogę – za zmarłych, czy­li też i za mnie?

Swoją drogą, cie­ka­we, czy przy­je­chałby ktoś z mo­ich zna­jo­mych, z którymi nie utrzy­muję kon­tak­tu od stu­diów, i tych z ga­le­rii, stwo­rzo­nych bar­dziej z po­wie­trza niż z krwi i kości. Nig­dy nie ukry­wałem nikłej sym­pa­tii do tych lu­dzi, toteż pew­nie nikt by się nie sta­wił. A może zja­wiłby się Ar­ty­sta, uznaw­szy, że mnie ko­chał i do­pie­ro te­raz pojął tę miłość? W ra­mach podkręce­nia na­stro­ju smut­ku rzu­ciłby się na spusz­czaną trumnę, krzycząc: „Nie!!!”. Grud­ki zie­mi za­wie­ru­szyłyby się w jego brązo­wych lo­kach; ciągle uma­za­ny­mi farbą dłońmi ryłby w zie­mi, szu­kając śladów mych od­ruchów. Z piw­nych oczu Ar­ty­sty lałyby się łzy, oj, lały! Mógłby ry­wa­li­zo­wać w tym rzu­ca­niu się i grze­ba­niu w zie­mi z kimś z mo­jej ro­dzi­ny; prze­py­cha­li­by się, leżąc na wie­ku wy­ko­na­nym z drze­wa wiśnio­we­go. Do wol­no myślących mózgow­nic do­tarłby wte­dy nie­praw­do­po­dob­ny fakt, że z tru­pem coś naj­praw­do­po­dob­niej było nie po ko­lei!

Nie mogę za­po­mi­nać o Blon­dy­nie z pie­przy­kiem nad bok­ser­ka­mi. Widzę wyraźnie tę po­stać w mod­nym, czar­nym gar­ni­tu­rze vin­ta­ge. W białej ko­szu­li z cie­niut­kim kra­wa­tem typu śledź. Blon­dyn stałby bla­dy z tą swoją przydługą, jasną grzywką; głowę trzy­małby pro­sto, patrząc w obiek­tyw; dum­ny, lecz z błyszczącym, za­wie­dzio­nym wzro­kiem, bo oka­załem się głupim chuj­kiem i miałem Ar­tystę na boku. Prze­cież nie mógł wie­dzieć, że ma­larz był przed nim. Spoglądałby więc w ten obiek­tyw, a wiatr, za­po­wia­dający burzę, mierz­wiłby tę ide­alną fry­zurę.

•

– Dzień do­bry, bi­le­ty do kon­tro­li! – Obu­dził mnie wy­strzał i na­tych­miast so­bie pomyślałem, że pociąg się wy­ko­le­ja. W bok­ser­kach po­czułem wzwód. Roz­cza­ro­wa­ny Blon­dyn i roz­gorączko­wa­ny Ar­ty­sta zro­bi­li swo­je.

Kon­duk­to­rzy mo­gli­by być mi­lu­si jak pra­cow­ni­cy li­nii lot­ni­czych. Witać pasażerów, po­da­wać z uśmie­chem drin­ki i po­dusz­ki, często­wać orzesz­ka­mi (których i tak bym nie wziął – lu­dzie no­to­rycz­nie nie myją rąk!). Ale to nie­możliwe. La­ta­nie jest dla człowie­ka nie­na­tu­ral­ne, dla­te­go też pod­nieb­ne ku­rio­zum fir­my sta­rają się za­tu­szo­wać nad­na­tu­ralną ogładą i wa­ze­li­niar­stwem, na­wet w sto­sun­ku do klientów wyraźnie nie­sym­pa­tycz­nych. Lot sa­mo­lo­tem to igra­nie ze śmier­cią i wszy­scy do­brze o tym wiedzą; bliżej stamtąd do króle­stwa nie­bie­skie­go, toteż pra­cow­ni­cy sa­mo­lo­tu mają anielską cier­pli­wość. A po An­nie Jan­tar, WTC i Smo­leńsku sze­fo­stwo musi się na­prawdę sta­rać i wy­bie­rać ta­kich ste­wardów oraz ta­kie ste­wardesy, którzy po­tra­fią się uśmie­chać, nie tyl­ko lecąc, ale także wte­dy, gdy spa­dają. Ja tu myślu-myślu, tym­cza­sem pociągowy ste­ward, ten sam, który na dwor­cu fry­wol­nie klepnął kon­duk­torkę w pupę, wyciąga do mnie dłoń głodną bi­le­tu, a w dru­giej trzy­ma ka­sow­nik i ner­wo­wo stem­plu­je po­wie­trze, pew­nie z przy­zwy­cza­je­nia. Podałem wy­dru­ko­wa­ny w ka­sie świ­stek; zniżka stu­denc­ka od dwóch lat mnie nie obo­wiązywała, nie­ste­ty. Kon­duk­tor zba­dał, dokąd jadę, po­pa­trzył trochę to na mnie, to na bi­le­cik, po czym oddał go w moje ręce.

•

Mu­siało mi się zno­wu przysnąć, avio­ma­rin w mo­ich żyłach działa nie­ustan­nie. Rzu­ciłem okiem na wi­docz­ki za oknem, na land­sca­pes, jak to ma­wiał Ar­ty­sta. Zna­jo­me pola i za­bu­do­wa wiej­ska, zna­jo­ma ru­ina po fir­mie spro­wa­dzającej pa­li­wo. Ze­rwałem się prędko i po­rwałem swoją torbę. Pociąg właśnie się za­trzy­mał i wypuścił mnie w mieści­nie, o której sta­ram się za­po­mnieć. A ona ni­czym zły sen, mara prze­brzydła wra­ca i ster­czy mi nad głową. Stanąłem przy pięknym mu­ro­wa­nym dwor­cu ko­le­jo­wym z początku XX wie­ku. Współcze­sna wer­sja była okro­jo­na o blask ar­chi­tek­tu­ry tam­tej epo­ki, bo za­mie­nio­na zo­stała na po­wy­bi­ja­ne szy­by, śmie­ci, kupy zwierzęco-ludz­kie oraz wszel­kiej maści na­pi­sy, począwszy od „Hi­tler” (ktoś się nie mógł zde­cy­do­wać, więc dodał także „Jude”), przez „Wi­dzew pany”, po „Anka Wstańka la­ski trza­ska”. Przede wszyst­kim jed­nak dwo­rzec za­mknięto na czte­ry spu­sty i tyl­ko przez te wy­bi­te szy­by można się do­stać do środ­ka. A w środ­ku So­do­ma i Go­mo­ra oraz żul­stwo z ja­bo­la­mi w dłoniach, czy­li stan­dar­do­wo jak na pol­skie po­za­my­ka­ne dwor­ce.

Stoję przy tej laur­ce dla gwałtu na sztu­ce. Stoję i wzdy­cham, bo jako pra­cow­nik in­sty­tu­cji kul­tu­ry i sztu­ki mam wy­czu­cie es­te­tycz­ne i boli mnie strasz­li­wie, boli w każdym za­ka­mar­ku, kie­dy lu­dzie nie po­tra­fią i nie chcą do­ce­nić za­bytków. Za­pa­liłem pa­pie­ro­sa, i to z nerwów, i to z iry­ta­cji na zmierzch ar­ty­zmu i brak trans­por­tu do domu ro­dzin­ne­go, który mi te­le­fo­nicz­nie za­gwa­ran­to­wa­no. Mógłbym za­dzwo­nić i przyśpie­szyć, kogo trze­ba, ale te­le­fon da­lej mam wyłączo­ny i nie za­mie­rzam go uru­cho­mić. Chy­ba się boję wia­do­mości od Blon­dy­na albo ich bra­ku.

2

W końcu przy­je­chał po mnie mój brat – władca kie­row­ni­cy od ro­dzin­ne­go sa­mo­cho­du, w którym mógł wozić żonę i tro­je dzie­ci. Czwar­te już się nie mieściło.

– Cześć – wyjąkałem, gasząc pa­pie­ro­sa i jed­no­cześnie pa­kując torbę na tyl­ne sie­dze­nie.

– Cześć – od­po­wie­dział. To so­bie po­ga­da­liśmy, nie ma co.

Wiesław, mój brat, lat czter­dzieści sie­dem, me­cha­nik, mąż, oj­ciec. Ko­niec. Tyle mogę o nim po­wie­dzieć, bo właści­wie go nie znam. Dzie­więtnaście lat różnicy między na­szy­mi da­ta­mi uro­dze­nia two­rzy wielką prze­paść świa­do­mościo­wo-in­te­lek­tu­alną, którą kie­dyś na­wet sta­rałem się prze­sko­czyć. Nie udało się, spadłem w dół wy­sy­pa­ny ka­mie­nia­mi, ol­brzy­mi­mi głaza­mi, które uci­skały Wiesławo­wy mózg, przez co spra­wiały, że myślał o mnie w ka­te­go­riach syna, bo prze­cież nie bra­ta. Ra­czej się wsty­dził, że ro­dzi­ce wpa­dli tak późno. Za­tem mam dwóch ojców.

– I po co pa­lisz?

A nie mówiłem? Nie wi­dzie­liśmy się czte­ry mie­siące, a Wiesław po­now­nie udo­wad­nia, że nic ory­gi­nal­ne­go nie czai się w jego umyśle. Zresztą wy­star­czy spoj­rzeć na wybór part­ner­ki-ka­te­chet­ki i czte­ro­krot­ne jej zaciążenie, nie mówiąc o bez­re­flek­syj­nym łażeniu do kościoła w tę i na­zad, a ob­raz mego bra­ta ma­lu­je się sam.

Ste­reo­ty­po­wy Wiesław. Wiesław łysiejący, nie­mod­ny, nie­ory­gi­nal­ny, bar­dziej sza­ry niż kto­kol­wiek inny. Ma wy­pru­te żyły, ciągnące się za nim, gdzie­kol­wiek pójdzie. Ni­bynóżki, ni­by­mac­ki już daw­no bez krwi; wychłep­ta­li ją żona i po­tom­ko­wie. Wszakże to krew Wiesława, mu­siał ją po­dzie­lić, pra­wie po równo, na pięć. Należał do ta­kiej ka­te­go­rii lu­dzi, z którymi nikt nie chciałby za­mie­nić się miej­sca­mi. Nikt! Być Wieśkiem to zna­czy być ni­kim. Nikt go nie do­strze­gał, nikt w nie­go nie wie­rzył. A może mnie się tyl­ko tak wy­da­wało? Ro­dzi­ce się nim chlu­bi­li, wszakże spełniał ich Ca­tho­lic dre­am – dzie­cia­ty, żona­ty, za­ra­biał, utrzy­my­wał i się mo­dlił. Raz do roku do Często­cho­wy. Zuch syn, zuch!

– Co mat­ce kupiłeś? – Wie­siek spoj­rzał na mnie spode łba, pew­ny, że za­po­mniałem o jej uro­dzi­nach, o jej sie­dem­dzie­siątych uro­dzi­nach.

– Książkę. – Ob­ser­wo­wałem mi­ja­ne te­re­ny wiej­skie, bo sta­cja PKP leży pięć ki­lo­metrów od cen­trum mia­stecz­ka. Dziw­ne to roz­wiąza­nie. W cza­sie woj­ny którejś zimy Szwa­by gnały Żydów na ten dwo­rzec. – Książkę jej kupiłem.

Zaśmiał się, jak­bym po­wie­dział śmiesz­ny dow­cip.

– Książkę! Tyle już jej na­ku­po­wałeś tych książek, że nie ma kie­dy tego czy­tać.

– Nie ma, bo dzie­cia­ki do niej przy­pro­wa­dzasz – od­burknąłem pod no­sem, ale Wiesław chy­ba nie usłyszał, zajęty roz­poczętym ka­za­niem.

– Mama musi od­po­czy­wać bez zbędnych in­te­lek­tu­al­nych bodźców! W jej wie­ku nie może się de­ner­wo­wać – prze­rwał bez ostrzeżenia, a ja nadal pa­trzyłem na za­bu­dowę wiejską, która niedługo ma zniknąć pod drogą szyb­kie­go ru­chu.

Po chwi­li znów usłyszałem Wiesława, jed­nak sta­rałem się go igno­ro­wać. Było mi dusz­no w tej pusz­ce. Ten upał przy­pra­wi mnie o zawał; na­wet tu­taj słońce grzało i nie za­mie­rzało prze­stać. Chciało mi się spać. Jed­no­staj­ny, buczący głos bra­ta hip­no­ty­zo­wał mnie; szem­rał gdzieś z tyłu głowy ni­czym brzęcząca za oknem osa wśród buj­nej roślin­ności, różno­rod­nych kwiatów; ni­czym nie­win­ny głosik Ba­chle­dy-Curuś w Panu Ta­de­uszu, gdy boso prze­dzie­rała się przez ogróde­czek, aby na­kar­mić drób czy coś tam.

Mu­siałem zasnąć, bo nie­ocze­ki­wa­nie głos Wieśka przy­brał na sile.

– Jak mogłeś usnąć, gdy do cie­bie mówię? – za­sy­czał, a ja nie wie­działem, gdzie je­stem. Zi­ry­to­wa­ny Wie­siek pa­trzył to na mnie, to na drogę.

– A wy co da­je­cie? – wy­ce­dziłem, jesz­cze nie do końca kon­tak­tując. Być może na­po­mknął o pre­zen­cie pod­czas mego snu. Zresztą do­brze wie­działem, że co­kol­wiek by kupił, na­wet więdnące kwia­ty owi­nięte w sre­ber­ko i mi­lio­ny wstążek, to i tak pre­zent Wiesława będzie lep­szy niż mój. Po pro­stu tak mu­siało być; gdzieś było za­pi­sa­ne, że star­szy brat jest mądrzej­szy, jest pępkiem ro­dzi­ny, za­raz po ojcu. Jest i być będzie, na wie­ki wieków, amen.

– Kupiłem z Kry­stynką ro­dzi­com miej­sce na cmen­ta­rzu – pałał dumą. – W tym dziad­ko­wym gro­bie już się nie zmieszczą.

– Na­prawdę? – Próbowałem ze­brać myśli, bo nie wie­rzyłem w to, co słyszę. – Na­prawdę mu­sisz być taki prze­wi­dy­wal­ny? (Ziewnął, dosłownie ziewnął!) Oczy­wiście, że kupiłeś mat­ce grób! Cóż in­ne­go mógłbyś jej dać na sie­dem­dzie­siąte uro­dzi­ny? Cały ty, nikt nor­mal­ny na to by nie wpadł, no chy­ba że w ja­kimś mar­nym fil­mie.

Ale brat mój i tak mnie nie słuchał, na­wet nie sko­men­to­wał jed­nym prych­nięciem. Wiesław alfa, Wiesław ome­ga, Wiesław światły, Wiesław skarb­ni­ca wie­dzy. Mógłby mi za­fun­do­wać grób, ja­ki­kol­wiek, na­wet z prze­ce­ny, przy śmiet­ni­kach, albo cho­ciaż wy­ko­pać dół, zatłuc mnie łopatą i za­ko­pać. Wszy­scy by­li­byśmy szczęśliwi.

Jak­bym nie był tchórzem i nie od­czu­wał lęku przed tym, że się obudzę z zakażenia­mi, gan­gre­na­mi, to sam bym ze sobą skończył. Na ra­zie musi wy­star­czyć mi ciągłe ga­da­nie o uka­tru­pie­niu i pro­fil na wir­tu­al­nym cmen­ta­rzu w ne­cie. Por­tal społecz­nościo­wy dla trupów z klasą, stwo­rzo­ny z myślą o mnie. Za nie­wielką opłatą kupiłem tam mogiłę. Na­wet wy­brałem na­gro­bek. Wygląda na drew­nia­ny, z za­mierzchłej przeszłości, taki re­tro – za który nie­je­den hip­ster dałby się, o iro­nio, zabić. Wir­tu­al­ne truchło o mym imie­niu i na­zwi­sku leży na cmen­ta­rzu ate­istycz­nym. Nie­da­le­ko, bo wy­star­czy kil­ka razy kliknąć myszką, leżą też pa­pież Ka­rol (to zna­czy Jan Paweł II) i Pa­trick Sway­ze. Są też inni zna­ni i niezna­ni. Nie mam zna­jo­mych, bo na tym por­ta­lu nie nawiązuje się kon­taktów; jest bez­po­sto­wo, bez lu­bie­nia, bez do­da­wa­nia ulu­bio­nej mu­zy­ki. Słowem – ci­sza. Jak chcę, to dopłacam i mam zni­cze oraz kwia­ty. Jak ich nie chcę, to nic nie muszę robić.

Oko­li­ca wiej­ska swo­bod­nie przeszła w gęstszą za­bu­dowę miejską. Ściśnięte domy sze­re­go­we z mi­nia­tu­ro­wy­mi ogródka­mi i sa­mo­cho­da­mi przed każdym garażem, na których tle pięły się blo­ki z wiel­kiej płyty, po­ma­lo­wa­ne w nie­bie­skie pasy. Na­prze­ciw­ko uno­siło się wid­mo cmen­ta­rza żydow­skie­go, o którym wie­dzie­li tyl­ko nie­licz­ni, większość do­strze­gała je­dy­nie fa­brykę okien PCV, a trochę da­lej pro­dukcję kost­ki bru­ko­wej. Wie­siek po­je­chał krótszą trasą, tym sa­mym ogra­ni­czając mój dokład­niej­szy ogląd mia­stecz­ka. Prze­cisnął się ka­mie­nistą drogą między PCV, kostką bur­kową a wąziutką rzeczką ście­kową. Dzięki temu nikt mnie nie do­strzeże, żadne po­ten­cjal­nie zna­jo­me ryje, które przez piętnaście mi­nut główko­wałyby: „Kogo to ten Wie­siek wie­zie?”. Wie­siek, który prze­stał się do mnie od­zy­wać – a ja nie miałem za­mia­ru roz­po­czy­nać ko­lej­ne­go, nic nie­znaczącego te­ma­tu. Spoj­rzałem na dłonie bra­ta mego, wy­bi­jające rytm pla­sti­ko­wej mu­zy­ki z ra­dia. Pomiędzy pal­ca­mi miał wy­su­szoną skórę; łuszczyła się; gdzie­nieg­dzie mu­siała popękać całkiem nie­daw­no, gdyż czer­wie­niły się małe stru­py. Myślałem, że zwy­mio­tuję, wy­obrażając so­bie, że od­chodząca skóra, ode­rwa­na od dłoni, wi­ru­je wraz z po­wie­wem kli­ma­ty­za­cji i do­sta­je się do mo­ich dróg od­de­cho­wych, za­do­ma­wiając się na ścian­kach nosa. Wy­mio­ci­ny do­tarły do gardła i wraz z naskórkiem je wypełniły. Błagal­ny­mi ge­sta­mi kazałem za­trzy­mać sa­mochód. Wiesław stanął zdzi­wio­ny, lecz nie zdążył nic po­wie­dzieć, bo otwo­rzyłem drzwi i fak­tycz­nie zrzy­gałem się na ka­mie­nistą drogę. Na szczęście, ni­ko­go nie było w oko­li­cy.

– Cho­ro­ba lo­ko­mo­cyj­na – wy­szep­tałem, za­trza­skując drzwi i de­spe­rac­ko szu­kając po kie­sze­niach chu­s­tecz­ki hi­gie­nicz­nej.

Brat mój wzru­szył tyl­ko ra­mio­na­mi i po­je­cha­liśmy. Gdy­by dom ro­dziców był da­lej niż za zakrętem, wówczas po­szedłbym pie­chotą; nie wy­trzy­małbym długo z suchą skórą wi­rującą przed ocza­mi.

Pod­je­cha­liśmy pod bu­dy­nek, a ja wy­sko­czyłem z sa­mo­cho­du jak opa­rzo­ny, by­le­by wdy­chać po­wie­trze, czy­ste i rześkie. Wyciągnąłem swoją nieśmier­telną torbę i stanąłem przed furtką. Dwu­piętro­wy dom z roz­ległą piw­nicą i ta­kim sa­mym stry­chem utrzy­ma­no w sty­lu nie­wy­star­czających fun­du­szy przełomu 1989/1990 z do­mieszką później­sze­go eklek­ty­zmu ma­te­riałów bu­dow­la­nych.

Pie­niądze na bu­dowę po­cho­dziły głównie z ciężkiej pra­cy i trud­ne­go prze­my­tu ma­rek w tyłkach mych ro­dzi­cie­li. Mat­ka z oj­cem, ale też i z moim ro­dzeństwem, jeździ­li przez Rosję na Węgry w ce­lach ku­piec­kich. A że za ko­mu­ny Ru­skie spraw­dzały, okra­dały, to ma ro­dzi­na cho­wała mar­ki, za­ro­bio­ne na sprze­daży ubrań i in­nych gadżetów, pomiędzy poślad­ki i ści­skała je z nerwów. Zdążyłem się uro­dzić i od­po­wied­nio do­rosnąć, aby wy­brać się na po­dobną wy­prawę, jesz­cze przed try­um­fem So­li­dar­ności. Po­je­cha­liśmy ma­lu­chem z przy­czepką łachów. Miałem może trzy lata i nad Ba­la­to­nem pobiłem nie­miec­kie­go rówieśnika, bo nie chciał mi oddać mo­jej za­baw­ki. Pamiętam to jak przez mgłę, ale w ro­dzi­nie zda­rze­nie to funk­cjo­nu­je ni­czym ob­raz praw­dzi­we­go pa­trio­ty­zmu: taki mały, a już wie­dział, że Niem­ca trze­ba bić.

Za ogro­dze­niem pięły się tuje, świer­ki, róże i inne krza­ki, nad którymi ro­dzi­ce już daw­no stra­ci­li kon­trolę. Mimo przy­ci­na­nia i prze­ko­py­wa­nia roślin­ność roz­ra­stała się buj­nie we wszyst­kich kie­run­kach. Stanąłem przed brązo­wy­mi drzwia­mi, za­sta­na­wiając się, czy ry­zy­ko­wać wejście do króle­stwa cór i synów mądrości życio­wych, nie­dziel­nych obiadów i uza­leżnień od te­le­ga­ze­ty. Czując popędzający wzrok Wieśka, jed­nak na­cisnąłem klamkę. Brat mój musi myśleć, że je­stem ja­kimś kom­plet­nym idiotą, wsty­dzi się mnie i pew­nie mi współczu­je. „I vice ver­sa” – pomyślałem, sta­wiając torbę w przed­po­ko­ju.

Od wejścia cuchnęło dziećmi. Śmier­działo kasz­ka­mi, kupą, oliwką. Poza tym uno­sił się jakiś nie­określony fe­tor, jak­by mle­ko połączo­ne z rzy­ga­mi. Ścia­ny mu­siały prze­siąknąć tym za­pa­chem, bo prze­cież po­tom­ko­wie Wiesława już wyrośli z nie­mowlęcych atry­butów. Zresztą przez ten dom prze­to­czyło się tak dużo różowiut­kich ba­chorów, że nic dziw­ne­go, iż czuć je było na od­ległość; ni­czym wid­mo wiecz­nej dzi­dziu­sio­wa­tości.

Brodząc w post­pam­per­so­wych opa­rach i krzy­kach najmłod­sze­go po­ko­le­nia, wdra­pałem się po kil­ku scho­dach, aby przejść ko­ry­ta­rzy­kiem do małego sa­lo­nu połączo­ne­go z kuch­nią. Te dwa po­miesz­cze­nia były otwar­te, aby łatwiej spożywać co­dzien­ne posiłki i oglądać te­le­wi­zor.

Na kre­mo­wych ścia­nach roz­wie­szo­no zdjęcia ko­mu­nij­ne wszyst­kich członków ro­dzi­ny – albo przy­najm­niej te fo­to­gra­fie, które udało się ro­dzi­com zdo­być. Owe wi­ze­run­ki powkłada­no w złote, pla­sti­ko­we ramy, do­dające ki­czo­wa­te­go bla­sku, ale też od­dające, według do­mo­wych ku­ra­torów, pod­niosłość dnia, gdy Bóg wstępował w dzie­cin­ne ser­dusz­ka. Moja fo­to­gra­fia znaj­do­wała się w naj­bar­dziej za­ciem­nio­nym miej­scu, ale nie dla­te­go, że Bóg miał opo­ry, aby we mnie wejść, nic z tych rze­czy! Wszedł we mnie bar­dzo swo­bod­nie. Wiszę w mało dostępnym miej­scu, po­nie­waż dwa dni przed Pierwszą Ko­mu­nią przy­wiązałem psa Ar­bu­za do swo­je­go ro­wer­ka i kazałem się ciągnąć, pedałując przy tym. Kun­dli­sko pociągnęło za moc­no i wyrżnąłem twarzą w żużel, porządnie roz­ci­nając so­bie przy tym pucołowa­ty po­li­czek. Szwy i stru­py były ab­so­lut­nie nie­fo­to­ge­nicz­ne, ale zdjęcie należało zro­bić. Czer­wo­na rana kon­tra­sto­wała z białym gar­ni­tu­rem. Wyglądało to ku­rio­zal­nie albo, jak rzekła moja chrzest­na, „jak­bym po­cho­dził z pa­to­lo­gicz­nej ro­dzi­ny”.

Za to nikt nie miał wątpli­wości co do wi­ze­run­ku Wiesława. Jego fo­to­gra­fia za­wisła w cen­tral­nym miej­scu, a do­okoła niej z po­nisz­czo­nych zdjęć szcze­rzyły się czar­no-białe bu­ziuch­ny ro­dziców w różnych ujęciach. Wie­sio, ubra­ny również na biało, w krótkich spoden­kach, ko­szul­ce, pod­ko­lanówkach i san­dałkach, dum­nie dzierżył świecę i uśmie­chał się ze stra­chem w oczach. Ob­raz ide­al­ny, dziec­ko ide­al­ne.

– Dzień do­bry, Alek­san­drze! – Kry­sty­na, żona Wiesława, wyłoniła się z kuch­ni, obie­rając po­ma­rańczę.

– Cześć, Kry­styn­ko – rzekł Wiesław, o którego obec­ności za­po­mniałem; minął mnie i ucałował małżonkę, po czym usiadł przed te­le­wi­zo­rem.

Również przy­wi­tałem się z ko­bietą, której dress code przy­po­mi­nał ten bez­ha­bi­to­wej za­kon­ni­cy. Pa­trzy­liśmy na sie­bie przez chwilę bez słowa. Wi­działem drwiący wzrok prześwie­tlający moją osobę. W końcu za­py­tała o podróż, pociąg i PKP. Same nie­istot­ne spra­wy, ale pew­nie siliła się na stwo­rze­nie miłej at­mos­fe­ry.

Torbę zo­sta­wiłem przy scho­dach, umyłem ręce w mi­nia­tu­ro­wej łazien­ce dla gości, wsta­wiłem wodę na kawę i zro­biłem ka­nap­ki z szynką, se­rem i po­mi­do­ra­mi. Przez cały czas Kry­sia ob­ser­wo­wała mnie, jak­bym zakłócił jej prze­strzeń, jak­bym był in­tru­zem, nie­pro­szo­nym gościem albo wręcz złodzie­jem. Men­tal­nie sty­li­zo­wała się na kuch­nio­kratkę, na wład­czy­nię ka­fel­ko­wej prze­strzeni. A ja prze­cież byłem w mym domu ro­dzin­nym, tu bie­gałem, tu zo­sta­wiałem błotne pla­my butów, a tu pośli­zgnąłem się na umy­tej przez matkę podłodze. To Kry­sty­na była in­tru­zem, który wpa­ro­wał do mej ro­dzi­ny wraz z obrączką od Wieśka na pal­cu.

– Ro­dzi­ce są na cmen­ta­rzu, ale niedługo po­win­ni wrócić – po­wie­działa, chcąc prze­rwać mil­cze­nie. Kiwnąłem na to głową, po­pi­jając kawę.

Wie­siek za­gu­bił się w re­aliach Szan­sy na suk­ces, nie in­te­re­sując się świa­tem, poza tym me­dial­nym. Zresztą długo nie cie­szył się czy­stością prze­ka­zu, gdyż z góry, ni­czym sta­do koni, zbiegło tro­je dzie­ci.

– Wuja! Wuja! – Pod­le­ciały do mnie i wyciągnęły swe małe rączki ni­czym Cy­ga­niątka proszące o jałmużnę.

– W końcu przy­je­chałeś! – Pucołowa­te po­licz­ki jed­ne­go z bliźniaków roz­sze­rzyły się, uka­zując szczer­ba­te uzębie­nie.

Być może to Paweł tak się do mnie uśmie­chał (je­stem chrzest­nym Pawła), ale to mógł być jego brat bliźniak Jan (nie je­stem chrzest­nym Jana). Ja­snowłose szkra­by wyglądały tak samo, a Kry­sty­na i Wie­sio ubie­ra­li je w iden­tycz­ne ciu­chy, tak że pomyłka wcho­dziła w grę. Po­pu­kałem jed­ne­go i dru­gie­go po główce w na­dziei, że nikt nie roz­po­zna mo­jej nie­wie­dzy. Jan i Paweł mie­li po dzie­sięć lat i wiecz­nie brud­ne pa­znok­cie. Za­wsze łazi­li ra­zem i pew­nie też jed­no­cześnie czu­li ból, jak na bliźniaków przy­stało. Kie­dy ich ob­ser­wo­wałem pod­czas wi­zy­ta­cji w domu, do­szedłem do wnio­sku, że mają tyl­ko jed­no hob­by – plu­cie na Dru­gie­go. Dru­gi, a właści­wie Da­wid, miał sześć lat. Na­zy­wam go Dru­gi, bo gdy­by „Dru­gi” funk­cjo­no­wało jako imię, wówczas tak by do­stał na chrzcie. Świet­nie zgrałby się wte­dy z imio­na­mi bliźniaków. Wziąłem najmłod­sze­go na ręce, bo zro­biło mi się go szko­da; nie dość, że bra­cia nim po­nie­wie­ra­li, to jesz­cze ukrad­kiem bawił się lal­ka­mi i ma­lo­wał wymyślne hi­sto­rie w ze­szy­ci­ku. Społeczeństwo gar­dzi naj­bar­dziej kre­atyw­ny­mi jed­nostkami już od ich najmłod­szych lat. Jan i Paweł wy­rosną pew­nie na golących się na łyso miłośników Boga i pra­wi­cy. A Da­widek będzie Da­widkiem, lubiącym kred­ki, farb­ki i upra­wiającym seks z fa­ce­ta­mi. Mam na­dzieję.

Bliźnia­cze pa­cholęta jed­no­cześnie skrzy­wiły twa­rze i spoj­rze­nia­mi rzu­cały na mnie gro­my. Zadrżałem przez te pierw­sze ozna­ki przyszłego dre­siar­stwa. Chcąc wku­pić się łaski, wy­grze­bałem z tor­by port­fel i roz­dałem całej trójce po dwie dy­chy. Na szczęście miałem taką sumę.

– Tyl­ko nie wy­daj­cie na por­no­le! – Dałem Ja­no­wi i Pawłowi po żar­to­bli­wym kuk­sańcu.

– Alek­san­drze! – wy­krzyknęła Kry­sty­na, słysząc za­ka­za­ne słowo na „pe”.

– Co to są por­no­le, mamo? – za­py­tał Dru­gi, który również dzierżył od­li­czo­ne pie­niądze.

– Nic, nie słuchaj wuj­ka.

– To są gołe baby, de­bi­lu! – krzyknął któryś z bliźniaków i na­pluł Dru­gie­mu na czu­bek głowy. Da­wi­dek w ryk.

– Wie­siek, bo oni zno­wu się tłuką, zrób coś! – Kryśka pod­niosła za­smar­ka­ne­go, zapłaka­ne­go i oplu­te­go Dru­gie­go, tuląc go do pier­si. Ohyd­ny wi­dok, mało es­te­tycz­ny.

Wiesław wy­szedł z sa­lo­nu ze ściągniętym pa­skiem w dłoni. Bliźnia­ki też w ryk, zno­wu ra­zem.

– Prze­cież nie mu­sisz ich od razu lać, Wie­siek! – Głos ko­bie­ty prze­bił się przez za­wo­dze­nie dzie­ci. Bra­to­wa mu­siała się szko­lić w tej sztu­ce. Przy piątym dziec­ku osiągnie mi­strzo­stwo.

– Tatuś, my będzie­my grzecz­ni, tatuś, nie bij! – Jan lub Paweł upadł na podłogę i ta­rzając się, pro­sił o cof­nięcie wy­ro­ku bi­czo­wa­nia.

Dru­gi z bliźniaków po­szedł za przykładem pierw­sze­go i również położył się na podłodze. Wyglądało to bar­dzo ko­micz­nie, jak­by chcie­li swe­mu ojcu składać pokłony. Wiesław szedł z pasją w oczach; po­wo­li sta­wiał każdy krok; pa­sek dyn­dał w dłoni. Kry­sty­na za­kryła oczęta Da­wid­ka, bo prze­cież za chwilę miała się ro­ze­grać tu­taj sce­na pie­kiel­na, prze­pełnio­na tak dużą dawką prze­mo­cy, że w te­le­wi­zji ozna­czo­no by ją czer­wo­nym kółkiem. Bliźnia­cy wili się po podłodze, płacząc i błagając. Ich mat­ka po­chli­py­wała, pew­nie żałując na­pusz­cze­nia na nich ojca, który uniósł pa­sek, ni­czym naj­strasz­niejszą z bro­ni, go­tową do użycia. Tyl­ko Dru­gi za­cho­wy­wał spokój i do tego sze­ro­ko się uśmie­chał, po­ka­zując prześwity po niektórych mle­cza­kach. „Będą z nie­go lu­dzie” – pomyślałem, wdra­pując się po scho­dach.

•

Gdy za­my­kałem drzwi od łazien­ki, usłyszałem huk roz­bi­jającego się szkła. Wiesław, za­miast tra­fić w jed­ne­go z synów, pew­nie upo­lo­wał wa­zon. Odkręciłem prysz­ni­co­we kur­ki i zdjąłem ciu­chy. Po krótkiej chwi­li para wypełniła po­miesz­cze­nie, a ja wlazłem pod wodę, mimo że nie mogłem usta­wić od­po­wied­niej jej tem­pe­ra­tu­ry. Po­krzy­wo­wy szam­pon zmy­wał ze mnie grze­chy podróży pociągiem. Żel z al­ga­mi czy in­nym mor­skim be­ze­ceństwem na­wilżał mą skórę. Zacząłem głową za­ta­czać okręgi. Stru­mień wody raz padał na głowę, a raz na kark, i tak na zmianę. Zacząłem prak­ty­ko­wać tę me­todę, odkąd pa­pie­ro­sy prze­stały przy­no­sić ocze­ki­wa­ne uspo­ka­jające re­zul­ta­ty. Po dzie­sięciu mi­nu­tach hy­dro­me­dy­ta­cji za­po­mniałem o całym świe­cie – o którym przy­po­mniałem so­bie, kie­dy ście­rałem ręczni­kiem zre­lak­so­wa­nie wraz z wodą. Susząc włosy, przeglądałem się w lu­strze. Skórę miałem ra­czej bla­do­szarą, taką śred­nio cie­kawą; do tego do­strzegłem pryszcz, w po­sta­ci którego sku­mu­lo­wały się pew­nie wszyst­kie okrop­ności dzi­siej­sze­go dnia. Wyciśnięta kro­sta zo­sta­wiła po so­bie krwa­wy punk­cik; za­kryłem go ciem­no­rudą grzywką. „Nie mi­nie wie­le cza­su i wyłysieję” – pomyślałem.

Dusz­ność z prysz­ni­ca i su­szar­ki zmie­niła łazienkę w saunę. Zro­biło mi się słabo, ale nie otwo­rzyłem okna, bo się bałem, że prze­wie­je mnie wiatr i za­mie­ni moje mięśnie w ogni­ska bólu. Ubrałem się pośpiesz­nie i wy­szedłem. Z dołu do­cho­dziły odgłosy te­le­wi­zo­ra i nie­mra­we dzie­cin­ne pojęki­wa­nia. Stanąłem przed drzwia­mi, które ozdo­bio­ne były na­klej­ka­mi z „Bra­vo”.

Mój pokój się nie zmie­nił od czasów, kie­dy cho­dziłem od li­ceum. Tyl­ko nieużywa­ny prze­ze mnie kom­pu­ter zo­stał doszczętnie roz­gra­bio­ny przez bra­ta i jego ro­dzinę. Poza tym nic nie prze­sta­wio­no, nie prze­ma­lo­wa­no ścian. Ta­kie sank­tu­aria w hol­ly­wo­odz­kich fil­mach zo­stawiają ro­dzi­ce, gdy ich dziec­ko nieszczęśli­wie umrze.

Ze­wsząd wiało pro­win­cjo­nal­nym bun­tem. Na różno­ko­lo­ro­wych ścia­nach po­wy­pi­sy­wałem nie­gdyś buńczucz­ne hasła, ja­kieś na­sto­let­nie bzdu­ry o sa­tys­fak­cji z pi­cia, pa­le­nia i wa­garów oraz tek­sty pio­se­nek, których wy­ko­nawców już nie pamiętam. W rogu, za­raz przy oknie, wi­siały po­wy­ry­wa­ne z młodzieżowych cza­so­pism pla­ka­ty, wy­blakłe i mało roc­ko­we jak na mój ówcze­sny bunt. Otwo­rzyłem bal­kon i za­pa­liłem pa­pie­ro­sa. Z biur­ka zza ster­ty kar­tek i ze­szytów wyciągnąłem po­piel­niczkę, którą tam ukry­wałem jesz­cze jako li­ce­ali­sta. Po­sta­wiłem ją na chy­boczącym się sto­le, który oj­ciec daw­no temu po­krył udającą drew­no okle­iną. Kie­dy wy­je­chałem stu­dio­wać hi­sto­rię sztu­ki, wra­całem tu­taj co ty­dzień. Czułem się nie­pew­nie w wiel­kim mieście. Za­grożenie czaiło się na każdym kro­ku, a klu­by ge­jow­skie obnażały moją sek­su­al­ność. Ko­chałem swój pokój i swo­je ścia­ny; bez­piecz­ne, ro­dzin­ne.

Wy­pusz­czając dym, spoj­rzałem na nie­działający ze­gar i przy­cze­pio­ne taśmą klejącą do ścia­ny zdjęcia mo­ich zna­jo­mych ze szkoły. Ni­ko­go już nie roz­po­zna­wałem. Na szczęście! Po­zry­wałem je i we­pchnąłem do szu­fla­dy biur­ka. Z ko­lei ściągając opra­wio­ne fo­to­gra­fie z półki, potrąciłem po­mniej­szoną, marną kopię Dys­ko­bo­la – pamiątkę z Gre­cji. Posągowy go­las upadł i zgu­bił głowę oraz rękę z dys­kiem. Da­lej wyglądał an­tycz­nie. Żar z pa­pie­ro­sa spadł na ki­czo­wa­ty dy­wan w róże. Za dużo było tu­taj wspo­mnień, które chciałem za­po­mnieć. Nic z tego się nie wy­da­rzyło. Tak przy­najm­niej było na stu­diach, kie­dy opo­wia­dałem przeróżne ba­jecz­ki no­wym zna­jo­mym. Obmyślałem je tak szczegółowo, że sam za­czy­nałem w nie wie­rzyć.

Próbując się położyć na łóżku, potrąciłem ob­ro­to­we krze­sełko z ode­rwa­nym opar­ciem. Kłótnia na dole ucichła. Dzie­cięce głosy słyszałem już tyl­ko z dwo­ru. Naj­wi­docz­niej chłopcy po­bie­gli do sąsiadów. Kry­sty­na po­krzątała się jesz­cze po kuch­ni, po czym krzyknęła niby to do mnie, niby do murów: „Je­dzie­my do skle­pu!”. Przez otwar­te drzwi bal­ko­no­we wiał lek­ki wia­te­rek, dzięki cze­mu upał nie był tu­taj tak od­czu­wal­ny. Łóżko przy­po­mi­nało mi daw­ne lata, było tak samo miękkie. Nikt na nim nie sy­piał, odkąd wy­je­chałem. Pochłaniało mnie swoją sta­rością, a cichnące odgłosy domu potęgowały sen­ność.

•

Otwo­rzyłem oczy. Usłyszałem głosy. Chwilę zajęło mi pojęcie, gdzie je­stem i skąd do­cho­dzi wrza­wa. Gdy wszyst­ko so­bie ułożyłem, wówczas roz­legły się kro­ki na scho­dach. Zno­wu nic mi się nie śniło. Za mej na­sto­let­niości przy­najm­niej raz w mie­siącu w snach uczest­ni­czyłem w uciecz­ce z kościoła, który znaj­do­wał się w ro­dzin­nej wsi mo­jej mamy. Ucie­ka­liśmy całą ro­dziną przed na­zi­stow­ski­mi strażaka­mi, którzy zgar­nia­li lu­dzi do Au­schwitz. Wszy­scy obec­ni na mszy zaczęli gra­bić świątynię, bo le­piej, żeby ją roz­kra­dli miej­sco­wi niż łachu­dry na usługach Führe­ra. Po pośpiesz­nej ewa­ku­acji na wo­zach zaprzężonych w ko­nie gna­liśmy do bab­ci­nej chałupy, aby ukryć sie­bie i zra­bo­wa­ne de­wo­cjo­na­lia. Bar­dzo się bałem, tak bar­dzo, że mo­czyłem odświętne bry­cze­sy. Pod ko­niec snu oj­ciec za­pa­lał światło i pytał: „Kto chce her­ba­ty?”. Wte­dy myślałem, jaki on jest głupi, prze­cież ciągle trwa łapan­ka, a on rozświe­tla izbę i chce pa­rzyć her­batę. Po tych myślach bu­dziłem się w ciem­ności nocy lub w sza­rości po­ran­ka i z ciągłego stra­chu nie ru­szałem się, tyl­ko za­ci­skałem moc­no oczy.

– Te two­je pa­pie­ro­chy czuć na dole! – krzyknęła ma mat­ka, która właśnie stanęła w drzwiach.

Ma mat­ka, nie­ustan­nie ta sama, Ja­dwi­ga, w kręco­nych na wałkach i far­bo­wa­nych na gołębi blond włosach. Pod­parła rękami boki, przez co wyglądała, jak­by chciała zatańczyć jakiś lu­do­wy ta­niec. Hu­laj du­sza, piekła nie ma! W białej blu­zecz­ce i w kra­cia­stej, sza­ro-czar­nej kiec­ce. Na za małej w sto­sun­ku do całego ciała, po­marsz­czo­nej twa­rzy wid­niał uśmie­szek sy­tu­ujący się gdzieś pomiędzy iry­tacją a radością. Po­mi­mo nie­skom­pli­ko­wa­ne­go cha­rak­te­ru, cza­sa­mi mama była trud­na do roz­szy­fro­wa­nia.

– Do­pie­ro co przy­je­chałeś, a już się pokładasz. – Kręciła głową ma mat­ka, gdy się do niej zbliżałem, a im byłem bliżej, tym bar­dziej tę głowę za­dzie­rała.

– Wszyst­kie­go naj­lep­sze­go, mamo! – po­wie­działem, a ona położyła prawą dłoń na moim gład­kim po­licz­ku. Dłonie też miała małe, tak małe, że pierścio­nek ze szklaną kulką, który nosiła na jed­nym z palców, wy­da­wał się za ciężki i nie­wy­god­ny.

Już miałem ucałować ma­mi­ny po­li­czek, przy­pieczętować związek mat­ki z sy­nem. Wszakże wy­szedłem z jej niemłode­go łona. Ona jed­nak zro­biła nie­pla­no­wa­ny unik głową przed moim uczu­cio­wym sztur­mem. Usta tra­fiły w pustą prze­strzeń, a mama, znaj­dując się gdzieś na wy­so­kości mo­jej szyi, spoj­rzała za mnie i wrzasnęła:

– Moja węgier­ska po­piel­nicz­ka! Krysz­tałowa, ozdob­na, a ty w niej ga­sisz pa­pie­ro­chy!

Po­drep­tała do zna­le­zi­ska i spoj­rzała na popiół oraz zga­szo­ne­go kie­pa.

– Czy ty wiesz, co ja przeżywałam, kie­dy na gra­ni­cy prze­szu­ki­wa­li sa­mochód? A ona scho­wa­na, bo to nig­dy nie było wia­do­mo, czy nie za­biorą!

– Tak, tak! – Zi­ry­to­wałem się. – I roz­bi­jałaś nią mur ber­liński.

– Gównia­rzu, co ty wiesz? A jak stałam po cu­kier­ki i po mięso w ko­lej­ce, bo nikt nie mógł za mnie... A ja to dla cie­bie... – Dzierżyła w dłoni po­piel­niczkę i trochę nią wy­ma­chi­wała, ale tak, by popiół nie spadł na podłogę.

– Mamo...

– Już ty le­piej ocza­mi nie prze­wra­caj! Idź się z oj­cem przy­wi­taj.

•

W sa­lo­nie w jed­nym z fo­te­li sie­dział tata, w dru­gim rozłożył się nie kto inny, tyl­ko Wie­siek, który naj­wi­docz­niej wrócił z za­kupów. Oj­ciec, łysiejący, eme­ry­to­wa­ny pra­co­ho­lik, nie różnił się od in­nych mężczyzn w wie­ku sie­dem­dzie­sięciu pięciu lat. Właści­wie po­wi­nien już umrzeć, ale wiodło mu się świet­nie, mimo przeżyte­go raka i jego prze­rzutów. Zgar­bio­ny, roz­ma­wiał ze star­szym sy­nem, który miał minę, jak­bym prze­szko­dził im w ściśle taj­nej na­ra­dzie na te­mat uzbro­je­nia ru­skich wojsk i ich po­ten­cjal­ne­go ata­ku na Polskę. Oj­ciec i jego pokaźny, za­krzy­wio­ny nos pra­wie sty­ka­li się z twarzą Wiesława. Tata nie­dosłyszał, apa­rat słucho­wy zaś nie po­ma­gał w pełnym ro­zu­mie­niu oto­cze­nia. De­men­cja star­cza zro­biła w pamięci ojca po­wsta­nie war­szaw­skie, tak że nie zdzi­wiłbym się, gdy­by mnie nie po­znał.

– Synuś! – Myliłem się. Na mój wi­dok sta­ru­szek oparł się na sie­dzi­sku i stanął na równe nogi. Pod­szedł do mnie i przy­tu­lił. Może i chciałby to zro­bić moc­niej, bar­dziej sta­now­czo, lecz mięśnie sta­no­wiły tyl­ko wspo­mnie­nie do­brze wy­spor­to­wa­nych i naprężonych.

Wiesław spoglądał ze złością, pew­nie ści­skało go w środ­ku, że jed­nak coś dla sta­rych ro­dziców znaczę. Właści­wie nie dzi­wiłem się niechęci bra­ta do mnie, wszak zo­stał z nimi sam. Niedługo pew­nie będzie mu­siał ojcu zmie­niać pie­lu­chy, tym­cza­sem ani ja, ani na­sza wspólna sio­stra Sa­bi­na nie mie­liśmy za­mia­ru go w tym wyręczać.

– Władek, przy­wi­tałeś się z sy­nem?! – Ni stąd, ni zowąd usłysze­liśmy głos mat­ki. Chwilę mi zajęło, żeby ją zlo­ka­li­zo­wać. Stała na piętrze, tuż przy scho­dach, trzy­mała po­szewkę i kon­tro­lo­wała sy­tu­ację. Pew­nie słała mi łóżko.

– Tak, Jadźka, tak! – Tata mnie puścił i opadł na fo­tel. Mu­siał się za­wsty­dzić nagłym wzru­sze­niem wywołanym mą osobą.

Wie­siek zro­bił minę, jak­by ktoś podłożył mu kupę pod nos. W końcu jed­nak brat przełknął za­grażającą jego po­zy­cji pigułkę z moim wi­ze­run­kiem i wrócił do kon­wer­sa­cji z oj­cem. Na to weszła Kryśka w far­tusz­ku z re­klamą Ve­ge­ty czy in­ne­go świństwa wy­ma­lo­waną na wy­so­kości brzu­cha. W jed­nej dłoni trzy­mała wy­kroch­ma­lo­ny ob­rus, w dru­giej tacę owoców oraz – we własnym mnie­ma­niu – ar­ty­stycz­nie i fikuśnie roz­rzu­co­nych cze­ko­la­do­wych cu­kierków.

– Po­trzy­maj. – Podała mi in­sta­lację spożywczą. Rozłożyła ławę, przy­kryła ją ob­ru­sem, ode­brała ku­chen­ne dzieło sztu­ki i położyła na środ­ku, ob­ra­cając je kil­ka­krot­nie, pew­nie w po­szu­ki­wa­niu od­po­wied­nie­go światła.

– I na co to wszyst­ko? – Oj­ciec za­kasz­lał, lecz nikt nie zwrócił na nie­go uwa­gi.

– Na którą goście są za­pro­sze­ni? – Podążyłem za Kryśką do kuch­ni; od za­wsze czułem się le­piej w to­wa­rzy­stwie ko­biet, na­wet tych głupich i wro­go do mnie na­sta­wio­nych jak ma bra­to­wa.

– Na osiem­nastą. – Krzątała się po kuch­ni, zaglądając to do pie­kar­ni­ka, to do stojących na ga­zie garnków. – Właśnie, weź Wieśka i jedźcie na Rze­mieślniczą do cu­kier­ni po tort. Jak tam byliśmy, to go jesz­cze nie zro­bi­li.

Nie mogłem się po­ka­zać z Wieśkiem na mieście. Wte­dy lu­dzie zo­rien­tują się, kim je­stem. Będę mu­siał od­po­wia­dać na po­wi­ta­nia albo, co gor­sza, spo­tkam zna­jo­me­go z li­ceum, który z chęcią usłyszy, co u mnie słychać po dzie­sięciu la­tach nie­wi­dze­nia, i jesz­cze będzie ocze­ki­wał po­dob­nych pytań w za­mian.

Na­gle ktoś trzasnął drzwia­mi wejścio­wy­mi. Go­to­wa na wszyst­ko Kry­sty­na wy­tarła dłonie w far­tuch i stanęła w ko­ry­ta­rzy­ku, cze­kając na wędrow­ca. Już od pro­gu roz­legł się głośny szloch, a se­kundę później na­szym oczom uka­zał się brud­ny i za­smar­ka­ny Dru­gi.

– Mamo – darł się – bo Paweł mnie we­pchnął w cho­in­ki, a Ja­nek chciał mnie osi­kać!!!

– Je­zu­sie Na­za­reński, co się z tymi dziećmi dzie­je?! – Ko­bie­ta przy­tu­liła dziec­ko i zaczęła je wy­cie­rać wie­lo­funk­cyj­nym far­tu­chem. – Wie­siek, zrób coś, do ja­snej cho­le­ry!

Dru­gi na prze­kleństwo za­re­ago­wał jesz­cze sil­niej­szym płaczem, a brat mój w mgnie­niu oka zna­lazł się przy ro­dzi­nie; w oczach miał obłęd; dłońmi ściągał pa­sek. Na to wszyst­ko na scho­dach stanęła mama, za­py­tując, o co tyle za­mie­sza­nia. Oj­ciec nie dosłyszał oczy­wiście i wołał z fo­te­la, żądny in­for­ma­cji. Ko­rzy­stając z za­mie­sza­nia, wyciągnąłem z wa­liz­ki port­fel i płócienną torbę.

– Idę po tort! – Prze­biłem się krzy­kiem.

– Po­cze­kaj na Wieśka! – Kry­sty­na próbowała za­pa­no­wać nad roz­gar­dia­szem, lecz zo­rien­to­waw­szy się, że nie mam za­mia­ru się za­trzy­mać, za­py­tała: – Masz pie­niądze?

– Mam!

Na podwórku minąłem bliźniaków ukry­tych w tu­jach ni­czym mały sa­bo­taż na prze­szpie­gach. Od­pa­liłem ca­me­la i wszedłem w małomia­stecz­kową dzicz.

•

Czer­wo­no-sza­ra kost­ka bru­ko­wa sta­no­wiła sym­bol praw­dzi­we­go osie­dla domków jed­no­ro­dzin­nych. Po­dob­nie jak no­wo­bo­gac­kie mi­ni­wil­le po­usta­wia­ne na pe­dan­tycz­nie wy­ty­czo­nych w tym celu działkach. Miesz­kańcy nie są żadną klasą śred­nią. Z wyjątkiem może kil­ku ro­dzin na­uczy­ciel­skich to zwykłe chłopstwo, któremu udało się do­ro­bić. Jesz­cze nie tak daw­no temu stały tu­taj tyl­ko dwa domy – mo­ich ro­dziców i jesz­cze jed­nej ro­dziny; resztę te­re­nu po­kry­wał sad dzierżawio­ny od gmi­ny przez Wa­li­le­wiczów. Wte­dy miesz­ka­li przy końcu sadu, dziś ich go­spo­dar­ka znaj­du­je się przy końcu osie­dla. Wiosną i la­tem sta­ry Wa­li­le­wicz co rano wy­pro­wa­dzał kro­wy, które na pa­stwi­sku mu­czały w to­wa­rzy­stwie cze­reśni, jabłoni i gru­szy. Cza­sa­mi, kie­dy wra­cał ze sta­dem, po­zwa­lał mi pro­wa­dzić jedną kra­sulę do obo­ry, a później próbować ją wy­doić. Cza­sy się zmie­niają – zmie­niła się również go­spo­dar­ka Wa­li­le­wiczów. Po kro­wach nie zo­stał na­wet ślad, są za to świ­nie. Co jakiś czas do Wa­li­le­wiczów przy­jeżdżają chłopi z oko­licz­nych wsi. Na przy­cze­pach przy­wożą ma­cio­ry, które chętnie się spo­ty­kają z Wa­li­le­wiczowskim jur­nym knu­rem. Ku obrzy­dze­niu no­wo­bo­gac­kich sąsiadów ryk zapład­nia­nej świn­ki roz­no­si się po całym osie­dlu. Lu­dzie słali upo­mnie­nia do bur­mi­strza, żali­li się własnym ro­dzi­nom, ale go­spo­dar­ka stoi, tak jak stała. Wa­li­le­wicz jest nie do ru­sze­nia, co to, to nie.

Nie­zau­ważony przez ni­ko­go, minąłem drogę wjaz­dową na osie­dle. Tu­taj kost­ka bru­ko­wa niepłyn­nie prze­cho­dziła w połata­ny as­falt, a ten roz­gałęział się na jezd­nię i na ułożony z płyt chod­nik. Skręciłem w pra­wo w głąb nie­ist­niejącego mia­sta. Wzdłuż dro­gi ciągnęły się pożydow­skie dom­ki, dziś za­miesz­kałe przez żul­stwo po­spo­li­te, którego dziad­ki w cza­sie woj­ny po­za­gra­biały to, co praw­nie należało do państwa pol­skie­go. Prze­cież nic wte­dy nie mogło się zmar­no­wać. W jed­nym z ta­kich domków miesz­kał mój li­ce­al­ny ko­le­ga, który te­raz najczęściej bry­lu­je w ba­rze, gdzie sprze­dają ta­nie wino na szklan­ki.

Między pożydow­ski­mi bu­dyn­ka­mi po­wy­ra­stały, jak grzy­by po desz­czu, wiel­gach­ne wil­le z czer­wo­nej cegły, z dużymi ogródka­mi. Na jed­nej z cho­inek wciąż wi­siały (wyłączo­ne) bożona­ro­dze­nio­we lamp­ki. Niektórych domów nie dokończo­no; po­rwa­no się z mo­tyką na słońce, jak głosi przysłowie, i brakło fun­du­szy.

Dwu­ty­sięczne mia­stecz­ko mieści się w pięści. Ta­kie jest małe. Można je po­ko­nać w trzech kro­kach i zo­stać za­uważonym przez każdego. Wy­star­czy, że od­bie­ga się od przyjętej nor­my zakłada­nia na sie­bie cze­go­kol­wiek, na szyb­ko, byle nie razić w oczy za­sob­nością port­fe­la lub zamiłowa­niem do mody, bo tu­taj to sy­no­ni­my. Pew­ne odstępstwa od pa­nującego, choć nie­pi­sa­ne­go pra­wa do­tyczą na­uczy­cie­lek. One, pozo­stałość po in­te­li­gen­cji, po­zwa­lały so­bie na nie­wielką eks­tra­wa­gancję w po­sta­ci ubrań za­ma­wia­nych z ka­ta­logów wysyłko­wych lub ku­po­wa­nych w cen­trach han­dlo­wych w większych mia­stach. Inni ubie­ra­li się głównie nieład­nie i nie­mod­nie: gu­mia­ki do gar­ni­tu­ru, kra­wa­ty w święte mikołaje, trum­nia­ki, klap­ki z pla­sti­ko­wym kwiat­kiem, za duże ma­ry­nar­ki. Ciągle także królowała moda lat dzie­więćdzie­siątych.

Moje zwężane dżinsy nie spodo­bały się na uli­cy; tym bar­dziej płócien­na tor­ba nie wzbu­dziła za­ufa­nia. Ra­czej sy­tu­owała mnie pomiędzy słowa­mi: „Jakiś pa­ni­czyk z wiel­kie­go mia­sta u nas się zgu­bił”. Moda oglądana w te­le­wi­zji nie prze­no­si się na łono za­mkniętych społecz­ności dziur.

Ulicę Rze­mieślniczą usy­tu­owa­no w cen­tral­nej, naj­bar­dziej re­pre­zen­ta­cyj­nej części mia­stecz­ka. To tu­taj stoi kościół, a przy roz­ległym klom­bie z po­mni­kiem „Bo­ha­te­rom tej zie­mi i pa­pieżowi” wzno­si się pokaźna ka­mie­ni­ca. Kie­dyś bu­dy­nek prze­zna­czo­no na szkołę; później zwożono do niej oko­licz­nych Żydów przed za­gna­niem na stację ko­le­jową. Obec­nie tyl­ko górna par­tia jest od­no­wio­na, dolną prze­zna­czo­no na skle­py. Ogólnie rzecz biorąc, ka­mie­ni­ca nie jest ładna; może kie­dyś była, lecz te­raz jej brzo­skwi­nio­wy ko­lor i źle zre­kon­stru­owa­ne płasko­rzeźby budzą sko­ja­rze­nia z lepszą wersją dwor­ca PKP.

W tym na­zna­czo­nym przez hi­sto­rię bu­dyn­ku znaj­du­je się te­raz cu­kier­nia, a obok swoją sie­dzibę ma, je­dy­na w mia­stecz­ku, fo­to­graf­ka. Ko­bie­ta rządząca wspo­mnie­nia­mi. To od niej zależy, czy wywoła zdjęcia z naj­lep­szych wa­ka­cji życia, czy zmie­ni je w ba­nalną hi­sto­rię po­pa­rzeń słonecz­nych i kąpie­li w ke­fi­rze. Pa­no­wa­nie fo­to­graf­ki uświet­niają zastępy pod­da­nych, których wi­ze­run­ki wid­nieją w wi­try­nie wy­sta­wo­wej. Są one co jakiś czas zmie­niane, aby każdy mógł się po­czuć do­ce­nio­ny za swą wier­ność zarządczy­ni. Kie­dyś moje zdjęcie ko­mu­nij­ne nie zna­lazło się na wy­sta­wie. Na mo­ment okryło to hańbą mą ro­dzinę, gdyż począwszy od Wiesława, ciągle wi­siał tam ktoś z Krzy­szow­skich. Dziś – prze­chodząc obok zakładu fo­to­gra­ficz­ne­go, rzu­ciłem wzro­kiem na foty – oczy­wiście, cała ro­dzina Wieśka uśmie­chała się dum­nie, stojąc pod kar­to­no­wym drze­wem, z planszą przed­sta­wiającą na­ma­lo­wa­ny ogród an­giel­ski w tle. Kry­sia trzy­mała na­wet rozłożoną fan­ta­zyjną pa­ra­solkę na słonecz­ne dni, a jej mąż nałożył cy­lin­der. Fo­to­graf­ka miała wszel­kie po­trzeb­ne ak­ce­so­ria, aby nadać sens każdej uwiecz­nio­nej chwi­li.

Cu­kier­nik z ko­lei poukładał na swo­jej wy­sta­wie pla­sti­ko­we pączki, ekle­ry, pokaźny tort i kil­ka kremówek, pod którymi znaj­do­wała się kart­ka z odręcznym na­pi­sem: „Kremówki pa­pie­skie tyl­ko u nas”. Otwo­rzyłem drzwi, a w środ­ku roz­legł się dźwięk dzwon­ka. Nie­duże, wyłożone błękit­ny­mi ka­fel­ka­mi wnętrze wypełniały za­pa­chy wy­pieków oraz po­wie­wy sztucz­ne­go po­wie­trza z elek­trycz­ne­go wia­tra­ka usta­wio­ne­go na jed­nej z lodówek. Sam cu­kier­nik jed­nak się nie po­ja­wił. Oce­niając po skocz­nej mu­zycz­ce, do­bie­gającej zza fo­lio­wej, zie­lo­nej ko­ta­ry, pew­nie słuchał ra­dia na za­ple­czu.

Stanąłem przy la­dzie. Chciałem w nią za­pu­kać, ale zre­zy­gno­wałem, bo za­brakło mi pew­ności, czy po­wierzch­nia ta zo­stała zde­zyn­fe­ko­wa­na od cza­su mo­je­go ostat­nie­go tu­taj po­by­tu, czy­li przed stu­dia­mi. Cze­kałem więc, sta­rając się chrząkać od­po­wied­nio głośno. Trochę bałem się pod­rażnie­nia gardła i wda­nia się w nie­go in­fek­cji. Stało się to wiel­ce praw­do­po­dob­ne, zwłasz­cza z wi­rującym wen­ty­la­to­rem nie­opo­dal mej głowy. Prze­stałem char­czeć, go­to­wy krzyknąć raz, a porządnie.

Nade mną tykał ze­gar. Dokład­nie przede mną zaś wi­siał ka­len­darz z kremówko­wym pa­pieżem, a obok nie­wiel­ki krzyż, na szczęście z drew­na, nie z cia­sta. Bu­cze­nie lodówek z wu­zet­ka­mi, ser­ni­ka­mi, ja­kimś ma­ko­wym ba­dzie­wiem, które na pew­no nie było świeże, na­po­ja­mi i cu­da­mi-wian­ka­mi z wol­na do­pro­wa­dzało mnie do szału. Tego idiotę cu­kier­ni­ka można było okraść w mgnie­niu oka.

– Dzień do­bry! – ryknąłem w końcu do wi­ze­run­ku głowy Kościoła.

Ru­mor, jaki dał się słyszeć z za­ple­cza, miał za­pew­ne świad­czyć o prze­rażeniu właści­cie­la tym, że zo­stał złapa­ny na gorącym uczyn­ku le­ni­stwa. Za­sze­leściła ko­ta­ra i po­ja­wił się cu­kier­nik z ol­brzy­mim uśmie­chem przy­kle­jo­nym do źle ogo­lo­nych po­lików.

– Dzień do­bry, dzień do­bry – powtórzył przy­wi­ta­nie, jak­by chciał za­tu­szo­wać brak czuj­ności. – Co podać?

Zaplótł dłonie i ułożył je na pier­siach. Uśmie­chał się przy tym ra­czej sprośnie, czym wysyłał sprzecz­ne sy­gnały. Nie pamiętałem go ta­kie­go z mych lat młodości, może do­pie­ro nie­daw­no od­krył w so­bie geja? Cu­kier­nik był bar­dzo chu­dy, nie sta­no­wił do­brej re­kla­my swo­jej fir­my. O dwa nu­me­ry za duża ko­szu­la w kratę wi­siała na nim jak na wie­sza­ku. Czter­dzieści lat temu mógłby się parać mo­de­lin­giem.

– Mam tort do ode­bra­nia. – Zza fo­lio­wej zasłony da­lej sączyła się mu­zy­ka, tyle że tym ra­zem po­wol­na, jakaś bal­la­da o du­pie Ma­ry­ni. – Na na­zwi­sko Krzy­szow­ski.

Wybałuszył oczy, później je zmrużył. Mu­siał myśleć o czymś in­ten­syw­nie. Skinął głową i uśmiechnął się nie­pew­nie, po czym krótko skwi­to­wał:

– Tak, tak, już po­daję.

Zniknął na za­ple­czu. Wol­na mu­zycz­ka, ty­ka­nie ze­ga­ra, szum po­wie­trza, ty­ka­nie, szum, mu­zycz­ka, kremówko­wy pa­pież. Wy­da­wało mi się, że cze­kam w nie­skończo­ność, jak­by do­pie­ro pieczo­no to cho­ler­ne cia­sto. W końcu zasłona się po­ru­szyła i po­ja­wił się cu­kier­nik z kar­to­nem w dłoniach.

Położył za­pa­ko­wa­ny tort