Elementy filozofii nauki ebook

1. Zagadnienia wstępne

1.1. Status epistemologiczny filozofii nauki

1.1.1. Przedmiot badań

Rozwój nauki, zachodzący w ostatnim okresie ze szczególnym przyśpieszeniem, zmienił nie tylko nasze poglądy o strukturze świata, lecz również nasze wyobrażenie o istocie samej nauki. Intensywnemu rozwojowi badań przyrodniczych towarzyszy dołączona ex post refleksja metanaukowa, w wyniku której możliwe jest stwierdzenie, jak bardzo rzeczywista nauka różni się od wcześniejszych idealizujących wyobrażeń, na podstawie których usiłowano formułować zasady i normy uprawiania nauki. Okres ostatniego stulecia przyniósł szczególnie dużo propozycji normatywnych ujęć, w których usiłowano apriorycznie określić zakres badań nauki czy dopuszczalne metody badawcze. Dyskusje wokół poszczególnych propozycji albo prowadziły do ukazania arbitralności i braku precyzji tych ostatnich, albo też do odkrycia, iż rzeczywista nauka rozwija się dzięki systematycznemu naruszaniu zasad bronionych dogmatycznie przez pryncypialnych filozofów. W wyniku podobnych odkryć stawało się coraz bardziej oczywiste, iż skomplikowanej i bogatej struktury nauki nie można scharakteryzować przy pomocy uproszczonych komentarzy gloryfikujących bądź to dane empiryczne, bądź racjonalne związki wynikania. Niektóre z radykalnych ocen metanaukowych, formułowanych w krytycznych opracowaniach wcześniejszych filozofów, okazały się przy bliższej analizie treści zbiorem ogólników, których praktyczna przydatność była niewielka[1]. Jako przykład można tu wskazać choćby radykalne postulaty D. Hume’a, który w swej krytyce klasycznej filozofii rozwiązywał skomplikowane zagadnienia prosto i kategorycznie, pisząc: „Kiedy bierzemy do naszych rąk jakikolwiek tom, np. z zakresu teologii lub szkolnej metafizyki, zapytajmy wówczas, czy zawiera on jakiekolwiek rozumowanie obserwacyjne dotyczące ilości lub liczb? Nie. Czy zawiera on jakiekolwiek rozumowanie obserwacyjne (experimental reasoning) dotyczące faktów i tego, co istnieje? Nie. Wrzućmy go zatem do ognia. Nie zawiera on bowiem niczego oprócz sofistyki i złudzeń”[2].

Stosując się do jednoznacznych rozstrzygnięć Hume’a, należałoby konsekwentnie spalić podręczniki topologii czy algebry abstrakcyjnej, gdyż nie ma w nich rozważań dotyczących ilości lub liczb. W niektórych przypadkach posłuszeństwo Hume’owi byłoby utrudnione o tyle, iż nie bardzo wiadomo, co można uważać za „rozumowanie obserwacyjne” i gdzie przebiega granica analiz „dotyczących faktów”. Zachodzi obawa, iż w perspektywach Hume’owskiej filozofii nauki zarówno kosmologiczne modele inflacyjnego wszechświata, jak i fizykalne opracowania dotyczące efektów kwantowych w czarnych dziurach zostałyby uznane jedynie za wyraz „sofistyki i złudzeń”.

Podobne zastrzeżenia można kierować nie tylko w stronę metanaukowych propozycji Hume’a, lecz również pod adresem programów „oczyszczenia” nauki, które proponowali A. Comte, E. Mach, K. Pearson, R. Carnap, K. Popper, I. Lakatos i inni. Bliższa analiza ich propozycji wykazuje, iż w rozwoju metanaukowych opracowań istnieje również pewien postęp, analogiczny do tego, który można stwierdzić w samej nauce, analizując jej rozwój od zdroworozsądkowej fizyki Arystotelesa poprzez zasady Principiów Newtona do przekraczającej granice wyobraźni fizyki relatywistycznej. W próbach odpowiedzi na pytanie o istotę poznania naukowego dokonało się już definitywne odejście od uproszczonych zdroworozsądkowych schematów, w których wystarczały odsyłacze do Baconów czy namaszczone wypowiedzi o faktach i danych doświadczenia. Mimo tego postępu i mimo sfalsyfikowania najbardziej naiwnych wyobrażeń o istocie nauki, nadal utrzymują się głębokie różnice poglądów przy próbach bliższej charakterystyki metody naukowej, jej zasięgu, uwarunkowań, etc. Stąd też istnieje potrzeba dalszego rozwoju autonomicznej dyscypliny zwanej filozofią nauki.

Biorąc pod uwagę fiasko wcześniejszych programów metanaukowych, w których usiłowano apriorycznie ustalać zakres poznania naukowego i uprawiać metodologię normatywną, należy w filozofii nauki postawić na pierwszym planie elementy opisowe. Dlatego też filozofia ta nie może być wynikiem spekulatywnych prostych wizji, w których filozofowie instruowaliby uczonych, jak uprawiać naukę. Przeciwnie, badawcza praktyka pojętej funkcjonalnie nauki ma stać się podstawowym przedmiotem refleksji badawczej prowadzonej przez filozofów nauki. Refleksja ta, skupiona na innych aspektach niż te, które są interesujące dla socjologii czy historii nauki, ma zmierzać do określenia zbioru procedur badawczych istotnych dla uprawiania nauki oraz do racjonalnego uzasadnienia ich doniosłości. Na podstawie podobnych opracowań można odróżnić zbiór twierdzeń nauki od spekulacji paranaukowych czy pseudonaukowych. Do zrealizowania tego celu konieczne są zarówno analizy języka nauki oraz jej założeń teoriopoznawczych, jak i opracowania dotyczące struktury logicznej i uwarunkowań rozwoju nauki.

Drugą grupę zagadnień podejmowanych w filozofii nauki stanowi analiza fundamentalnych pojęć naukowych, takich jak czas, zjawisko, prawo, fakt. Prowadzi ona do określenia ukrytych założeń filozoficznych, których przyjęcie jest konieczne dla racjonalnego usprawiedliwienia procedur stosowanych w badawczej praktyce nauki. Potrzebę tak pojętej filozofii nauki uznawał nawet Hume podnosząc kwestię usprawiedliwienia procedur indukcyjnych. Zdaniem Radnitzky’ego i Anderssona pytanie Hume’a wpłynęło w dużym stopniu na wzrost popularności irracjonalizujących kierunków w filozofii nauki[3]. Kiedy bowiem okazało się, iż konsekwentny empirysta powinien doświadczać pesymistycznego niepokoju z racji wątpliwości co do kolejnego wschodu słońca, usiłowano wprowadzać irracjonalizujące komentarze do faktu, iż zasady gwarantujące pewność poznania naukowego są same pozbawione uzasadnienia. O tym, iż komentarz taki nie stanowił jedynej możliwości interpretacyjnej, świadczą niektóre opinie współczesnych przedstawicieli indukcjonizmu. Przyznają oni, iż racjonalne uzasadnienie stosowalności indukcji w nauce można osiągnąć dopiero po przyjęciu metafizycznych założeń o stabilności przyrody i jednorodności jej podstawowych praw[4].

Trzeci typ zagadnień podejmowanych w filozofii nauki stanowią obiektywne kryteria postępu w nauce. Przy próbie ich określania konieczne jest diachroniczne ujęcie nauki[5], aby przy uwzględnieniu opracowań historiograficznych wyodrębnić zbiór procedur, które okazały się szczególnie przydatne dla rozwoju teorii uważanych za najbardziej pewną i adekwatną charakterystykę badanej rzeczywistości. Problematyka ta dotyczy najbardziej subtelnych i kontrowersyjnych zagadnień łączących się z pytaniem o kryteria oceny alternatywnych teorii, ich zależności od wybranej dziedziny badania, stopnia teoretycznego rozwoju danej dyscypliny, etc. Mimo głębokich rozbieżności między przedstawicielami różnych ośrodków filozoficznych badających obecnie tę tematykę, możliwe jest jednak sformułowanie pewnych ogólnych niekontrowersyjnych tez, które w przeszłości usiłowano kwestionować.

Zależnie od przyjętych zasad oceny wartości naukowych programów badawczych, poszczególnych teorii czy metod badań w filozofii nauki określa się zbiór heurystyk, które mają na celu ułatwienie efektywnego rozwoju nauki. Absolutyzowanie zasad należących do tego zbioru i traktowanie ich jako nienaruszalnych norm mogłoby prowadzić łatwo do powtarzania dawnych błędów związanych z ocenami teorii Kopernika, interpretacji atomistycznych czy przypuszczeń o istnieniu czarnych dziur. Jeśli jednak nie absolutyzuje się przyjętych zasad heurystycznych, uważając je tylko za efektywne statystycznie reguły badań, wówczas można uniknąć powtarzania błędów spowodowanych w przeszłości przez dogmatyzm interpretatorów. Przejawy takiego dogmatyzmu są łatwe do zauważenia nawet w dorobku tak krytycznych autorów, jak I. Kant. Swój radykalny krytycyzm w stosunku do klasycznej metafizyki łączył on z bezkrytyczną akceptacją Newtonowskiej fizyki. Jego zafascynowanie domniemaną doskonałością mechaniki Newtona doprowadziło do tego, iż chciał on jej cechy charakterystyczne traktować jako cechy idealnej nauki wolnej od niepewności i błędu. Wśród cech koniecznych dla epistemologicznego ideału wymieniał on m.in.: zgodność z aksjomatami geometrii Euklidesowej, stosowalność uniwersalnych relacji czasowych, uznawanie substancjalnego charakteru materii oraz możliwość uzyskania wolnych od zakłóceń potwierdzeń obserwacyjnych[6]. W ten sposób Kantowskie dążenie do ideału nauki doprowadziło do nierealistycznych postulatów, których bezpodstawność odsłonił sam proces rozwoju nauki wyłamujący się z narzucanych mu spekulatywnych ograniczeń.

Występowania podobnych mechanizmów nie da się wykluczyć ani w żadnym nurcie filozofii nauki, ani w innych dyscyplinach filozoficznych. Nie istnieją bowiem epistemologiczne zabezpieczenia, które mogłyby gwarantować absolutną pewność wyprowadzanych wniosków filozoficznych. Do każdej dziedziny racjonalnej refleksji mogą wkraść się uproszczenia, bezpodstawne generalizacje czy arbitralne założenia dodatkowe. W ich wyniku to, co przygodne, nieistotne i względne może być uważane za konieczne, podstawowe lub absolutne. Zjawiska tego nie dało się wykluczyć z żadnej dziedziny ludzkiego poznania, o czym wymownie świadczy fakt odkrywania uproszczeń i błędów w filozoficznych argumentach, którym ich autorzy przypisywali w przeszłości absolutną pewność, samooczywistość czy zasadniczą niekwestionowalność. Dziedzina badań filozofii nauki pozostaje więc naznaczona tym samym piętnem potencjalnej niepewności, którego znaki można wskazać we wszystkich dziedzinach naszej refleksji. Znamienny pozostaje także fakt, iż w perspektywach filozofii nauki niektóre interpretacje starzeją się lub są definitywnie falsyfikowane znacznie szybciej i częściej niż ma to miejsce w jakiejkolwiek innej dyscyplinie filozoficznej. Własność ta wiąże się częściowo z faktem występowania w filozofii nauki szczególnie dobrych możliwości testowania ogólnych teorii nauki. Wynika ona również z tego, iż charakterystyczne dla ostatniego okresu wykładnicze tempo rozwoju nauki[7] ułatwiało falsyfikację tych rozwiązań, w których, absolutyzując tymczasowe wzorce naukowych badań, nie brano pod uwagę kierunku ewolucji metody naukowej czy ograniczeń epistemologicznych. Doświadczenia wynikające z ewolucji wielu ambitnych programów metanaukowych stanowią ostrzeżenie przed próbami absolutyzowania nowych propozycji w tej dziedzinie oraz uczą szacunku dla pluralizmu stanowisk. Pluralizm ten przejawia się już na poziomie metateoretycznym, przy próbach bliższego określenia sposobu analiz należących do filozofii nauki[8].

1.1.2. Filozofia nauki a metanauka

Charakteryzując w 1953 r. główne teorie filozofii nauki, May Brodbeck wprowadziła w ich klasyfikacji cztery podstawowe typy ujęć. Filozofia nauki była w nich ujmowana jako:

1) socjo-psychologiczne studium nauki,

2) filozofia przyrody,

3) analiza etyczna zagadnień praktyki badawczej,

4) logiczna analiza języka i metod stosowanych w nauce[9].

Obecnie oczywiste jest, że refleksje etyczno-socjologiczne dotyczące nauki nie mają, poza wspólnym przedmiotem materialnym, nic wspólnego z filozofią nauki. Nie widać również żadnych powodów do zacierania różnic między pojętą klasycznie filozofią przyrody a filozofią nauki, w której bada się nie samą przyrodę, lecz teorie naukowe stanowiące próbę jej interpretacji. Jako problem jawi się natomiast pytanie, czy nie możnaby przyjąć czwartego stanowiska z przytoczonej klasyfikacji i traktować filozofię nauki wyłącznie jako metanaukową analizę dotyczącą języka i procedur badawczych koniecznych do uprawiania nauki. Mimo iż propozycja ta uznawana jest przez wielu autorów bliskich pozytywizmowi, którzy uważają, że jedyną sensowną filozofię może stanowić tylko analiza logiczna języka nauki, to jednak przyjęcie tego stanowiska oznaczałoby istotne zubożenie treści analizowanych w istniejącej faktycznie filozofii nauki. Dyscyplina ta bowiem nie tylko analizuje faktyczny obraz nauki, lecz również poszukuje obrazu idealnego podejmując zagadnienia, które wykraczają poza prostą analizę metanaukową. Dla tej ostatniej używane są terminy: metanauka (metascience), logika nauki (logic of science), nauka o nauce (science of science) czy teoria nauki (Wissenschaftstheorie)[10]. Terminem „filozofia nauki”, w jego współczesnym znaczeniu, posługiwał się André-Marie Ampére już w początkach XIX wieku. Jego Mémoire sur la théorie des phénomenes électrodynamiques, uniquement déduite de l’experience pozostaje – już w swym tytule – wymownym świadectwem epoki, w której sądzono, iż teorie naukowe dają się „jednoznacznie wyprowadzić” z wyników doświadczenia. We współczesnych nam publikacjach francuskich znacznie częściej stosuje się termin epistemologie[11], odnosząc go nie tylko do zagadnień teorii poznania i analizy języka, lecz również do klasycznych zagadnień z dziedziny filozofii nauki. W literaturze polskiej poświęconej tej tematyce stosunkowo często używano wyrażenia „ogólna metodologia nauk”[12] łącząc z nim również głęboko zróżnicowane treści. Mimo iż sama nazwa sugeruje, iż w dyscyplinie tej chodzi o teorię metod koniecznych do uprawiania pojętej ogólnie nauki, to jednak konkretne warianty tej teorii są głęboko zróżnicowane, zależnie od tego, jak ich autorzy ujmują relacje między metodą synchroniczną i diachroniczną w nauce, elementem opisowym i normatywnym, czynnością i przedmiotową koncepcją nauki[13].

Istniejące różnice terminologiczne są jeszcze powiększane przez to, iż obok całościowych i ogólnych analiz pojawiają się szczegółowe opracowania z zakresu filozofii fizyki, filozofii biologii, etc. Nierzadko opracowania te są wynikiem prostego zawężenia dziedziny nauki do jednej z jej dyscyplin, w której analizuje się te same ogólne zasady, mechanizmy i prawidłowości nauki, odnosząc je tylko do zawężonej dziedziny badań. Pozostaje znowu sprawą konwenansu, czy prace tego typu zaliczać do pojętej ogólnie filozofii nauki, czy też przyporządkowywać im osobne dyscypliny filozoficzne.

Podsumowując wielość stanowisk i różnice terminów stosowanych w opracowaniach metanaukowych, G. Radnitzky wyraża nadzieję, iż obecne zróżnicowanie jest stanem przejściowym, które zakończy się wraz z osiągnięciem dojrzałości teoriopoznawczej przez dyscypliny, które uprawia się obecnie bez dostatecznych opracowań metateoretycznych. Rozwój badań ma doprowadzić z jednej strony do eliminacji wielości słowników stosowanych w różnych ośrodkach badawczych, z drugiej zaś do rozdzielenia kompetencji poznawczej i oddzielenia się różnych dyscyplin metanaukowych. „Metanauka – pisze on – jest bardzo młodą dyscypliną, która dopiero wydostanie się z terenu filozofii. (...) Jak dotychczas brak jej jeszcze nawet dobrze określonego tytułu”[14].

Autorzy dążący do uniezależnienia metanauki od filozofii nauki usiłowali rozwijać pierwszą z wymienionych dyscyplin jako sformalizowaną teorię nauki, w której bada się kwestie zupełności czy niesprzeczności dopuszczalnych modeli. Tak pojęta metanauka okazała się wartościowa w dziedzinie badań z zakresu metalogiki i metamatematyki. Próby jej rozwijania jako logicznej teorii nauk realnych satysfakcjonowały jednak znacznie bardziej logików niż przyrodników. Dla tych ostatnich bardziej interesująca była koncepcja metanauki w rozumieniu Radnitzky’ego i H. Törnebohma jako dyscypliny, w której pozytywistyczną niechęć do spekulatywnych uogólnień łączy się ze szczególną analizą aspektów heurystycznych. Za tak pojętą metanauką opowiadają się autorzy, którzy chcą podkreślić dystans i rezerwę wobec unifikujących wizji filozoficznych, gdzie prostotę uzyskuje się przy obfitym stosowaniu uproszczeń, retuszów czy arbitralnych selekcji[15]. Wyrazem metodycznej ostrożności i krytycyzmu pozostaje wówczas przedstawienie logicznej struktury teorii, analiza jej konfirmacji empirycznych czy wewnętrznej prostoty. Programowo unika się natomiast w metanauce dyskusji dotyczących uniwersalnej struktury rewolucji naukowych, związków między czynnikami socjologicznymi i racjonalnymi, analizy przemian samego pojęcia racjonalności, etc. Ostatnie z wymienionych zagadnień stanowią przykład podstawowych kwestii badanych przez filozofów nauki.

Mimo wskazanego rozgraniczenia dwóch wymienionych dyscyplin, granice między nimi są rozmyte. Z jednej strony analizy metanaukowe stanowią podstawę dla teorii wypracowywanych w perspektywach filozofii nauki, z drugiej zaś nie można przyjąć jakiejkolwiek konkretnej teorii nauki bez uprzedniego uznania, przynajmniej implicite, ogólnych założeń filozoficznych dotyczących istoty nauki. Dlatego obie wymienione dyscypliny trzeba traktować jako związane tematycznie studium tej samej rzeczywistości, w którym filozofia nauki, wychodząc poza analizę logicznych, metodologicznych i epistemologicznych kwestii badanych w metanauce, usiłuje wypracować całościową i spójną wizję ujętej diachronicznie nauki.

Bardziej kłopotliwą kwestią są problemy związane z kulturowym i czasowym zróżnicowaniem stosowania terminu „nauka”. Autorzy posługujący się językiem angielskim stosują współcześnie ten termin przede wszystkim w odniesieniu do nauk przyrodniczych. Źródłem nieporozumień może natomiast być to, iż w przeszłości w literaturze angielskiej stosowano zamiennie przymiotniki „naukowy” i „filozoficzny”. Świadczą o tym choćby tytuły Chemical Philosophy Daltona (1808) czy Philosophiae Naturalis Principia Mathematica Newtona (1687). W opracowaniach niemieckojęzycznych termin „nauka” odnoszony jest z kolei również do dyscyplin humanistycznych, zwłaszcza zaś prac z zakresu teorii społeczeństwa czy filozofii kultury. Stąd też jako naturalne jawią się sugestie niektórych autorów, by filozofię nauki traktować, obok filozofii religii czy filozofii techniki, jako jeden z działów filozofii kultury[16].

Ta ostatnia sugestia pozostaje wyłącznie w sferze niezrealizowanych propozycji, gdyż o formie i zakresie dotychczasowej filozofii nauki decydowali prawie wyłącznie Anglosasi. W ich ujęciu tzw. filozofia nauki była faktycznie filozofią nauk przyrodniczych. Najczęściej zaś była ona po prostu filozofią fizyki, gdyż rozważania o strukturze i rozwoju nauki koncentrowano na najbardziej rozwiniętej pod względem teoretycznym dyscyplinie naukowej. Wiele opracowań filozoficznych dotyczących paradygmatu naukowego, niewspółmierności teorii czy struktury rewolucji naukowych dotyczyły wyłącznie fizyki, nie uwzględniając faktu, iż rozwój biologii, chemii czy psychologii eksperymentalnej przebiegał w zupełnie odmienny sposób.

W opracowaniu niniejszym nie podzielam tezy, by filozofię nauki traktować jako gałąź filozofii kultury. Dzięki swej racjonalnej strukturze nauka jest tak specyficznym elementem naszej kultury, iż ujmowanie tych dwóch dziedzin rzeczywistości przy pomocy tych samych kategorii poznawczych zacierałoby tylko istotne różnice, prowadząc do uproszczeń. Kierując uwagę przede wszystkim na nauki przyrodnicze, w drugiej części niniejszej pracy zajmuję się również ogólnymi założeniami filozofii nauk humanistycznych oraz przedstawiam charakterystykę specyficznej dla niej metody hermeneutyczno-dialektycznej.

1.1.3. Filozofia nauki a dyscypliny pomocnicze

W opinii Leo Szilarda, kiedy uczony wypowiada jakąś opinię, jej odbiorcy zwracają uwagę przede wszystkim na treść i prawdziwość wypowiadanych sądów. Kiedy natomiast tę opinię wypowiada polityk, jego słuchacze pytają przede wszystkim: Dlaczego on to mówi?[17]. Perspektywa poznawcza filozofii nauki jest ukierunkowana w stronę zawartości treściowej teorii naukowych oraz związków logicznych pomiędzy różnymi teoriami. Pytanie „dlaczego taka teoria?” interesuje filozofa nauki o tyle, o ile możliwe jest określenie logicznych uwarunkowań konstytuujących kontekst uzasadnienia rozpatrywanej teorii. Jeśli natomiast przy odpowiedzi na to pytanie określa się psychologiczne tło powstania teorii lub jej społeczne uwarunkowania, wówczas analizy te należą już odpowiednio do psychologii i socjologii nauki. Obie te dyscypliny odgrywają bardzo dużą rolę przy badaniu tzw. kontekstu odkrycia. Ich przydatność dla filozofii nauki jest tak duża, iż niektórzy z filozofów kwestionują nawet celowość podtrzymywania wprowadzonego przez Reichenbacha rozróżnienia między kontekstem odkrycia i kontekstem uzasadnienia[18]. W niektórych ośrodkach badawczych usiłuje się praktycznie redukować filozofię nauki do socjologii nauki. Próby takie przybierają przynajmniej dwie różne formy. Pierwszą w nich, posiadającą dłuższą tradycję, stanowi eksternalizm głoszący, iż zarówno zawartość treściową jak i rozwój teorii naukowych można całkowicie wytłumaczyć na podstawie analiz uwarunkowań społecznych istniejących w tym samym okresie, co dane teorie. W perspektywie tej sugeruje się więc, iż jedynie właściwą jest postawa szilardowskiego polityka, gdyż po zbadaniu kwestii „dlaczego on to mówi”, można jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie: „co mówi?”. Eksternalizm jest stanowiskiem metanaukowym, którego zwolennikami są wyłącznie socjologowie, i to głównie ci, którzy nie mieli okazji bliższego poznania teorii z zakresu fizyki czy logiki. Drugi wariant socjologizującej filozofii nauki jest popularny wśród autorów używających języka francuskiego oraz marksizujących Anglosasów. W ich ujęciu uprawianie filozofii, także filozofii nauki, powinno być podporządkowane bądź to personalistycznej hierarchii wartości, bądź celom wyzwolenia społecznego. Praktycznym następstwem podobnych założeń jest zastępowanie analiz dotyczących racjonalnej struktury nauki ewokatywnymi deklaracjami, w których pisze się np. o „zdyskredytowaniu feudalnej ontoteologicznej koncepcji racjonalności”[19].

Praktykowanie podobnych interpretacji kryje w sobie poważne zagrożenie dla pojętej klasycznie filozofii nauki. Jest tak m.in. dlatego, iż w rozległym zbiorze faktów dotyczących rozwoju nauki można zawsze selektywnie określić podzbiór przydatny do konfirmowania najbardziej absurdalnych opinii. Przy takim podejściu uprawiana w sposób aprioryczny socjologiczna namiastka filozofii nauki może łatwo przekształcić dziedzinę naukowych poszukiwań w teren dla wizjonerów, którzy wyszukują jakieś fakty potwierdzające ich fantazyjne spekulacje i będą następnie przedstawiać je jako jedyny środek ratunku dla ludzkości zagrożonej przez naukę.

Dwa wspomniane typy nadużyć w dziedzinie relacji między socjologią i filozofią nauki nie upoważniają do programowego krytycyzmu wobec pierwszej z wymienionych dyscyplin. Jej przydatność dla filozoficznych badań struktury nauki przyjmuje dwie podstawowe formy. Pierwsza z nich dotyczy tzw. pozapoznawczej socjologii nauki (non-cognitive sociology of science). Wyrażenie to pochodzi stąd, iż socjologia ta nie zajmuje się bezpośrednio samym poznaniem, nie podejmuje badania poglądów uczonych, lecz ogranicza się do analiz instytucjonalnej struktury nauki. Jest oczywiste, że występują związki między strukturami instytucji a poglądami osób prowadzących badania w danych strukturach, ale socjologia poznawcza pomija ten ostatni czynnik, poprzestając na charakterystyce „materialnego” tła rozwoju nauki.

Bardziej ambitne, lecz również bardziej ryzykowne, zadania podejmują przedstawiciele poznawczej socjologii nauki (cognitive sociology of science). W swych interpretacjach usiłują oni określać związki występujące między treścią określonych poglądów naukowych a ich społeczno-ekonomicznymi uwarunkowaniami. Jeśli w interpretacji takiej nie wprowadza się dogmatycznego założenia, iż całą zawartość treściową wszystkich teorii można wyjaśnić na podstawie analizy ich tła socjologicznego, interpretacje socjologii poznawczej mogą okazać się cenne i doniosłe dla każdego typu wiedzy, nie tylko dla nauk przyrodniczych.

Wiele nieporozumień i uproszczeń w propozycjach filozofii nauki było następstwem tego, iż autorzy obrazoburczych propozycji bardziej cenili własne wizje niż historyczne fakty dotyczące rozwoju nauki. Członkowie Koła Wiedeńskiego na przykład przyznają, iż wiele ich wczesnych propozycji nie powstałoby nigdy, gdyby w działalności Koła większą uwagę zwrócono na znajomość historii filozofii i historii nauki[20]. Związek historii i filozofii nauki jest szczególnie ważny z tej racji, iż każda interpretacja w którejkolwiek z tych dwóch dyscyplin zakłada (przynajmniej ukryte) występowanie sprzężenia zwrotnego między nimi. Nie można uprawiać historii nauki jako katalogowego rejestru faktów. Każda historiografia jest obciążona filozoficznie i na podstawie uznawanych założeń filozoficznych określone fakty uważamy za reprezentatywne, pomijając z konieczności inne fakty. Z drugiej strony jednak założenia filozofii nauki nie są ani tautologiami, ani wprowadzonymi aksjomatycznie pewnikami. Swe uzasadnienie mają one w faktach opisywanych przez historyków nauki. Uwzględniając tę dwukierunkową zależność, Lakatos czuł się upoważnionym do sparafrazowania wypowiedzi Kanta w swym znanym adagium: „Filozofia nauki bez historii nauki jest pusta, historia nauki bez filozofii nauki jest ślepa”.

Fakt istnienia ścisłej współzależności między dwoma wspomnianymi dyscyplinami pozwala zrozumieć, dlaczego te same wydarzenia z historii nauki otrzymują całkowicie różne interpretacje zarówno w różnych filozofiach nauki, jak i u historiografów reprezentujących odmienne szkoły. W wyniku tych różnic zwolennicy Poppera przedstawiają wizję rozwoju nauki mającą niewiele wspólnego z wizjami ukazywanymi w kręgu, gdzie autorytetem filozoficznym jest Bacon czy Mill. Następstwem odmienności interpretacyjnych perspektyw są zarówno przeciwstawne wersje opisu konfliktów religii z nauką, jak i głębokie różnice zdań co do uwarunkowań rewolucji naukowych. Mimo iż historia nauki bez filozofii nauki jest ślepa, to z kolei po połączeniu z filozofią nauki (czy, ściślej, z różnymi jej wariantami) cierpi ona na skłonność do rozszczepiania obrazu i wytwarzane przez nią niezależne obrazy nauki różnią się istotnymi elementami składowymi. Mimo tych różnic, związek obu wymienionych dyscyplin wydaje się nieunikniony, gdyż w każdym opracowaniu z zakresu historii nauki trzeba przyjąć jakieś założenie pozwalające odróżnić np. naukową działalność uczonych od innych form ich działalności, co wymaga rozstrzygnięcia podstawowej kwestii filozoficznej dotyczącej granic nauki.

Wyrażenie „historia nauki” używane jest w dwóch zasadniczo różnych znaczeniach. Pierwsze z nich odnosi się do zbioru wydarzeń tworzących obiektywną historię, niezależną od interpretujących i opisujących ją historyków. Historia ta, oznaczamy ją dalej symbolem HN1, jest niejako historią „z punktu widzenie Pana Boga”. Na poziomie refleksji badawczej otrzymujemy natomiast historiograficzny opis HN2, który stanowić ma możliwie wierną charakterystykę HN1. Ściśle biorąc, na poziomie opisu historiograficznego otrzymujemy potencjalnie nieskończony ciąg różnych historii nauki HN2, HN3, (...).

Zainicjowane przez A. Grünbauma i Josepha Agassiego badania ukazujące rolę filozofii w rekonstrukcjach filozoficznych pozwoliły odkryć bezpodstawność wcześniejszych idealizujących wyobrażeń o możliwości uprawiania całkowicie neutralnej historiografii nauki. Te same badania, zgodnie z tezą Lakatosa, utrudniają uprawianie „ślepej” filozofii nauki, w której ciąg zdarzeń składających się na historię idei naukowych traktowany byłby jako teren doświadczalny dla interpretatorów ceniących wyżej wizje niż fakty. Odnalezienie racjonalnej i uzasadnionej korelacji dwóch ostatnich elementów, historycznych faktów i całościowej spójnej wizji, pozostaje podstawowym zadaniem filozofii nauki.

Przypisy

[1] Wnikliwą charakterystykę najbardziej doniosłych propozycji uzasadnienia podstaw nauki zawierają relatywnie mało znane w Polsce prace A. Plantingi, Warrant: The Current Debate oraz Warrant and Proper Function, Oxford University Press, Oxford 1993.

[2] Trudno jest natomiast odmówić racji Hume’owi, gdy we wprowadzeniu do Treatise on Human Nature ubolewał on, iż elokwencja odgrywa w filozofii większą rolę niż rozum. W tym samym duchu Michel de Montaigne pisał: „la philosophie n’ent qu’une poesie sophistiquée”: W naszym stuleciu możnaby jednak wskazać ciekawe przykłady, choćby w dorobku O. Neuratha, świadczące, iż filozofię nauki można uprawiać elokwentnie i z niewyszukaną poezją także w imię zasad krytycyzmu i empirystycznej negacji metafizyki.

[3] G. Radnitzky, G. Andersson, Progress and Rationality in Science, Springer, Dordrecht 1978, s. 3.

[4] Zob. np. J. Hintikka, Towards a Theory of Inductive Generalizations, [w:] Proceedings of the 1964 Congress for Logic, Methodology and the Philosophy of Science, red. Y. Bar-Hillel, North-Holland Pubishing Company, Amsterdam 1975.

[5] Zagadnienie to będzie omawiane bliżej w dalszej części pracy; niektóre z jego aspektów sygnalizuję w rozdz. 4 niniejszej części przy omawianiu Popperowskiej teorii uprawdopodobnienia.

[6] Zob. W. Stegmüller, Gedanken über eine mögliche rationale Rekonstruktion von Kants Metaphysik der Erfahrung, [w:] Aufsätze zu Kant und Wittgenstein, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1970; J. Halfmann, The Dethroning of the Philosophy of Science, [w:] Methodology, Metaphysics and the History of Science, Reidel, Dordrecht 1984, s. 158–161.

[7] Wykładniczy rozwój nauki przejawiał się w tym, iż co 15–20 lat ulegały podwojeniu wskaźniki dotyczące instytucjonalnych struktur nauki, takie jak liczba ośrodków badawczych, pracowników naukowych, konferencji, periodyków, etc. Omawiam dokładniej to zagadnienie w rozdz. 5.

[8] Głębokie zróżnicowanie stanowisk we współczesnej filozofii nauki omawiam szerzej w pracy Granice racjonalności, PWN, Warszawa 1993.

[9] M. Brodbeck, The Nature and Function of the Philosophy of Science, [w:] Readings in the Philosophy of Science, red. H. Feigl, M. Brodbeck, Appleton–Century–Crofts, New York 1953, s. 3–7.

[10] W pracach z zakresu wymienionych dziedzin bardzo często analizowane są jednak klasyczne zagadnienia filozofii nauki. Nie można więc przypisywać zbyt wielkiej wagi praktyce językowej determinowanej przez konwencje. Dotyczy to również rodzimej terminologii. Tak np. termin „naukoznawstwo”, który miał stanowić synonim wyrażenia „epistemologia pragmatyczna”, bywa odnoszony do analiz wykraczających daleko poza kwestie epistemologii pragmatycznej.

[11] Termin ten spopularyzował J.F. Ferrier, który wyróżniał w filozofii dwie centralne dziedziny: ontologię i epistemologię.

[12] Zob. J. Woleński, Kontrowersje metametodologiczne, „Zagadnienia Naukoznawstwa” 1979, nr 59, s. 357.

[13] U autorów ceniących klasyfikacje i podziały duży nacisk kładzie się także na rozróżnienie między metodologią szczegółową i metodologią ogólną. Pierwsza z wymienionych dyscyplin ma zajmować się specyfiką metodologiczną poszczególnych konkretnych nauk, druga ma badać ogólne aspekty charakterystyczne dla wszystkich dyscyplin naukowych. W praktyce badawczej rozróżnienie to często zatraca swą ostrość, gdyż pozostaje kwestią konwenansu, czy przy konkretnym eksperymencie prowadzonym przez biologa odnośne zasady metodologiczne będzie się zaliczać do dziedziny metodologii szczegółowej nauk biologicznych, czy też traktować je jako aplikację ogólnych zasad metodologii do badań w dziedzinie biologii.

[14] G. Radnitzky, Contemporary School of Metascience, Regnery, Chicago 1973, s. 7.

[15] Używając w dalszej części przymiotnika „metanaukowy”, nie stosuję go w celu wprowadzania opozycji między filozofią nauki i metanauką, lecz łączę z nim treści interesujące poznawczo dla obu wymienionych dyscyplin.

[16] Por. G. Radnitzky, Contemporary Schools..., dz. cyt., s. 5.

[17] L. Szilard, The Voice of the Dolphins and Other Stories, Simon and Schuster, New York 1961, s. 25.

[18] H. Reichenbach, Experience and Prediction, University of Chicago Press, Chicago 1938, s. 6n.

[19] A. Janik, Comments on Jost Halfmann’s „Dethroning the Philosophy of Science”, [w:] Methodology, Metaphysics..., dz. cyt., 178. Cytat ten charakteryzuje styl argumentacji Halfmanna, nie zaś Janika.

[20] Zob. np. H. Feigl, Beyond Peaceful Coexistence, [w:] Historical and Philosophical Perspectives of Science, red. R. Stuewer, University of Minnesota Press, Minneapolis 1970, s. 3.

KATALOGwiosna – lato 2014

COPERNICUS CENTER PRESS działa pod auspicjami Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych, ufundowanego przez światowej sławy filozofa, kosmologa i teologa, laureata Nagrody Templetona Michała Hellera.

Nasze publikacje obejmują szerokie spektrum światowej myśli naukowej i filozoficznej: filozofię (w szczególności filozofię nauki i filozofię prawa), teologię, kosmologię, matematykę, logikę i neurobiologię. Wydajemy książki w języku polskim i angielskim, według najwyższych standardów akademickich, merytorycznych i edytorskich.

Aby na bieżąco otrzymywać informacje o naszej ofercie (w tym o tytułach anglojęzycznych) i organizowanych przez nas wydarzeniach, zapraszamy na stronę internetową:

www.ccpress.pl

tel.:+48 12 430 63 00

Copernicus Center Press Sp. z o.o.

pl. Szczepański 8, 31-011 Kraków

e-mail: [email protected]

NOWOŚCI

MAJ 2014

GRANICE NAUKI

Michał Heller

ISBN 978-83-7886-049-5

Oprawa: twarda

Format: 125x195 mm

Stron: 344

Cena: 44,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-102-7Cena: 44,90 zł

Czego uczy nas historia nauki? Jak rozumieć czas i jak o nim rozmawiać? Jaką rolę w nauce odgrywają takie wartości, jak dobro i piękno? W swojej najnowszej książce Michał Heller zastanawia się nad trzema zasadniczymi zagadnieniami: czym jest nauka i czemu zawdzięcza ona swoje sukcesy? Jak teorie naukowe mają się do rzeczywistości? Jakie miejsce w naukowym obrazie świata zajmuje człowiek: twórca nauki i odkrywca praw przyrody? Przedmiotem refleksji i analiz wybitnego filozofa i kosmologa są procesy, dotyczące zarówno Wszechświata – rozumianego jako całość – oraz pewnych jego aspektów i zjawisk zachodzących w samej nauce.

MAJ 2014

NEGOCJACJE

Jerzy Stelmach, Bartosz Brożek

ISBN 978-83-7886-097-6

Oprawa: twarda

Format: 140x215 mm

Stron: 216

Cena: 39,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-099-0Cena: 39,90 zł

Czy istnieje niezawodna metoda negocjowania? Jakie są teoretyczne podstawy negocjacji? Jakie negocjacyjne mity utrudniają nam rozstrzyganie sporów? Jak negocjować w sposób słuszny, skuteczny, czy ekonomicznie efektywny? W książce Autorzy przedstawiają trzy modele negocjowania – argumentacyjny, topiczno-retoryczny i ekonomiczny – pokazując tym samym, jakimi narzędziami dysponować możemy w procesie rozwiązywania sporów. Prezentowane modele odwołują się do różnych kryteriów negocjowania – słuszności, skuteczności i efektywności ekonomicznej – a Autorzy przekonują, że każdy z nich może być zarówno stosowany samodzielnie, jak i wspólnie. W książce odnaleźć też można krytyczną analizę najpopularniejszych dziś metod negocjowania, zarys logiki negocjacji, obronę erystyki negocjacyjnej i uwagi na temat psychologii negocjacji. Autorzy rozprawiają się także z dwoma negocjacyjnymi mitami: idealnego negocjatora i idealnej metody negocjacyjnej.

MAJ 2014

SENS ŻYCIA I SENS WSZECHŚWIATA

Michał Heller

ISBN 978-83-7886-098-3

Oprawa: twarda

Format: 125x195 mm

Stron: 272

Cena: 44,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-075-4Cena: 34,90 zł

O ile oczami wiary widzi się świat inaczej, niż oczami wiedzy naukowej? Jak, w perspektywie teologicznej, sens człowieka wiąże się z sensem Wszechświata? Jaki jest związek „teologii sensu” z „teologią stworzenia”? Pytania o sens człowieka i sens Wszechświata są ze sobą ściśle związane. Właściwie stanowią one jedno Wielkie Pytanie. Człowiek jest genetycznie związany z Wszechświatem. Korzenie człowieka wyrastają z historii Wszechświata. Jeżeli Wszechświat ma sens, to sens ten prawdopodobnie obejmuje także człowieka, ponieważ człowiek jest częścią, więcej: elementem struktury Wszechświata. A czy mógłby istnieć człowiek obdarzony sensem w bezsensownym Wszechświecie? Polecamy wznowienie klasycznej książki słynnego filozofa i kosmologa, poprawione i poprzedzone nowym wstępem Autora.

KWIECIEŃ 2014

PRZEKRÓJ PRZEZ WSZECHŚWIAT

Łukasz Lamża

ISBN 978-83-7886-087-7

Oprawa: twarda

Format: 140x215 mm

Stron: 232

Cena: 39,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-088-4Cena: 39,90 zł

Jak wygląda świat z perspektywy mrówki, pojedynczego atomu albo galaktyki? Czy życie mgławicy przypomina życie kontynentu, to zaś życie cząsteczki białka? A może obserwowalny Wszechświat jest tylko maleńkim pyłkiem, a w każdym atomie kryją się nieskończone kosmosy tętniące życiem? Bogato ilustrowana książka prowadzi Czytelnika krok po kroku poprzez skale przestrzenne Wszechświata: od najpotężniejszych struktur kosmicznych, przez świat galaktyk, gwiazd, planet, skał, roślin, mrówek, bakterii, struktur komórkowych, związków chemicznych i atomów, aż po pojedyncze cząstki elementarne. Kolejne rozdziały opisują fascynujący świat śpiewów ziemskiej magnetosfery, wielkich kosmicznych eksplozji i mikroskopijnych soczewek mrówczego oka, a towarzyszący tym opisom komentarz dotyka takich kwestii, jak miejsce człowieka we Wszechświecie, istota nauki i granice naszego poznania oraz piękno, jedność i harmonia Natury we wszystkich jej skalach.

KWIECIEŃ 2014

NOWA HISTORIA EWOLUCJI CZŁOWIEKA

Robin Dunbar

ISBN 978-83-7886-091-4

Tłum. Bartłomiej Kucharzyk

Oprawa: miękka

Format: 140x215 mm

Stron: 254

Cena: 39,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-064-8Cena: 39,90 zł

Dlaczego spośród kilkunastu żyjących niegdyś gatunków hominidów przetrwał właśnie homo sapiens? Co właściwie tak mocno odróżnia nas od wszystkich innych istot z którymi dzielimy planetę? Kiedy i jak doszło do tego odróżnienia? „Kim więc jesteśmy my, gatunek malarzy i poetów? Dlaczego, spośród wszystkich gatunków w historii, tylko że ci bezimienni artyści wpadli na to, by zostawić po sobie te subtelne ślady? I, to być może najciekawsze pytanie, dlaczego je zostawili?” Książka ta jest odyseją, wyprawą przez mgły czasu do zamierzchłej przeszłości. Jak, biorąc pod uwagę, że nasze początki nie różnią się niczym od początków wszystkich innych żywych istot, dochodzi w trakcie ludzkiego życia do pojawienia się tych różnic? W którym momencie ewolucji człowieka powstało to, co oddziela nas od pokrewnych nam stworzeń?

KWIECIEŃ 2014

PRZECIW ROZPACZY

Wojciech Załuski

ISBN 978-83-7886-093-8

Oprawa: miękka

Format: 140x215 mm

Stron: 280

Cena: 44,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-094-5Cena: 44,90 zł

Uważna refleksja nad kondycją człowieka doprowadziła wielu myślicieli do wniosku, że jej najbardziej charakterystycznym rysem jest tragiczność. Poczucie tragiczności egzystencji było szczególnie intensywne wśród starożytnych Greków epoki przedklasycznej, którzy dali mu ponadczasowy wyraz w poematach Homeryckich, zwłaszcza w Iliadzie. Czy jednak przekonanie o tragiczności życia jest uzasadnione? Czy rzeczywiście istnieją przekonywujące racje za tak gorzką oceną ludzkiej egzystencji? Książka nie próbuje dostarczyć jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie; jest ono osobiste, by nie powiedzieć intymne – z rodzaju tych, z którymi każdy musi zmierzyć się samodzielnie i uzyskaną odpowiedź zachować dyskretnie dla siebie, nie próbując do niej przekonywać innych. Może jednak do pewnego stopnia pomóc w systematycznej refleksji nad tym zagadnieniem.

KWIECIEŃ 2014

WYZWANIA REALIZMU

Łukasz Mścisławski

ISBN 978-83-7886-095-2

Oprawa: miękka

Format: 140x215 mm

Stron: 292

Cena: 49,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-096-9Cena: 49,90 zł

Czy trudności interpretacyjne nierelatywistycznej mechaniki kwantowej są zagadnieniami, które już dawno przestały być aktualne, czy zawierają jednak pewien twórczy potencjał? Czy istnieje związek między nimi a stanowiskami filozoficznymi, przyjmowanymi przez naukowców? A może konfrontacja trudności z tradycyjnymi pytaniami filozoficznymi da szansę na wypracowanie zupełnie nowych teoretycznych narzędzi badawczych, tak potrzebnych współczesnej fizyce? Książka prezentuje genezę zupełnie nowego spojrzenia na teorie fizyczne, zaproponowane przez brytyjskiego fizyka, Chrisa J. Ishama. Czytelnik zapozna się zarówno z najbardziej znanymi problemami interpretacyjnymi mechaniki kwantowej, jak również z nieco mniej popularnymi, które jednak okazują się mieć doniosłe konsekwencje. Całość prezentacji wskazuje na niezwykłe sprzężenie, które zachodzi między poszukiwaniem coraz ogólniejszych teorii fizycznych, ich formalizmem matematycznym a pewnymi wątkami filozoficznymi.

KWIECIEŃ 2014

ZAGADNIENIA FILOZOFICZNE W NAUCE NR 54

ISSN 0867-8286

Oprawa: miękka

Format: 145x205 mm

Stron: 326

Cena: 29,90 zł

Dostępna jako e-book

Pierwszy artykuł kolejnego, 54. numeru ZFN dotyczy problemu brakującej masy – problemu, który wymusza rewizję nie tylko obowiązujących teorii fizycznych lecz także naszego obrazu świata. Druga, większa część tomu poświęcona jest naukowej i filozoficznej refleksji nad religią i myślą teologiczną. Pierwszy tekst tej części przedstawia problemy i oczekiwania związane z ewolucyjnym podejściem do badań nad religią. Dwa kolejne artykuły mają bardziej filozoficzny charakter. Jeden z nich stanowi dyskusję z pewnymi interpretacjami arystotelesowskiego rozumu czynnego, celem drugiego jest przedstawienie i próba odrzucenia pewnych argumentów przeciwko tzw. teologii naturalnej. Ostatni artykuł numeru poświęcony jest koncepcji emergencji w ujęciu Philipa Claytona i jej możliwym implikacjom na gruncie teologii. Clayton ponownie pojawia się w kolejnym tekście – wywiadzie, jaki przeprowadził z fizykiem, Siergiejem Gribem.

MARZEC 2014

CZY FIZYKA I MATEMATYKA TO NAUKI HUMANISTYCZNE?

Michał Heller, Stanisław Krajewski

ISBN: 978-83-7886-078-5

Oprawa: twarda

Format: 140x215 mm

Stron: 480

Cena: 49,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-079-2Cena: 49,90 zł

Czy jest prawdziwe powiedzenie, że wszystkie nauki dzielą się na fizykę i zbieranie znaczków? W takim razie co z matematyką? Czy nauki ścisłe i humanistyka to organiczne części tej samej, ogólnoludzkiej kultury? Wśród ludzi dominuje przeciwstawianie nauk ścisłych, czyli przede wszystkim matematyki i fizyki, naukom humanistycznym. Czasem czyni się to wywyższając ścisłość nauk ścisłych, czasem wskazując na ich ograniczenia, niemożność uchwycenia prawdziwej, żywej złożoności, której nie mogą uchwycić struktury formalne. Tymczasem to przeciwstawienie nie jest absolutne: u źródeł podstawowych pojęć matematyki i fizyki są doświadczenia potoczne, odniesienia do człowieczej perspektywy postrzegania świata, próby jego spontanicznego modelowania, sądy wartościujące.

MARZEC 2014

TRANSCENDENCJA I NATURALIZM

Józef Życiński

ISBN: 978-83-7886-073-0

Oprawa: twarda

Format: 140x215 mm

Stron: 140

Cena: 29,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-077-8Cena: 29,90 zł

Jakie jest miejsce człowieka we wszechświecie w odniesieniu do Boga? Jakie są możliwości i potrzeby poznawcze człowieka? Czy istnieje konflikt między badaniami teologii i nauk przyrodniczych? Choć człowiek od zawsze szuka odpowiedzi na pytania o początki, sens i cel swojego istnienia, nabywając wiedzę i doskonaląc narzędzia, poszukiwania te nadal są fascynujące. Właściwa każdemu z nas natura badacza każe nam przeszukiwać dostępną rzeczywistość w nadziei na zrozumienie Bożych zamysłów. Książka jest przewodnikiem po tej wędrówce, pokazującym poprzez dokonania filozofów i przyrodników jak silna i intelektualnie owocna jest ludzka potrzeba sensu, ładu i piękna. To pochwała rozumu jako narzędzia zdolnego odczytywać Bożą obecność w świecie i świadectwo przekonania, że wiara i rozum wspólnie służą człowiekowi w odnalezieniu swojego miejsca we wszechświecie i że nie ma między nimi konfliktu.

LUTY 2014

ELEMENTY FILOZOFII PRZYRODY

Michał Heller, Tadeusz Pabjan

ISBN 978-83-7886-065-5

Oprawa: miękka

Format: 140x215 mm

Stron: 272

Cena: 39,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-075-4Cena: 39,90 zł

Dlaczego Księga Przyrody zapisana jest językiem matematyki? Co teorie fizyczne mówią na temat przestrzeni? Skąd wzięły się wszechświat, życie i umysł? Nauka wyrosła z filozofii przyrody i nigdy nie zdołała podciąć swoich filozoficznych korzeni. Autorzy przeprowadzają czytelnika przez historię ludzkiego postrzegania przyrody ożywionej i nieożywionej i coraz bardziej udane próby ujęcia zjawisk w karby matematycznych równań – to znakomita lektura i kompendium wiedzy dla każdego, kto interesuje się osiągnięciami nauki lub kogo pociągają filozoficzne koncepcje. To książka, która w zwięzły i klarowny sposób pomaga zrozumieć czym jest nauka, jak rodziły się najważniejsze teorie i jakie wizje czasu, przestrzeni, materii, przyczynowości, a nawet życia i całego wszechświata owe teorie implikują.

LUTY 2014

ELEMENTY MECHANIKI KWANTOWEJ DLA FILOZOFÓW

Michal Heller

ISBN: 978-83-7886-066-2

Oprawa: miękka

Format: 140x215 mm

Stron: 192

Cena: 34,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-074-7Cena: 34,90 zł

Jak wygląda prawdziwa struktura materii? Czy najbardziej fundamentalnymi prawami natury rządzi prawdopodobieństwo, a nie konieczność? Dlaczego świat kwantów rządzi się prawami sprzecznymi ze zdrowym rozsądkiem? Mechanika kwantowa narodziła się w pierwszych dekadach ubiegłego stulecia, gdy panowało powszechne przekonanie, że natura skrywa już niewiele tajemnic. Sformułowanie teorii kwantów obaliło ten optymistyczny pogląd – stało się jasne, że przyroda w najmniejszej skali funkcjonuje całkowicie inaczej niż w skali, w której działają nasze zmysły. Świat cząstek elementarnych, zjawiska nielokalne, indeterminizm i wiele paradoksów pociąga zwłaszcza filozofów, bo sprzeczny ze zdrowym rozsądkiem obraz mikroświata wywołuje doniosłe filozoficzne konsekwencje.

LUTY 2014

GRANICE INTERPRETACJI

Bartosz Brożek

ISBN: 978-83-7886-068-6

Oprawa: twarda

Format: 125x195 mm

Stron: 280

Cena: 34,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-081-5Cena: 34,90 zł

Czy rozumienie przypomina rozmowę, widzenie, czy taniec? Czy istnieje język doskonały? Czym jest interpretacja? Czy poza jej granicami leży tylko nonsens? Autor odpowiada na pytanie, dlaczego w świecie komunikacji jesteśmy skazani na interpretację; posiłkując się ustaleniami współczesnych nauk kognitywnych i teorii ewolucji, a także czerpiąc z tradycji filozofii analitycznej dowodzi, że nie może istnieć język doskonały niepodatny na interpretację. Zastanawia się również nad strukturą rozumienia i pokazuje, że zbyt pochopne próby interpretacji mogą nas prowadzić w krainę bełkotu. To pierwsza w literaturze polskiej próba zmierzenia się ze zjawiskiem interpretacji, oparta w znacznej mierze na tym, co biologia mówi o ludzkiej zdolności rozumienia.

LUTY 2014

NIEDOMKNIĘTY BILANS WSZECHŚWIATA

Tadeusz Pabjan

ISBN 978-83-7886-067-9

Oprawa: twarda

Format: 140x215 mm

Stron: 240

Cena: 34,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-076-1Cena: 34,90 zł

Czym jest ciemna energia? Jakie obiekty lub cząstki tworzą ciemną materię? Skąd wiadomo, że wszechświat składa się głównie z ciemnej materii i jest wypełniony ciemną energią? Z czego składa się wszechświat? Jeszcze nie tak dawno fizycy sądzili, że dobrze znają odpowiedź na to pytanie, i że potrafią dokładnie zidentyfikować wszystkie obiekty, które dają swój wkład do całkowitej masy wszechświata. Problem pojawił się wtedy, gdy obserwacje astronomiczne dostarczyły dowodów na obecność znacznych ilości dodatkowej, niewidocznej materii i na przyspieszenie ekspansji wszechświata rozpychanego tajemniczą energią, która jest równoważna masie. Po przeprowadzeniu wstępnych oszacowań okazało się, że wszystkie znane do tej pory postaci materii to tylko wierzchołek gigantycznej góry lodowej. Co znajduje się pod powierzchnią wody?

WYJAŚNIĆ UMYSŁ

Mateusz Hohol

ISBN: 978-83-7886-014-3

Oprawa: miękka

Format: 163x240 mm

Stron: 420

Cena: 59,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-038-9Cena: 49,90 zł

Dzięki neuronauce poznawczej możliwa staje się realizacja odwiecznego marzenia filozofów: wyjaśnienie tajemnic funkcjonowania ludzkiego umysłu. Ta złożona dyscyplina nie może się obyć bez szerokiego wachlarza metod badawczych. Skomplikowany przedmiot badań i zróżnicowane metody pozyskiwania danych wymagają postawienia pytań o spójność całej dyscypliny i wyjaśniającą moc teorii neurokognitywnych. Mateusz Hohol w swojej książce stawia te pytania i formułuje na nie trafne odpowiedzi.

BESTSELLERY

BÓG I NAUKA. Moje dwie drogi do jednego celu

Michał Heller

ISBN: 978-83-7886-018-1

Tłum.: Ewa Nicewicz-Staszowska

Oprawa: twarda z obwolutą

Format: 125x195 mm

Stron: 254

Cena: 34,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-036-5Cena: 34,90 zł

W jakiego Boga wierzą naukowcy? Co wspólnego z modlitwą ma rozwiązywanie równań? Dlaczego nie należy zapychać Bogiem dziur w nauce? Co nauka może dać teologii? Czemu teoria ewolucji jest aż teorią, a koncepcja Inteligentnego Projektu zahacza o herezję? Michał Heller w pasjonującej rozmowie z włoskim dziennikarzem Giulio Brottim opowiada o dwóch na pozór wykluczających się wartościach, które ukształtowały jego życie: religii i nauce. Wybitny uczony wspomina również wydarzenia ze swojego życia: trudy dzieciństwa na Syberii, studia, pracę duszpasterską i naukową w czasach komunizmu, a także dzieli się refleksją nad kondycją współczesnego chrześcijaństwa i powszechnej znajomości nauki.

STWORZENIE I POCZĄTEK WSZECHŚWIATA

Michał Heller, Tadeusz Pabjan

ISBN: 978-83-7886-043-3

Oprawa: twarda

Format: 140x215 mm

Stron: 184

Cena: 34,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-056-3Cena: 34,90 zł

Jak pogodzić wiarę w stworzenie świata przez Boga z wiedzą naukową? Jak się ma biblijny opis stworzenia do około czternastu miliardów lat historii wszechświata i ewolucyjnego pochodzenia ciała i umysłu człowieka? Czy nowoczesny, naukowy światopogląd wyklucza religijność i czyni z niej zabobon? To pytania, jakie przed sobą muszą postawić nie tylko naukowcy, filozofowie i teologowie. Stawia je każdy, kto racjonalnie podchodzi do swojej wiary. Książka ta jest praktycznym, podstawowym kursem z teologii stworzenia, filozofii nauki, kosmologii i teorii ewolucji Została napisana między innymi z myślą o katechetach, jako pomoc dydaktyczna w nauczaniu przez nich religii uczniów wszystkich klas szkół podstawowych, gimnazjów i pogimnazjalnych.

LISTOPAD 2013

KOSMICZNY PROJEKT

Paul Davies

ISBN 978-83-7886-019-8

Tłum. Aleksandra Bielaczyc

Oprawa: twarda

Format: 140x215 mm

Stron: 360

Cena: 49,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-060-0Cena: 49,90 zł

Dlaczego we wszechświecie odnajdujemy porządek? Jaka jest natura i przyczyna procesu samoorganizacji, dzięki któremu powstały gwiazdy, planety i my sami? Czy należy spojrzeć głębiej niż sięgają prawa fizyki, by zrozumieć zadziwiającą kreatywność natury? Opierając się na odkryciach i teoriach pochodzących z różnych dyscyplin – od matematyki i fizyki przez informatykę i biologię, aż do genetyki i neuronauki – Paul Davies przedstawia prowokacyjną teorię dotyczącą źródła stwórczego potencjału wszechświata.

UMYSŁ MATEMATYCZNY

Bartosz Brożek, Mateusz Hohol

ISBN: 978-83-7886-047-1

Oprawa: twarda

Format: 125x195 mm

Stron: 280

Cena: 34,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-063-1Cena: 34,90 zł

Skąd wzięła się matematyka? Jaką drogę przyjęła ewolucja zdolności matematycznych? Co ma wspólnego matematyka z metaforami? Czy obiekty matematyczne istnieją poza czasem i przestrzenią? Czy nauka potrafi wyjaśnić niepojętą skuteczność matematyki w odkrywaniu praw przyrody? Autorzy przedstawiają najnowsze ustalenia nauk neurokognitywnych i ewolucyjnych w odniesieniu do natury matematyki. Pokazują, że ewolucję zdolności matematycznych wyjaśnić można odwołując się nie tylko do wrodzonych umiejętności protomatematycznych, ale także do roli ewolucji kulturowej. Jest to pierwsza w literaturze polskiej pozycja, która zdaje relację z najnowszych ustaleń neurobiologii i psychologii odnośnie do zdolności matematycznych, a przy tym dostarcza pogłębionej, filozoficznej refleksji w odpowiedzi na pytanie, czy da się wyjaśnić naturę matematyki.

FILOZOFIA EKONOMII

Marcin Gorazda

ISBN: 978-83-7886-044-0

Oprawa: twarda

Format: 125x195 mm

Stron: 412

Cena: 49,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-061-7Cena: 49,90 zł

Dlaczego nie można przewidzieć kryzysów ekonomicznych? Czy filozofowie mogą pomóc w ich przewidywaniu? Jaki świat ukrywa się za skomplikowanymi teoriami ekonomii? Na te oraz na szereg innych pytań podejmuje próby odpowiedzi filozofia ekonomii, dziedzina w zasadzie dotychczas nieobecna w polskiej nauce i literaturze. Autor wprowadza nas stopniowo w problemy ekonomii, przedmiotu jej badań i stosowanych metod, począwszy od filozofów starożytnych poprzez średniowiecznych scholastyków, merkantylistów, fizjokratów i klasyków ekonomii. Kluczowa jednak część poświęcona jest myśli nowożytnej i współczesnej.

MORALNOŚĆ MÓZGU

Patricia Churchland

ISBN: 978-83-7886-031-0

Tłum.: Mateusz Hohol, Natalia Marek

Oprawa: twarda

Format: 140x215 mm

Stron: 368

Cena: 49,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-058-7Cena: 49,90 zł

Skąd bierze się moralność? Czy jej źródeł można poszukiwać w biologii? Jaką rolę odgrywa mózg w kształtowaniu naszych postaw moralnych? Czy moralność jest czymś specyficznie ludzkim? W Moralności mózgu Patricia Churchland zabiera czytelnika w podróż po świecie najnowszych odkryć neuronauki i ewolucjonizmu. Celem tej niezwykłej podróży jest zrozumienie podstawowych wartości, dzięki którym nasze życie społeczne jest także życiem moralnym. Stawiane przez autorkę śmiałe pytania i udzielane na nie – nieraz jeszcze śmielsze – odpowiedzi,zainteresować powinny wszystkich tych, których nurtuje nie tylko zagadka pochodzenia moralności, ale także chcących zrozumieć naturę ludzką.

KATALOG ALFABETYCZNY

„BYŁEM PANA PRZECIWNIKIEM [PROFESORZE EINSTEIN]...”

Paweł Polak

ISBN: 978-83-62259-32-8

Oprawa: twarda z obwolutą

Format: 163x240 mm

Stron: 462

Cena: 129,90 zł

„To nie tylko niezwykle interesujące dzieje pewnej polemiki, lecz również portret naukowego środowiska Lwowa na przestrzeni kilku pierwszych dekad XX stulecia” (prof. M. Heller). „Drobiazgowe odtworzenie niepowtarzalnej atmosfery tego specyficznego centrum dyskusyjnego, przejrzysty język i logiczny układ książki sprawiają, że jej lektura staje się swoistym zaproszeniem do fascynującej podróży po miejscach, epizodach, postaciach i strukturach naukowych” (dr hab. K. Maślanka).

BÓG I NAUKA

Michał Heller Tłum.: Ewa Nicewicz-Staszowska

ISBN: 978-83-7886-018-1

Oprawa: twarda z obwolutą

Format: 125x195 mm

Stron: 254

Cena: 34,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-036-5Cena: 34,90 zł

W jakiego Boga wierzą naukowcy? Co wspólnego z modlitwą ma rozwiązywanie równań? Co nauka może dać teologii? Czemu teoria ewolucji jest aż teorią, a koncepcja Inteligentnego Projektu zahacza o herezję? Michał Heller w pasjonującej rozmowie z włoskim dziennikarzem Giulio Brottim opowiada o dwóch na pozór wykluczających się wartościach, które ukształtowały jego życie: religii i nauce. Wybitny uczony wspomina również wydarzenia ze swojego życia: trudy dzieciństwa na Syberii, studia, pracę duszpasterską i naukową w czasach komunizmu, a także dzieli się refleksją nad kondycją współczesnego chrześcijaństwa i powszechnej znajomości nauki.

CZY NAUKA ZASTĄPI RELIGIĘ?

red. Bartosz Brożek, Janusz Mączka

ISBN: 978-83-62259-14-4

Oprawa: twarda z obwolutą

Format: 163x240 mm

Stron: 238

Cena: 59,90 zł

Pytanie „Czy nauka zastąpi religię?” rozumieć można na różne sposoby. Może ono presuponować pogląd, że nauka przejmuje funkcje, które spełnia religia. Inni odczytają je jako pytanie retoryczne: nauka nie może zastąpić religii, bo ta odpowiada na inne potrzeby. Wreszcie, pytanie to, choć sugeruje pewną rozłączność nauki i religii, wskazuje zarazem na to, co łączy te dwa zjawiska – na racjonalność. To właśnie racjonalność umożliwia autentyczny dialog pomiędzy nauką a religią.

DOWODY ONTOLOGICZNE

red. Tadeusz Wszołek

ISBN: 978-83-62259-07-6

Oprawa: twarda z obwolutą

Format: 163x240 mm

Stron: 288

Cena: 59,90 zł

Święty Anzelm z Canterbury w stosunkowo krótkim tekście sformułował argument na istnienie Boga, który już ponad 900 lat rodzi skrajne reakcje: przyciąga i fascynuje, ale też odpycha i irytuje. Trudno wskazać inny filozoficzno-teologiczny tekst, który byłby tak płodny i inspirujący. Wszyscy za podziwu godne uznają to, że człowiek był w ogóle zdolny do wskazania takiej drogi poznania Boga. Książka zawiera nowe studia poświęcone ratio Anselmi, które powstały w związku z 900. rocznicą śmierci Biskupa z Canterbury.

EKSPERYMENTALNA METAFIZYKA

Tadeusz Pabjan

ISBN: 978-83-62259-27-4

Oprawa: twarda z obwolutą

Format: 163x240 mm

Stron: 368

Cena: 79,90 zł

Mechanika kwantowa jest jedną z najważniejszych i najlepiej potwierdzonych empirycznie teorii współczesnej nauki. Odwołując się do argumentów irlandzkiego fizyka Johna Stewarta Bell, autor książki wykazuje, że doprecyzowanie wszystkich istotnych zagadnień o charakterze konceptualnym ma fundamentalne znaczenie dla poprawnej interpretacji formalizmu mechaniki kwantowej, formułuje również argumenty za zasadnością określania dyskutowanej przez siebie problematyki z pogranicza nauki i filozofii mianem eksperymentalnej metafizyki.

ELEMENTY

EuklidesTłum. i komentarz: Piotr Błaszczyk, Kazimierz Mrówka

ISBN: 978-83-7886-013-6

Oprawa: twarda z obwolutą

Format: 163x240 mm

Stron: 330

Cena: 69,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-057-0Cena: 69,90 zł

Elementy Euklidesa są arcydziełem literatury matematycznej i najważniejszą pracą naukową wszech czasów. „Wielkość”, „stosunek”, „proporcja”, „wielokrotność” to pojęcia, z których Euklides stworzył teorię spełniającą w matematyce greckiej taką funkcję, jaką we współczesnej matematyce pełnią liczby rzeczywiste. Teoria „wielkości” stanowi fundament teorii figur podobnych. Podobieństwo figur to kod, którym posługuje się ludzkość od ponad dwóch tysięcy lat. Tym dwóm księgom poświęcona jest niniejsza praca, zawierająca pierwszy polski przekład z języka greckiego wraz z komentarzem.

EPISTEMOLOGIA INFORMACJI

Marek Hetmański

ISBN: 978-83-7886-046-4

Oprawa: miękka

Format: 163x240 mm

Stron: 366

Cena: 59,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-069-3Cena: 59,90 zł

Niniejsza monografia jest prezentacją podmiotowych i poznawczych aspektów kategorii informacji i jej znaczenia dla epistemologicznych analiz poznania i wiedzy. Zawiera historię i stan badań nad informacją – także tych rozwijanych w ramach filozofii informacji. Omówione są nie tylko naukowe, ale również kulturowe zmiany spowodowane przez technologie informatyczne, w szczególności takie zjawiska jak nadmiar i niedobór informacji, wieloznaczność i niewiarygodność komunikatów oraz dezinformujący charakter niektórych wytworów masowej kultury.

EWOLUCJA ŻYCIA I EWOLUCJA WSZECHŚWIATA

red. Janusz Mączka, Paweł Polak

ISBN: 978-83-62259-15-1

Oprawa: twarda z obwolutą

Format: 163x240 mm

Stron: 212

Cena: 59,90 zł

Pojęciem ewolucji posługują się matematycy, astronomowie, socjolodzy, psycholodzy. Właściwie nie ma takiego obszaru badawczego, w którym pojęcie to by nie występowało, można zatem pokusić się o postawienie następującej tezy: pojęcie ewolucji wyrasta nie tyle z krytycznej refleksji nad zmiennością świata przyrody, ile raczej swoje źródło czerpie z głębokiej struktury świata. Badając ewolucję (w różnych jej wymiarach), przybliżamy się do prawdy o sposobie funkcjonowania całego wszechświata.

FENOMEN NORMATYWNOŚCI

Bartosz Brożek, Anna Brożek, Jerzy Stelmach

ISBN: 978-83-7886-032-7

Oprawa: miękka

Format: 163x240 mm

Stron: 226

Cena: 39,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-040-2Cena: 34,90 zł

Książka stanowi próbę zmierzenia się z zagadką normatywności. Autorzy starają się odpowiedzieć na pytanie, jak należy rozumieć pojęcia normatywne, takie jak obowiązek, powinność czy poprawność. Fenomen normatywności to unikalna w polskiej literaturze filozoficznej próba spojrzenia na kwestie związane z normatywnością w całej ich złożoności, a przy tym poszukująca wspólnych podstaw dla rozmaitych wcieleń dyskursu normatywnego.

FILOZOFIA EKONOMII

Marcin Gorazda

ISBN: 978-83-7886-044-0

Oprawa: twarda

Format: 125x195 mm

Stron: 412

Cena: 49,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-061-7Cena: 49,90 zł

Dlaczego nie można przewidzieć kryzysów ekonomicznych? Czy filozofowie mogą pomóc w ich przewidywaniu? Jaki świat ukrywa się za skomplikowanymi teoriami ekonomii? Na te oraz na szereg innych pytań podejmuje próby odpowiedzi filozofia ekonomii, dziedzina w zasadzie dotychczas nieobecna w polskiej nauce i literaturze. Autor wprowadza nas stopniowo w problemy ekonomii, przedmiotu jej badań i stosowanych metod, począwszy od filozofów starożytnych poprzez średniowiecznych scholastyków, merkantylistów, fizjokratów i klasyków ekonomii. Kluczowa jednak część poświęcona jest myśli nowożytnej i współczesnej.

FILOZOFIA KOSMOLOGII

Michał Heller

ISBN: 978-83-7886-020-4

Oprawa: twarda

Format: 125x195 mm

Stron: 178

Cena: 29,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-037-2Cena: 29,90 zł

Co to znaczy, że wszechświat się rozszerza? Czy Wielki Wybuch rzeczywiście był jego początkiem? Dlaczego nocne niebo nie świeci jednostajnym blaskiem? Michał Heller we właściwym sobie klarownym i pasjonującym wywodzie oprowadza Czytelnika po gąszczu tematów filozoficznych, które towarzyszyły kosmologii od jej zarania, aż do momentu uformowania się jej jako dojrzałej nauki empirycznej. Książka jest pierwszym polskim dziełem, które mierzy się z problematyką rodzącą się na styku pozornie odległych dyscyplin, jakimi są filozofia i kosmologia.

FILOZOFIA PRZYPADKU

Michał Heller

ISBN: 978-83-7886-005-1

Oprawa: miękka

Format: 125x195 mm

Stron: 332

Cena: 34,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-021-1Cena: 29,90 zł

W biologicznej ewolucji przypadek odgrywa rolę nadrzędną – jest źródłem zmienności gatunków. Autor proponuje szersze spojrzenie. Odwołując się do historii pojęcia przypadku i jego ewolucji wskazuje miejsce, jakie przypadki zajmują w strukturze całego wszechświata. A miejsca te są... nieprzypadkowe. Dlatego Filozofię przypadku można zadedykować i polecić każdemu, kto potrafi dostrzec głębię samego pytania o istotę przypadku. I ciekaw jest odpowiedzi.

FILOZOFIA PRZYPADKU

Michał Heller

ISBN: 978-83-7886-016-7

Oprawa: twarda

Format: 125x195 mm

stron: 332

Cena: 44,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-021-1Cena: 29,90 zł

KOSMICZNY PROJEKT

Paul DaviesTłum.: Aleksandra Bielaczyc

ISBN: 978-83-7886-019-8

Oprawa: twarda

Format: 140x215 mm

Stron: 360

Cena: 49,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-060-0Cena: 49,90 zł

Dlaczego we wszechświecie odnajdujemy porządek? Jaka jest natura i przyczyna procesu samoorganizacji, dzięki któremu powstały gwiazdy, planety i my sami? Czy należy spojrzeć głębiej niż sięgają prawa fizyki, by zrozumieć zadziwiającą kreatywność natury? Opierając się na odkryciach i teoriach pochodzących z różnych dyscyplin – od matematyki i fizyki przez informatykę i biologię, aż do genetyki i neuronauki – Paul Davies przedstawia prowokacyjną teorię dotyczącą źródła stwórczego potencjału wszechświata.

MAŁPY I FILOZOFOWIE

Frans de WaalTłum.: Bartosz Brożek, Michał Furman

ISBN: 978-83-7886-030-3

Oprawa: twarda

Format: 140x215 mm

Stron: 252

Cena: 49,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-059-4Cena: 49,90 zł

Prowokacyjna książka Fransa de Waala, światowej sławy prymatologa, podejmuje problem źródeł i ewolucji moralności. W oparciu o ustalenia badań nad zachowaniem naczelnych, de Waal przekonuje, że źródeł naszej moralności szukać należy w ewolucyjnej przeszłości człowieka i u naszych najbliższych ewolucyjnych krewnych. Książka zawiera także polemiki z poglądami de Waala autorstwa Petera Singera, Christine M. Korsgaard, Philipa Kitchera oraz Roberta Wrighta.

MORALNOŚĆ MÓZGU

Patricia ChurchlandTłum.: Mateusz Hohol, Natalia Marek

ISBN: 978-83-7886-031-0

Oprawa: twarda

Format: 140x215 mm

Stron: 368

Cena: 49,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-058-7Cena: 49,90 zł

W Moralności mózgu Patricia Churchland zabiera czytelnika w podróż po świecie najnowszych odkryć neuronauki i ewolucjonizmu. Celem tej niezwykłej podróży jest zrozumienie podstawowych wartości, dzięki którym nasze życie społeczne jest także życiem moralnym. Stawiane przez autorkę śmiałe pytania i udzielane na nie – nieraz jeszcze śmielsze – odpowiedzi, zainteresować powinny wszystkich tych, których nurtuje nie tylko zagadka pochodzenia moralności, ale także chcących zrozumieć naturę ludzką.

NIEOBLICZALNA OBLICZALNOŚĆ

Maria Piesko

ISBN: 978-83-62259-03-8

Oprawa: twarda z obwolutą

Format: 163x240 mm

Stron: 216

Cena: 49,90 zł

Czy możliwa jest sztuczna inteligencja? Jedni powiadają „Już istnieje!”. „Nigdy jej nie stworzymy!” – odpowiadają inni. Od prawie wieku istnieje i rozwija się teoria wyznaczająca możliwości i ograniczenia komputerów. O jej kontekście historycznym, podstawowych twierdzeniach i granicach jej zastosowań w przystępny, lecz nie powierzchowny sposób traktuje Nieobliczalna obliczalność.

NOWA HISTORIA EWOLUCJI CZŁOWIEKA

Robin DunbarTłum.: Bartłomiej Kucharzyk

ISBN: 978-83-7886-029-7

Oprawa: twarda

Format: 140x215 mm

Stron: 254

Cena: 49,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-064-8Cena: 49,90 zł

Książka ta jest odyseją, wyprawą przez mgły czasu do zamierzchłej przeszłości. Co właściwie tak mocno odróżnia nas od wszystkich innych gatunków z którymi dzielimy planetę? W którym momencie ewolucji człowieka powstało to, co oddziela nas od pokrewnych nam stworzeń? I, pytanie które chyba najbardziej dręczy Autora, dlaczego to właśnie nasz rodowód okazał się tak znakomity?

OBLICZA RACJONALNOŚCI. WOKÓŁ MYŚLI MICHAŁA HELLERA

red. Bartosz Brożek, Janusz Mączka, Wojciech P. Grygiel, Mateusz L. Hohol

ISBN: 978-83-62259-23-6

Oprawa: twarda z obwolutą

Format: 163x240 mm

Stron: 264

Cena: 59,90 zł

Idee filozoficzne, by dojrzeć, potrzebują odpowiedniej gleby; dla filozofii glebą taką jest dyskusja. Michał Heller pisze, z aprobatą przywołując Poppera, że dyskutowalność uznać należy za warunek konieczny racjonalnej argumentacji filozoficznej. Idee Michała Hellera, kryjące się pod takimi hasłami, jak „filozofia w nauce”, „logika zapętleń”, „matematyczność świata” czy „teologia nauki”, niewątpliwie spełniają warunek dyskutowalności, a celem tego tomu jest sprawić, by były nie tylko dyskutowalne, ale i dyskutowane.

PREDYKACJA

Jacek Paśniczek

ISBN: 978-83-7886-045-7

Oprawa: miękka

Format: 163x240 mm

Stron: 350

Cena: 59,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-080-8Cena: 59,90 zł

W prezentowanej monografii centralnym pojęciem, wokół którego ogniskują się rozważania ontologiczne jest pojęcie predykacji wyrażające przysługiwanie własności przedmiotom. Predykacja jest traktowana jako relacja między fundamentalnymi kategoriami ontologicznymi – kategoriami przedmiotów i własności. Logika analizuje różne możliwe pojęcia predykacji i tym samym stanowi podstawę teoretyczną przyjętej w niniejszej monografii ontologicznej perspektywy badawczej.

SENS ŻYCIA I SENS WSZECHŚWIATA

Michał Heller

ISBN: 978-83-7886-048-8

Oprawa: miękka ze skrzydełkami

Format: 125x195 mm

Stron: 262

Cena: 39,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-062-4Cena: 39,90 zł

O ile oczami wiary widzi się świat inaczej, niż oczami wiedzy naukowej? Jak, w perspektywie teologicznej, sens człowieka wiąże się z sensem wszechświata? Jaki jest związek „teologii sensu” z „teologią stworzenia”? Pytania o sens człowieka i sens wszechświata stanowią jedno Wielkie Pytanie. Człowiek jest genetycznie związany z wszechświatem. Korzenie człowieka wyrastają z historii wszechświata. Jeżeli Wszechświat ma sens, to sens ten prawdopodobnie obejmuje także człowieka, ponieważ człowiek jest częścią, więcej: elementem struktury wszechświata. A czy mógłby istnieć człowiek obdarzony sensem w bezsensownym wszechświecie?

STRUKTURA REWOLUCJI METANAUKOWEJ

Józef Życiński

ISBN: 978-83-7886-011-2

Oprawa: twarda

Format: 125x195 mm

Stron: 376

Cena: 44,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-022-8Cena: 39,90 zł

W erudycyjnym i usystematyzowanym wywodzie Józef Życiński przedstawia summę swoich wieloletnich badań na gruncie filozofii nauki, pokazuje ukryte mechanizmy rządzące ewolucją nauki od jej początków aż po czasy nam współczesne. Autor skupił swoją uwagę na jednej rewolucji – metanaukowej. To, co się dzieje w nauce, ma oddźwięk – niekiedy bardzo daleko idący – w szeroko rozumianej przestrzeni kultury; szeroko rozumianej, bo obejmującej duże obszary życia współczesności.

STWORZENIE I POCZĄTEK WSZECHŚWIATA

Michał Heller, Tadeusz Pabjan

ISBN: 978-83-7886-043-3

Oprawa: twarda

Format: 140x215 mm

Stron: 184

Cena: 34,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-056-3Cena: 34,90 zł

Książka ta jest praktycznym, podstawowym kursem z teologii stworzenia, filozofii nauki, kosmologii i teorii ewolucji. Polecamy ją wszystkim osobom religijnym, borykającym się z problemami z pogodzeniem swojej wiary z naukowym obrazem świata, a także tym, którzy są przekonani, że w XXI wieku religia jest wyłącznie zabobonem. Być może argumentacja zawarta w tej książce przekona ich, że nie ma zasadniczej sprzeczności pomiędzy prawdami teologii, a prawdami nauk przyrodniczych. Została ona napisana między innymi z myślą o katechetach, jako pomoc dydaktyczna w nauczaniu przez nich religii.

ŚWIAT MATEMATYKI I JEJ MATERIALNYCH CIENI

Józef Życiński

ISBN: 978-83-7886-012-9

Oprawa: miękka ze skrzydełkami

Format: 125x195 mm

Stron: 248

Cena: 34,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-023-5Cena: 34,90 zł

Czy obiekty matematyczne się tworzy, czy odkrywa? Czy istnieją one w Platońskim polu racjonalności, budując matrycę tego, co może się urzeczywistnić? W komputerze zmarłego przedwcześnie Arcybiskupa Józefa Życińskiego znaleziono niemal ukończony tekst książki, będący zapisem wykładów, które w roku akademickim 2006/2007 prowadził na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Prezentujemy Państwu jej ostateczną wersję, zredagowaną i opatrzoną wstępem Michała Hellera.

TEORIA IMPERATYWÓW

Anna Brożek

ISBN: 978-83-7886-004-4

Oprawa: twarda z obwolutą

Format: 163x240 mm

Stron: 344

Cena: 59,90 zł

Chociaż rola imperatywów i interrogatywów w komunikacji jest równie ważna jak deklaratywów, semiotyczna i logiczna refleksja nad pierwszymi dwiema kategoriami wyrażeń wydaje się nadal pozostawać daleko w tyle za refleksją nad trzecią kategorią. Niniejsza książka to filozoficzna monografia imperatywów, która w intencji ma przyczynić się do zmniejszenia tego dystansu. Jej ramy to z jednej strony filozoficzne tło teorii imperatywów, oraz z drugiej strony – prezentacja wybranych zastosowań tej teorii.

TWARDOWSKI. Myśl, mowa i czyn

Anna Brożek, Jacek Jadacki

ISBN: 978-83-7886-033-4

Oprawa: miękka ze skrzydełkami

Format: 163x240 mm

Stron: 653

Cena: 99,90 zł

Niniejsza edycja zawiera pisma polskie Kazimierza Twardowskiego z zakresu logiki i gramatyki, epistemologii i psychologii, estetyki i etyki, metodologii i dydaktyki oraz historii filozofii, które zostały opublikowane, ale nie znalazły się dotąd w żadnym wydanym tomie zbiorowym jego prac, ani nie stanowią jego samodzielnych pozycji książkowych.

UMYSŁ MATEMATYCZNY

Bartosz Brożek, Mateusz Hohol

ISBN: 978-83-7886-047-1

Oprawa: twarda

Format: 125x195 mm

Stron: 280

Cena: 34,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-063-1Cena: 34,90 zł

Książka przedstawia najnowsze ustalenia nauk neurokognitywnych i ewolucyjnych w odniesieniu do natury matematyki. Jest to pierwsza w literaturze polskiej pozycja, która zdaje relację z najnowszych ustaleń neurobiologii i psychologii odnośnie do zdolności matematycznych, a przy tym dostarcza pogłębionej, filozoficznej refleksji w odpowiedzi na pytanie, czy da się wyjaśnić naturę matematyki.

W ŚWIECIE POWINNOŚCI

Bartosz Brożek, Mateusz Hohol, Łukasz Kurek, Jerzy Stelmach

ISBN: 978-83-7886-028-0

Oprawa: miękka

Format: 163x240 mm

Stron: 302

Cena: 59,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-039-6Cena: 49,90 zł

Niniejszy zbiór esejów zapoznaje Czytelnika z badaniami dotyczącymi problemu normatywności podjętymi nie tylko z perspektywy filozoficznej, lecz również psychologicznej oraz kognitywistycznej. W tomie znaleźć można eseje dotyczące normatywności dyskursu epistemicznego, problemu naturalizacji normatywności, jak również analizujące podstawowe pojęcia normatywne. Ponadto Czytelnik będzie mógł zapoznać się z normatywnymi aspektami etyki, matematyki, języka, moralności oraz umysłu.

WYJAŚNIĆ UMYSŁ

Mateusz Hohol

ISBN: 978-83-7886-014-3

Oprawa: miękka

Format: 163x240 mm

Stron: 420

Cena: 59,90 zł

Dostępna jako e-book:ISBN 978-83-7886-038-9Cena: 49,90 zł

Dzięki neuronauce poznawczej możliwa staje się realizacja odwiecznego marzenia filozofów: wyjaśnienie tajemnic funkcjonowania ludzkiego umysłu. Ta złożona dyscyplina nie może się obyć bez szerokiego wachlarza metod badawczych. Skomplikowany przedmiot badań i zróżnicowane metody pozyskiwania danych wymagają postawienia pytań o spójność całej dyscypliny i wyjaśniającą moc teorii neurokognitywnych.

ZAGADNIENIA FILOZOFICZNE W NAUCE NR 52

ISSN: 0867-8286

Oprawa: miękka

Format: 145x205 mm

Stron: 240

Cena: 29,90 zł

ZFN to czasopismo wydawane pod auspicjami Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych i Ośrodka Badań Interdyscyplinarnych w Krakowie. Specyfika tego pisma polega na tropieniu i analizowaniu problemów filozoficznych uwikłanych w nauki przyrodnicze. Takie teorie naukowe, jak ogólna teoria względności, mechanika kwantowa, teoria ewolucji czy koncepcje powstałe na gruncie nauk kognitywnych prowadzą do pytań o wyraźnym wydźwięku filozoficznym. W „Zagadnieniach” publikują nie tylko krakowscy uczeni, ale także autorzy z innych, także zagranicznych ośrodków naukowych.

ZAGADNIENIA FILOZOFICZNE W NAUCE NR 53

ISSN: 0867-8286

Oprawa: miękka

Format: 145x205 mm

Stron: 280

Cena: 29,90 zł

Numer 53 ZFN jest tomem tematycznym. Autorzy zawartych w nim tekstów poruszają zagadnienia związane z jednym z najważniejszych okresów w historii matematyki, jakim był przełom XIX i XX wieku. Okres ten obfitował w wydarzenia kluczowe dla jej rozwoju i postacie, które najmocniej wpłynęły na jej obecny kształt. W niniejszym tomie poświęcono więcej uwagi takim twórcom nowych teorii matematyki, jak Gottlob Frege, David Hilbert czy Giuseppe Veronese. W tym samym czasie doszło do znacznego ożywienia także na gruncie matematyki polskiej. Prace zawarte w tomie dotyczą zwłaszcza warszawskiej szkoły logicznej, polskiej szkoły matematycznej oraz matematyków związanych PAU w Krakowie i Towarzystwem Nauk Ścisłych w Paryżu.

kontakt: tel.: +48 12 430 63 00

[email protected]

www.ccpress.pl

TYTUŁY OŚRODKA BADAŃ INTERDYSCYPLINARNYCH

BERNARD BOLZANO I IDEA LOGICYZMU

Jerzy Dadaczyński

ISBN: 978-83-733234-9-0

Oprawa: miękka

Format: 163x240 mm

Stron: 420

Cena: 39,90 zł

Logicyzm, inspirowany myślą Leibnitza, wymieniany zwyczajowo obok intuicjonizmu i formalizmu, odegrał niezwykłą doniosłą rolę w nowoczesnych dziejach badań nad podstawami matematyki oraz w dziejach samej filozofii matematyki. Celem autora niniejszej rozprawy jest wykazanie, że już około 70 lat przed powstaniem prac klasyków logicyzmu w pracach praskiego matematyka, filozofa i teologa Bernarda Bolzano ujawniła się tendencja i próba realizacji programu redukcji matematyki do dyscypliny bardziej podstawowej – teorii, w którą, „w sposób naturalny”, uwikłany był aksjomat nieskończoności.

CZAS I DYNAMIKA

Antoni Pelczar

ISBN: 83-7332-151-9

Oprawa: miękka

Format: 145x205 mm

Stron: 118

Cena: 29,90 zł

Opracowanie stanowi znacznie rozszerzoną wersję referatu Czas w równaniach różniczkowych i układach dynamicznych. Temat określony tytułem jest pretekstem do sformułowania uwag wykraczających nieco poza dyskusję o interpretacji zmiennej niezależnej w równaniach różniczkowych i układach dynamicznych traktowanej jako czas, a dotyczących m.in. różnych problemów wiążących się z zastosowaniami matematyki. Autor starał się ograniczyć używanie pojęć i formuł matematycznych i przedstawiać możliwie proste interpretacje intuicyjne wprowadzanych pojęć i twierdzeń.

CZŁOWIEK: TWÓR WSZECHŚWIATA – TWÓRCA NAUKI

Michał Heller, Robert Janusz, Janusz Mączka

ISBN: 978-83-733245-1-0

Oprawa: miękka

Format: 145x205 mm

Stron: 232

Cena: 34,90 zł

Materiały z konferencji „Człowiek – twór wszechświata i twórca nauki” zostały podzielone na pięć bloków: „Matematyka i filozofia”, „Kosmos i życie”, Umysł w kosmosie”, „Obraz świata i metodologia” i „Kultura i język”. Ta wieloaspektowość ujęcia przewodniego tematu konferencji odpowiada dzielonemu przez uczonych przekonaniu, że w człowieku ewolucja kosmiczna osiągnęła poziom samoświadomości i z chwilą, gdy to nastąpiło, człowiek stał się twórcą – twórcą długiego ciągu dokonań, zmierzających do zrozumienia wszechświata i siebie samego w nim.

DYNAMIKA NAUKI

Paweł Polak

ISBN: 83-7332-239-6

Oprawa: miękka

Format: 145x205 mm

Stron: 193

Cena: 34,90 zł

Wśród wielu istniejących modeli rozwoju nauki autora tej książki interesują modele dynamiczne, czyli modele konstruowane w oparciu o formalizm układów dynamicznych. Spotykamy je wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia ze zjawiskami zmiennymi, np. w fizyce, ekologii, ekonomii. Zdaniem autora analiza dynamicznych modeli rozwoju nauki może dostarczyć cennych informacji o rozwoju nauki, koniecznych do zbudowania bardziej adekwatnej filozofii nauki.

GALILEUSZ

Annibale Fantoli

ISBN: 83-7332-054-7

Oprawa: twarda

Format: 165x245 mm

Stron: 510

Cena: 59,90 zł

Obszerne studium Fantolego sytuuje się w tym nurcie badań dotyczących Galileusza, który zainicjowany w latach 40. przybrał na sile w ostatnim dziesięcioleciu dzięki licznym zachętom Jana Pawła II. (...) To właśnie papież mówił o tragicznym wzajemnym nieporozumieniu, jakie miało miejsce 350 lat temu pomiędzy „nową” nauką i Galileuszem a teologią. Monografia Fantolego nie jest jedynie biografią, lecz – jak pisze sam autor – jej celem jest „wydobycie na jaw tych wszystkich czynników: pojęciowych, ideologicznych i religijnych, które przejawiały się w różnych okresach życia Galileusza, i pokazanie ich subtelnej współzależności dialektycznej, która stopniowo prowadziła do konfliktu Galileusza z filozofami, teologami i w końcu z Kościołem.

INFORMACJA A ROZUMIENIE

Michał Heller, Janusz Mączka

ISBN: 83-7332-272-8

Oprawa: miękka

Format: 145x205 mm

Stron: 296

Cena: 34,90 zł

Materiały z 8. Krakowskiej Konferencji Metodologicznej w PAU na temat rozumienia informacji. składa się z części: I. „Z punktu widzenia matematyki”, II. „Z punktu widzenia biologii”, III. „Z punktu widzenia logiki i filozofii”, IV. „Z punktu widzenia komputerów i człowieka”, V. „Z punktu widzenia wolnego rynku”.

JEDNOŚĆ NAUKI – JEDNOŚĆ ŚWIATA?

Michał Heller, Janusz Mączka

ISBN: 83-7332-120-9

Oprawa: miękka

Format: 145x205 mm

Stron: 284

Cena: 34,90 zł

Książka zawiera teksty dotyczące najszerzej pojętego rozumienia jedności w nauce (Jedność przyrody, wielość zjawisk, Jedność a racjonalność, Zagadnienie unifikacji teorii matematycznych), jedności w filozofii (Systemy pojęć metafizycznych jako algebry Boole’a, O metodę w filozofii, Niewymierność i nieobliczalność a sztuczna inteligencja), dyskusji o pięknie (Piękno w matematyce, Piękno jako kryterium prawdy, Piękno a technika komputerowa), dyskusji o ekonomii i matematyce (Czy może istnieć matematyczna teoria rynku?, Giełda – Matematyka czy psychologia?)

KRAKOWSKA FILOZOFIA PRZYRODY W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM T. 1

Michał Heller, Janusz Mączka

ISBN: 978-83-733242-9-9

Oprawa: miękka

Format: 165x230 mm

Stron: 182

Cena: 34,90 zł

Specyficzna atmosfera Krakowa sprawia, że filozofowie, teologowie, matematycy, fizycy, biologowie i przedstawiciele innych nauk od wieków często współpracują ze sobą w tym mieście. Książka ta stanowi odpowiedź na pytanie o źródła tego raczej nieczęstego w innych ośrodkach naukowych zjawiska, a odpowiedź na nie podjęli uczestnicy seminarium Katedry Filozofii Przyrody Wydziału Filozoficznego PAT, korzystając z bogactw często nieodkrytych jeszcze skarbców krakowskich archiwów. W pierwszym tomie tradycja ta została przeanalizowana w artykule pt. Krakowska filozofia przyrody w okresie międzywojennym. Kolejne artykuły w niej zamieszczone poświęcone są „ojcom założycielom”: Tadeuszowi Garbowskiemu i Władysławowi Heinrichowi.

KRAKOWSKA FILOZOFIA PRZYRODY W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM T. 2

Michał Heller, Janusz Mączka

ISBN: 978-83-733243-0-5

Oprawa: miękka

Format: 165x230 mm

Stron: 386

Cena: 34,90 zł

Tom drugi został poświęcony życiu i poglądom filozoficznym Joachima Metallmanna (szczególnie jego dziełu Determinizm nauk przyrodniczych), Zygmunta Zawirskiego (m.in. idei wiecznego powrotu) oraz Bolesława Gaweckiego (i interesującej go problematyce przyczynowości w fizyce).

KRAKOWSKA FILOZOFIA PRZYRODY W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM T. 3

Michał Heller, Janusz Mączka

ISBN: 978-83-733243-1-2

Oprawa: miękka

Format: 145x205 mm

Stron: 260

Cena: 34,90 zł

Tom trzeci koncentruje się – poza wymienionymi w tytule – wokół poglądów takich filozofów, jak Czesław Białobrzeski, Stanisław Zaremba, Henryk Mehlberg, Benedykt Bornstein, Franciszek Zeidler, Bogumił Jasinowski i Zygmunt Spira.

LISTY KOPERNIKAŃSKIE

Galileo Galilei

ISBN: 978-83-733234-7-6

Oprawa: miękka

Format: 145x205 mm

Stron: 131