Szachy dla przyszłych mistrzów ebook

Aby poprawnie wyświetlać czcionki szachowe, należy w czytniku włączyć ustawienie zezwalające na stosowanie formatowania wydawcy.

Szachy dla przyszłych mistrzów

Jerzy Konikowski

Copyright © 2015 by Wydawnictwo RM All rights reserved

Wydawnictwo RM, 03-808 Warszawa, ul. Mińska 25 [email protected] www.rm.com.pl

Żadna część tej pracy nie może być powielana i rozpowszechniana, w jakiejkolwiek formie i w jakikolwiek sposób (elektroniczny, mechaniczny) włącznie z fotokopiowaniem, nagrywaniem na taśmy lub przy użyciu innych systemów, bez pisemnej zgody wydawcy.

Wszystkie nazwy handlowe i towarów występujące w niniejszej publikacji są znakami towarowymi zastrzeżonymi lub nazwami zastrzeżonymi odpowiednich firm odnośnych właścicieli.

Wydawnictwo RM dołożyło wszelkich starań, aby zapewnić najwyższą jakość tej książce, jednakże nikomu nie udziela żadnej rękojmi ani gwarancji. Wydawnictwo RM nie jest w żadnym przypadku odpowiedzialne za jakąkolwiek szkodę będącą następstwem korzystania z informacji zawartych w niniejszej publikacji, nawet jeśli Wydawnictwo RM zostało zawiadomione o możliwości wystąpienia szkód.

ISBN 978-83-7773-359-2 ISBN 978-83-7773-527-5 (ePub) ISBN 978-83-7773-528-2 (PDF)

Redaktor prowadzący: Irmina Wala-PęgierskaRedakcja: Bartosz DziałoszyńskiKorekta: Justyna MrowiecProjekt okładki: Grażyna JędrzejecZdjęcie na okładce: shutterstock.incOpracowanie wersji elektronicznej: Marcin FabijańskiWeryfikacja wersji elektronicznej: Justyna Mrowiec

W razie trudności z zakupem tej książki prosimy o kontakt z wydawnictwem: [email protected]

Spis treści

Objaśnienie symboli

Wstęp

Wprowadzenie

I. Szybki kurs otwarć szachowych

1. Debiuty otwarte

Debiut centralny

Gambit północny

Debiut gońca

Debiut Ałapina

Przyjęty gambit królewski

Nieprzyjęty gambit królewski

Partia wiedeńska

Obrona Philidora

Gambit łotewski

Gambit słonia

Partia rosyjska

Debiut trzech skoczków

Debiut czterech skoczków

Debiut Ponzianiego

Partia szkocka

Obrona dwóch skoczków

Partia włoska

Gambit Evansa

Partia węgierska

Partia hiszpańska

2. Debiuty półotwarte

Obrona sycylijska

Obrona francuska

Obrona Caro-Kann

Obrona Pirca

Obrona Alechina

Obrona skandynawska

Debiut Nimzowitscha

3. Debiuty zamknięte

Nieprzyjęty gambit hetmański

Przyjęty gambit hetmański

Obrona słowiańska

Pionkiem hetmańskim

Obrona Nimzowitscha

Obrona hetmańsko-indyjska

Partia katalońska

Gambit budapeszteński

Obrona królewsko-indyjska

Nowoczesny Benoni

Stary Benoni

Gambit Blumenfelda

Gambit wołżański

Obrona staroindyjska

Obrona Grünfelda

Obrona holenderska

Obrona polska

Partia angielska

Otwarcie Rétiego

Otwarcie Larsena

Otwarcie Birda

Otwarcie van Geeta

Otwarcie orangutana

II. Zasady pracy nad repertuarem debiutowym

Struktury pionkowe

Wolny pionek

Izolowany pionek w centrum

Wiszące pionki

Formacja c3/d4 lub c6/d5

Zdwojony pionek

III. Ćwiczenie techniki liczenia wariantów oraz zmysłu taktycznego

Rozwiązania kombinacji

IV. Znaczenie gry końcowej

Rozwiązania zadań

V. Analiza i komentowanie partii

VI. Komputer w treningu szachisty

Programy szachowe

Bazy szachowe

Internet

Poczta elektroniczna (e-mail)

Trening drogą elektroniczną

Opracowanie repertuaru debiutowego

Rozwiązywanie testów

Analiza partii

Trening praktyczny

Materiały szkoleniowe

Indeks partii

Indeks debiutów

Literatura

Objaśnienie symboli

! silne posunięcie

!! bardzo silne posunięcie

? słabe posunięcie

?? bardzo słabe posunięcie

!? posunięcie zasługujące na uwagę

?! posunięcie o wątpliwej wartości

+ - białe mają decydującą przewagę

- + czarne mają decydującą przewagę

± białe mają przewagę

µ czarne mają przewagę

² białe mają minimalną przewagę

³ czarne mają minimalną przewagę

÷ pozycja jest skomplikowana

„ z kontrgrą

: bicie

+ szach

# mat

Wstęp

Każdy początkujący szachista zadaje sobie z pewnością pytanie: jak trenować, aby nieustannie i szybko podwyższać swoje kwalifikacje sportowe.

Zasadniczym warunkiem właściwe­go rozwoju młodego zawodnika – oprócz praktyki turniejowej – jest praca szkoleniowa. Zajęcia z trenerem od­grywają ogromną rolę. Jednakże szachista, który ogranicza się wyłącznie do słuchania wykładów, będzie robił postępy w ślimaczym tempie. Dlatego praca samoszkoleniowa zawodnika jest bardzo ważnym elementem w procesie doskonalenia własnego poziomu gry.

Wiedza w szachach nieustannie się rozwija. Każdy turniej jest praktycznie kuźnią nowych pomysłów, z którymi powinien zapoznać się każdy zawodnik z ambicjami sportowymi. Szczególnie w sferze teorii otwarć szachowych spotykają nas ciągłe niespodzianki, którymi trzeba się zająć w trakcie treningu. Kto zlekceważy studiowanie początkowej fazy partii, ten szybko pogubi się w gąszczu nowych wariantów oraz idei.

Faza debiutowa uległa w ostatnich czasach znacznym przemianom i ciągle jest przedmiotem dogłębnych badań teoretycznych i praktycznych. Ta praca wymaga dużej wiedzy, doświadczenia i samozaparcia. Analiza wariantów czy nawet pojedynczych ruchów kosztuje wiele czasu. Trzeba mieć naprawdę dużo cierpliwości, aby się tym solidnie zajmować.

Nie ma żadnych wątpliwości, że pra­ca analityczna z debiutami jest twórcza i pomaga rozwinąć wiele po­zy­tywnych cech i umiejętności, takich jak wytrwałość w szukaniu nie­znanych dróg czy zdolności analityczne. Inspiruje też do nieustannego poznawania nowych pozycji w grze środkowej, które są ściśle związane z wieloma otwarciami. Ponadto często zmusza nawet do analizy końcówek, co oznacza, że daje okazję do zajmowania się także problemami pozostałych faz partii. Trening ograniczający się tylko do poznawania ogólnych zagadnień gry środkowej czy końcówek jest niewystarczający do opanowania wiedzy pozwalającej na osiąganie sukcesów turniejowych. Takie szkolenie jest mało efektywne i rodzi nawyk schematycznego myślenia. W tym przypadku nie ma wielkiej pracy twórczej, ponieważ przeważnie przegląda się takie same lub podobne pozycje.

Tę książkę przygotowałem z myślą o mło­dzieży, która zdobyła już podstawową wiedzę o grze w szachy i chce bliżej poznać tajniki fachowego treningu. Poradnik może być także pomocą w działalności szkoleniowej trenerów.

W książce korzystałem z moich tekstów opublikowanych w krajowych periodykach specjalistycznych, takich jak: „Szachis­ta”, „Magazyn Szachista”, „Pa­norama Szachowa”, „Poradnik Szachisty”, „Przegląd Szachowy”, „Szachy – Chess”, „Wybrane zagadnienia teorii i praktyki szachowej”, a także z pracy dyplomowej na I klasę trenerską przygotowanej w Centralnym Ośrodku Sportu w Warszawie w 2002 roku.

Wprowadzenie

Podstawą sukcesów w szachach są niewątpliwie talent zawodnika, włożona praca szkoleniowa, warunki do praktycznego uprawiania tej dyscypliny, a także osoba sterująca, czyli trener.

Trening jest wymierny, a jego czasochłonność zależy od stopnia zaawansowania zawodnika. Jest rzeczą zrozumiałą, że wraz z podniesieniem kwalifikacji wzrasta liczba zajęć poświęconych szachom. Obecnie organizuje się wiele imprez szachowych i dlatego czołowi zawodnicy świata, aby utrzymać wysoką formę sportową, trenują dziennie od 8 do 14 godzin. Początkujący szachista poświęca pracy szkoleniowej oczywiście znacznie mniej czasu.

Proces szkolenia musi być dobrze przygotowany i umiejętnie rozłożony w przewidzianym na niego czasie. Powinien być też odpowiednio zorganizowany, aby umożliwić osiągnięcie postawionego celu.

Plan treningu musi być rzeczowy i odpowiadać kwalifikacjom zawodnika. Powinien być ciekawy, a przede wszystkim możliwie elastyczny, aby można go było modyfikować i w każdej chwili dopasowywać do tempa postępów szachisty.

Ważnym celem szkolenia młodych zawodników jest wyrobienie u nich takich umiejętności, które pozwolą im dalej się rozwijać i będą podstawą do osiągnięć w wieku dojrzałym.

Etapy treningu szachowego można podzielić, w zależności od głównej treści i związanych z tym zadań, na trzy grupy:

Głównym zadaniem treningu pod­stawowego jest przyswojenie elementarnych zasad rozgrywania partii szachowej. Początkujący szachista poznaje ruchy poszczególnych bierek, cel szachów, czyli danie mata lub zdobycie przewagi materialnej wystarczającej do wygrania pojedynku. W ogólnych zarysach zaznajamia się z trzema fazami gry: otwarciem, grą środkową i końcówką. Poznaje „kodeks szacho­wy” oraz zasady jego zastosowania w grze praktycznej w podstawowym zakresie. Osobie grającej w szachy towarzyskie taki trening daje niezbędną wiedzę, pozwa­lającą na uczestnictwo w meczach i turniejach szachowych. W tym miejscu amator królewskiej gry staje się zawodnikiem. Ten etap treningu jest z reguły krótki, może trwać nawet tylko kilka tygodni. Jego długość zależy od talentu gracza i częstotliwości zajęć.

Pierwszym poważnym etapem pracy nad szachami jest trening ogólno­rozwojowy. Zawodnik zdobywa na nim wiedzę potrzebną do głębszego zrozumienia istoty gry szachowej. Poznaje m.in. zasady strategii i taktyki, techniki gry końcowej, historię szachów oraz ogólne założenia teorii debiutów, a więc uczy się tego wszystkiego, co rozwija tzw. ogólną kulturę szachową. Na tym etapie szkolenia zawodnik musi opanować podstawy sztuki samokształcenia i nauczyć się je planować. Musi być świadomy tego, że sport szachowy wymaga dużego poświęcenia, a trening ma stać się elementem codziennego życia.

Trening specjalistyczny jest os­tatnim ogniwem w ogólnym procesie szkoleniowym. Służy kształtowaniu indywidualnego i optymalnego poziomu mistrzostwa szachowego. Jest to wybitnie specjalistyczna forma procesu treningowego, ponieważ wszystkie metody, środki i przedsięwzięcia są podporządkowane wyłącznie osiągnięciu najwyższego kwalifikowanego poziomu sportowego. Zatem trening specjalistyczny jest nastawiony na osiągnięcie określonego celu sportowego, takiego jak zdobycie mistrzostwa kraju, wygranie turnieju międzynarodowego, przejście do wyższej kategorii szachowej itd.

Do ważniejszych zadań treningu specjalistycznego należą: studiowanie granych przez siebie debiutów i opracowywanie oryginalnych koncepcji w początkowym stadium gry; prowadzenie własnej bazy otwarć i ogólnego banku informacji z partiami z różnych turniejów; dokładna analiza granych przez siebie partii i ich komentowanie w celu wyeliminowania mankamentów w grze; analiza gry potencjalnych prze­ciwników służąca znalezieniu słabych punktów w ich partiach (wiedza ta jest przydatna w bezpośrednich pojedynkach) itd.

Pomiędzy treningiem ogólnoroz­wo­jowym i specjalistycznym istnieje oczy­wiście duża współzależność, ale ważne jest zachowanie prawidłowych proporcji. I tak w początkowej fazie szkolenia czy samokształcenia powinno się kłaść większy nacisk na zajęcia ogólnorozwojowe. Dopiero po zdobyciu tytułu kandydata na mistrza należy zwiększyć liczbę zajęć specjalistycznych.

Szachista po osiągnięciu mistrzowskiego poziomu gry powinien skoncentrować się przede wszystkim na pra­­cy samoszkoleniowej. Kontakty z tre­nerem – o ile jest to możliwe – zawsze będą jednak pożyteczne. Trener może służyć cennymi radami, pomóc w opracowaniu właściwego programu samokształcenia, opracować materiały szkoleniowe i informacyjne, pomagać w analizach itd.

Mistrz szachowy powinien prowadzić trening systematycznie, według planu, z zachowaniem następujących proporcji: trening specjalistyczny – 80%, trening ogólnorozwojowy – 20%.

Zawodowy szachista musi wyróżniać się ogromną pracowitością. Wieloletnie doświadczenia wykazują, że im więcej czasu zawodnik poświęca na trening, tym mniej wysiłku kosztuje go rozgrywanie partii i dzięki temu zachowuje on więcej świeżości w krytycznych momentach. Duża wiedza – poznanie strategii połączone ze znajomością tysięcy pozycji – pozwala szachiście na szybkie i bezbłędne podjęcie decyzji w różnych momentach walki. Elementem treningu powinno być także doskonalenie taktyki turniejowej (sposób rozgrywania turnieju, względnie meczu) oraz umiejętności koncentracji w krytycznych fazach partii. Powinno się też znaleźć czas na psychologiczne przygotowanie się do partii, turniejów i starć z konkretnymi przeciwnikami itd.

Ważnym warunkiem rozwoju szachisty – oprócz treningu i praktyki turniejowej – jest umiejętność analizy swoich działań i zdolność zaplanowania walki turniejowej. Wysoka samo­kontrola i trafne kierowanie swym działaniem, a także zdolność wykształcenia niezbędnych cech osobowości to podstawy sukcesów turniejowych. Ważnym zadaniem zawodnika jest więc poznanie oraz zbadanie samego siebie. Może temu służyć prowadzenie dziennika turniejowego. W ten sposób gromadzi się jak najwięcej informacji uzyskanych bezpośrednio w trakcie turnieju na temat własnego procesu gry oraz danych dotyczących samooceny i samokontroli najważniejszych parametrów działań zawodnika.

Poniższa tabela ilustruje, jak zmieniają się potrzeby treningowe szachisty wraz z rozwojem jego umiejęt­ności.

Kategoria szachowa

Procentowy udział obciążenia treningiem

ogólno- rozwojowym

specjali- stycznym

V–III

80

20

II

70

30

I

60

40

Kandydat

40

60

Mistrz

20

80

Na podstawie moich wieloletnich doświadczeń w pracy szkoleniowej z szachistami różnych kategorii uważam, że trening według przedstawionego schematu gwarantuje doprowadzenie w ciągu 5–6 lat nawet przeciętnie zdolnego szachisty do poziomu silnego mistrza krajowego, z możliwością szybkiego osiągnięcia wyższych klas szachowych (mistrza międzynarodowego oraz arcymistrza). Oczywiście w przypadku osób szczególnie zdolnych proces ten może być znacznie krótszy.

I. Szybki kurs otwarć szachowych

Przed przystąpieniem do zajęć z analizy początkowych etapów partii szachowej należy odbyć trening ogólnorozwojowy, na co zwró­­ciłem już wcześniej uwagę. Daje on zasób ogólnej wiedzy, koniecznej do zrozumienia istoty gry szachowej. Najważniejsze elementy ćwiczone podczas tego treningu to:

– podstawy gry pozycyjnej

– podstawy gry taktycznej

– podstawy gry końcowej

Jako pomoc w poznaniu tych ważnych zagadnień proponuję lekturę fachowych podręczników. Wydawnictwo RM oferuje w tym zakresie kilka znakomitych pozycji:

Max Euwe: Ocena pozycji i planowanie, Warszawa 2007;

Dawid Bronstein: Strategia szachowa, Warszawa 2005;

Vladimir Vuković: Sztuka ataku, Warszawa 2005;

Aleksander Bielawski i Adrian Michalczyszyn: Nowoczesne końcówki, War­szawa 2004.

Z uwagi na znaczną objętość infor­macyjną tych książek polecam na po­czątku zapoznanie się z ich treścią w ogólnych zarysach. Dokładną analizą wszystkich zawartych w nich tematów można zająć się w uzupeł­niającym treningu w późniejszym czasie. Ważne jest to, aby przed rozpoczęciem zajęć z otwarciami mieć pewne pojęcie o grze pozycyjnej i taktycznej oraz znać podstawowe końcówki.

Partia szachowa składa się z następujących trzech faz:

W początkowym stadium gry obie strony rozwijają możliwie szybko swe siły i starają się uplasować figury na korzystnych placówkach. Jeżeli jedna ze stron uzyska wcześniej przewagę pozycyjną lub materialną, to przeciwnikowi będzie trudno odrobić te straty w grze środkowej. Do końcówki mo­że w ogóle nie dojść. Nie ulega więc wątpliwości, że faza debiutowa odgrywa bardzo ważną rolę. Dlatego szachiści z dużymi aspiracjami sportowymi przywiązują szczególną wagę do granych przez siebie otwarć.

Debiut jest fundamentem partii szachowej i poprawnie rozegrany daje duże szanse na sukces w każdym pojedynku. Nawet słabsi szachiści mają realne perspektywy odniesienia zwycięstwa nad silniejszym i doświadczonym przeciwnikiem. Zawodnik powinien mieć odpowiednią motywację do wyczynowego uprawiania szachów. Na pewno nie będzie jej miał w przypadku porażek i słabych wyników turniejowych. To może go szybko znie­chęcić do dalszego zajmowania się królewską grą.

Wielu zawodników mało interesuje się początkowym etapem gry i próbuje cały ciężar walki przenieść na część środkową i końcową. Zawodnicy tracą przez to wiele sił w debiucie i często brakuje im potem świeżości w rozgrywaniu dal­szych faz partii. Skutki tego są łatwe do przewidzenia.

Otwarcia odgrywają więc ogromną rolę we współczesnych szachach. Śledzenie rozwoju dzisiejszej teorii otwarć jest jednak niezwykle trudne. Ogrom informacji przeraża wielu szachistów i odstrasza od studiów w tej dziedzinie. Jednakże bez dostatecznej znajomości debiutów będzie trudno osiągać godne uwagi wyniki, nie mówiąc już o sukcesach na arenie międzynarodowej.

Powszechnie wiadomo, że czołowi zawodnicy świata pracują głównie nad otwarciami. Często pojedynki turniejowe na szczycie są poligonem doświadczalnym do sprawdzenia wielu wariantów i systemów debiutowych. Arcymistrzowie stale doskonalą włas­ny repertuar debiutowy. Starają się opracować no­watorskie rozwiązania, aby w ten sposób zaskoczyć przeciwnika i już na początku gry uzyskać przewagę.

Zajęcia z debiutami powinny mieć charakter badawczy. Przedstawiony dalej materiał teoretyczny ma pomóc czytelnikowi w ogólnym poznaniu najważniejszych otwarć, a także przybliżyć mu problemy taktyczne i strategiczne. Dalsza praca w tym zakresie powinna zmobilizować każdego szachistę do szukania swoich oryginalnych dróg prowadzących do tego, by zmusić partnera w czasie gry do rozwiązywania trudnych kwestii na szachownicy.

Młodzi szachiści powinni stosować najpierw debiuty o prostej strategii. Zaleca się więc ruch 1.e4, po którym powstaje przeważnie żywa gra figurowa z elementami taktycznymi. Takie sytuacje są łatwe do zrozumienia i zapamiętania. Nie poleca się natomiast rozpoczynania partii posunięciami 1.d4 i 1.c4. Są to bowiem otwarcia, które wymagają od gracza zaawansowanej techniki pozycyjnej, a to jest związane z kilkuletnią praktyką turniejową oraz odpowiednią wiedzą.

Zachęcam do pracy nad teorią debiutów tych wszystkich czytelników, którzy postawili sobie jasny cel: osiąg­nąć możliwie szybko klasę mistrza szachowego. Przedłożony tutaj materiał oma­wia w ogólnych zarysach plany gry w najważniejszych otwarciach. Aby pogłębić wiedzę w tym zakresie, należy sięgnąć oczywiście do specjalistycznej literatury (patrz Literatura uzupełniająca na s. 104).

Otwarcia szachowe dzielimy ogólnie na trzy grupy:

1. Debiuty otwarte

Jeśli białe zagrają w swym pierwszym posunięciu 1.e4 i czarne odpowiedzą 1...e5, to gra ma charakter otwarty. Obie strony otworzyły sobie bowiem drogę dla hetmana i gońca oraz równocześnie wzięły pod kontrolę ważne centralne pola: białe atakują punkty d5 i f5, natomiast strona przeciwna d4 i f4. W dalszej grze białe będą najczęściej atakować pionka e5 ruchami 2.d4, 2.f4 oraz 2.¤f3. Czarne będą odpierać te zaczepne akcje przede wszystkim posunięciem 2...¤c6, co jest uważane za najsilniejszą kontynuację. W debiutach otwartych powstaje bardzo często gra taktyczna i dlatego sięganie po ruch 1.e4 zaleca się młodym zawodnikom, aby mogli kształcić swój zmysł kombinacyjny.

Debiut centralny

1.e4 e5 2.d4 e:d4 3.£:d4

Biały hetman wchodzi do gry bardzo wcześnie. Takie posunięcie jest właściwie zaprzeczeniem ogólnych za­sad w szachach, które zalecają włączenie najsilniejszej figury do akcji dopiero w późniejszym stadium partii. Współczesna teoria szachów jednak elastycznie podchodzi do tej kwestii i nie traktuje dogmatycznie różnych debiutów i wariantów. Są systemy, w których zaleca się właśnie szybką ak­tywizację hetmana, aby mógł już na początku partii wkroczyć do akcji. W tym otwarciu białe mają jasny plan gry: wykonać długą roszadę i zorganizować atak na nieprzyjacielskiego króla.

XIIIIIIIIY 9rsnlwqkvlntr0 9zppzpp+pzpp0 9-+-+-+-+0 9+-+-+-+-0 9-+-wQP+-+0 9+-+-+-+-0 9PzPP+-zPPzP0 9tRNvL-mKLsNR0 xiiiiiiiiy

3...¤c6 4.£e3

Najsilniejsze. Po 4.£a4 ¤f6 5.¥g5 ¥e7 6.¤c3 0–0 7.¤f3 d6 8.0–0–0 ¥d7 czarne bez trudu wyrównują grę.

4...¤f6

Ważny jest szybki rozwój figur. Po 4...¥b4+ poleca się 5.¤c3 z przejściem do głównego wariantu.

5.¤c3 ¥b4

Można oczywiście rozwinąć gońca na e7:

XIIIIIIIIY 9r+lwqr+k+0 9zppzpp+pzpp0 9-+n+-sn-+0 9+-+-+-+-0 9-vl-+P+-+0 9+-sN-wQ-+-0 9PzPPvL-zPPzP0 9+-mKR+LsNR0 xiiiiiiiiy

W tej krytycznej pozycji białe mają do wyboru dwa plany gry:

A. 8.¥c4 d6

Trzeba grać bardzo uważnie. Po 8...¥:c3 9.¥:c3 ¤:e4 10.£f4 ¤f6 11.¤f3 d6 12.¤g5 ¥e6 13.¥d3 h6 14.h4! białe uzyskują silny atak. Zo­baczmy taki oto przykładowy wariant: 14...h:g5 15.h:g5 ¤d5 16.¦h8+! ¢:h8 17.£h4+ ¢g8 18.¥:g7! ¢:g7 19.£h6+ ¢g8 20.¦h1 f5 21.£h8+ ¢f7 22.¦h7+ ¢g6 23.£g7#.

9.f3 ¤e5 10.¥b3 ¥e6 11.¥:e6 ¦:e6 12.¤ge2 ¥c5 13.£g5 ¤c4 i czarne mają dobre kontrszanse.

B. 8.£g3 ¦:e4!

Najsilniejsze. Po 8...d6 9.f3 ¤e5 10.h4 c6 11.h5 białe mogą rozwinąć silny atak na króla.

9.a3

Słabe jest 9.¤:e4? ¤:e4 10.£e3 ¥:d2+ 11.¦:d2 ¤:d2 12.£:d2 d5 i czarne mają pionka więcej.

9...¥d6 10.f4 ¦e8 11.¥d3 ¥f8 12.¤f3 d5 z aktywną grą czarnych.

Podsumowanie: białe starają się zorganizować atak na króla, natomiast czarne kontrują w centrum. Głównym obiektem ich ataku jest pionek e4. W tym otwarciu obie strony mają równe szanse.

Gambit północny

1.e4 e5 2.d4 e:d4 3.c3

Gambitem nazywamy takie otwarcie, w którym jedna ze stron poświęca mate­riał (pionki lub figury), aby osiąg­nąć określony cel, np. atak na króla, wyprzedzenie przeciwnika w rozwoju itd. Ruch 3.c3 charakteryzuje gambit północny. Białe są gotowe ofiarować pionka lub nawet dwa za szybką mobilizację figur z planem przejęcia inicjatywy. Oczywiście gambit jest związany z dużym ryzykiem, ponieważ czarne mają realne możliwości obrony i skierowania gry na korzystniejsze dla siebie tory.

XIIIIIIIIY 9rsnlwqkvlntr0 9zppzpp+pzpp0 9-+-+-+-+0 9+-+-+-+-0 9-+-zpP+-+0 9+-zP-+-+-0 9PzP-+-zPPzP0 9tRNvLQmKLsNR0 xiiiiiiiiy

3...d:c3

Pryncypialna odpowiedź: jeśli białe od­dają pionka, to trzeba go bić! Wariant po 3...d5 4.e:d5 ¤f6 5.¥b5+ c6 6.d:c6 b:c6 7.¥c4 ¥c5 8.£e2+ jest korzystniejszy dla białych.

4.¥c4

Białe konsekwentnie są gotowe oddać kolejnego pionka. Po 4.¤:c3

Debiut gońca

Debiut Ałapina

Przyjęty gambit królewski

Nieprzyjęty gambit królewski

Partia wiedeńska

Obrona Philidora

Gambit łotewski

Gambit słonia

Partia rosyjska

Debiut trzech skoczków

Debiut czterech skoczków

Debiut Ponzianiego

Partia szkocka

Obrona dwóch skoczków

Partia włoska

Gambit Evansa

Partia węgierska

Partia hiszpańska

2. Debiuty półotwarte

Obrona sycylijska

Obrona francuska

Obrona Caro-Kann

Obrona Pirca

Obrona Alechina

Obrona skandynawska

Debiut Nimzowitscha

3. Debiuty zamknięte

Nieprzyjęty gambit hetmański

Przyjęty gambit hetmański

Obrona słowiańska

Pionkiem hetmańskim

Obrona Nimzowitscha

Obrona hetmańsko-indyjska

Partia katalońska

Gambit budapeszteński

Obrona królewsko-indyjska

Nowoczesny Benoni

Stary Benoni

Gambit Blumenfelda

Gambit wołżański

Obrona staroindyjska

Obrona Grünfelda

Obrona holenderska

Obrona polska

Partia angielska

Otwarcie Rétiego

Otwarcie Larsena

Otwarcie Birda

Otwarcie van Geeta

Otwarcie orangutana

II. Zasady pracy nad repertuarem debiutowym

Partia 1

Gułko–Romaniszyn

Moskwa 1976 Obrona francuska

Struktury pionkowe

Wolny pionek

Partia 2

Botwinnik–Capablanca

AVRO – Holandia 1938 Obrona Nimzowitscha

Partia 3

Euwe–Awerbach

Zurych 1953 Obrona Nimzowitscha

Izolowany pionek w centrum

Partia 4

Petrosjan–Bałaszow

Moskwa 1974Obrona Nimzowitscha

Partia 5

Michalczyszyn–Kocziew

ZSRR 1979 Obrona Nimzowitscha

Wiszące pionki

Partia 6

Waganian–Karpow

Leningrad 1969 Obrona Nimzowitscha

Partia 7

Euwe–Reshevsky

Zurych 1953 Obrona Nimzowitscha

Formacja c3/d4 lub c6/d5

Partia 8

Georgadze–Makaryczew

Mistrzostwa ZSRR 1980/81 Obrona Nimzowitscha

Partia 9

Oniszuk–Karpow

Biel 1996 Obrona Nimzowitscha

Zdwojony pionek

Partia 10

Botwinnik–Kan

Leningrad 1939

Partia 11

Geller–Smysłow

Zurych 1953

III. Ćwiczenie techniki liczenia wariantów oraz zmysłu taktycznego

Rozwiązania kombinacji

IV. Znaczenie gry końcowej

Rozwiązania zadań

V. Analiza i komentowanie partii

Partia 12

Wojtaszek–Carlsen

Wijk aan Zee 2015 Obrona holenderska

Partia 13

Wojtaszek–Caruana

Wijk aan Zee 2015

Partia 14

Miśta–Duda

Liga niemiecka 2015

VI. Komputer w treningu szachisty

Programy szachowe

Bazy szachowe

Internet

Poczta elektroniczna (e-mail)

Trening drogą elektroniczną

Opracowanie repertuaru debiutowego

Rozwiązywanie testów

Analiza partii

Trening praktyczny

Materiały szkoleniowe

Indeks partii

Botwinnik–Capablanca, AVRO – Holandia 1938 (obrona Nimzowitscha)

Botwinnik–Kan, Leningrad 1939 (ob­rona Nimzowitscha)

Euwe–Awerbach, Zurych 1953 (obrona Nimzowitscha)

Euwe–Reshevsky, Zurych 1953 (obrona Nimzowitscha)

Geller–Smysłow, Zurych 1953 (obrona Nimzowitscha)

Georgadze–Makaryczew, Mistrzostwa ZSRR 1980/81 (obrona Nimzowitscha)

Gułko–Romaniszyn, Moskwa 1976 (obrona francuska)

Michalczyszyn–Kocziew, ZSRR 1979 (obrona Nimzowitscha)

Miśta–Duda, Liga niemiecka 2015 (obrona sycylijska)

Oniszuk–Karpow, Biel 1996 (obrona Nimzowitscha)

Petrosjan–Bałaszow, Moskwa 1974 (obrona Nimzowitscha)

Waganian–Karpow, Leningrad 1969 (obrona Nimzowitscha)

Wojtaszek–Carlsen, Wijk aan Zee 2015 (obrona holenderska)

Wojtaszek–Caruana, Wijk aan Zee 2015 (obrona holenderska)

Indeks debiutów

Debiut Ałapina

Debiut centralny

Debiut czterech skoczków

Debiut gońca

Debiut Nimzowitscha

Debiut Ponzianiego

Debiut trzech skoczków

Gambit Blumenfelda

Gambit budapeszteński

Gambit Evansa

Gambit łotewski

Gambit północny

Gambit słonia

Gambit wołżański

Nieprzyjęty gambit hetmański

Nieprzyjęty gambit królewski

Nowoczesny Benoni

Obrona Alechina

Obrona Caro-Kann

Obrona dwóch skoczków

Obrona francuska

Obrona Grünfelda

Obrona hetmańsko-indyjska

Obrona holenderska

Obrona królewsko-indyjska

Obrona Nimzowitscha

Obrona Philidora

Obrona Pirca

Obrona polska

Obrona skandynawska

Obrona słowiańska

Obrona staroindyjska

Obrona sycylijska

Otwarcie Birda

Otwarcie Larsena

Otwarcie orangutana

Otwarcie Rétiego

Otwarcie van Geeta

Partia angielska

Partia hiszpańska

Partia katalońska

Partia rosyjska

Partia szkocka

Partia węgierska

Partia wiedeńska

Partia włoska

Pionkiem hetmańskim

Przyjęty gambit hetmański

Przyjęty gambit królewski

Stary Benoni

Literatura