Wierzę w Boga - poradnik metodyczny 5 SZP ebook

Wprowadzenie

Pakiet pomocy do nauczania religii w V klasie szkoły podstawowej pt. Wierzę w Boga stanowi kontynuację pakietu do IV klasy pt. Jestem chrześcijaninem i jest częścią tworzonej od podstaw serii pod wspólnym tytułem Z Bogiem na ludzkich drogach pod redakcją ks. Mariana Zająca. Podręczniki te realizują założenia nowej Podstawy programowej katechezy oraz Programu nauczania religii autorstwa Komisji Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski z 2010 roku.

W założeniach teoretycznych tej serii podręczników przyjęto model katechezy antropologiczno-kerygmatycznej, której struktura zakłada, że punkt wyjścia każdej jednostki stanowić będzie sytuacja egzystencjalna adresatów katechezy. Po jej analizie następować będzie przedstawienie orędzia chrześcijańskiego w taki sposób, aby zgodnie z założeniami Podstawy programowej katechezy w ciągu wszystkich etapów edukacyjnych dwukrotnie omówić cały depozyt wiary. Ostatni etap jednostki stanowi życiowa aplikacja przekazanych treści prowadząca do budowania postaw chrześcijańskich.

Pakiet edukacyjny do V klasy szkoły podstawowej zawiera następujące elementy składowe:

1. Podręcznik ucznia

2. Karty pracy

3. Poradnik metodyczny

Dodatkowo pakiet wzbogacony zostanie następującymi elementami:

4. Płyta CD dla katechety z materiałami takimi jak: prezentacje multimedialne, plan edukacyjny, propozycje pieśni, nagrania dźwiękowe.

5. Strona internetowa www.kulkat.pl z multimediami i alternatywnymi konspektami zajęć, sukcesywnie rozbudowywanymi wraz z pojawiającymi się nowymi wyzwaniami edukacyjnymi.

Podręcznik ucznia

Podręcznik dla ucznia składa się z 62 odrębnych jednostek tematycznych podzielonych na odpowiednie działy wynikające z Programu Nauczania Religii. Taka liczba wydaje się optymalna, ze względu na możliwości czasowe w ciągu jednego roku szkolnego.

Należy zaznaczyć, że katecheza 47 pt. Zasłuchany w Pana chcę żyć lepiej została przygotowana w formie celebracji liturgicznej opartej na fragmencie 1 Sm 3,1-10, a zwłaszcza słowach: Mów Panie, bo sługa Twój słucha. Właściwie zaplanowane zajęcia są propozycją nabożeństwa słowa Bożego. Czy katecheta jest w stanie zrealizować przygotowany scenariusz? Tak, ponieważ jednostka ta przeszła ewaluację w standardowych warunkach szkolnych. Poza tym mając na uwadze funkcję wtajemniczającą katechezy i zróżnicowanego adresata warto dołożyć starań, aby celebracje liturgiczne stosować w szkolnym nauczaniu religii.

Ponadto przewidziano przeprowadzenie dwóch całogodzinnych katechez powtórkowych, po trzecim i szóstym dziale programowym, czyli pod koniec I i II semestru. Oprócz treści wynikających bezpośrednio z programu, dodatkowo przewidziano miejsce na katechezy okolicznościowe związane z programem duszpasterskim Kościoła, czy przygotowujące do ważnych uroczystości kościelno-państwowych czy parafialnych, realizowane według planu dydaktycznego danego katechety i jego autorskiego opracowania. Całość materiału w V klasie szkoły podstawowej zaplanowana jest łącznie na 66-70 jednostek lekcyjnych. Takie podejście wynika z konieczności (w obecnej koncepcji nauczania religii) łączenia nauczania religii w szkole z przebiegiem roku liturgicznego oraz korelacji katechezy z innymi przedmiotami.

Przyjęte założenia teoretyczne mają odzwierciedlenie w strukturze poszczególnych jednostek katechetycznych. Struktura ta w podręczniku dla ucznia przedstawia się następująco:

1. Świat, w którym żyję

2. Wiara i życie Kościoła

3. Zapamiętaj

4. Zastosuj

5. Modlitwa

Pierwsza część każdej katechezy poświęcona została różnym problemom i sytuacjom egzystencjalnym uczniów dostosowanym do wieku, gdy są oni w trakcie drugiego etapu edukacyjnego. W założeniach autorów ma to przede wszystkim prowadzić do zainteresowania się uczniów omawianą problematyką. Po tej części zamieszczona została krótka refleksja stanowiąca ukierunkowanie na główne treści katechezy.

Druga część każdej jednostki poświęcona została przedstawieniu najważniejszych treści programowych ustalonych przez Podstawę programową katechezy i Program nauczania religii. Treści zamieszczone w tej części podręcznika zostały przedstawione w zgodzie z oficjalnym, posoborowym nauczaniem Kościoła. W celu zapewnienia jak największej poprawności biblijno-dogmatycznej, podręczniki zostały poddane konsultacji teologicznej ks. prof. dra hab. Mariana Zająca, redaktora całej serii Z Bogiem na ludzkich drogach.

Podręcznik dla ucznia zawiera jeszcze trzy elementy. W części Zapamiętaj zawarta została synteza najistotniejszych treści omawianych w czasie katechezy. Część Zastosuj poświęcona została kształtowaniu postaw religijno-moralnych. Zawarte zostały w niej refleksje dotyczące osobistej wiary katechizowanych, praktykowania modlitwy, czynnego udziału w liturgii (zwłaszcza Mszy Świętej), dawania odpowiedzi na wezwanie Boga zawarte w Piśmie Świętym czy wrażliwości na potrzebujących. Wyraźne nachylenie katechetyczno-mistagogiczne tej części, ale i pozostałych elementów i w strukturze jednostki, wynika bezpośrednio z programu nauczania zakładającego, że katecheza na drugim etapie edukacyjnym powinna mieć wymiar mistagogiczny. Ponadto jest zamierzonym wyborem autorów podyktowanym świadomością aktualnej koncepcji nauczania religii w Polsce (katechezy szkolnej), przy jednoczesnym braku systematycznej katechezy parafialnej. W związku z powyższymi faktami katecheza szkolna jawi się jako jedyne środowisko systematycznej formacji chrześcijańskiej, realizującej nie tylko funkcję nauczania i wychowania, ale również wtajemniczenia – choć w znacznie ograniczonym wymiarze, wynikającym ze specyfiki środowiska szkolnego. Każda jednostka katechetyczna zakończona została Modlitwą nawiązującą ściśle do jej tematu. W zamyśle autorów modlitwy te powinny być odmawiane w czasie lekcji religii w szkole lub indywidualnie przez uczniów.

Konstytutywnym elementem podręcznika dla ucznia jest również jego szata graficzna. W podręczniku Wierzę w Boga każdy dział posiada swoją kolorystykę, a poszczególne jednostki zostały zilustrowane zgodnie z podziałem treści na opisane wyżej elementy. Pierwsza część katechezy poświęcona kwestiom egzystencjalnym zawiera również tematycznie dobrane ilustracje. W drugiej części poświęconej wierze i życiu Kościoła zamieszczono przede wszystkim dobrane tematycznie dzieła wybitnych artystów wszystkich epok. Taki sposób ma służyć przede wszystkim przybliżeniu dzieciom dorobku kultury chrześcijańskiej, bez znajomości której nie można zrozumieć historii, a także aktualnej rzeczywistości Polski i świata. Szata graficzna ostatniej strony każdej katechezy ma na celu uwypuklenie syntezy najistotniejszych treści, budowanie postaw i wychowanie do modlitwy, a zawarte w niej ilustracje mają na celu wzmocnienie tego przekazu.

Karty pracy

Integralną część pakietu edukacyjnego do V klasy szkoły podstawowej stanowią karty pracy z miejscem na notatkę (w niektórych jednostkach w poradniku metodycznym została zaproponowana notatka, w innych pozostawiono możliwość jej kreatywnego tworzenia przez katechetę). Koncepcja włączenia kart pracy do pakietu wypływa z faktu, iż uczniowie są przyzwyczajeni do takiego elementu na innych przedmiotach szkolnych. Idea ta była także oddolną inicjatywą i postulatem katechetów (zgłoszonym na portalu http://www.kulkat.pl), pracujących na terenie wielu diecezji, a korzystających z podręcznika do klasy IV serii Z Bogiem na ludzkich drogach. Propozycje metodyczne bardzo często odwoływały się do różnego rodzaju zadań, diagramów, krzyżówek, wykresów służących przyswojeniu wiadomości religijnych, wymagały jednak od katechetów robienia licznych kopii tych materiałów i rozdawania ich uczniom. W wielu przypadkach nie było to technicznie możliwe. W związku z tym postanowiono opracować zeszyt z kartami pracy i miejscem na notatkę jako osobną publikację. Jej forma z założenia będzie bardzo prosta i czarno-biała, mająca stanowić alternatywę dla fotokopii dokonywanych przez nauczyciela. Prosta forma podyktowana jest również troską o minimalizację kosztów, co wydaje się dzisiaj dość istotne.

Poradnik metodyczny

Zgodnie z przyjętymi założeniami scenariusz w poradniku metodycznym dla nauczyciela został skonstruowany w oparciu o następującą strukturę:

I. Założenia edukacyjne:

1. Cele katechetyczne – wymagania ogólne.

2. Treści nauczania – wymagania szczegółowe.

Wiedza.

Umiejętności.

3. Metody i techniki.

4. Środki dydaktyczne.

II. Przebieg katechezy:

1. Czynności wstępne

2. Modlitwa

3. Nawiązanie do poprzedniej katechezy

4. Sytuacja egzystencjalna

5. Wiara i życie Kościoła

6. Zastosowanie życiowe

7. Modlitwa śródlekcyjna

8. Podsumowanie treści

9. Notatka

10. Praca domowa

11. Modlitwa

Założenia edukacyjne zostały opracowane według najnowszych wytycznych zarówno Podstawy programowej katechezy, Programu nauczania Religii, jak również Podstawy Programowej Kształcenia Ogólnego i rozporządzeń Ministerstwa Edukacji Narodowej. Potwierdza to przede wszystkim sformułowanie celów każdej jednostki lekcyjnej, które spełnia wymóg formułowania celów językiem wymagań. Wyszczególnienie metod i technik oraz środków dydaktycznych dopełnia pierwszą część scenariusz każdej jednostki.

Taka forma opracowania założeń edukacyjnych wynika z pragnienia, żeby proponowane materiały stanowiły realną pomoc dla katechetów, którzy zobowiązani przez dyrektorów szkoły muszą respektować najnowsze wytyczne władz oświatowych.

Proponowany przebieg lekcji religii jest ściśle związany ze strukturą podręcznika dla ucznia. Punktem wyjścia jest zawsze sytuacja egzystencjalna. Ponadto stosowane są różne metody dydaktyczne. Ma to na celu zapewnienie pluralizmu metodycznego i większej aktywności uczniów.

Część poradnika zatytułowana Wiara i życie Kościoła ma służyć zapoznaniu katechizowanych z orędziem zbawczym, którego główne treści zostały zaczerpnięte z podstawowych źródeł katechezy. Przekaz treści następuje w oparciu o różne metody i techniki, także pomoce multimedialne tj. nagrania, prezentacje, ilustracje, które będą dostępne na dołączonej do pakietu edukacyjnego płycie CD lub na stronie internetowej http://www.kulkat.pl.

Każdy scenariusz zajęć posiada wyodrębniony element strukturalny określony jako Zastosowanie życiowe. Ma on na celu kształtowanie postaw chrześcijańskich wychowanków, a także wieloaspektowe wprowadzanie w chrześcijaństwo. Z jednej strony ujęcie takie może budzić obawy o możliwości realizacji tych celów w szkole, z drugiej jednak (jak już wspomniano) koncepcja nauczania religii w polskiej szkole zakłada wyraźny wymiar katechetyczno-mistagogiczny i do jego realizacji autorzy i redaktorzy podręczników są zobowiązani.

Przyjęte założenia wzmacnia propozycja Modlitwy śródlekcyjnej, która powinna pomóc katechizowanym w przyjęciu orędzia Bożego i podjęciu konkretnych postanowień życiowych. Części w strukturze konspektu Zastosowanie życiowe i Modlitwa śródlekcyjna w niektórych scenariuszach pojawiają się zamiennie.

W punkcie Zastosowanie życiowe proponowane są metody o charakterze problemowym, ale także paraliturgicznym i nastawionym na ukazanie piękna chrześcijaństwa i postaw z niego wypływających. Jest to świadomy wybór autorów, którzy są przekonani o dużym znaczeniu sfery wolitywno-emocjonalnej w budowaniu postaw.

Każdą jednostkę kończy Podsumowanie treści, ewentualna propozycja Notatki do kart pracy, praca domowa oraz Modlitwa końcowa. Układ taki ma na celu nawiązanie do sprawdzonych wzorców dydaktycznych i dokonanie syntezy najważniejszych treści, oraz ich zapisanie. Zdecydowana większość jednostek tematycznych zawiera propozycję pracy domowej zarówno w zakresie podstawowym, jak i rozszerzonym.

Teksty piosenek i długich modlitw, które nie znalazły się w podręczniku, zostały załączone na płycie CD, przygotowane do wydruku lub wyświetlania na monitorze.

Wyjaśnienia wymaga również forma scenariuszy lekcji. Są one przygotowane w sposób bardzo szczegółowy, często sugerujący nie tylko treści i metody, ale również konkretne sformułowania, których może użyć katecheta. Takie podejście jest świadomym wyborem autorów i redaktorów poradnika. Praktyka dowiodła bowiem, że konspekty w formie luźnych sugestii czy kilku punktów nie spełniają oczekiwań katechetów. Oczywiście poradnik metodyczny jest tylko propozycją i katecheta może zrealizować lekcję religii w inny sposób. Proponowane scenariusze są jednak całościową wizją konkretnej jednostki lekcyjnej. Dla doświadczonych katechetów stanowić będą zapewne tylko sugestie, ale dają nadzieję, że także niezbyt doświadczeni katecheci wiernie zrealizują przyjęty program.

Trzy uwagi szczegółowe. W konspekcie 47 katechezy zapisano konkretne wyjaśnienie dydaktyczno-metodyczne. Otóż, ze względu na celebrację słowa Bożego w tej jednostce kolejne punkty w strukturze zostały ujęte w przyjętej formule nabożeństwa. Po drugie, jak już zaznaczono,zaplanowano przeprowadzenie dwóch całogodzinnych katechez powtórkowych. Propozycja drugiej z nich została zamieszczona na płycie CD i jest wkomponowana w treść podręcznika metodycznego (katecheza 62). Ostatnia uwaga dotyczy katechez w szóstym dziale. Zgodnie z treściami programowymi ukazuje on zbawczą moc Boga. Realizację zaproponowanych tematów należy skorelować z rytmem roku liturgicznego.

Redaktorzy wyrażają przekonanie, iż zaproponowane scenariusze jednostek pozwalają na pełne zrealizowanie przyjętego tematu.

Płyta CD i strona internetowa http://www.kulkat.pl

Do pakietu edukacyjnego Wierzę w Boga dołączona jest płyta CD zawierająca następujące elementy: multimedia do wybranych jednostek lekcyjnych (prezentacje, obrazy, pliki audio, materiały do wydruku, itp.) i plan edukacji rocznej. Alternatywą będzie zamieszczanie tych materiałów na utworzonej na potrzeby pakietu stronie internetowej http://www.kulkat.pl. Na stronę tę będą mogli logować się wszyscy katecheci, bez względu na to z jakich pomocy korzystają.

Autorzy i redaktorzy pakietu edukacyjnego Wierzę w Boga do nauczania religii w V klasie szkoły podstawowejdołożyli wszelkich starań, aby proponowane pomoce były z jednej strony pożyteczne i atrakcyjne dla uczniów, a z drugiej strony, żeby stanowiły bardzo praktyczne narzędzie pracy dla katechetów. Oczywiście mamy świadomość tego, że żadne ludzkie dzieło nie jest doskonałe i jesteśmy otwarci na permanentne udoskonalanie tych materiałów. Praktycznym wyrazem takiego podejścia jest planowane sukcesywne umieszczanie na stronie internetowej alternatywnych konspektów do poszczególnych katechez, a także materiałów multimedialnych do pobierania. W tym wymiarze liczymy bardzo na współpracę katechetów pracujących z tymi pomocami.

Wszystkim katechetom życzymy światła Ducha Świętego na owocną pracę katechetyczno-duszpasterską i edukacyjno-wychowawczą.

ks. Waldemar Janiga

I. Bóg kocha ludzi

1. Po wakacjach mam dużo wrażeń i pytań – poprowadź mnie, Boże!

I. Założenia edukacyjne

1. Cele katechetyczne – wymagania ogólne

• Uświadomienie uczniom potrzeby refleksji i zastanawiania się nad otaczającym nas światem.

2. Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Wiedza:

Uczeń:

• Opowiada o dostrzeżonych zjawiskach przyrodniczych w otaczającym go świecie.

• Formułuje konkretne pytania egzystencjalne na podstawie doświadczeń wakacyjnych.

• Wskazuje na pytania ludzi dotyczące Pana Boga.

Umiejętności:

Uczeń:

• Podaje źródła, w których można znaleźć odpowiedzi na pytania stawiane Bogu.

• Wskazuje na katechezę jako jedno z wielu miejsc szukania odpowiedzi na pytania, które człowiek stawia Bogu.

3. Metody i techniki

dialog z uczniami, analiza tekstu biblijnego, rozwiązywanie zagadek, opowiadania, losowanie, praca samodzielna, praca w parach

4. Środki dydaktyczne

Pismo Święte, podręcznik ucznia, karty pracy, plansze z pytaniami, kartki z pytaniami do losowania, tabela

II. Przebieg katechezy

1. Czynności wstępne

Przywitanie się z klasą po wakacjach, sprawdzenie obecności, przedstawienie się i poznanie uczniów (jeżeli to konieczne).

2. Modlitwa

„Ojcze nasz…”

3. Nawiązanie do poprzedniej katechezy

Czas szybko umyka. Jesteście już w klasie V. W ubiegłym roku uświadamialiśmy sobie, że każdy z nas nosi zaszczytny tytuł CHRZEŚCIJANIN. Zastanawialiśmy się nad tym, co znaczy być wyznawcą Chrystusa. W klasie V będziemy pogłębiać wiarę w Pana Boga. Najpierw jednak porozmawiajmy o wakacjach.

4. Sytuacja egzystencjalna

• Wprowadzenie katechety

Skończyły się wakacje, czas odpoczynku od nauki, czas wyjazdów. Niektórzy poznawali nowe miejsca, inni zostali w domach. Usiądźcie, proszę, w parach i krótko opowiedzcie sobie o Waszych wakacjach (pytania zapisujemy na tablicy lub przygotowane na planszach przypinamy magnesami): gdzie spędzałeś wakacje? jakie nowe miejsca poznałeś? kogo poznałeś? co nowego robiłeś w czasie wakacji? co zrobiło na tobie największe wrażenie? co szczególnie zapamiętałeś?

Uczniowie mają ok. 5 minut na rozmowę, a następnie katecheta prosi, aby chętni opowiedzieli, czego się dowiedzieli o wakacjach kolegów lub koleżanek. Możemy wysłuchać dwóch lub trzech opowiadań.

• Podsumowanie katechety

Na pewno macie dużo przeżyć, wspomnień i opowiadań z wakacji ponieważ są one okazją do poznania nowych ludzi i miejsc, zauważenia ciekawych zjawisk i stawiania sobie pytań, np. o to, jak powstaje tęcza, dlaczego woda w rzece płynie do morza, dlaczego wysoko w górach jest mało drzew?

5. Wiara i życie Kościoła

Cz. I.Komu postawić pytanie?

• Wprowadzenie katechety

Zapraszam Was do zabawy „Komu postawić pytanie?” (pytania może zadawać katecheta lub uczeń, można przygotować je na karteczkach do losowania):

– Jak upiec chleb? (piekarz)

– Dlaczego boli mnie brzuch? (lekarz)

– Jak powstaje wiersz? (poeta, nauczyciel języka polskiego)

– Ile to jest: 2+2x4-5? (nauczyciel matematyki)

– Jak zrobić stół? (stolarz)

– Dlaczego ptaki odlatują na zimę? (przyrodnik)

– Kiedy rozpoczęła się II wojna światowa? (nauczyciel historii)

– Co zrobić, aby zostać świętym? (ksiądz, siostra, katecheta, a najlepiej wie to Pan Jezus)

Z naszej zabawy wynika, że pytania możemy stawiać różnym ludziom, ale możemy zadawać je również Panu Bogu. Ludzie zawsze mieli wiele pytań do Niego i u Niego szukali odpowiedzi.

Cz. II. Pytania bogatego młodzieńca

• Poznamy teraz człowieka, którego nurtowało bardzo ważne pytanie. Przeczytajmy fragment Ewangelii:

„A oto podszedł do Niego pewien człowiek i zapytał: «Nauczycielu, co dobrego mam czynić, aby otrzymać życie wieczne?». Odpowiedział mu: «Dlaczego Mnie pytasz o dobro? Jeden tylko jest Dobry. A jeśli chcesz osiągnąć życie, zachowaj przykazania». Zapytał Go: «Które?». Jezus odpowiedział: «Oto te: Nie zabijaj, nie cudzołóż, nie kradnij, nie zeznawaj fałszywie, czcij ojca i matkę oraz miłuj swego bliźniego, jak siebie samego!» Odrzekł Mu młodzieniec: «Przestrzegałem tego wszystkiego, czego mi jeszcze brakuje?» Jezus mu odpowiedział: «Jeśli chcesz być doskonały, idź, sprzedaj, co posiadasz, i daj ubogim, a będziesz miał skarb w niebie. Potem przyjdź i chodź za Mną». Gdy młodzieniec usłyszał te słowa, odszedł zasmucony, miał bowiem wiele posiadłości” (Mt 19, 16-22).

• Analiza tekstu biblijnego

– Do kogo zbliżył się bogaty młodzieniec?

– Ile pytań zadał Panu Jezusowi?

– O co pytał? (możemy zanotować na tablicy te pytania: „Nauczycielu, co dobrego mam czynić, aby otrzymać życie wieczne?”, „Które przykazania mam zachowywać?”, „Czego mi jeszcze brakuje?”)

– Na ile pytań Pan Jezus mu odpowiedział?

• Podsumowanie katechety

Zwróćmy uwagę, że młody człowiek przyszedł do Pana Jezusa z bardzo ważnymi pytaniami. Nie pytał o jedzenie, pieniądze, ubranie. Interesowało go coś o wiele ważniejszego. Pan Jezus cierpliwie i z miłością odpowiedział na wszystkie jego pytania. Nam również odpowie na pytania, które Mu zadamy.

Cz. III. Bóg odpowiada na nasze pytania

• Zastanówmy się teraz, w jaki sposób i gdzie Bóg odpowiada na nasze pytania? Dostaniecie kartki z zagadkami, których rozwiązania odpowiedzą na powyższe pytania(płyta CD).

Ksiądz w kościele ją okadza

i całuje, i wygładza;

w domu – niepotrzebnie jest schowana

Księga Święta, co zawiera Słowo Pana.

_____

Kiedy dzwonek przerwę kończy,

a ksiądz już do sali kroczy,

szukasz książki tej w plecaku,

aby lekcję z Bogiem zacząć.

___

Czasem widzisz w telewizji

białą postać uśmiechniętą,

składa ręce, błogosławi,

zwłaszcza w wielkie święto.

_____

Raz na tydzień lub na miesiąc

kup mnie w kiosku lub sklepiku.

Ile we mnie jest nowości,

ten się dowie, kto mnie gości.

___

Przez Boga zostali wybrani,

aby świat na lepsze zmieniali.

Czynili cuda, w wierze nieugięci,

niektórzy za życia cierpieli męki.____

• Odpowiedzi wpisujemy w pierwszej części tabeli (zadanie 2 w kartach pracy).

Bóg odpowiada na nasze pytania przez:

Biblię

Katechizm

Papieża

Czasopismo religijne

Świętych

6. Modlitwa śródlekcyjna

Wiedzę, którą otrzymujemy od Pana Boga, nazywamy mądrością. Z takiej mądrości zasłynął w czasach Starego Testamentu król Salomon, dlatego pomódlmy się teraz tak jak on (płyta CD):

Boże przodków i Panie miłosierdzia, któryś wszystko uczynił swoim słowem i w Mądrości swojej stworzyłeś człowieka, by panował nad stworzeniami, co przez Ciebie się stały, by władał światem w świętości i sprawiedliwości i w prawości serca sądy sprawował – dajże mi Mądrość, co dzieli tron z Tobą, i nie wyłączaj mnie z liczby swych dzieci!

Z Tobą jest Mądrość, która zna Twe dzieła, i była z Tobą, kiedy świat stwarzałeś, i wie, co jest miłe Twym oczom, co słuszne według Twych przykazań. Wyślij ją z niebios świętych, ześlij od tronu swej chwały, by przy mnie będąc, pracowała ze mną i żebym poznał, co jest Tobie miłe. Ona bowiem wie i rozumie wszystko, będzie mi mądrze przewodzić w mych czynach i ustrzeże mnie dzięki swej chwale (Mdr 91-4. 9-11).

7. Zastosowanie życiowe

Możemy stawiać Panu Bogu pytania i wiemy, w jaki sposób On nam odpowiada. Zastanówmy się wspólnie, co trzeba zrobić, aby usłyszeć Jego odpowiedź? (zadanie 2 w kartach pracy)

W tym miejscu wypełniamy drugą część tabeli, zapisując pomysły uczniów, np.:

Bóg odpowiada na nasze pytania przez:

Usłyszę odpowiedź Boga, gdy:

Biblię

Będę czytać Pismo Święte.

Katechizm

Aktywnie będę uczestniczyć w katechezie.

Papieża

Posłucham papieża.

Czasopisma religijne

Przeczytam czasopismo.

Świętych

Będę poznawać świętych.

8. Podsumowanie treści

Postaw pytania: Panu Bogu, Matce Bożej lub jednemu ze świętych

(zadanie 1 w kartach pracy).

9. Notatka

Notatka według propozycji katechety.

10. Praca domowa

Możemy poprosić uczniów, aby samodzielnie lub przy pomocy podręcznika uzupełnili brakujące miejsca w tabeli. Dodatkowo mogą zapisać postanowienie na rok szkolny (zadanie 3 w kartach pracy) i nauczyć się modlitwy przed i po nauce.

11. Modlitwa

Dziękujemy Ci, Panie Boże, za światło tej nauki,

pragniemy, abyśmy nią oświeceni,

mogli Cię zawsze wielbić i wolę Twoją wypełniać na wieki.

Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen.

2. Bóg stworzył dla nas świat

I. Założenia edukacyjne

1. Cele katechetyczne – wymagania ogólne

• Ukazanie stworzenia świata jako daru miłości Pana Boga dla człowieka.

2. Cele szczegółowe

Wiedza:

Uczeń:

• Opisuje biblijne stworzenie świata, wyjaśnia pojęcie „stwórca”.

• Tłumaczy, że w świecie jest wszystko, czego potrzebujemy do życia.

• Opowiada o św. Franciszku z Asyżu jako patronie ochrony przyrody.

Umiejętności:

Uczeń:

• Uzasadnia postawę troski o świat i wdzięczności wobec Boga za dzieło stworzenia, którego czuje się adresatem.

• Wskazuje miejsce w Biblii, gdzie znajduje się opis stworzenia świata.

3. Metody i techniki

dialog z uczniami, czytanie, praca indywidualna, opowiadanie, śpiew, zabawa w skojarzenia

4. Środki dydaktyczne

Pismo Święte, podręcznik ucznia, karty pracy, tekst opowiadania, doniczka, karmnik, kosz na śmieci

II. Przebieg katechezy

1. Czynności wstępne

Przywitanie z uczniami, sprawdzenie obecności, wybranie sześciu uczniów do czytania tekstu Pisma Świętego.

2. Modlitwa

„Duchu Święty, który oświecasz…”

3. Nawiązanie do poprzedniej katechezy

Sprawdzenie pracy domowej. Chętni odczytują swoje postanowienia na ten rok szkolny. Zwróćmy uwagę zwłaszcza na te dotyczące czytania Pisma Świętego.

4. Sytuacja egzystencjalna

• Następnie przechodzimy do opowiadania, które uczniowie mają w podręcznikach. Mogą je przeczytać z podziałem na role: narrator, mama, tato, Wojtek, Michał.

Rodzice Wojtka i Michała kończyli właśnie urządzanie nowego domu. Mama wieszała firanki, tato ustawiał meble. Wszyscy bardzo się cieszyli, że już niedługo będą mieć więcej miejsca. Do tej pory mieszkali w małym mieszkaniu, w bloku. Chłopcy mieli wspólny pokój. Bracia dbali o porządek, nie kłócili się ze sobą, ale było im ciasno. Wojtek już marzył o tym, że w końcu będą mogli go odwiedzać koledzy i będą mieć więcej miejsca. Któregoś dnia rodzice oznajmili chłopcom, że dziś śpią w nowym domu. Radość była ogromna. Wieczorem wszyscy zasiedli do kolacji w nowej kuchni. Chłopcy jednak nagle wstali od stołu i gdzieś wybiegli. Po chwili wrócili. Wojtek trzymał w ręku piękną różę, a Michał oprawione zdjęcie, które zrobił tacie przy budowie domu. Rodzice zdziwili się bardzo. „Co to za okazja?” – zapytał tato. „Chcemy wam podziękować za nowy dom” – powiedział Wojtek. „Wiemy, że to dla nas ciężko pracowaliście” – dodał Michał. Mama się rozpłakała, przyjmując różę od Wojtka, tata też miał łzy w oczach, kiedy Michał wręczał mu zdjęcie. Wszyscy się przytulili i cieszyli się swoim nowym domem.

ks. Jerzy Bartoszek

• Katecheta prowadzi rozmowę z uczniami na temat opowiadania:

– Gdzie mieszkała rodzina Wojtka i Michała?

– Dla kogo rodzice budowali nowy dom?

– W jaki sposób chłopcy podziękowali rodzicom?

– Jak poczuli się rodzice po podziękowaniu chłopców?

• Podsumowując, katecheta podkreśla, że domem nazywamy też Ziemię, na której żyjemy. Może również zaznaczyć, że dla chłopców nie było ważne, w jaki sposób powstał ich dom, ale to, że powstał dzięki rodzicom. Podobnie jest z Ziemią – ludzie zastanawiają się, w jaki sposób powstał świat, ale ważniejsze jest pytanie: Dzięki komu powstał i dla kogo?

5. Wiara i życie Kościoła

Cz. I. Co Bóg podarował człowiekowi

Zanim odpowiemy sobie na to pytanie, zastanówmy się, czego ludzie potrzebują do życia.

Prosimy uczniów, aby w tabeli odnaleźli wyrazy, które powiedzą nam, czego potrzebujemy do życia (zadanie 1 w kartach pracy).

Z

I

E

M

I

A

D

N

O

C

O

P

O

W

I

E

T

R

Z

E

Ą

Y

Ś

W

I

A

T

Ł

O

P

W

O

D

A

X

C

R

Y

B

Y

F

G

P

T

A

K

I

L

R

W

E

D

R

Z

E

W

A

H

J

K

O

R

O

Ś

L

I

N

Y

S

A

X

Z

W

I

E

R

Z

Ę

T

A

Człowiek do życia potrzebuje: ziemi, światła i nocy, powietrza, wody, ryb, ptaków, drzew, roślin, zwierząt.

• Po zakończeniu ćwiczenia katecheta mówi: Przypomnieliśmy sobie, czego potrzebujemy do życia, a teraz posłuchajmy i zastanówmy się, o kim myślał Pan Bóg, stwarzając świat?

Cz. II. W świecie stworzonym jest wszystko, czego potrzebujemy do życia.

• Wybieramy sześciu uczniów, każdy z nich odczytuje jeden fragment Pisma Świętego (płyta CD).

1

„Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię. Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem: ciemność była nad powierzchnią bezmiaru wód, a Duch Boży unosił się nad wodami.

Wtedy Bóg rzekł: «Niechaj się stanie światłość!» I stała się światłość. Bóg widząc, że światłość jest dobra, oddzielił ją od ciemności. I nazwał Bóg światłość dniem, a ciemność nazwał nocą.

I tak upłynął wieczór i poranek – dzień pierwszy.

2

A potem Bóg rzekł: «Niechaj powstanie sklepienie w środku wód i niechaj ono oddzieli jedne wody od drugich!» (…); a gdy tak się stało, Bóg nazwał to sklepienie niebem.

I tak upłynął wieczór i poranek – dzień drugi.

3

A potem Bóg rzekł: «Niechaj zbiorą się wody spod nieba w jedno miejsce i niech się ukaże powierzchnia sucha!» A gdy tak się stało, Bóg nazwał tę suchą powierzchnię ziemią, a zbiorowisko wód nazwał morzem. Bóg widząc, że były dobre, rzekł: «Niechaj ziemia wyda rośliny zielone: trawy dające nasiona, drzewa owocowe rodzące na ziemi według swego gatunku owoce, w których są nasiona». I tak się stało. (…) A Bóg widział, że były dobre.

I tak upłynął wieczór i poranek – dzień trzeci.

4

A potem Bóg rzekł: «Niechaj powstaną ciała niebieskie, świecące na sklepieniu nieba, (…)». I tak się stało. Bóg uczynił dwa duże ciała jaśniejące: większe, aby rządziło dniem, i mniejsze, aby rządziło nocą, oraz gwiazdy. I umieścił je Bóg na sklepieniu nieba, aby świeciły nad ziemią; aby rządziły dniem i nocą i oddzielały światłość od ciemności. A widział Bóg, że były dobre.

I tak upłynął wieczór i poranek – dzień czwarty.

5

Potem Bóg rzekł: «Niechaj się zaroją wody od istot żywych, a ptactwo niechaj lata nad ziemią, pod sklepieniem nieba!». Tak stworzył Bóg wielkie potwory morskie i wszelkiego rodzaju pływające istoty żywe, którymi zaroiły się wody, oraz wszelkie ptactwo skrzydlate różnego rodzaju.

I tak upłynął wieczór i poranek – dzień piąty.

6

Potem Bóg rzekł: «Niechaj ziemia wyda istoty żywe różnego rodzaju: bydło, zwierzęta pełzające i dzikie zwierzęta według ich rodzajów!» I tak się stało. Bóg uczynił różne rodzaje dzikich zwierząt, bydła i wszelkich zwierząt pełzających po ziemi. I widział Bóg, że były dobre” (Rdz 1, 1-25).

• Zauważyliście, że w opisie stworzenia świata znajduje się wszystko, czego potrzebujemy do życia. O kim zatem myślał Pan Bóg, stwarzając świat? (o ludziach, o nas)

Tak jak rodzice Wojtka i Michała, budując dom, myśleli o swoich dzieciach, tak Bóg, stwarzając świat, myślał o ludziach i dla nas zbudował dom, który nazywamy Ziemią.

6. Modlitwa śródlekcyjna

Modlitwa spontaniczna. Katecheta prosi uczniów, aby każdy pomyślał o tym, co najbardziej podoba mu się w świecie stworzonym, a następnie wypowiedział, np.:

– za góry;

wszyscy: Dziękujemy Ci, Ojcze nasz;

–za słońce; itd.

7. Zastosowanie życiowe

• Zabawa w skojarzenia: „Jak dbać o świat?”

Pokażę wam różne przedmioty. Patrząc na nie, pomyślcie, w jaki sposób możemy dbać o świat, który dał nam Pan Bóg?

• Katecheta pokazuje

– doniczkę z ziemią (sadzenie kwiatów, ogródków, lasów itp.),

– kosz (zbieranie śmieci, sortowanie śmieci; itp.),

– karmnik (dokarmianie ptaków, zwierząt w lasach, dbanie o zwierzęta domowe).

8. Podsumowanie treści

Na zakończenie katecheta krótko wspomina o św. Franciszku z Asyżu, który kochał przyrodę. Uczymy uczniów piosenki: „Braciszkowie skrzydlaci” (będzie ona modlitwą na zakończenie katechezy).

9. Notatka

Notatka według propozycji katechety.

10. Praca domowa

Poszukajcie informacji o św. Franciszku z Asyżu i napiszcie, dlaczego został patronem obrońców przyrody? (zadanie 2 w kartach pracy)

11. Modlitwa

„Braciszkowie skrzydlaci” – tekst w podręczniku

Do kogo mówisz, do kogo się uśmiechasz, święty Franciszku. Tu ludzi nie ma, las szumi jak rzeka, ptaszki świergocą i słychać Twój głos:

Ref.: Braciszkowie skrzydlaci, chwalcie Boga, chwalcie Boga, bo czym my, stworzenia, zdołamy odpłacić, jeśli nie piosenką ubogą. Za słońce jasne, niebo czyste i łąki zieleń, i łąki zieleń. /2x

Braciszkowie skrzydlaci [Kazanie do ptaków], wykonanie zespół Fioretti z płyty Uwielbiajcie Pana

3. Bóg daje nam życie

I. Założenia edukacyjne

1. Cele katechetyczne – wymagania ogólne

• Ukazanie człowieka jako najdoskonalszego stworzenia Pana Boga na Ziemi.

2. Cele szczegółowe

Wiedza:

Uczeń:

• Podaje prawdę, że człowiek jest stworzony przez Pana Boga.

• Interpretuje podobieństwo człowieka do Stwórcy.

• Znajduje opis stworzenia człowieka w Biblii.

Umiejętności:

Uczeń:

• Dziękuje Bogu za życie, rozum, wolę i zdolność do miłości.

• Uzasadnia potrzebę i możliwości własnego rozwoju.

3. Metody i techniki

praca z tekstem, dialog, śpiew, ćwiczenia, modlitwa

4. Środki dydaktyczne

Pismo Święte, podręcznik ucznia, karty pracy, tekst do uzupełnienia, piosenka

II. Przebieg katechezy

1. Czynności wstępne

Przywitanie z uczniami, sprawdzenie obecności, sprawdzenie zadania domowego.

2. Modlitwa

„Duchu Święty, który oświecasz serca i umysły…”

3. Nawiązanie do poprzedniej katechezy

Katecheta prosi uczniów, aby otworzyli podręczniki i zastanowili się nad ostatnim fragmentem opisu stworzenia świata – czego w nim brakuje? (podsumowania kolejnego dnia stworzenia: „I tak upłynął wieczór i poranek dzień szósty”).

Dzisiaj uzupełnimy ten brak.

4. Sytuacja egzystencjalna

• Zanim przejdziemy do tekstu Pisma Świętego, zastanówmy się, jak wygląda opuszczony lub niezamieszkały dom. Spróbujcie go opisać (niszczeje, osiada w nim kurz, zarasta chwastami, pojawiają się w nim brzydkie zapachy).

• Rozmowa z uczniami

Potrafimy sobie wyobrazić pusty dom, ale czy potrafimy sobie wyobrazić Ziemię bez ludzi? Na pewno byłaby smutna. Dzisiaj zastanowimy się, co to znaczy, że ludzie są największym bogactwem każdego domu i całej Ziemi?

5. Wiara i życie Kościoła

• Przeczytajmy zakończenie opisu stworzenia świata.

Jeden z uczniów odczytuje tekst z podręcznika:

„A wreszcie rzekł Bóg: «Uczyńmy człowieka na Nasz obraz, podobnego Nam. (…)» Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę. Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: «Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście panowali nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi». I rzekł Bóg: «Oto wam daję wszelką roślinę przynoszącą ziarno po całej ziemi i wszelkie drzewo, którego owoc ma w sobie nasienie: dla was będą one pokarmem. A dla wszelkiego zwierzęcia polnego i dla wszelkiego ptactwa podniebnego, i dla wszystkiego, co się porusza po ziemi i ma w sobie pierwiastek życia, będzie pokarmem wszelka trawa zielona». I tak się stało. A Bóg widział, że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre.

I tak upłynął wieczór i poranek – dzień szósty”(Rdz 1, 26-31).

Stworzenie człowieka to ostatni etap dzieła stworzenia. Zastanówmy się, czego dowiadujemy się z opisu biblijnego? Dopasujcie fragmenty tekstu do odpowiedniego okręgu (zadanie 1 w kartach pracy).

• Przyporządkuj trzy koła z tekstami z Pisma Świętego w odpowiednie okręgi.

Człowiek otrzymał szczególny dar – podobieństwo do Pana Boga i szczególne zadania. Właśnie dlatego ludzie są największym bogactwem świata.

6. Modlitwa śródlekcyjna

Pomódlmy się jak król Dawid, który dziękował Bogu za swoje życie (płyta CD):

Panie, przenikasz i znasz mnie, Ty wiesz, kiedy siadam i wstaję. Z daleka przenikasz moje zamysły, widzisz moje działanie i mój spoczynek i wszystkie moje drogi są Ci znane. Ty bowiem utworzyłeś moje nerki, Ty utkałeś mnie w łonie mej matki. Dziękuję Ci, że mnie stworzyłeś tak cudownie, godne podziwu są Twoje dzieła. I dobrze znasz moją duszę.

Ps 139 (138)

7. Zastosowanie życiowe

Zastanówmy się wspólnie, w jaki sposób możemy wykorzystać to, co Bóg nam ofiarował?

Wydrukowane teksty rozdajemy uczniom i prosimy, aby uzupełnione przepisali lub wkleili do kart pracy (płyta CD).

Dokończ zdania:

Bóg dał mi rozum, więc ………………………… ………………………... .

Bóg dał mi serce, więc …………………………………………………….. .

Bóg dał mi rodziców, więc ………………………………………………… .

Bóg dał mi ręce, więc …………………………………………………………… .

Bóg dał mi wolną wolę, więc …………………………………………………… .

Bóg dał mi życie, więc ………………………………………………………….. .

(będę się uczyć; będę kochać; będę ich szanować; będę pracować; będę wybierać dobro; będę żyć dla Boga)

8. Podsumowanie treści

Piosenka „Tyle dobrego zawdzięczam Tobie, Panie” – tekst w podręczniku

1. Tyle dobrego zawdzięczam Tobie, Panie,

wszystko, co mam, od Ciebie przecież jest,

i to że jestem, że życie wciąż poznaję,

dziś tymi słowy wyrazić wszystko chcę:

Ref.: Za każdy dzień, za nocy mrok,

za radość mą, szczęśliwy rok,

nawet za chmurne, deszczowe dni,

za wszystko, Panie, dziękuję Ci.

2. Gdy mnie uczono, że jesteś Boże w niebie,

gdy poznawałem, co dobre jest, co złe,

w dziecinnych słowach mówiłem: kocham Ciebie,

i powtarzałem w modlitwie słowa te.

sł. Roman Kamiński

9. Notatka

Ćwiczenie z części Zastosowanie życiowe.

10. Praca domowa

Odszukajcie w swoim modlitewniku modlitwę za rodziców i odmówcie ją wieczorem (zadanie 2 w kartach pracy).

11. Modlitwa

Piosenka: „Tyle dobrego zawdzięczam Tobie, Panie”

4. Bóg daje nam pomocną dłoń – aniołowie

I. Założenia edukacyjne

1. Cele katechetyczne – wymagania ogólne

• Ukazanie Boga jako Stwórcy aniołów.

• Pogłębienie wiedzy dotyczącej roli aniołów, a zwłaszcza Anioła Stróża, w naszym życiu.

2. Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Wiedza:

Uczeń:

• Podaje prawdę, że Bóg jest Stwórcą aniołów.

• Wymienia imiona trzech Archaniołów.

• Podaje cechy aniołów, określa, w czym są podobni, a czym różnią się od Boga i ludzi.

Umiejętności:

Uczeń:

• Wskazuje na postawę wdzięczności i zaufania wobec Anioła Stróża.

• Uzasadnia konieczność modlitwy do aniołów.

• Określa, na czym polega łączność i solidarność świata aniołów z ludźmi.

3. Metody i techniki

dialog z uczniami, analiza tekstu biblijnego, praca z tekstem, praca indywidualna, opowiadanie

4. Środki dydaktyczne

Pismo Święte, podręcznik ucznia, karty pracy, obrazy aniołów, mapa Polski lub atlas, ewentualnie mapa internetowa, Internet

II. Przebieg katechezy

1. Czynności wstępne

Przywitanie z uczniami, sprawdzenie obecności, przygotowanie dostępu do Internetu.

2. Modlitwa

„Duchu Święty, który oświecasz…”

3. Nawiązanie do poprzedniej katechezy

W czasie ostatniej katechezy mówiliśmy o stworzeniu człowieka. Kto z Was przypomni, w czym człowiek jest podobny do Boga? (rozum, wolność, zdolność do miłości)

Dzisiaj zastanowimy się, do kogo jeszcze jesteśmy podobni i dlaczego?

Możemy krótko porozmawiać o podobieństwie np. do rodziców, rodzeństwa itp. Do kogo jeszcze możemy być podobni?

4. Sytuacja egzystencjalna

• Przypomnijcie sobie, gdzie w Waszym kościele można zobaczyć anioły i jak one wyglądają? (pytamy o to kilku uczniów) Zwracamy uwagę na różny wygląd aniołów: jedne są szczupłe, inne grube, jedne mają aureolę inne nie, ale wszystkie mają skrzydła.

• Katecheta może pokazać przykładowe zdjęcia, obrazki lub figurki aniołów, po czym stawia problem: Zastanowimy się dzisiaj, kim są aniołowie?

5. Wiara i życie Kościoła

Cz. I. Istnienie aniołów

• Na pewno znacie wiele wydarzeń z życia Pana Jezusa, w których występują aniołowie. Przypomnijcie je (Zwiastowanie, Narodzenie Pana Jezusa, aniołowie usługujący Panu Jezusowi po kuszeniu, w Ogrodzie Oliwnym, przy pustym grobie).

Pismo Święte wiele razy mówi o istnieniu aniołów. Nie ma tam jednak opisu ich stworzenia. O aniołach mówił też Pan Jezus. Posłuchajmy:

Opowiedział im wtedy następującą przypowieść: „Jeśli jakaś kobieta, mając dziesięć drachm, zgubi jedną drachmę, czyż nie zapala światła, nie wymiata domu i nie szuka starannie, aż ją znajdzie? A znalazłszy ją, sprasza przyjaciółki i sąsiadki i mówi: «Cieszcie się ze mną, bo znalazłam drachmę, którą zgubiłam». Tak samo, powiadam wam, radość powstaje u aniołów Bożych z jednego grzesznika, który się nawraca” (Łk 15, 3.8-10).

• Pytania do analizy tekstu ewangelicznego

– O kim opowiadał najpierw Pan Jezus? (o kobiecie, która zgubiła drachmę)

– Jak czuła się kobieta, gdy zgubiła pieniążek? (była zaniepokojona, smutna)

– Jak się zachowała, gdy udało się jej odnaleźć drachmę? (zaprosiła sąsiadki i cieszyła się)

– Kogo jeszcze wspomniał Pan Jezus w tej przypowieści? (aniołów Bożych i grzeszników)

– Kiedy aniołowie są smutni i zaniepokojeni? (gdy widzą grzeszących ludzi)

– Kiedy aniołowie się cieszą? (gdy widzą, grzesznika, który się nawraca)

Aniołowie nie tylko istnieją, ale martwią się losem ludzi, potrafią się cieszyć i smucić naszym zachowaniem. Jak myślicie, dlaczego tak przeżywają to, co się z nami dzieje? (ponieważ nas kochają)

• Dowiemy się teraz, czym zajmują się aniołowie.

Cz. II. Różne funkcje aniołów

W zadaniu 1 w kartach pracy są obrazki aniołów wykonujących pewne czynności i napisy – określenia różnych zajęć. Dopasujcie te napisy do obrazków, aby dowiedzieć się, co mogą robić aniołowie (opiekują się nami, ogłaszają ludziom wielkie dzieła Boże, uwielbiają Boga, chronią nas przed Szatanem).

• Na dzisiejszej katechezie, zastanowimy się jeszcze, jak wygląda anioł?

Cz. III Anioł – byt niewidzialny

O aniołach wspominamy w każdą niedzielę w wyznaniu wiary, wypowiadając słowa: „Wierzę w Jednego Boga, Ojca Wszechmogącego, Stworzyciela nieba i ziemi, wszystkich rzeczy widzialnych i niewidzialnych” (zapisujemy to wyznanie na tablicy). Podkreślcie w tym zdaniu dwa słowa, które Waszym zdaniem dotyczą aniołów (mówiąc, że Bóg jest Stworzycielem nieba i rzeczy niewidzialnych wyznajemy, że jest Stwórcą aniołów, które nie mają ciała).

6. Modlitwa śródlekcyjna

Przy każdym z nas stoi Anioł Stróż. Pomódlmy się teraz każdy do swojego Anioła Stróża.

„Aniele Boży, Stróżu mój…”

7. Zastosowanie życiowe

Jednym z zadań aniołów jest opieka nad ludźmi. Szczególnie troszczy się o nas św. Michał Archanioł, którego przedstawia się jako walczącego z Szatanem. W Polsce mamy nawet sanktuarium św. Michała Archanioła.

Przy pomocy strony internetowej http://www.sanktuariummiejscepiastowe.pl zaplanujmy pielgrzymkę do tego miejsca (płyta CD).

Miejscowość: ……………………….

Mam do przejechania ……… km.

Jest to jednocześnie sanktuarium Matki Bożej …………………… Polski.

Spotkam tam również bł. Bronisława ……………………….. .

Pojadę tam z ………………………………. .

8. Podsumowanie treści

Piosenka „Aniele, Stróżu duszy” – tekst na płycie CD

Aniele, Stróżu duszy, z pokorą błagam Cię,gdy myśl mnie ziemska wzruszy, ach, nie opuszczaj mnie!Niech pod skrzydłami Twymi złych marzeń pierzchnie rój,ach, wspieraj mnie na ziemi, Aniele Stróżu mój, Aniele Stróżu mój!

Jak gwiazdy promyk świeci Twój obraz w nieba tle,ku Tobie duch mój leci, do Ciebie prośby śle.Ty mi radami swymi pociechy wlewasz zdrój.Ach, wspieraj mnie na ziemi, Aniele Stróżu mój!

Oświecaj myśli moje przez wszystkie życia dni.Niech święte tchnienie Twoje do cnót pomaga mi.Ach, nie gardź prośby mymi i zawsze przy mnie stój,ach, wspieraj mnie na ziemi, Aniele Stróżu mój!

sł. ks. Z. Odelgiewicz, muz. Fr. Popper

9. Notatka

Notatkę stanowi plan pielgrzymki.

10. Praca domowa

Nauczcie się na pamięć modlitwy do św. Michała Archanioła (zadanie 2 w kartach pracy).

11. Modlitwa

Modlitwa do św. Michała Archanioła – tekst w podręczniku

Święty Michale Archaniele, wspomagaj nas w walce,

a przeciw niegodziwości i zasadzkom złego ducha bądź naszą obroną.

Oby go Bóg pogromić raczył, pokornie o to prosimy,

a Ty, Wodzu niebieskich zastępów,

Szatana i inne duchy złe, które na zgubę dusz ludzkich po tym świecie krążą,

mocą Bożą strąć do piekła. Amen.

5. Bóg zaprasza do wspólnoty życia z sobą

I. Założenia edukacyjne

1. Cele katechetyczne – wymagania ogólne

• Ukazanie stanu szczęścia człowieka przed grzechem pierworodnym.

2. Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Wiedza:

Uczeń:

• Definiuje treść pojęcia „raj”.

• Interpretuje drugi opis stworzenia człowieka.

• Wymienia dary, jakie człowiek otrzymał od Pana Boga.

• Podaje zadania i możliwości, jakie człowiek miał w Raju.

Umiejętności:

Uczeń:

• Podkreśla znaczenie bliskości Pana Boga w relacji do człowieka.

• Uzasadnia potrzebę angażowania się człowieka w udoskonalanie świata.

• Odkrywa zadania dla siebie w budowaniu własnego szczęścia.

3. Metody i techniki

analiza tekstu biblijnego, zabawa w skojarzenia, dialog, praca indywidualna, praca w grupach, burza mózgów

4. Środki dydaktyczne

Pismo Święte, podręcznik ucznia, karty pracy, kartka papieru, klocki lego, warzywa, instrument muzyczny

II. Przebieg katechezy

1. Czynności wstępne

Przywitanie uczniów, sprawdzenie obecności, przygotowanie potrzebnych materiałów.

2. Modlitwa

Rozpoczynamy katechezę modlitwą

„Ojcze nasz...”

3. Nawiązanie do poprzedniej katechezy

Można odwołać się do zadania z kart pracy i poprosić, by uczniowie przypomnieli, na którym obrazku widać, że aniołowie żyją blisko Boga? (tam, gdzie Go wielbią – grają na instrumentach)

Katecheta podkreśla, że również ludzie mają możliwość żyć blisko Boga.

4. Sytuacja egzystencjalna

• Na początek zabawa

Katecheta pokazuje uczniom różne materiały i pyta, co można z nich zrobić, np.: czystą kartkę papieru – można z niej zrobić samolot, napisać na niej list itp.,

klocki lego – wybudować dom itp.,

warzywa – ugotować zupę, zrobić sałatkę itp.,

instrument muzyczny – zagrać melodię itp.

• Podsumowanie

Z różnych przedmiotów przy odrobinie wysiłku można zrobić użytek i cieszyć się z tego. Dziś zastanowimy się, co otrzymaliśmy od Pana Boga.

Przeczytajmy kolejny fragment Księgi Rodzaju. Jest to drugi, nieco inny, opis stworzenia człowieka. Zastanówcie się, jakie dary i możliwości dał ludziom Pan Bóg?

5. Wiara i życie Kościoła

• Katecheta dzieli klasę na dwie grupy. Pierwsza, czytając tekst, zastanawia się nad darami Pana Boga (co otrzymali ludzie?). Druga natomiast koncentruje się na zadaniach, możliwościach i zakazach, które Pan Bóg dał człowiekowi.

„Gdy Pan Bóg uczynił ziemię i niebo, (…) nie było człowieka, który by uprawiał ziemię (…) – wtedy to Pan Bóg ulepił człowieka z prochu ziemi i tchnął w jego nozdrza tchnienie życia, wskutek czego stał się człowiek istotą żywą.

A zasadziwszy ogród w Edenie na wschodzie, Pan Bóg umieścił tam człowieka, którego ulepił. Na rozkaz Pana Boga wyrosły z gleby wszelkie drzewa miłe z wyglądu i smaczny owoc rodzące oraz drzewo życia w środku tego ogrodu i drzewo poznania dobra i zła. (...) Pan Bóg wziął zatem człowieka i umieścił go w ogrodzie Eden, aby uprawiał go i doglądał. A tak przykazał Pan Bóg człowiekowi: «Z wszelkiego drzewa tego ogrodu możesz spożywać do woli; ale z drzewa poznania dobra i zła nie wolno ci jeść, bo gdy z niego spożyjesz, niechybnie umrzesz».

Potem Pan Bóg rzekł: «Nie jest dobrze, żeby mężczyzna był sam, uczynię mu zatem odpowiednią dla niego pomoc». Ulepiwszy z gleby wszelkie zwierzęta lądowe i wszelkie ptaki powietrzne, Pan Bóg przyprowadził je do mężczyzny, (…) ale nie znalazła się pomoc odpowiednia dla mężczyzny. (…) Wtedy to Pan sprawił, że mężczyzna pogrążył się w głębokim śnie, i gdy spał, wyjął jedno z jego żeber, a miejsce to zapełnił ciałem. Po czym Pan Bóg z żebra, które wyjął z mężczyzny, zbudował niewiastę. A gdy ją przyprowadził do mężczyzny, mężczyzna powiedział: «Ta dopiero jest kością z moich kości i ciałem z mego ciała! Ta będzie się zwała niewiastą, bo ta z mężczyzny została wzięta». Dlatego to mężczyzna opuszcza ojca swego i matkę swoją i łączy się ze swą żoną tak ściśle, że stają się jednym ciałem. Chociaż mężczyzna i jego żona byli nadzy, nie odczuwali wobec siebie wstydu” (Rdz 2, 4b-25).

W przeczytanym tekście Pisma Świętego wymienionych jest wiele darów, które człowiek otrzymał od Pana Boga, są nimi także zadania, możliwości i zakaz. W kartach pracy są wypisane dary i zadania. Waszym zadaniem będzie oddzielić jedne od drugich. Wcześniej wyznaczone grupy wyszukują odpowiednio: dary, możliwości i zadania.

• Uczniowie wypełniają tabelę w kartach pracy.

Darem Boga dla człowieka jest:

Zadania i możliwości człowieka to:

– życie;

– bliskość Stwórcy;

– drugi człowiek;

– czyste serce;

– niebo i ziemia;

– świat zwierząt;

– świat roślin.

–rozwijać przyjaźń z Bogiem;

– pielęgnować miłość w rodzinie;

– przestrzegać zakazu Bożego;

– korzystać z dobrodziejstw ogrodu;

– dbać o ogród;

– uprawiać ziemię.

• Podsumowanie

Zadania, które człowiek dostał do wykonania w Raju, dawały mu wiele możliwości własnego rozwoju i budowania szczęścia. Dlatego człowiek w ogrodzie zasadzonym przez Pana Boga był szczęśliwy.

• Dialog z uczniami

W przeczytanym fragmencie Księgi Rodzaju znajdźcie słowa, które wyraźnie wskazują, że człowiek się ucieszył. („Ta dopiero jest kością z moich kości…”)

Dlaczego właśnie wtedy człowiek się ucieszył?

6. Modlitwa śródlekcyjna

Podziękujmy Panu Bogu za wspaniałe dary od Niego otrzymane. Zaśpiewajmy piosenkę, której się uczyliśmy: „Tyle dobrego zawdzięczam Tobie, Panie”

Tyle dobrego zawdzięczam Tobie, Panie,

Wszystko, co mam, od Ciebie przecież jest,

i to że jestem, że życie wciąż poznaję,

dziś tymi słowy wyrazić wszystko chcę:

Ref.:

Za każdy dzień, za nocy mrok,

za radość mą, szczęśliwy rok,

nawet za chmurne, deszczowe dni,

za wszystko Panie, dziękuję Ci.

sł. Roman Kamiński

7. Zastosowanie życiowe

Zastanowimy się teraz wspólnie, w jaki sposób możemy dzisiaj wypełniać zadania i rozwijać możliwości, które dał nam Pan Bóg. Można podzielić klasę na kilka grup. Metodą burzy mózgów uczniowie zapisują na kartkach swoje możliwości życiowe. Czym mogą się zajmować? Jakie zainteresowania mogą rozwijać? itp.

Na koniec każda grupa odczytuje wyniki swojej pracy. W podsumowaniu katechety należy podkreślić wypowiedzi rozwoju wiary i relacji z Panem Bogiem.

8. Podsumowanie treści

Hasło z krzyżówki będzie uzupełnieniem zdania, które podsumuje katechezę (płyta CD).

1

Ó

J

2

D

Z

U

3

A

A

4

D

S

Z

5

B

O

6

Ł

7

R

1. Dar Pana Jezusa, o który prosimy, śpiewając: „Baranku Boży, obdarz nas …”.

2. Księga Pisma Świętego, w której znajduje się opis stworzenia świata i człowieka.

3. Imię pierwszego mężczyzny.

4. Jest nieśmiertelna.

5. Bóg stworzył je na początku.

6. Np. Stróż.

7. Ogród, w którym człowiek był blisko Boga.

Pan Jezus przyszedł na ziemię, aby każdy człowiek mógł na nowo żyć blisko Boga. ……………………….. Święta, którą przyjmujemy w czasie Mszy Świętej, najpełniej jednoczy nas z Bogiem na ziemi i pomaga nam dążyć do nieba.

9. Notatka

Notatkę stanowi treść podsumowania katechezy.

10. Praca domowa

Narysujcie siebie i swoją rodzinę w ogrodzie, w którym żyli pierwsi rodzice

(zadanie 2 w kartach pracy).

11. Modlitwa

Druga zwrotka piosenki „Tyle dobrego zawdzięczam Tobie, Panie” – tekst w podręczniku

Gdy mnie uczono, że jesteś Boże w niebie,

gdy poznawałem, co dobre jest, co złe,

w dziecinnych słowach mówiłem, kocham Ciebie,

i powtarzałem w modlitwie słowa te.

Ref.:

Za każdy dzień, za nocy mrok,

za radość mą, szczęśliwy rok,

nawet za chmurne, deszczowe dni,

za wszystko Panie, dziękuję Ci.

6. Ludzie zrywają wspólnotę życia z Bogiem

I. Założenia edukacyjne

1. Cele katechetyczne – wymagania ogólne

• Ukazanie przyczyn i skutków grzechu pierworodnego.

2. Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Wiedza:

Uczeń:

• Definiuje grzech pierworodny.

• Podaje i interpretuje skutki grzechu pierworodnego.

• Znajduje w Biblii perykopę grzechu pierworodnego.

• Uczeń wie również, że grzech nie zmienił nastawienia Pana Boga do ludzi.

Umiejętności:

Uczeń:

• Uzasadnia zbieżność między swoimi grzechami, a skażeniem ludzkiej natury przez grzech pierworodny.

• Przeprasza za swoje grzechy i wskazuje na konieczność Bożej pomocy w walce z grzechem.

3. Metody i techniki

rozmowa z uczniami, rachunek sumienia, czytanie narracyjne, analiza tekstu biblijnego, praca indywidualna

4. Środki dydaktyczne

Pismo Święte, podręcznik ucznia, karty pracy, szklane naczynia, kartki z określeniami przyczyn i skutków grzechu pierworodnego, test luk, drzewo genealogiczne zła

II. Przebieg katechezy

1. Czynności wstępne

Przygotowanie uczniów do czytania tekstu z podziałem na role, sprawdzenie obecności, rozdanie kartek potrzebnych do zapisania ćwiczenia na rozpoczęcie katechezy.

2. Modlitwa

Modlitwa do Ducha Świętego:

„Duchu Święty, który oświecasz…”

3. Nawiązanie do poprzedniej katechezy

Jako nawiązanie można zaproponować obejrzenie kilku rysunków – pracy domowej z poprzedniej katechezy. Katecheta dodaje, że dziś również będziemy myślą wracać do Raju.

4. Sytuacja egzystencjalna

• Katechezę rozpoczyna swoisty rachunek sumienia.

Katecheta rozdaje uczniom po dwie małe kartki. Prosi, aby chwilę się zastanowili i na jednej z nich zapisali popełniony ostatnio grzech, a na drugiej jakieś zło, o którym słyszeli. Następnie zbiera kartki do dwóch przezroczystych naczyń i pyta, czy jedne uczynki pasują do drugich? Po krótkiej rozmowie podkreśla, że wszystkie mają taki sam charakter i nazywamy je złem lub grzechami. Po tym komentarzu przesypuje kartki do jednego naczynia.

• Podsumowanie

Bóg uczynił wszystko dobre, ale na świecie jest zło. Dzisiaj zastanowimy się, skąd ono pochodzi i jakie są jego skutki?

5. Wiara i życie Kościoła

Cz. I. Przyczyny i skutki grzechu pierworodnego

• Przeczytajmy tekst Księgi Rodzaju, w którym znajdziemy odpowiedź na nasze pytania (czytanie z podziałem na role: narrator, Pan Bóg, niewiasta, wąż, mężczyzna – tekst w podręczniku).

„A tak przykazał Pan Bóg człowiekowi: «Z wszelkiego drzewa tego ogrodu możesz spożywać; ale z drzewa poznania dobra i zła nie wolno ci jeść, bo gdy z niego spożyjesz, niechybnie umrzesz» (…) Chociaż mężczyzna i jego żona byli nadzy, nie odczuwali wobec siebie wstydu.

A wąż był bardziej przebiegły niż wszystkie zwierzęta lądowe, które Pan Bóg stworzył. On to rzekł do niewiasty: «Czy rzeczywiście Bóg powiedział: Nie jedzcie owoców ze wszystkich drzew tego ogrodu?» Niewiasta odpowiedziała wężowi: «Owoce z drzew tego ogrodu jeść możemy, tylko o owocach z drzewa, które jest w środku ogrodu, Bóg powiedział: Nie wolno wam jeść z niego, a nawet go dotykać, abyście nie pomarli». Wtedy rzekł wąż do niewiasty: «Na pewno nie umrzecie! Ale wie Bóg, że gdy spożyjecie owoc z tego drzewa, otworzą się wam oczy i tak jak Bóg będziecie znali dobro i zło». Wtedy niewiasta spostrzegła, że drzewo to ma owoce dobre do jedzenia, że jest ono rozkoszą dla oczu i że owoce tego drzewa nadają się do zdobycia wiedzy. Zerwała zatem z niego owoc, skosztowała i dała swemu mężowi, który był z nią: a on zjadł. A wtedy otworzyły się im obojgu oczy i poznali, że są nadzy; spletli więc gałązki figowe i zrobili sobie przepaski. Gdy zaś mężczyzna i jego żona usłyszeli kroki Pana Boga przechadzającego się po ogrodzie, w porze powiewu wiatru, skryli się przed Panem Bogiem wśród drzew ogrodu. Pan Bóg zawołał na mężczyznę i zapytał go: «Gdzie jesteś?» On odpowiedział: «Usłyszałem Twój głos w ogrodzie, przestraszyłem się, bo jestem nagi, i ukryłem się». Rzekł Bóg: «Któż ci powiedział, że jesteś nagi? Czy może zjadłeś z drzewa, z którego ci zakazałem jeść?» Mężczyzna odpowiedział: «Niewiasta, którą postawiłeś przy mnie, dała mi owoc z tego drzewa i zjadłem». Wtedy Pan Bóg rzekł do niewiasty: «Dlaczego to uczyniłaś?» Niewiasta odpowiedziała: «Wąż mnie zwiódł i zjadłam». (…)

Pan Bóg sporządził dla mężczyzny i dla jego żony odzienie ze skór i przyodział ich. Po czym Pan Bóg rzekł: «Oto człowiek stał się jak jeden z Nas: zna dobro i zło; niechaj teraz nie wyciągnie przypadkiem ręki, aby zerwać owoc także z drzewa życia, zjeść go i żyć na wieki». Dlatego Pan Bóg wydalił go z ogrodu Eden, aby uprawiał tę ziemię, z której został wzięty. Wygnawszy zaś człowieka, Bóg umieścił na wschód od ogrodu Eden cherubów i z mieczem połyskującym ostrze, aby strzec drogi do drzewa życia” (Rdz 2, 16-17. 25-3, 1-13. 21-24).

• Podsumowanie

Wiecie już, że opisane wydarzenie nazywamy grzechem pierworodnym. Zastanowimy się teraz nad przyczynami i skutkami tego grzechu.

• W naczyniu katecheta przygotowuje wcześniej karteczki z wypisanymi przyczynami i skutkami. Uczniowie mają rozpoznać: „Skutek czy przyczyna?”.

Przyczyny grzechu: namowa Szatana, rozmowa z Szatanem, chęć dorównaniu Bogu, nieposłuszeństwo zakazowi Pana Boga, namowa drugiego człowieka do grzechu.

Skutki grzechu: ludzie zaczęli się siebie wstydzić, ludzie odczuwają strach przed Panem Bogiem, ludzie przestali sobie ufać i zrzucają winę na siebie nawzajem, ludzie utracili bliskość Boga, czyli utracili łaskę uświęcającą. Stali się skłonni do grzechu. Zostali wygnani z Raju, na świecie pojawiło się cierpienie i śmierć.

Cz. II. Bóg nadal kocha ludzi

• W jaki sposób Pan Bóg zareagował na zachowanie pierwszych rodziców? (tekst możemy dać uczniom na kartkach, aby uzupełnili lub wkleili do kart pracy) (płyta CD)

Po grzechu pierworodnym Bóg szukał człowieka i wołał: ..............................................? Bóg stawiał pierwszym rodzicom ……………………, aby uświadomić im, że znaleźli się w takiej sytuacji, ponieważ złamali Jego ……………… . Pan Bóg sporządził dla Adama i Ewy ………………. . Po tym wszystkim poznajemy, że Bóg mimo grzechu nie przestał ……………………. ludzi.

• Podsumowanie

Grzech nie zmienił stosunku Boga do ludzi. Pan Bóg nadal kocha człowieka. Nas również, mimo naszych grzechów. Przeprośmy Go teraz za grzechy, które przypomnieliśmy sobie na początku katechezy.

6. Modlitwa śródlekcyjna

„Ach, żałuję za me złości…”

7. Zastosowanie życiowe

Grzech pierworodny sprawił, że na świecie pojawiły się inne grzechy i zło. Spróbujemy teraz narysować drzewo genealogiczne zła. Zaczynamy od korzenia, którym jest Szatan, później grzech pierworodny, potem siedem grzechów głównych (zadanie 1 w kartach pracy).

Po wykonaniu ćwiczenia katecheta z uczniami szuka postaw przeciwstawnych lub prosi, aby uczniowie przypasowali grzech zapisany przez siebie na kartce, do któregoś z grzechów głównych i zastanowili się, co mogą zrobić, aby naprawić wyrządzone zło.

8. Podsumowanie treści

Mówiliśmy dzisiaj o grzechu pierworodnym, o jego przyczynach i skutkach. Zobaczyliśmy również, że nasze grzechy są z nim związane i oddalają nas od Boga, ale mimo to On nie przestaje nas kochać. Na zakończenie katechezy przypomnijmy sobie, które sakramenty pomagają nam walczyć z grzechami i żyć w bliskości Pana Boga? (podkreślamy szczególnie chrzest, sakrament pokuty i pojednania)

9. Notatka

Notatkę stanowi test luk wypełniony w czasie katechezy.

10. Praca domowa

Zróbcie dziś wieczorem rachunek sumienia – podziękujcie Panu Bogu za otrzymane łaski i przeproście za popełnione grzechy (zadanie 2 w kartach pracy.)

11. Modlitwa

„Ufam Tobie, boś Ty wierny…”

7. Grzechem krzywdzę drugiego człowieka

I. Założenia edukacyjne

1. Cele katechetyczne – wymagania ogólne

• Ukazanie, że człowiek, grzesząc, rani innych ludzi.

• Kształtowanie postawy pracy nad cnotami.

2. Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Wiedza:

Uczeń:

• Wyjaśnia, kim byli Kain i Abel.

• Wskazuje, czym kierował się Kain, zabijając Abla.

• Wylicza i wyjaśnia grzechy główne.

• Definiuje pojęcie „cnota” i dobiera cnoty przeciwstawne do grzechów głównych.

Umiejętności:

Uczeń:

• Dostrzega i nazywa grzechy główne w swoim życiu.

• Uzasadnia potrzebę i sposoby pracy nad swoimi wadami przez kształtowanie w sobie cnót.

3. Metody i techniki

pokaz, rozmowa kierowana, analiza tekstu biblijnego

4. Środki dydaktyczne

Pismo Święte – tekst biblijny z podziałem na role, podręcznik ucznia, karty pracy, krem, ksero ćwiczenia utrwalającego

II. Przebieg katechezy

1. Czynności wstępne

Sprawdzenie obecności i wyciszenie klasy.

2. Modlitwa

Zapraszam Was dzisiaj, abyśmy na początku katechezy wzbudzili w sobie żal za popełnione grzechy, którymi obraziliśmy Boga, ale i zraniliśmy naszych najbliższych, przyjaciół, znajomych, ludzi, których Bóg postawił na naszej drodze.

„Ach, żałuję za me złości…”

3. Nawiązanie do poprzedniej katechezy

Na ostatniej katechezie mówiliśmy o pierwszym nieposłuszeństwie ludzi wobec Pana Boga, który nazywamy grzechem pierworodnym. Chociaż to Adam i Ewa zgrzeszyli, skutki ich postępowania odczuwa każdy człowiek. Spróbujmy teraz, uzupełniając schemat, przypomnieć sobie skutki tamtego wydarzenia.

Katecheta rozdaje uczniom schematy do uzupełnienia (płyta CD).

4. Sytuacja egzystencjalna

• Katecheta zaprasza na środek klasy dwójkę uczniów. Smaruje sobie ręce kremem, tłumacząc, że jest to symbol grzechu, a następnie podaje rękę uczniowi i prosi, aby ją uścisnął. Z kolei uczeń ma uścisnąć rękę swojego kolegi lub koleżanki. Po wykonaniu doświadczenia katecheta z uczniami analizuje je, zadając pytania:

– Co się stało, gdy nasmarowałem kremem ręce? (stały się tłuste, lepkie)

– Co się stało, gdy uścisnąłem rękę drugiej osoby? (na jej ręce został krem; krem, który jest symbolem grzechu, został przeniesiony na ręce kolejnych ludzi)

– Co stało się po jakimś czasie z kremem? (został wchłonięty przez skórę)

• Katecheta, podsumowując, wskazuje, że grzech nie tylko wprowadza w życie człowieka cierpienie, śmierć i skłonność do złego, ale także wpływa na relacje z ludźmi, wśród których żyjemy.

Postawienie problemu:Dzisiaj na katechezie przekonamy się, jak grzech wpływa na nasze relacje z innymi ludźmi oraz zobaczymy, jak można z nim walczyć.

5. Wiara i życie Kościoła

• Katecheta zaprasza uczniów do odczytania na role historii o Kainie i Ablu (Rdz 3, 2b-16) oraz do jej analizy (płyta CD).

Narrator: Abel był pasterzem trzód, a Kain uprawiał rolę. Gdy po niejakim czasie Kain składał dla Pana w ofierze płody roli, zaś Abel składał również pierwociny swej trzody i z jej tłuszczu, Pan wejrzał na Abla i na jego ofiarę; na Kaina zaś i na jego ofiarę nie chciał patrzeć. Smuciło to Kaina bardzo i chodził z ponurą twarzą. Pan zapytał Kaina:

Bóg: Dlaczego jesteś smutny i dlaczego twarz twoja jest ponura? Przecież gdybyś postępował dobrze, miałbyś twarz pogodną; jeżeli zaś nie będziesz dobrze postępował, grzech leży u wrót i czyha na ciebie, a przecież ty masz nad nim panować.

Narrator: Rzekł Kain do Abla, brata swego:

Kain: Chodźmy na pole.

Narrator: A gdy byli na polu, Kain rzucił się na swego brata Abla i zabił go.Wtedy Bóg zapytał Kaina.

Bóg: Gdzie jest brat twój, Abel?

Narrator: On odpowiedział:

Kain: Nie wiem. Czyż jestem stróżem brata mego?

Narrator: Rzekł Bóg.

Bóg: Cóżeś uczynił? Krew brata twego głośno woła ku mnie z ziemi! Bądź teraz przeklęty na tej roli, która rozwarła swą paszczę, aby wchłonąć krew brata twego, przelaną przez ciebie. Gdy rolę tę będziesz uprawiał, nie da ci już ona więcej plonu. Tułaczem i zbiegiem będziesz na ziemi!

Narrator: Kain rzekł do Pana:

Kain: Zbyt wielka jest kara moja, abym mógł ją znieść. Skoro mnie teraz wypędzasz z tej roli, i mam się ukrywać przed tobą, i być tułaczem i zbiegiem na ziemi, każdy, kto mnie spotka, będzie mógł mnie zabić!

Narrator: Ale Pan mu powiedział:

Bóg: O, nie! Ktokolwiek by zabił Kaina, siedmiokrotną pomstę poniesie!

Narrator: Dał też Pan znamię Kainowi, aby go nie zabił, ktokolwiek go spotka. Po czym Kain odszedł od Pana i zamieszkał w kraju Nod, na wschód od Edenu.

• Analiza tekstu biblijnego

– Czym zajmował się Kain, a czym Abel? (Abel był pasterzem, a Kain rolnikiem)

– Co poróżniło obydwu braci? (fakt, że Bóg przyjął ofiarę Abla, a nie przyjął ofiary Kaina)

– Co zrobił Kain? (zwabił brata na pole, aby tam go zabić)

– W jaki sposób Bóg ukarał Kaina? (Bóg sprawił, że rola, którą będzie uprawiał Kain, nigdy już nie przyniesie plonu)

– Co kierowało Kainem, że posunął się aż do zabicia Abla? (zazdrość i gniew)

• Podsumowanie

Grzech zaistniał na świecie i zaczął się rozszerzać. Zazdrość i gniew Kaina doprowadziły do zabójstwa Abla. Grzech Kaina nie tylko spowodował zerwanie relacji z Bogiem, ale także doprowadził do śmierci brata. Widzimy zatem, że przez grzech ranimy innych ludzi.

Zazdrość i gniew to dwa z siedmiu grzechów głównych. Katecheta prosi, aby uczniowie, wykonując zadanie 1 z kart pracy przyporządkowali grzechy główne do ich definicji. Uczniowie odczytują wyniki pracy.

6. Zastosowanie życiowe

Siedem grzechów głównych jest określanych również siedmioma wadami głównymi. Każdy człowiek jest wezwany do tego, aby walczyć z grzechem w swoim życiu. Ta walka dokonuje się przez kształtowanie w sobie cnoty.

Katecheta prosi o odczytanie z podręcznika zaczerpniętej z KKK definicji cnoty.

„Cnoty ludzkie są trwałymi postawami, stałymi dyspozycjami, (…) przymiotami umysłu i woli, które regulują nasze czyny, porządkują nasze uczucia i kierują naszym postępowaniem zgodnie z rozumem i wiarą. Zapewniają one łatwość, pewność i radość w prowadzeniu życia moralnie dobrego. Człowiek cnotliwy to ten, który dobrowolnie czyni dobro”(KKK 1804).

• Rozmowa

– Co to jest cnota? (stała dyspozycja do czynienia dobra)

– Jakiego człowieka nazywamy cnotliwym? (tego, który czyni dobro)

• Katecheta prosi uczniów, aby na podstawie zadania 2 z kart pracyznaleźli cnoty przeciwstawne do siedmiu grzechów głównych.

pycha – pokora

chciwość – hojność, szczodrobliwość

nieczystość – czystość

zazdrość – życzliwość

nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu – umiarkowanie

gniew – łagodność

lenistwo – gorliwość, pracowitość

7. Modlitwa śródlekcyjna

Katecheta zaprasza uczniów do modlitwy rachunkiem sumienia. Prosi, aby uczniowie wstali, wyciszyli się i w spokoju serca odpowiedzieli sobie na pytania, które za chwilę usłyszą (płyta CD i podręcznik).

Może uważam się za lepszego od innych?

Może wyśmiewam się ze słabości innych?

Czy w trudnych sytuacjach proszę Boga o pomoc?

Czy potrafię podzielić się z innymi tym, co mam?

Może ukradłem coś komuś?

Czy po grzechu staram się jak najszybciej iść do spowiedzi?

Może objadam się?

Może marnuję jedzenie, wyrzucając na przykład zrobione przez mamę kanapki?

Może jest ktoś, komu nie podaję ręki, nie mówię „cześć”, omijam na korytarzu, bo gniewam się na niego?

Czy cieszę się, gdy moi koledzy odnoszą sukces?

Może przeklinam w złości?

Czy sumiennie podchodzę do moich obowiązków szkolnych, domowych?

Czy modlę się codziennie?

8. Podsumowanie treści

Jak widzimy na przykładzie historii Kaina i Abla, przez swój grzech ranimy nie tylko serce kochającego nas Boga, ale również ludzi z naszego otoczenia. Jako dzieci Boże jesteśmy wezwani do tego, aby odkrywać w swoim życiu grzechy, czyniąc rachunek sumienia, i pracować nad swoim charakterem, rozwijając w sobie cnoty.

9. Notatka

Jak pokazuje historia Kaina i Abla, przez nasze grzechy ranimy również innych ludzi. Jako dzieci Boże jesteśmy wezwani do walki z naszymi grzechami i wadami przez częstą spowiedź i rozwijanie w sobie cnót.

10. Praca domowa

Wybierzcie jedną z cnót z zadania 2 w kartach pracy i napiszcie, jakie kroki podejmujecie, aby rozwijać ją w swoim życiu.

11. Modlitwa

Pomódlmy się wspólnie do naszego Ojca, który jest w niebie, prosząc o jedność i zgodę.

„Ojcze nasz…”

8. Grzechem niszczę wspólnotę

I. Założenia edukacyjne

1. Cele katechetyczne – wymagania ogólne

• Ukazanie na przykładzie wieży Babel, że człowiek grzesząc, niszczy jedność wspólnoty, w której żyje.

• Kształtowanie postawy zadośćuczynienia za popełnione zło i postawy przebaczenia.

2. Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Wiedza:

Uczeń:

• Własnymi słowami opowiada historię budowy wieży Babel.

• Wskazuje na przyczynę konfliktów i nieporozumień między ludźmi.

• Wyjaśnia, na czym polega zadośćuczynienie Panu Bogu i bliźniemu.

• Podaje przykłady zadośćuczynienia za popełnione grzechy.

Umiejętności:

Uczeń:

• Wskazuje na przyczynę konfliktów z innymi ludźmi na przykładzie własnych doświadczeń.

• Uzasadnia potrzebę przebaczenia oraz zadośćuczynienia za popełnione grzechy.

3. Metody i techniki

analiza tekstu biblijnego, rozmowa kierowana, pokaz

4. Środki dydaktyczne

Pismo Święte, podręcznik ucznia, karty pracy, ksero materiałów do rozdania, koło od roweru

II. Przebieg katechezy

1. Czynności wstępne

Sprawdzenie obecności i wyciszenie klasy.

2. Modlitwa

Wszyscy jesteśmy dziećmi Bożymi, dlatego wołajmy wspólnie do naszego Ojca, który jest w niebie.

„Ojcze nasz…”

3. Nawiązanie do poprzedniej katechezy

Na ostatniej katechezie mówiliśmy o Kainie i Ablu i o tym, jak grzech niszczy przyjaźń, a nawet więź braterską pomiędzy ludźmi. Przy tej okazji poznaliśmy grzechy główne. Spróbujcie teraz dopisać postawy i czyny do grzechu lub na podstawie czynów określcie grzech główny.

Katecheta rozdaje uczniom tabelkę do uzupełnienia (płyta CD).

GRZECHY GŁÓWNE

POSTAWA

Gniew

niezgoda, wrogość, nienawiść

Pycha

uważa siebie za lepszego od innych

Nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu

objadanie się

Zazdrość

pragnienie posiadania rzeczy należących do innych

Nieczystość

obecność grzechu w duszy

Lenistwo

brak chęci do pracy, nauki, modlitwy

Chciwość

pragnie więcej niż ma, nawet wówczas, gdy posiada bardzo dużo

4. Sytuacja egzystencjalna

• Katecheta rozdaje uczniom klocki i ustawia na środku sali ławkę. Następnie prosi, aby uczniowie, podchodząc po kolei do ustawionej ławki, zbudowali wieżę. Kiedy skończą, katecheta wyciąga jeden z klocków tak, aby ustawiona budowla przynajmniej w części została zniszczona. Następnie z uczniami analizuje ćwiczenie, zadając pytania:

– Co powstało dzięki Waszej wspólnej pracy? (wieża)

– Co pomogło w jej budowaniu? (wskazania kolegów i koleżanek, plan, lider kierujący wszystkim)

– Co stało się, gdy został usunięty jeden z klocków? (wieża się zawaliła)

– Co należy zrobić, aby wieża znów stała się taka jak na początku? (odbudować ją, układając znów klocki)

– Wieża ta jest obrazem wspólnot, których członkami jesteście. Podajcie przykłady wspólnot tworzonych przez ludzi. (rodzina, klasa, Kościół, schola, ministranci, oaza, KSM, drużyna piłkarska)

• Katecheta, podsumowując, wskazuje, że grzechem nie tylko krzywdzimy drugiego człowieka, ale również niszczymy wspólnoty, w których żyjemy.

Postawienie problemu:Dzisiaj na katechezie przekonamy się, że grzech niszczy wspólnoty, których jesteśmy członkami, oraz zobaczymy, jak można je odbudować i naprawić.

5. Wiara i życie Kościoła

• Katecheta rozdaje uczniom egzemplarze Pisma Świętego lub teksty do indywidualnej lektury (w podręczniku) oraz pytania do tekstu o wieży Babel (Rdz 11, 1-9).

„Mieszkańcy całej ziemi mieli jedną mowę, czyli jednakowe słowa.A gdy wędrowali ze wschodu, napotkali równinę w kraju Szinear i tam zamieszkali. I mówili jeden do drugiego: «Chodźcie, wyrabiajmy cegłę i wypalmy ją na ogniu». A gdy już mieli cegłę zamiast kamieni i smołę zamiast zaprawy murarskiej, rzekli: «Chodźcie, zbudujemy sobie miasto i wieżę, której wierzchołek będzie sięgał nieba, i w ten sposób zdobędziemy sobie imię, abyśmy się nie rozproszyli po całej ziemi». A Pan zstąpił z nieba, by zobaczyć to miasto i wieżę, które budowali ludzie, i rzekł: «Są oni jednym ludem i wszyscy mają jedną mowę, i to jest przyczyną, że zaczęli budować. A zatem w przyszłości nic nie będzie dla nich niemożliwe, cokolwiek zamierzają uczynić. Zejdźmy więc i pomieszajmy tam ich język, aby jeden nie rozumiał drugiego!». W ten sposób Pan rozproszył ich stamtąd po całej powierzchni ziemi, i tak nie dokończyli budowy tego miasta. Dlatego to nazwano je Babel, tam bowiem Pan pomieszał mowę mieszkańców całej ziemi”.

• Analiza tekstu biblijnego

– Jakie umiejętności zdobyli ludzie? (potrafili wyrabiać cegłę, której używali zamiast kamieni, oraz stosować smołę zamiast zaprawy)

– Co postanowili zbudować ludzie? (miasto i wieżę, której wierzchołek będzie sięgał nieba)

– Co pomagało w szybkim postępie budowy? (fakt, że ludzie potrafili się porozumieć)

– Co zrobił Bóg, widząc, że ludzie chcą być mu równi? (pomieszał języki)

– Co uniemożliwiło dokończenie budowy wieży? (brak porozumienia pomiędzy ludźmi)

– Jak nazwano wieżę i dlaczego? (Babel, bo w tym miejscu Bóg pomieszał mowę mieszkańców ziemi)

• Katecheta podsumowuje

Ludzie po grzechu chcą przewyższyć Boga, pokazać, że mogą być tak wielcy i potężni jak On. Grzeszą w ten sposób pychą. Grzech jednak nie tylko oddala ich od Boga, ale przede wszystkim od siebie nawzajem. Biblijny obraz pomieszania języków pokazuje, że gdzie pojawia się grzech, tam nie ma zgody.

Można to zobrazować za pomocą koła od roweru (katecheta pokazuje koło lub rysunek). Im bliżej środka koła, tym szprychy są sobie bliższe, a im dalej koła, tym odległość pomiędzy nimi zwiększa się. Także człowiek – im dalej odchodzi od Boga, tym dalej odchodzi od drugiego człowieka.

Spróbujcie teraz na podstawie swojego życiowego doświadczenia wskazać przyczyny konfliktów pomiędzy ludźmi. Katecheta prosi o uzupełnienie zadania 1 z kart pracy.

6. Zastosowanie życiowe

• Grzech oddziela nas nie tylko od Boga, ale i od drugiego człowieka. Bóg jednak zawsze daje człowiekowi możliwość powrotu. Bramą prowadzącą do jedności z Bogiem jest sakrament pokuty i pojednania. Znów jednak wracając do przykładu koła, należy pokazać, że jeżeli zbliżamy się do środka, to równocześnie zbliżają się do siebie szprychy. Stąd też człowiek, wracając do jedności z Bogiem, wraca do jedności z człowiekiem. Mówi o tym piąty warunek sakramentu pokuty – zadośćuczynienie Panu Bogu i bliźniemu. „Rozgrzeszenie gładzi grzech, ale nie usuwa wielkich nieporządków spowodowanych przez grzech” (KKK 1459). Dlatego musimy zrobić wszystko, co w naszej mocy, aby naprawić cierpienie.

Można tu wykorzystać film: bezsloganu2 (185) Zadośćuczynienie bliźniemu, dostępny na stronie http://www.franciszkanie.net/multimedia/video/287, bez_sloganu2_185_zadoscuczynienie_blizniemu/1

• Wróćmy teraz do zadania 1 z kart pracy, gdzie wypisywaliśmy przyczyny konfliktów między ludźmi. Spróbujcie dopisać formy ich zadośćuczynienia, uzupełniając zadanie 2.

Katecheta może również przygotować własne przykłady sytuacji, które wymagają zadośćuczynienia, i przedstawić je uczniom, by wskazali, jak można naprawić popełnione zło.

Oprócz zadośćuczynienia, Pan Jezus wzywa nas do jeszcze jednej postawy. Katecheta odczytuje fragment Łk 17, 3-4 i pyta:

– Co nakazuje Jezus swoim uczniom? (przebaczyć, gdy ktoś przyzna się do winy)

7. Modlitwa śródlekcyjna

Tekst na płycie CD

Błogosław, duszo moja, Pana,

i całe moje wnętrze – święte imię Jego!

Błogosław, duszo moja, Pana,

i nie zapominaj o wszystkich Jego dobrodziejstwach!

On odpuszcza wszystkie twoje winy,

On leczy wszystkie twe niemoce,

On życie twoje wybawia od zguby,

On wieńczy cię łaską i zmiłowaniem,

On twoje dni nasyca dobrami,

odnawia się młodość twoja jak orła.

Ps 103, 1-5

8. Podsumowanie treści

Biblijna historia o wieży Babel pokazuje, że grzech oddala człowieka nie tylko od Boga, ale i od drugiego człowieka, a w efekcie burzy jedność wspólnoty, w której żyje. Jednak tak jak zawsze istnieje możliwość powrotu do Boga, tak też jest możliwość powrotu do jedności z innymi ludźmi przez naprawienie krzywd i przebaczenie.

9. Notatka

Historia o wieży Babel pokazuje, że grzech powoduje rozłam pomiędzy ludźmi. Jesteśmy jednak wezwani do tego, aby odbudowywać jedność, wybaczając sobie nawzajem i naprawiając popełnione zło.

10. Praca domowa

• Napiszcie, jak budować jedność między ludźmi.

• Znajdźcie zdjęcia ukazujące zanieczyszczenie środowiska.

11. Modlitwa

Tekst w podręczniku

Święty Andrzeju Bobolo,

nasz wielki Patronie!

Jako wierny towarzysz Jezusa

byłeś przejęty Jego pragnieniem:

„aby wszyscy stanowili jedno,

jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie,

aby i oni stanowili w Nas jedno”.

Sprawie upragnionej jedności

oddałeś całe swe życie

dopełnione męczeńską śmiercią,

ofiarą braku jedności

w Kościele i świecie.

Dzieje Twego kultu poświadczają,

że ofiara służy pojednaniu.

Dlatego prosimy Ciebie:

oręduj za nami u Boga,

żeby nam nie zabrakło

cierpliwości i miłości

w drodze ku jedności

z Ojcem i Synem w Duchu Świętym

teraz i na wieki wieków. Amen.

http://adonai.pl/modlitwy/?id=19, [dostęp: 02.01.2013]

9. Grzechem niszczę świat

I. Założenia edukacyjne

1. Cele katechezy – wymagania ogólne

• Ukazanie prawdy, że człowiek grzesząc, niszczy świat, w którym żyje i że kochający Bóg wyzwala człowieka z grzechu.

• Kształtowanie postawy troski o otaczający świat oraz wdzięczności za dar chrztu.

2. Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Wiedza:

Uczeń:

• Wskazuje, co było przyczyną potopu oraz jakie były jego skutki.

• Objaśnia pojęcie „przymierze”.

• Porównuje umowy między ludźmi do przymierza z Bogiem.

• Wyjaśnia, na czym polegało przymierze Boga z Noem.

• Podaje przykłady troski o środowisko naturalne.

Umiejętności:

Uczeń:

• Własnymi słowami opowiada historię o potopie.

• Uzasadnia potrzebę troski o środowisko naturalne.

• Wyraża wdzięczność za dar chrztu.

• Podkreśla ważność przymierza, które zawarł z nim Bóg na chrzcie świętym.

3. Metody i techniki

analiza tekstu biblijnego, krzyżówka, rozmowa sterowana, zdania niedokończone, celebracja liturgiczna

4. Środki dydaktyczne

Pismo Święte, podręcznik ucznia, karty pracy, ksero z krzyżówkami, odtwarzacz CD i nagranie, świeca

II. Przebieg katechezy

1. Czynności wstępne

Sprawdzenie listy obecności, wyciszenie uczniów.

2. Modlitwa

Tekst w podręczniku

Pochwalony bądź, Panie mój, ze wszystkimi Twoimi stworzeniami, szczególnie ze szlachetnym bratem naszym słońcem, przez które staje się dzień i nas przez nie oświecasz.I ono jest piękne i świecące wielkim blaskiem:Twoim, Najwyższy, jest wyobrażeniem.

Pochwalony bądź, Panie mój, przez brata naszego księżyc i nasze siostry gwiazdy;ukształtowałeś je na niebie jasne i cenne, i piękne.

Pochwalony bądź, Panie mój, przez brata naszego, wiatr i przez powietrze, i chmury, i pogodę, i każdy czas, przez które Twoim stworzeniom dajesz utrzymanie.

Pochwalony bądź, Panie mój, przez siostrę naszą, wodę, która jest bardzo pożyteczna i pokorna, i cenna, i czysta.

Pochwalony bądź, Panie mój, przez brata naszego, ogień, którym rozświetlasz noc:a jest on piękny i radosny, i krzepki, i mocny.

Pochwalony bądź, Panie mój, przez siostrę naszą matkę ziemię, która nas żywi i chowa, i rodzi różne owoce z barwnymi kwiatami i ziołami.

św. Franciszek z Asyżu,

franciszkanie.pl/news.php?id=1171, [dostęp: 02.01.2013]

3. Nawiązanie do poprzedniej katechezy

Na podstawie wiadomości z poprzednich katechezy uzupełnijcie krzyżówkę. Katecheta rozdaje uczniom krzyżówkę wraz z pytaniami (płyta CD).

1. Zadawana przez kapłana na spowiedzi.

2. Nieposłuszeństwo wobec Boga.

3. Kraina, w której zbudowano wieżę mającą sięgać aż do nieba.

4. … grzechów głównych.

5. W niej słowa Boga.

6. Jeden z uczynków pokutnych.

7. Stała dyspozycja do czynienia dobra.

8. Pragnienie posiadania rzeczy należącej do kogoś innego.

9. Zabił go Kain.

10. Jeden z warunków sakramentu pokuty.

11. Chęć posiadania wciąż więcej dóbr.

12. Wieża … – tam Bóg pomieszał ludziom mowę.

1.

P

O

K

U

T

A

2.

G

R

Z

E

C

H

3

S

Z

I

N

E

A

R

4.

S

I

E

D

E

M

5.

B

I

B

L

I

A