Karolek Olszyński stał w ogonku po koszyk w samoobsługowym sklepie spożywczym przy ulicy Puławskiej i zastanawiał się, czy Wydział Architektury Urzędu Miejskiego w Lublinie pozwoli mu ulokować pralnię w nieprzepisowej odległości od budynku szpitala. Odległość była za mała dokładnie o 52 centymetry. Zmierzył to osobiście naczelny inżynier pracowni, przejeżdżający przez Lublin w drodze powrotnej z urlopu, zainteresowany tematem nie mniej niż Karolek i pełen nadziei, że istniejące zawsze w terenie niedokładności wypadną na ich korzyść. Niestety, nie wypadły. Gdybyż przynajmniej brakowało czterdziestu dziewięciu centymetrów, a nie pięćdziesięciu dwóch! 49 to jest mniej niż połowa, a zatem można zawsze zaokrąglić w dół, 52 natomiast połowę przekracza i wymaga zaokrąglenia w górę, co daje cały metr, a metr jest w ogóle niedopuszczalny. Gubią ich te trzy centymetry. Na projekcie pojawi się obrzydliwa liczba 29, mniejsza niż ustalone normami 30, rzuci się wszystkim w oczy i cały lubelski Wydział Architektury z zajadłą uciechą wczepi się w nią pazurami i zębami, tym bardziej, że niczego innego do wczepienia się nie znajdzie. Jeden głupi metr. Nawet niecały. Pół metra. Trzy centymetry mniej i już byłoby zero, bo zaokrągliłoby się w dół...
Karolek doskonale wiedział, że tych trzech centymetrów nie pozbędzie się w żaden sposób, ale postanowił zostawić sobie odrobinę nadziei. Przestał myśleć o ogrodzeniu terenu, które nie pozwalało przesunąć pralni nieco dalej, i o elementach prefabrykowanych, które nie pozwalały jej zwęzić, poniechał rozważań nad osobowością pracowników lubelskiego Wydziału Architektury i zainteresował się sytuacją w ogonku.
Ogonek co chwila coś korkowało. Ze swego miejsca na zewnątrz Karolek nie mógł dojrzeć wnętrza sklepu, którego drzwi dodatkowo osłonięte były kotarą, nie wiedział, co tam korkuje i na jak długo, ale myśl o porzuceniu niemrawej kolejki i rezygnacji z zakupów nawet nie zaświtała mu w głowie. Kategoryczne polecenie żony zobligowało go do zaopatrzenia domu w produkty spożywcze, a drugiej takiej okazji z pewnością już by nie znalazł. Wstąpił do tego sklepu po drodze ze Służewca, gdzie przebywał służbowo, i był bezwzględnie zdecydowany odwalić obowiązek przed powrotem do pracy. Zmarnować trochę więcej czasu, ale mieć już z głowy.
Przed nim stała dama w sile wieku, tępo wpatrzona w przestrzeń, kiwająca na palcu kluczyki od samochodu. Ocknęła się z zapatrzenia, kiedy podszedł do niej bardzo elegancki pan tej samej generacji.
– Jeszcze tu stoisz? – zdziwił się. – Myślałem, że już dawno weszłaś...
Dama wydała syk, tak podobny do syku pary pod ciśnieniem, że Karolek spojrzał na nią z żywym zainteresowaniem. Nie powiedziała ani słowa, tylko kluczyki w jej palcach zaczęły się kiwać gwałtowniej.
– Co tu chcesz kupić? – spytał pan rzeczowo.
Kluczyki na moment znieruchomiały.
– To co jest – mruknęła dama i po chwili dodała: – Ludzie nieśli dżem pomarańczowy.
Pan skrzywił się z dezaprobatą.
– Trucizna – zawyrokował stanowczo.
Karolek zainteresował się żywiej i nadstawił uszu.
– O Boże – powiedziała dama bez żadnej intonacji.
– Trucizna – powtórzył pan. – Wszystkie konserwowane dżemy to trucizna, ile razy mam ci to powtarzać? W dodatku ze skórek pomarańczowych nasyconych chemikaliami. Śmierć dla wątroby.
– Są kurczaki – zauważyła dama po kolejnej chwili milczenia.
– Te kurczaki to świństwo. Bezwartościowe mięso, sztucznie pędzone.
– Chude kurczaki...
– Co z tego, że chude? Wszystkie są hodowane na hormonach, nie mają żadnego smaku...
– Mają – przerwała dama z nagłym ożywieniem. – Rybny. Od mączki rybnej.
– Nic podobnego. Kurczaki karmione mączką rybną idą na wędzenie.
Dama na moment zamknęła oczy, otworzyła je i wzięła głęboki oddech.
– Jest także pasztet – zakomunikowała beznamiętnie. – Mleko, masło, sery, jaja, wszystko co uzyskujemy od krowy. Poza tym chciałabym kupić kawior, krewetki i filet jagnięcy...
Kolejka ruszyła nagle i Karolek, ku wielkiemu swojemu żalowi, stracił następny fragment rozmowy. Znalazł się we wnętrzu sklepu, przemocą wcisnął dalej i państwo w średnim wieku znów byli przed nim. Dama proponowała nabycie stojących na półce klopsików w różnych sosach.
– Paskudztwo – zawyrokował pan krótko.
– Dlaczego? – jęknęła dama tonem rozpaczliwego protestu. Karolek sam omal nie zadał tego pytania. Zamierzał kupić klopsiki.
– Dlatego – odparł pan, stawiając po tym słowie wyraźny dwukropek. – Sama woda i bardzo mało mięsa. Mięso jest najgorszego gatunku. Są do niego dodawane substytuty z mięsa rybiego...
– Substytut to jest zastępca adwokata – wymamrotała dama buntowniczo, odwracając głowę, jakby wolała, żeby pan jej słów nie słyszał. Dźwięczało w nich coś jakby zdesperowana gorycz. Pan jednakże miał najwidoczniej doskonały słuch.
– Owszem, zastępca adwokata – zgodził się. – Może być także zastępca czegoś innego, w tym wypadku wartościowego białka mięsnego. Żeby to się w ogóle nadawało do jedzenia, wsadzają w pikantny sos. Wymyślili pieczarki, żeby podnieść cenę...
Energicznym gestem dama chwyciła wolny koszyk i ruszyła w głąb sklepu. Pan pośpieszył za nią. Karolek spoglądał za nimi i niecierpliwie czekał na koszyk dla siebie, koniecznie pragnąc posłuchać dalszego ciągu pouczającej konwersacji. Temat nie był mu obcy, budził lekki niepokój, poza tym zaintrygował go niezmiernie ton pana, bardzo spokojny, obiektywny, rzeczowy, wyzbyty jakichkolwiek elementów wzruszeń. Oceniający artykuły spożywcze elegancki pan najwidoczniej nie miał do nich żadnego osobistego stosunku. Takiego tonu w zestawieniu z taką treścią Karolek jeszcze nigdy w życiu nie słyszał, tym bardziej zatem za nic w świecie nie chciał uronić ani słowa.
Dogonił interesującą parę przy nabiale. Pani sięgała po twarożek w trumienkach.
– Nie zamierzasz chyba tego kupić? – rzekł pan z naganą. – Wszystkie wzdęte.
Dama cofnęła rękę. Karolek z powątpiewaniem przyjrzał się trumienkom i również zrezygnował z zakupu. Razem znaleźli się obok mrożonek.
– Spójrz na kolor – powiedział pan, oglądając mrożone filety z morszczuka. – Najgorszy gatunek. Stare.
– To co, że stare? – zirytowała się dama.
– Śmierdzące rybą.
– Młode pachną różami?
Karolek stłumił chichot. Pan był jak kamień.
– Nie różami, ale nie mają tego zapachu zjełczałego tłuszczu rybiego. Kup, jak chcesz, ale zobaczysz, że sama do ust nie weźmiesz.
Dama zawahała się, zajrzała do zasobnika, jednym palcem odwróciła mrożoną paczkę na drugą stronę, przyjrzała się jej, machnęła ręką i poszła dalej. Przy macy, nie wiadomo dlaczego, państwo zaczęli mówić o marchwi. Stojąc tuż obok i symulując wnikliwie badanie makaronu, Karolek słuchał chciwie.
– Środki ochrony roślin i nawozy sztuczne – mówił pan. – Cała ta piękna marchew jest trująca, zabójcza dla organizmu...
– Należy w ogóle zrezygnować z marchwi? – przerwała dama złym głosem.
– Nie, dlaczego? Trzeba po prostu kupować marchew, po której widać, że rosła w warunkach naturalnych.
– A można wiedzieć, po czym to poznać?
– Szkodliwa marchew jest piękna, wielka, wyrośnięta. Takiej trzeba unikać. Trzeba szukać tej brzydszej. Małej. Byle jakiej...
– Robaczywej – podsunęła dama usłużnie.
– Nawet trochę robaczywej. Im gorsze i mniej zadbane gospodarstwo, tym zdrowsza marchew.
W pamięci Karolka pojawiły się nagle nikłe strzępy wiedzy o różnych, wstydliwie tuszowanych, aferach. Trujące truskawki, rakotwórcze pomidory, niejadalne pomarańcze, banany z wirusami... Tkliwie i z rozrzewnieniem wspomniał czereśnie z któregoś tam roku, co do jednej, sztuka w sztukę, robaczywe. Nadzwyczajne, z tego wynika, że były to najzdrowsze czereśnie świata, że też nie zjadł ich wtedy więcej...
Państwo, znalazłszy się przy kasie, przerwali rozmowę i zapłacili za nabytą macę. Karolek zajrzał do swojego koszyka i uprzytomnił sobie, że maca, po którą również sięgnął, w żadnym stopniu nie zaspokoi wymagań małżonki. Zawahał się, spojrzał niepewnie na kasjerkę, znów zajrzał do koszyka, z determinacją zawrócił i jeszcze raz udał się w głąb sklepu. Kiedy ponownie zbliżył się do kasy, mając w koszyku trujący dżem, podejrzane masło, wzdęty twarożek i bezwartościowego kurczaka, widoczni za szybą państwo w sile wieku wsiadali do zaparkowanego na chodniku samochodu.
Jadąc tramwajem w kierunku miejsca pracy, niewidzącym wzrokiem wpatrzony w okno Karolek popadł w głębokie zamyślenie, a w jego duszy jął się wykluwać jakiś dziwny niepokój...
* * *
Do bram budynku biurowego wolnym krokiem zbliżał się drugi członek tego samego zespołu, Lesio Kubajek. Dnia tego Lesio nie zaszczycił jeszcze miejsca pracy swoją obecnością. Wczesnym rankiem odprowadzał na lotnisko kuzyna wracającego do Australii i po odlocie samolotu zatrzymał się przez kilka chwil najpierw na widokowej galerii, a potem w barze, gdzie przy kieliszku koniaczku ze wzruszeniem rozpamiętywał ogrom i rozmaitość świata. Południe nadbiegło szybko, Lesio opuścił port lotniczy i ruszył w kierunku biura, oczyma duszy wciąż widząc jakieś niezmiernie odległe kraje, jakąś całkowicie nieznaną i oszałamiająco barwną faunę i florę, jakieś obce miasta, lądy i morza, łodzie krajowców i egzotyczne knajpy. Te ostatnie szczególnie sprawiały, iż ów nieznany wielki świat, tak szeroko otwarty przed kuzynem z Australii, wydawał mu się nieodparcie pociągający. Wysiadł z autobusu w pobliżu biura i dążył ku codziennej prozie coraz wolniej, nogi jego bowiem wykazywały zdecydowaną tendencję do zboczenia w jakimkolwiek innym kierunku.
Być może wielki świat i nogi razem wzięte wygrałyby konkurencję z pracownią, gdyby nie to, że na ulicy przed Lesiem ukazała się nagle piękna Barbara, od lat przedmiot jego uwielbień, równie upragniony, jak nieosiągalny. Barbara wyszła ze sklepu i również zmierzała do biura. Jestestwo Lesia błyskawicznie oderwało się od wielkiego świata i przestawiło na Barbarę, stanowiącą sobą widok bardziej upojny niż najwspanialsza knajpa galaktyki, nie wspominając nawet o florze i faunie. Nogi zrezygnowały z zastrzeżeń co do kierunku, przyśpieszyły i Lesio dogonił ozdobę swego życia i pracowni przy windzie. Zdążył wpaść do środka, nim drzwi się zamknęły.
– Dżentelmen z mojej rodziny wsiadł do samolotu i fiuuuuut...! Odleciał na antypody – rzekł smętnie.
Barbara błysnęła wściekle błękitnym okiem i nie odezwała się ani jednym słowem.
– Australia – ciągnął Lesio, zmieniając ton na tkliwy, czego powodem była nie obecność wymienionego kontynentu gdzieś po drugiej stronie globusa, lecz obecność Barbary w windzie – Australia! Kangury! Fale oceanu! Papuasi, surfing, Melbourne, Sydney... Jakiż wielki, a zarazem jakiż mały jest ten świat...
Winda zatrzymała się na trzecim piętrze. Barbara opuściła ją wciąż bez słowa, obdarzywszy Lesia jeszcze jednym złym spojrzeniem. Lesio szedł za nią, z lubością obserwując ponętną kibić i wytrwale snując dywagacje geograficzne. Razem wkroczyli do pokoju.
W pokoju siedział ostatni członek zespołu, Janusz, a przed nim, wsparty o stół Barbary, stał Włodek-elektryk. Janusz patrzył na Włodka z wyrazem twarzy pełnym niesmaku, Włodek zaś z posępną rozpaczą wbijał wzrok w podłogę u swoich stóp. Wchodzącej pary nie obdarzyli najmniejszą uwagą.
Barbara zajęła swoje miejsce w milczeniu, Lesio był w nastroju towarzyskim i rozmownym.
– Cześć, panowie! – rzekł w progu. – Jak wam się podobają atole koralowe? Wieńce kwiatów, rekiny, szczęki...? Hawaje na horyzoncie, palmy, papugi...
Janusz spojrzał na niego z roztargnieniem, Włodek wydał z siebie cichy jęk, załamał ręce i zastygł w pozie znamionującej najgłębszą boleść. Lesiowi z miejsca wyleciały z głowy atole koralowe, a opisy przyrody zamarły na ustach. Tknęło go złe przeczucie i nawet chciał spytać, co się stało, ale jakoś nie umiał na poczekaniu znaleźć dla tego pytania odpowiednio delikatnej formy, która z niejasnych przyczyn wydała mu się niezbędna. Zamilkł zatem i zagapił się na Włodka.
W tym momencie do pokoju wszedł wracający z miasta Karolek. Od pierwszego rzutu oka zorientował się, że coś tu zaszło. Ujrzał stropionego Janusza, skamieniałego w rozpaczy Włodka i zatrwożone nieco oblicze Lesia, popatrzył na nieruchome plecy Barbary i zaprzątające go dotychczas artykuły spożywcze umknęły mu z myśli. Szybko zamknął za sobą drzwi.
– Co się stało? – spytał żywo. – Martwicie się służbowo czy prywatnie?
Zatrzymał przy tym wzrok na Lesiu, którego miał najbliżej. Lesio bezradnie rozłożył ręce.
– Nie wiemy – rzekł tonem beznadziejnego smutku.
Karolka odpowiedź ta nieco zaskoczyła. Przecisnął się do swojego stołu, usiadł na krześle, odłożył pod ścianę siatkę z zakupami i uważniej przyjrzał się współpracownikom, tym razem zatrzymując wzrok na Włodku. Po czym odwrócił się do Janusza.
– Ty, o co tu chodzi? Co się stało? Czy on jest chory? Może mu coś dać?
– Owszem – wymamrotał Włodek grobowo. – Po pysku...
Pierwszą myślą Karolka było przypuszczenie, że Włodek nawalił z którymś projektem i gwałtowny niepokój zastąpił niewinne zaciekawienie. Chwycił długą linijkę, przechylił się przez stół i energicznie popukał w ramię Janusza.
– Powiesz coś wreszcie czy nie? Naprawdę mam go walić po pysku? Nie chce mi się! Mówże, co się stało?
Janusz z pewnym wysiłkiem oderwał wzrok od Włodka i zwrócił się do Karolka.
– A bo ja wiem? – powiedział niechętnie. – Wychodzi na to, że jesteśmy ostatnie świnie. Zbrodniarze. Bydło, cepy i nie douczone żłoby. Truciciele, jakbyś wolał. Cholera, a myślałem, że to tylko takie głupie gadanie... A tu masz...
– Co mam? – zdenerwował się Karolek. – Ja nic nie mam! Nic w ogóle nie rozumiem, nie możesz mówić po ludzku? Dlaczego świnie, dlaczego nie douczone żłoby?
Janusz skrzywił się, pomacał za sobą na stole, znalazł paczkę papierosów, pomacał dalej w poszukiwaniu zapałek, włożył papierosa do ust i zapalił. Karolek czekał w napięciu. Janusz zdmuchnął zapałkę.
– Jeden człowiek dostał białaczki – zakomunikował niepewnie i zamilkł.
– No? – powiedział niecierpliwie Karolek, nie mogąc doczekać się dalszego ciągu. – I co?
– No i z tego wynika, że to leci piorunująco. Głupie gadanie się potwierdza. Człowiek dostał białaczki, dowód jak byk. Koniec.
– Jaki koniec, co za koniec?! Nic nie rozumiem! O czym ty w ogóle mówisz?!
– O wielkiej płycie.
Karolek zastygł na moment z oczami utkwionymi w pochmurnej twarzy Janusza. Wielka płyta...?
– Czekaj, nie kojarzę – wyznał z zakłopotaniem. – Powiedz dokładniej. Co ma wspólnego wielka płyta z białaczką i poza tym, co to za człowiek?
– Nie wiem.
– Rencista – wtrącił ponuro Włodek.
– Rencista, słyszysz. I mieszkał w budownictwie wielkopłytowym. To ma wspólnego.
– I był zupełnie głuchy – dodał Włodek głosem bardziej znękanym.
Karolek doznał wrażenia, że jego rozwój umysłowy cofnął się nagle w jakąś zamierzchłą przeszłość. Przestał rozumieć język, jakim posługiwał się od dzieciństwa. Pojawił się tu jakiś dziwny problem, tak straszliwie skomplikowany, że nie sposób go nawet sprecyzować, nie mówiąc o rozwikłaniu...
Lesio słuchał w milczeniu, a w jego chciwej emocji duszy lęgły się rozmaite uczucia. Kłębowisko ich rosło, dokonując skokami przewrotów, które wydobywały na wierzch to dumę, iż uczestniczy w jakichś potężnych, acz trochę niezrozumiałych wydarzeniach, to oburzenie na wpychanie go przemocą w rolę zbrodniarza, której to roli akurat wcale nie miał w planach, to melancholię, z przyjemnością poddającą się grozie tajemniczych przeznaczeń. Nie był jeszcze pewien, co z tego wszystkiego chciałby wybrać...
– Albo natychmiast przestaniecie rozmawiać jak debile, albo osobiście zrobię wam coś złego – odezwała się nagle z gniewem Barbara. – Ty mów po kolei od początku. A ty zamknij gębę! Dosyć już namieszałeś jak na jeden dzień!
Gestem brody wskazała kolejno Janusza i Włodka. Janusz odwrócił się tyłem do swojego stołu, a przodem do kolegów, obrotowe krzesło wydało z siebie przeciągły pisk. Lesio wstrzymał na chwilę przewroty swojego wnętrza, oderwał oczy od Włodka i zafascynowany wzrok skierował na Barbarę, której widok dostarczał mu upojnych doznań niezależnie od okoliczności. Barbara zapaliła papierosa i wsparła brodę na zwiniętej pięści, gniewnie wpatrzona w Janusza.
– Wielka płyta jest szkodliwa dla zdrowia – oznajmił Janusz ponuro.
– No owszem, jest – zgodził się Karolek. – Ciągle się o tym słyszy. Zdaje się, że mieszkanie w wielkopłytowym powoduje reumatyzm.
Janusz machnął ręką.
– Reumatyzm to mięta. To jest w ogóle nic, sama przyjemność. Okazuje się, że ostatnio robili badania i wykryli gorsze rzeczy. Czekaj, gdzie ja to mam...
Obejrzał się i znalazł na stole kartkę, pokrytą pismem maszynowym.
– Słuchaj, co robi, o... Powoduje zatrucie metalami rzadkimi. Wydziela z siebie promieniowanie radioaktywne...
– O Boże! – jęknął Karolek. – Więc jednak...?
– No jednak, nie ma siły, naukowcy sprawdzili. Po pewnym czasie białaczka murowana. No i masz, jeden już jest, on go zna.
Machnął kartką w kierunku Włodka, który bez słowa pokiwał głową. Karolek poczuł się jakoś dziwnie nieswojo.
– Ten głuchy rencista...?
– To, że głuchy, nie ma znaczenia. Wyjątkowo nie idzie o decybele. Ale ten, owszem.
– Co to są metale rzadkie? – spytał przysłuchujący się uważnie Lesio.
– Nie wiem. Może rtęć, wszystko jedno. Grunt, że szkodliwe.
– Ogłuszyłeś mnie jak cepem – powiedział bezradnie Karolek. – Ja też myślałem... Czekaj, a czy jest pewne, że on mieszkał w wielkopłytowym?
– Granitowo. Zdaje się, że na Ursynowie, tam nie ma innego. Ty, na Ursynowie?
Włodek przyświadczył cicho i grobowo.
– Nonsens! – powiedziała ostro Barbara. – Ursynów za krótko stoi. Jeżeli już teraz ma białaczkę, musiał jej dostać od czegoś innego. Na to się nie zapada tak z dnia na dzień!
– Jak to nie z dnia na dzień! – oburzył się Lesio, w którym zaczęły właśnie brać górę upodobania katastroficzne. – Na to się zapada w jednej chwili! Wystarczy się raz napromieniować i cześć!
– Czym napromieniować, ty głupcze?! Co to jest, budynek mieszkalny czy reaktor atomowy?!
– No właśnie! – ożywił się Janusz. – Czyś ty tu czegoś nie naknocił?...
Karolek zdołał zebrać myśli i opanować nieco oszołomienie.
– Ile tam tego jest? – spytał Janusza.
– Czego?
– Tego promieniowania.
Janusz zajrzał do kartki.
– Nie wiem. Niedużo chyba. Ilości śladowe. Nie wiem czego, chyba tych metali, niejasno sformułowane. Tyś to rozgryzł? – zwrócił się do Włodka. – Wiesz ile?
Włodek bez słowa wzruszył ramionami. Karolek z powątpiewaniem pokręcił głową.
– Ona chyba ma rację. Ilości śladowe, to nie może działać z dnia na dzień, musi latami, tak jak na przykład w rentgenie. W rentgenie ludzie pracują po kilkanaście lat i nic, chyba że ktoś jest wyjątkowo mało odporny.
– To wtedy co?
– Nic, przestaje pracować w rentgenie.
– Skąd wiesz?
– No przecież robię szpital onkologiczny!
– A, rzeczywiście. A gdyby nie przestał pracować, to co?
– Nic, zapadnie na białaczkę. Czy tam na coś podobnego, to ma różne formy.
– Po jakim czasie?
– No przecież nie w tydzień! Po paru latach. Powiedzmy po trzech, ale to zupełnie wyjątkowy przypadek.
Janusz zastanawiał się przez chwilę, spoglądając to na kartkę, to na Karolka, po czym odwrócił się do Włodka.
– Kiedy zamieszkał na Ursynowie? – spytał podejrzliwie.
– W zeszłym roku – wyszeptał Włodek posępnie.
– No to czego trujesz? Mówiłem, że niemożliwe! Może i ma tę białaczkę, ale wyraźnie widać, że nie od Ursynowa! Tego, chciałem powiedzieć, nie od wielkiej płyty! Szkodzić szkodzi, ale przecież nie w tym stopniu!
Włodek oderwał się nagle od stołu Barbary, postąpił krok naprzód i załamał ręce.
– Jołopy! – wyjęczał ze zgrozą. – Czy wam rozum odjęło? Tu jest jak byk napisane, to są notatki z badań! Poufnie dostałem! Zatrucie metalami i promieniowanie! W rentgenie kilkanaście lat, a w tym świństwie całe życie! Kto to wytrzyma?! A dzieci...?! Wielka płyta to zbrodnia!!!
– Ale czekajże, właściwie dlaczego? – przerwał mu zdenerwowany Karolek. – Co za różnica, czy budynek jest z małych elementów, czy z wielkiej płyty? Wszędzie są konstrukcje betonowe, to w czym rzecz? Fason ma robić różnicę, czy co?
– Jak fason, zgłupiałeś? Produkcja!
– Co produkcja?
Włodek wydał z siebie kolejny żałosny jęk i nagle jakby przywiądł. Janusz sięgnął po nowego papierosa.
– Płyty z elektrociepłowni, rozumiesz – wyjaśnił. – Produkują tę cholerną wielką płytę na pyłach z elektrociepłowni. To w nich są te trujące substancje.
– O rany boskie, co ty mówisz?! Biorą to zamiast kruszywa?!
– Stosują jako dodatek, albo w ogóle biorą jako całość. Wszystkie wielkie płyty na tym robią. Zbrodniczy proceder!
Karolek zamilkł. Zaskoczony i wstrząśnięty wpatrywał się w Janusza, wciąż niepewnego opinii o sobie.
– Zaraz, ale to przecież nie my – odezwał się nagle z urazą Lesio. – Nie my robimy wielką płytę!
Włodek ożywił się na nowo.
– Ale my z niej projektujemy! – wytknął, oskarżycielsko potrząsając palcem w kierunku Janusza. – Stosujemy ją! Dobrowolnie, w kilometrach sześciennych kubatury! Projektujemy z materiału, który musi wykończyć społeczeństwo! Stosujemy elementy rakotwórcze! Dla ludzi!!! Jesteśmy zbrodniarzami!!!
Przez dość długą chwilę nikt z nikim nie mógł dojść do porozumienia, ponieważ wszyscy mówili równocześnie. Sumienie Janusza ugięło się pod presją. Lesio usiłował zwrócić powszechną uwagę na fakt, że Włodek jest elektrykiem, nie decyduje o stosowaniu wielkiej płyty, a zatem niech się nie podszywa. Barbara gwałtownie żądała uściślenia informacji i wskazania ich źródeł. Włodek upierał się przy swoim, posuwając tak oskarżenia, jak i samokrytykę poza wszelkie racjonalne granice.
Karolek pierwszy otrząsnął się z szoku i odzyskał przytomność umysłu.
– Ja nie!!! – wrzasnął kategorycznie, przekrzykując pozostałych. – Może i jesteście monstra moralne, ty i oni, ale ja nie! Wybij to sobie z głowy! Ja robię szpital ze zwyczajnej cegły!
– Ja też nie! – przyłączył się do niego natychmiast Lesio z wielką godnością. – Mam pawilony handlowe, nietypowe, wylewane. O żadnej płycie mowy nie ma!
– Robię wytwórnię asfaltu i warsztaty – zauważyła Barbara jadowicie, acz znacznie już ciszej, bo reszta zamilkła. – Nikt tam nie mieszka, nie mówiąc już o tym, że nie z wielkiej płyty. I ty też nie – dodała, wskazując Janusza. – Masz dwa nietypowe ośrodki zdrowia. A przedtem wszyscy robiliśmy bazę turystyczno-wypoczynkową, głównie z kamienia. A jeszcze przedtem wielkiej płyty w ogóle nie było.
– Z tego widać, że możesz się odczepić od nas i od siebie – uzupełnił Karolek. – Żłób, być może, jesteś, ale zbrodniarz odpada. O ile sobie przypominam, nigdy w życiu nie robiliśmy niczego z wielkiej płyty.
Janusz otworzył usta, zamknął je, popatrzył na Karolka, niechętnym spojrzeniem obrzucił Włodka i jakby się zawahał.
– Nie? – spytał niepewnie po chwili.
– Nie – odparła cierpko Barbara.
– Jesteście pewni...?
– Zwracam ci uwagę, że z wielkiej płyty robi się typowe – przypomniał Karolek. – Robiłeś kiedyś coś typowego?
– Owszem, ogrodzenie. Ale faktycznie, nic więcej. Znaczy, tego... Znaczy, że co...?
– Znaczy, że zbrodniarze i mordercy siedzą w typowym – zawyrokował Lesio. – U nas nie. Możemy się z nimi nie zadawać.
Zgroza, która już zaczynała zakradać się do serc i umysłów, znikła nagle z atmosfery i tylko Włodek prezentował sobą niemiły dysonans. Nie zwracając na niego uwagi, Karolek zapragnął wyjaśnić wcześniejsze słowa Janusza.
– Ty, a dlaczego nie douczony żłób? Wszystko inne rozumiem, tylko tego żłoba nie.
Janusz gniewnie dmuchnął dymem z papierosa.
– A bo, rozumiesz, nic w gruncie rzeczy o takich sprawach nie wiemy – odparł z irytacją. – Ja na przykład nie wiedziałem. Słyszy się rozmaite plotki i takie tam inne, ale co z tego? Pojęcia nie mamy o materiałach budowlanych i sam słyszysz, on to dostał poufnie. I co? I dalej nie wiem, co z tego wynika. A może to jednak jest prawda? To co mamy robić, zamknąć oczy, zatkać uszy i na oślep robić świństwo? To jest niedopuszczalne. To jest bałwaństwo. Dno, rozumiesz?
Karolek zgodził się z nim bez wahania. Przez chwilę wspólnie rozpamiętywali swój brak wiedzy i sposoby zaradzenia złu. Demonstracyjna odmowa w razie otrzymania zlecenia na budynek z wielkiej płyty wydawała się niezłym posunięciem, odpowiedniego zlecenia jednakże nie było na horyzoncie. Pomysł starania się o nie wyłącznie w celu odmówienia przyjęcia nie obudził entuzjazmu.
Znacznie większą przychylnością obdarzono myśl zbuntowania tych z typowego. Powinni mianowicie postawić sprawę twardo i zaprzeć się zadnimi łapami. Nie dotkną wielkiej płyty, dopóki produkcja nie wycofa morderczych pyłów, mogą nawet robić projekty, ale nie wykończą i nie oddadzą żadnego aż do chwili zyskania pewności, że akcja trucicielska uległa zagładzie. Ten sukces wydawał się osiągalny i pogoda ducha wzrosła zdecydowanie.
Włodek jednakże nie zamierzał rezygnować.
– Głupy – rzekł z posępnym ogniem. – Denne głupy. Skowronki na nieboskłonie. Dla was może się i znajdzie jakieś wyjście, ale ja? Czy wy wiecie, co ja robię?
Retoryczne pytanie w najwyższym stopniu zaintrygowało cały zespół, któremu wydawało się dotychczas, iż doskonale wie, co Włodek robi. Sami mu tej roboty dostarczali. Ulegając energicznej presji, Włodek wyłuszczył rzecz obszerniej.
– Pod wszystkimi liniami wysokiego napięcia rosną rośliny. Otóż to. Ziemia się znajduje. Grunta orne. Uprawa roli. Wiecie, co tam jest? Metale ciężkie!
Nikt nie był w stanie ocenić na poczekaniu informacji. Obfitość pojawiających się w sprawie metali zaczynała być nieznośna. To rzadkie, to ciężkie... Włodek z załamanymi rękami, w rozgoryczeniu kiwał głową.
– Metale ciężkie! – powtórzył ze zgrozą. – Miedź! Pas szerokości kilkudziesięciu metrów jest nasycony miedzią. To ja...
– Przecież nie robisz linii wysokiego napięcia! – zaprotestowała z irytacją Barbara.
– Ale korzystam z nich! Bez linii wysokiego napięcia mnie w ogóle nie ma! Wy możecie zaprotestować przeciwko pyłom w cemencie, a ja? Przeciwko czemu mam protestować? Mój zawód jest zgubą ludzkości!
– Co ci tak zależy, żeby koniecznie robić za mordercę? – zdziwił się Karolek.
– W pasie szerokości dwudziestu metrów obok każdej szosy znajduje się ołów – rzekła równocześnie Barbara zimnym głosem. – Żrą ten ołów wszyscy, bydło i ludzie. Robię właśnie wytwórnię mas bitumicznych. Uważasz, że co? Mam ten projekt wyrzucić za okno, czy publicznie spalić na placu Defilad?
Lesio dokonał nagle wyboru. Katastrofizm do niego przemówił i myśl, że on sam, człowiek, zdawałoby się, przeciętnie przyzwoity, nic o tym nie wiedząc, dzień w dzień oddaje się poczynaniom zbrodniczym na skalę wszechświatową, nadzwyczajnie przypadła mu do gustu. W natchnieniu podniósł się z krzesła.
– Ołowica! – rzekł głosem złowieszczym, czyniąc rękami zamaszysty gest. – Zatrucia pokarmowe! Rakotwórcze ściany, podłoga i sufit! Cherlawe dzieci. Pajęczyna linii wysokiego napięcia, pajęczyna szos, ha...! Pajęcza sieć! Radioaktywny pająk wysysa, wysysa, padają ludzie, zwierzęta i ptactwo w locie... Spaliny i decybele, w domach metale rzadkie, w polu metale gęste, zatrute wody, zatrute powietrze, zatruty chleb, zatrute mleko, ginie flora, ginie świat! Cóż pozostaje...?
– Karaluchy? – podsunął niepewnie Karolek po chwili milczenia.
– Bakterie! – poprawił Lesio z naciskiem. – Wirusy i bakterie. Łysa ziemia, pokryta grubą warstwą wirusów i bakterii...
Apokaliptyczna wizja, wbrew spodziewaniom, wywarła skutek odwrotny od zamierzonego, łysa ziemia okazała się niestrawna. Włodek rozplótł załamane dłonie i włożył je do kieszeni fartucha.
– Powietrza nie zatruwam – oznajmił z urazą. – I w ogóle florze, jako takiej, przewód wysokiego napięcia nie szkodzi.
– Dosyć mam tej katastrofy i końca świata – zakomunikował Janusz prychnąwszy wzgardliwie. – Nie ma tak, żeby nie było żadnego wyjścia! Złapię paru tych z typowego i pogadam z nimi. Instalacji elektrycznych zlikwidować się nie da, ale w ogóle można pomyśleć...
Zapał do wprowadzania zbawiennych korekt zapłonął w mgnieniu oka. Ogólna dyskusja wybuchła. Co prawda, w pierwszej chwili jedynym ratunkiem ginącego świata wydawało się całkowite zniweczenie cywilizacji, stopniowo jednak wyłoniły się projekty nieco mniej radykalne. Krok za krokiem okazywało się, iż porzucenie wszelkiej nadziei byłoby niesłuszne, jakieś szansę istniały.
– Pod liniami wysokiego napięcia można sadzić choinki na Boże Narodzenie – tłumaczył Lesio Włodkowi. – Zająć cały pas i te... Co to było? Aha, metale ciężkie. I metale ciężkie też z głowy.
– Zgłupiałeś, nie można ziemi ornej poprzegradzać pasami lasu!
– A na co ci ta ziemia orna, skoro tam wszystko zatrute?! No dobrze, to niech będzie len. Lnu nie jadamy!
– A kanarki? Siemię lniane to jest pokarm dla kanarków...
– Nie stwarzaj trudności. Dla kanarków weźmie się z samego skraju. Niedużo potrzeba, co taki kanarek zje...
Janusz i Karolek, wróciwszy do kwestii materiałów budowlanych, zakłopotali się na nowo.
– Żużel wielkopiecowy – odczytał Janusz ze swojej kartki. – Coś zawiera, jakieś wzory tu są podane. Nie wiem, co to znaczy, ale zdaje się, że też promieniuje.
– No nie! – zdenerwował się Karolek. – Opanuj się, w końcu nic nam nie zostanie. Żużlobetonu używamy od wieków!
– Trzeba dać jakiemuś chemikowi. O, Barbara! Przepiszę ci to i niech twój mąż rozszyfruje!
Barbara nie odezwała się, ale Janusz od razu przystąpił do przepisywania wzoru.
– Zdaje się, że robiłeś kiedyś oborę z żużlobetonu – przypomniał Karolek. – Czy ja się mylę? Już dość dawno...
– Co, oborę...? – Janusz podniósł się z krzesła i położył kawałek kalki z wzorem przed nosem Barbary. – Masz, daj swojemu chłopu. A jakże, robiłem, czekaj, kiedy to było? Już chyba przeszło dziesięć lat temu...
– I jak się w niej te krowy chowają?
– A skąd ja mam to wiedzieć? Oddałem projekt i cześć. Nawet nie pamiętam, gdzie to było.
Musisz sobie przypomnieć! Sprawdź w archiwum u Matyldy.
– I jak sprawdzę, to co?
– No jak to co, trzeba tam pojechać i obejrzeć te krowy. Musimy w ogóle wszystko sprawdzić własnymi oczami, bo powiem wam, że mnie się to wydaje podejrzane.
– Co ci się wydaje podejrzane?
– Prawdę mówiąc, wszystko. Wielka płyta i te pyły, zgadzam się, to jest coś nowego, ale taki żużel? Gdyby i żużlobeton działał szkodliwie, połowy społeczeństwa już by nie było. Tymczasem żyjemy...
– To jest długofalowe – przerwał z naganą Włodek. – Nie bądź świnia, nie ograniczaj się do nas. Chodzi o przyszłe pokolenia.
– Masz na myśli, że my jakoś przetrwamy, ale nasze dzieci już nie?
– Dzieci i wnuki. Prawnuków w ogóle nie będziemy mieli.
– No to ludzkość wymrze i będzie fajnie! – ogłosił Lesio beztrosko.
– Głupi jesteś! – zirytował się Włodek. – Wymrą tylko niektórzy. Ci z cegły i z kamienia zostaną. A skąd wiesz, co to za rodzaj ludzi? Może wymrą właśnie uczciwi i przyzwoici, a zostaną tylko tacy niepożądani charakterologicznie? To jest selekcja nienaturalna!
– Nie ma siły, panowie, jadę do tej obory! – zadecydował Janusz. – Krowy przez ten czas odwaliły już parę pokoleń, obejrzę prawnuki tych pierwszych. Wy załatwicie resztę, Karolek, ty promieniowanie...
– Ja – zaniepokoił się Karolek.
– Ty. Masz tę swoją onkologię. Barbara ma chemika. Każdy dowiaduje się, ile może, jutro wolna sobota, w poniedziałek będziemy mieli wyniki. Do roboty, ale już!
* * *
W poniedziałek pierwszy przyszedł do pracy Karolek. Zdążył rozłożyć swoje rzeczy i ubrać się w służbowy fartuch, kiedy do pokoju weszła Barbara. Na powitanie wydała z siebie niewyraźne mruknięcie.
– Witaj! – zawołał żywo Karolek, odwracając się ku niej. – No i co?
Barbara rzuciła na stół rulon kalki, pogrzebała w torbie, wyjęła z niej papierosy i zapałki, powiesiła torebkę na poręczy krzesła i wzruszyła ramionami.
– Banda idiotów – oznajmiła ze wzgardą i wyszła do szatni.
Zaintrygowany niezmiernie Karolek patrzył na drzwi, które zamknęły się za nią, próżno usiłując odgadnąć sens odpowiedzi. Barbara wróciła po chwili ze swoim fartuchem.
– Zbyszek cię szuka – mruknęła, wkładając ręce w rękawy.
Karolek natychmiast przypomniał sobie swoją pralnię i zrezygnował z porozumienia z Barbarą. Znalazł naczelnego inżyniera w jego gabinecie. Naczelny inżynier siedział nad planem zagospodarowania terenu i porównywał go z powiększonym fragmentem planu miasta.
– Dobrze, że jesteś – rzekł z troską na widok Karola. – Nic się nie da zrobić.
– Nie przepuszczą? – zaniepokoił się Karolek.
– W ogóle mowy nie ma. Siedzi tam ten łysy biurokrata i nie daruje nam jednego centymetra. Trzyma się kurczowo przepisów i trochę mnie pociesza, że bruździ wszystkim, nie tylko nam. Podobno dostał kota na tle szkodliwości przekraczania dopuszczalnych norm, co nawet ma nieco sensu, ale akurat nie w tym wypadku. Niemniej musielibyśmy go zabić, żeby ta pralnia mogła przejść.
– To nawet byłby dość ciekawy motyw zabójstwa – zauważył Karolek z wyraźnym zainteresowaniem. – Trochę kłopotliwe, ale... To co robimy?
– Myślałem nad tym ogrodzeniem. Gdyby tak je przesunąć o pół metra...
– O pięćdziesiąt dwa centymetry – uściślił Karolek.
– O pięćdziesiąt pięć, dla równego rachunku. Na koszt inwestora, podejmuję się zaoszczędzić mu to na instalacjach, mam już pomysł. Tylko jedno mnie gryzie, mianowicie nie wiem, do kogo to należy.
– Ogrodzenie?
– Cała ta działka. Obejrzałem to. Willa jednorodzinna, duża, nietypowa.
– Prywatna własność?
Naczelny inżynier z zakłopotaniem popatrzył w okno i wystukał sobie z paczki papierosa. Potem spojrzał na Karolka.
– Nie wiem – rzekł bezradnie.
– Jak to? – zdziwił się Karolek. – Przecież byłeś tam?
– No byłem i próbowałem się dowiedzieć. Nikt mi nic nie odpowiedział. Wychodziło, że jest to własność miasta, ale nie wiadomo, kto użytkuje. Do urzędu miejskiego dotarłem dopiero pod koniec pracy, była tam tylko jedna dziumdzia, nic nie wiedziała i nawet nie umiała poszukać.
– Trzeba było może wejść do tej willi?
– Zamknięte na mur ze wszystkich stron.
– Może to w ogóle pustostan?
– Firanki w oknach i kwiatki. Widać jak byk, że użytkowane.
– No to musi istnieć użytkownik! – zawyrokował Karolek stanowczo. – Masz rację, że przesunięcie ogrodzenia stanowi dla nas jedyne wyjście. Trzeba znaleźć tego użytkownika i namówić go, żeby się zgodził. Kto pojedzie szukać?
– Ja sam – zadecydował naczelny inżynier z nagłym przypływem energii. – Denerwuje mnie ta zmowa milczenia. Mam być w Lublinie w tym tygodniu, specjalnie pojadę wcześniej i sprawdzę. Może się uda.
– Musi się udać. Jedyne rozwiązanie. Przyjmuję, że wyjdzie i robię na bazie przesuniętego ogrodzenia.
– Ryzykowne – powiedział naczelny inżynier bez przekonania. – Może jeszcze się wstrzymaj...
Pokręcił głową, popatrzył na Karolka i machnął ręką.
– No, niech będzie, rób. To rzeczywiście jedyne rozwiązanie...
W pokoju, oprócz Barbary, siedział już i Lesio.
– Cześć – powiedział Karolek – Janusza nie ma?
– Jest – odparł Lesio. – Poszedł do Hipcia. Dowiedziałem się różnych rzeczy. Ona nie chce słuchać.
Oskarżycielskim gestem wskazał Barbarę, która nawet nie uniosła głowy znad deski. Karolek był pełen niecierpliwości.
– To mów do mnie. Czego się dowiedziałeś?
– Ho, ho! – poinformował Lesio natychmiast, przy czym w tonie tego wyczerpującego komunikatu zawarty był wachlarz uczuć od smętnej melancholii do niebotycznej zgrozy. – Ho, ho! Ho, ho! Ho, ho, ho...
Karolek nie zdążył zareagować, bo w tym momencie do pokoju wrócił Janusz. Od progu zamachał trzymanym w ręku papierem.
– No to mamy – oznajmił zgryźliwie. – Inwestor przysłał pismo, że chce płyty. Może dostać odpady z fabryki domów i mam się do nich przystosować. Jeszcze nie odmówiłem, bo chcę to zrobić z większym hukiem. Co wy na to?
– Nie mówmy o wszystkim razem, bo się pogubimy – zgromił go Karolek. – Mnie się wydaje, że coś tu źle wyszło i chyba popadliśmy w przesadę...
– Oj, nie! – przerwał mu Lesio ostrzegawczo, kręcąc głową. – Oj, nie! Oj, nie!
– Oj, tak! – wysyczała jadowicie Barbara znad swojej deski.
– Sam nie wiem – rzekł z zakłopotaniem Janusz. – Zdaje się, że jestem skołowany. Ty masz rację, mów, wiesz coś więcej?
– Tylko ogólnie – wyznał Karolek, odkręcając krzesło tyłem do ściany, a przodem do współpracowników. – I z jakim wysiłkiem zdobyte...! To nie do wiary, jak oni nic nie wiedzą, ci fachowcy!
– Coś ci jednak powiedzieli?
– No, owszem. Czekaj, żebym nie pomylił...
Wygrzebał z kieszeni notes i znalazł odpowiednią kartkę.
– Popioły lotne są gorsze niż żużel – zakomunikował.
– Jakie popioły lotne?
– No te, pyły wielkopiecowe. To się nazywa popioły lotne. Spiekają to na bryły, potem kruszą i używają jako kruszywa. Wydziela to z siebie więcej promieniowania niż żużel. Co do żużla natomiast, to jest tak... Zaraz. O, mam! W naturze istnieje promieniowanie jako takie, rozumiesz, kosmiczne, z gleby i różne inne...
– Z jakiej gleby?
– Nie wiem, z jakiej, o rany, rozmaitej. W ziemi znajdują się pierwiastki promieniotwórcze i z nich się bierze. Krótko mówiąc, z natury człowiek podlega promieniowaniu i w ciągu trzydziestu lat dostaje trzy i siedem dziesiątych jednostek...
– Jakich jednostek?
– Nie wszystko ci jedno? Jakichś tam jednostek. A od mieszkania w żużlu, też przez trzydzieści lat, dostaje od dwa i pół do trzy i sześć dziesiątych, czyli prawie drugie tyle. Od pyłów dostanie o jedną czwartą więcej. Tyle mi się udało wydoić z fachowców.
– I co dalej?
– A co ma być dalej?
– No jak to co, jak to działa! Szlag trafia od razu, czy dopiero po tych trzydziestu latach?
– Tego nikt nie wie. Powiedzieli, że różnie. Ale wygląda na to, że ci badani po trzydziestu latach ciągle jeszcze byli żywi...
– I dobrze się czuli?
– Nie było mowy o tym, że źle. Ale...! A te krowy? Miałeś sprawdzić krowy w twojej oborze! I co? Byłeś tam?
Siedzący tyłem do swojej deski, a przodem do Karolka Janusz westchnął i odwrócił krzesło bokiem.
– Byłem, dlaczego nie...
– I co? Jak się te krowy chowają?
– Jak krowy, to nie wiem. Ale pieczarki po prostu doskonale.
– Jak to...?
– A tak to. Krów to tam w tej oborze nie ma i nigdy nie było. Noga krowy, można powiedzieć, nie przekroczyła tego progu. Projekt zamówiła spółdzielnia produkcyjna, która się rozwiązała akurat w momencie zakończenia budynku. Porozdzielali się i obora przypadła jednemu, który sobie wykombinował, że pieczarki to o wiele lepszy interes.
– Bój się Boga, obora na czterysta krów...! – wykrzyknął Karolek ze zgrozą.
– I z szykanami. Taśmociągi do żarcia, automatyczne zmywanie, boksy porodowe jak w klinice rządowej... Jak się okazuje, pieczarkom to nie przeszkadza. Zaopatrzyły go już w willę i dwa samochody, z czego jeden biały mercedes. Mowę mi tam odjęło, a on, ten właściciel, tłumaczył, że na co mu krowy i świnie, co to dla niego po mleko i mięso do miasta skoczyć, ma ugadanego kierownika delikatesów, a pieczarka jeść nie woła. Na dowód pokazywał mi gospodarstwo obok, gdzie całe siano zgniło, bo go nikt nie przewracał...
– To niby czego to miał być dowód?
– Że przy gospodarstwie to taka ciężka praca. Nikt po prostu nie da rady. Całą wieś oplotkował, u sąsiada prosiaki na śmierć zamarzły, bo hodowane były w stodole, a stodoła z natury jest przewiewna. Tam, rozumiesz, jak się ta spółdzielnia rozwiązała, każdemu przypadło co innego, jemu obora, a temu obok same stodoły. On już swoją gospodarkę sprzedał, a ten co kupił, też się nie będzie przemęczał. Owce zaczyna hodować.
– A owczarnia?
– Jedną stodołę przerabia. Prosiaki futra nie mają, a owca w kożuchu. Przetrzyma.
– To ci wyszła bardzo pouczająca wycieczka – stwierdził Karolek, ochłonąwszy z wrażenia. – Czy to jest obraz przeciętnej wsi?
– Pojęcia nie mam. Dawno na wsi nie byłem. Ale w kwestii działania żużlobetonu na krowy tyle samo wiem, co i przedtem. Dobrze chociaż, że ty masz jakieś wyniki.
– Z moich wyników wynika, że w piątek popadliśmy w przesadę. Dwa razy tyle promieniowania co w naturze, to nie może być bardzo szkodliwe. Ja się nie czuję mordercą.
– W takim razie ja też nie. Ale za to zaczynam czuć się ofiarą...
– No, no, panowie – wtrącił się Lesio głosem złowróżbnym. – Nie tak zaraz. Nie jest różowo. Nie jest, nie jest.
Janusz i Karolek obdarzyli go natychmiastowym zainteresowaniem. Lesio oderwał wzrok od rysunku na swojej desce i spojrzał na wszystkich po kolei.
– Płyta płytą – rzekł – żużel żużlem. A najwięcej szkodzi PCV.
– Skąd wiesz?
– Hydraulik mi powiedział.
– Jaki hydraulik?
– Zwyczajny. Rezerwuar mi przeciekał, przyszedł w sobotę i zatkał. Pogawędziliśmy sobie na różne tematy. On mówi, że najszkodliwsze jest PCV. Rakotwórcze.
– Powiedzieć to każdy może wszystko! – zirytował się Janusz. – Udowodnił to jakoś? Sprawdziłeś?
– Sprawdziłem. Zadzwoniłem do mojej ciotecznej szwagierki...
– Co to jest cioteczna szwagierka? – zainteresował się Karolek.
– Cioteczna siostra mojej żony. Ona jest czymś tam od żywienia. Nie wiem czym, ale zrobiła z tego doktorat. Otóż chomiki...
Przerwał na chwilę, przyjrzał się swojemu rysunkowi i poprawił fragment.
– Otóż chomiki, wyobraźcie sobie – ciągnął powoli i rozwlekle – trzymane w klatkach z PCV... wszystkie jak jeden dostały nerwicy...
– To co to ma wspólnego z rakiem? – spytał nieufnie Karolek.
– Z rakiem nic. Oprócz tego pochorowały się na coś jeszcze, zdaje się, że na tarczycę. Ale za to chomiki, które wiodły żywot w klatkach z żużlobetonu, zapadły na owrzodzenie żołądka. To też nie ma nic wspólnego z rakiem...
Janusz i Karolek przyglądali mu się przez chwilę w milczeniu, usiłując jakoś pogodzić tę informację z wszystkimi poprzednimi.
– A ludzie...? – spytał niepewnie Karolek.
– Co ludzie?
– No, ludzie w tych klatkach...
– Nie trzymali ludzi w klatkach. Ale człowiek i chomik to prawie jedno i to samo, nie? Też ssak, delikatne zwierzątko i nawet cechy charakteru miewa podobne. Można z niego wnioskować.
Janusz starał się jakoś uporządkować myśli.
– No dobrze, czekaj, ale mówisz, że nerwica i owrzodzenie. To gdzie tu rak?
– Nie ma raka – odparł Lesio surowo. – Nic ci na to nie poradzę. Nie wymagaj za wiele.
– Za skarby świata nie wiem, co o tym myśleć – wyznał Karolek. – Jeszcze wam nie mówiłem, ale słyszałem takie rzeczy o żywności...
– E, tam! – przerwał gniewnie Janusz. – Coś mi się widzi, że niepotrzebnie wpadliśmy w panikę. To przez Włodka wszystko, przyleciał tu z gębą jak Piotrowin i, zatruwamy ludzkość, powiada. Uwierzyłem mu w pierwszej chwili niepotrzebnie...
– Potrzebnie, potrzebnie! – przerwał z kolei Lesio, wracając do złowieszczego tonu. – Oj, potrzebnie! A ołów...?
– Co ołów?
Lesio oderwał oko i dłoń od rysunku.
– Orgia ołowiu – rzekł tajemniczo. – Spożywamy ołów. Ona produkuje ołów...
Oskarżycielskim gestem wskazał Barbarę. Barbara, pochylona nad deską, robiła wrażenie, jakby nagle ogłuchła. Janusz przypomniał sobie, że na temat ołowiu miał się wypowiedzieć chemik.
– A, właśnie! – rzekł z ożywieniem. – Barbara, co twój mąż...?
– Odejdź ode mnie z moim mężem, dobrze? – warknęła Barbara, podrywając gwałtownie głowę znad deski.
Zaskoczony zespół zamarł. Wszyscy znali temperament gwiazdy pracowni i wszystkim równocześnie nasunęło się niepokojące przypuszczenie, iż z nie znanych nikomu przyczyn zabiła swego męża, co uniemożliwia uzyskanie od niego jakichkolwiek informacji, zaś gniew jej mimo to jeszcze nie minął, co wywołuje obecny stan. Barbara odsunęła nagle krzesło od stołu, zapaliła papierosa, wydmuchnęła z furią potężny kłąb dymu i spojrzała na Karolka.
– Oni chcą żreć! – powiedziała dobitnie.
– Co ty powiesz? – zdziwił się Karolek na wszelki wypadek.
Uczucia Barbary, przełamawszy widać jakąś barierę, wybuchły teraz niczym gejzer.
– Chcą żreć! Rozumiecie?! Chcą żreć codziennie! Wszyscy trzej! Co mam im gotować codziennie, „Życie Warszawy”...?!
– „Trybuna Ludu” większa – podsunął Lesio nieśmiało i delikatnie.
– Oni chcą mięso...!!!
– Nie zwracaj uwagi – poradził pośpiesznie Janusz. – Ludzie mają różne głupie wymagania. Najlepszy sposób to udawać, że się nie widzi i nie słyszy.
Barbara ziała ogniem, nie zważając na słowa pociechy. Zespół z ulgą porzucił myśl o mężobójstwie, od razu pojąwszy, w czym problem. Najwidoczniej mąż i synowie Barbary z bezrozumnym uporem domagali się codziennych posiłków, co nawet świętego mogłoby wyprowadzić z równowagi. Zgodne, chóralne wyrazy współczucia i pełnia zrozumienia już po kilku minutach zdołały ułagodzić nieco jej uczucia, które, znalazłszy ujście, przestały uniemożliwiać kontakty międzyludzkie. Ozdoba biura odzyskała zdolność uczestniczenia w życiu zespołu.
– Stado kretynów jesteście – oznajmiła złym głosem. – Ten katastrofista narobił zamieszania, a wy od razu daliście się wziąć na lep. Wcale nie ołów jest najgorszy, tylko siarka. A siarka znajduje się w powietrzu i nasze projekty nie mają na nią najmniejszego wpływu!
– A asfalt...?
– Asfalt nie ma tu nic do rzeczy! Asfalt sam z siebie niczego nie zatruwa. To spaliny.
– Samochodowe...?
– No pewnie! Spaliny wydzielają takie coś tam z siarką, ponadto przy ścieraniu okładzin hamulcowych wytwarza się pył azbestowy, który działa rakotwórczo...
– No, nareszcie mamy raka! – westchnął Karolek z ulgą.
– Ołów też jest, zawarty w spalinach. Tworzy jakiś tam związek i osadza się we wszystkim dookoła. Poza tym, który to się wygłupił z tą rtęcią? Rtęć to wcale nie jest metal rzadki, tylko przeciwnie, metal ciężki. Metale rzadkie to jest lit, sód i coś tam jeszcze. A od asfaltu się odczepcie, bo asfalt nawet ściąga do siebie te wszystkie trucizny i gdyby nie wiatr, wszystko siedziałoby na szosie. Wiatr rozwiewa i dlatego się rozchodzi. Asfalt jest użyteczny.
Na wieść, że przynajmniej jeden z projektowanych elementów w miejsce szkody przynosi jakiś pożytek, cały zespół doznał takiej ulgi, że omal nie porzucono na zawsze okropnego tematu. W tym momencie jednakże przecknęła się nagle grymaśna dusza Lesia.
– No tak... – rzekł smętnie właściciel duszy. – Tu siarka w kapuście, tam pietruszka z ołowiem i cóż takiego? Cóż to jest? Co to dla nas azbesty i spaliny, skoro mamy wielką płytę? Promieniuje ta nasza kochana sierotka, promieniuje...
– No nie, ja cholery dostanę! – powiedział z wściekłością Janusz. Zerwał się gwałtownie i wybiegł z pokoju.
W dalszym ciągu na nowo wybuchłej dyskusji wziął udział siłą przez niego przywleczony Włodek, który wszak sam osobiście rozpętał aferę. W kilka chwil później grono dyskutantów powiększył naczelny inżynier, przybyły do Janusza po projekt wstępny zieleni. Nie zdążył wyjawić celu przybycia, zanim bowiem otworzył usta, przywaliła go lawina gwałtownych, namiętnych, chaotycznych i zgrozę budzących pytań. Nie odpowiedział na żadne, zaprezentował natomiast powątpiewanie w zdrowe zmysły zespołu. Zmobilizowano się zatem i przedstawiono mu całą sprawę obszernie, wyczerpująco i z wyeksponowaniem akcentów pesymistycznych, dusza Lesia bowiem miała akurat wyjątkowy przypływ apokaliptycznego natchnienia.
Naczelny inżynier wysłuchał wszystkiego w milczeniu.
– Jednorazowa dawka całkowicie śmiertelna to jest sześćset rentgenów – rzekł wreszcie sucho. – Maksymalna dopuszczalna to jest pięćdziesiąt rentgenów w ciągu czterech dni. Pod warunkiem, że po tych czterech dniach promieniowanie się skończy i już nie powtórzy.
– Skąd wiesz?
– Z wojska. Akurat mnie tego przypadkiem uczyli.
– Czy te tam jednostki, o których on gada, to są właśnie rentgeny? – spytał Janusz. – To jest jedno i to samo?
– Mniej więcej to samo.
– To o co właściwie chodzi? Pięćdziesiąt, mówisz, a tu przez trzydzieści lat tylko trzy i sześć dziesiątych. To o co ten krzyk?
– Z tego by wynikało, że wielka płyta jest w ogóle nieszkodliwa – zauważył z ulgą Karolek. – Przez trzydzieści lat ludzki organizm zdąży się przystosować.
– Nic podobnego! – przerwał ostro naczelny inżynier. – To jest, nie tak, inaczej chciałem powiedzieć. Skąd wyście wzięli te swoje trzy i sześć dziesiątych, to jest jakaś przeciętna z przestarzałych badań. Nie to jest groźne!
– Tylko co?
– Tylko to, no, jakby wam tu powiedzieć...
Naczelny inżynier zakłopotał się nieco. Nie mógł sobie przypomnieć, czy to, co wie, nie jest przypadkiem tajemnicą wojskową. Postąpił kilka kroków i przysiadł na stole Lesia, gorączkowo szukając w pamięci okoliczności, w jakich zdobywał swoją wiedzę. Był zdania, że powinien się nią podzielić, na ile tylko to będzie możliwe. Pamięć odmówiła usług, zawahał się i machnął ręką.
– Co tam! – rzekł z determinacją. – Wola boska. Najgroźniejsze jest natężenie promieniowania. Te trzy i sześć to jest pic na wodę, natężenie bywa do piętnastu razy większe, zależy skąd ruda, z jakiej kopalni węgiel i tak dalej. To już nie są żadne hocki klocki, to się może skumulować i wtedy szkodzi, chociaż nikt jeszcze nie wie dokładnie, jak. Może choroba popromienna, może rak, może jakieś zwyrodnienia genetyczne...
– Jak cudownie nas pocieszasz! – powiedziała zgryźliwie Barbara.
– A wam trzeba było pociechy?
– Nam było trzeba konkretów – oznajmił stanowczo Janusz.
– Teraz już widać, że to się potwierdza. Co za zbrodnicze bydlę wymyśliło ten popiół do betonów?
– Nie rozpraszaj się na drobiazgi! – zganił go Karolek. – Trzeba uściślić, bo, myślmy realnie, całkowicie produkcji nie zatrzymasz, bez wielkiej płyty stanie całe budownictwo mieszkaniowe. Więc jeżeli tu piętnaście, a tu zero, to trzeba wiedzieć, które brać, no wiecie, o co mi chodzi...
– Masz na myśli, skąd węgiel i skąd ruda? – upewniła się Barbara.
Naczelny inżynier nie wytrzymał, wziął udział w rozważaniach. Nie umiał dokładnie odpowiedzieć na pytanie Karolka, pamiętał tylko, że najgorszy jest popiół z elektrowni Łagisza. Nikt nie wiedział, gdzie znajduje się owa elektrownia ani też jakie są przyczyny fatalnej jakości jej popiołu, niemniej decyzja, by go nie używać, zapadła natychmiast. Ulga, jaką sprawiła prostota wyjścia, zamieniła się w przygnębienie, kiedy uświadomiono sobie, iż decyzja ma zakres kameralny i dla całego kraju nie jest, niestety, wiążąca.
– No nie wiem, rzucić robotę, jeździć po wszystkich producentach, badać te cholerne popioły i co dalej? – powiedział rozdrażniony Janusz. – Mojego akurat zarządzenia nie będą honorować, to co? Lać ich po mordzie?
– A jeszcze musisz mieć przy sobie Geigera – przypomniał z troską Karolek.
– I tym Geigerem walić...?
– Żebyś na głowie stanął, nic nie zrobisz – przepowiedziała z rozgoryczeniem Barbara. – Będą udawali, że ci nie wierzą, bo im plan zawalisz.
– I tyle zyskasz, że sam się pochorujesz – dodał Lesio proroczo. – Nie wiem, co ci zwyrodnieje w pierwszej kolejności, ale pokaż nam to. Ewentualnie zrobi się zdjęcie i opublikuje w prasie.
Janusz zerwał się z krzesła i zaczął chodzić po pokoju nerwowymi krokami, obijając się o kanty desek.
– Ależ to jest niemożliwe, cholery można dostać! Coś trzeba zrobić! W prasie, jasne, to się powinno opublikować w prasie! W radiu! W telewizji!
– Idiota, kto ci opublikuje!? – zirytował się naczelny inżynier, któremu Janusz wlazł na nogę. – Taka wiadomość może mieć nieobliczalne skutki!
– A brak wiadomości nie będzie miał nieobliczalnych skutków...?!
Wyprowadzony z równowagi Karolek rozsypał piórka do tuszu, które Janusz rozdeptał. Naczelny inżynier, chowając przed nim nogi, przewrócił kosz na śmieci. Milczący i bardzo blady Włodek, nie mogąc opanować drżenia rąk, pogniótł i podarł na drobne kawałeczki pismo inwestora, dotyczące zastosowania wielkiej płyty w projekcie Janusza, czego nikt nie zauważył. Wzburzony Lesio wsparł się łokciem na tubie plakatówki i wycisnął ją z dużym impetem na świeżo ukończony rysunek oraz na ścianę.
Całkowita bezsilność doprowadziła zespół do dna przygnębienia. Naczelny inżynier opuścił pokój w stanie rozstroju nerwowego, kompletnie zapomniawszy o projekcie wstępnym zieleni. Włodek wyszedł za nim z opuszczoną głową, powłócząc nogami i siejąc wokół siebie drobne, białe strzępki. Wyczerpany wybuchem i poobijany o meble Janusz poniechał wreszcie gwałtownych gestów i padł na swoje krzesło. Barbara, usiłując zażyć czegoś w rodzaju soli trzeźwiących, trzęsącymi się rękami wylała na siebie pół butelki acetonu.
Jako pierwszy odzyskał równowagę Karolek, który zamiótł podłogę, bo śmieci z przewróconego kosza Janusz rozkopał po całym pomieszczeniu. Prostota, a zarazem skuteczność tego czynu ukoiły odrobinę jego uczucia.
– A jednak! – powiedział stanowczo, wracając na swoje miejsce. Ja się nie poddaję. O tych artykułach spożywczych powiem wam kiedy indziej, a teraz uważam, że trzeba coś zrobić. Skoczyć do tych z typowego, niech się dowiedzą, co robią, skoczyć do wykonawcy, pogadać z tymi od żywienia... No, rozumiecie! Grunt, żeby jakoś zacząć...
* * *
