Kult Falliczny ebook

Kult Fal­licz­ny

Opis ta­jem­nic kul­tu sek­su­al­no­ści  u sta­ro­żyt­nych

wraz z hi­sto­rią krzy­ża męstwa

Ty­tuł ory­gi­nal­ny: PHAL­LIC WOR­SHIP A DE­SCRIP­TION OF THE

MY­STE­RIES OF THE SEX WOR­SHIP OF THE AN­CIENTS WITH

THE HI­STO­RY OF THE MA­SCU­LI­NE CROSS

Au­tor: Au­tor Ano­ni­mo­wy

Da­ta ory­gi­nal­ne­go wy­da­nia: 1880

Re­se­arch i opra­co­wa­nie tek­stu: Wy­daw­nic­two Ho­ry­zont Idei

© Pol­skie Wy­daw­nic­twa Nie­za­le­żne, Da­mian Tar­kow­ski,

Wy­daw­nic­two Ho­ry­zont Idei, 2022

Wy­da­nie pierw­sze, To­ruń 2022

ISBN: 978-83-65185-42-6

Ad­res in­ter­ne­to­wy:

www.ho­id.pl; www.sklep.ho­id.pl;

Fa­ce­bo­ok:

www.fa­ce­bo­ok.pl/HO­RY­ZON­TI­DEI

E–ma­il: kon­takt@ho­id.pl; dam­tar@ho­id.pl

Tel: (+48) 723 761 373

NIP: 9562251232

mBank: 34 1140 2004 0000 3702 7847 3507

Dzi­ęku­je­my za za­kup ory­gi­nal­ne­go e–bo­oka.

Wes­przyj na­szą dzia­łal­no­ść, za­ku­pu­jąc ksi­ążki, e–bo­oki

i audio­bo­oki Wy­daw­nic­twa Ho­ry­zont Idei do­stęp­ne na na­szej

stro­nie in­ter­ne­to­wej: www.sklep.ho­id.pl oraz u na­szych

part­ne­rów na plat­for­mach:

ibuk.pl; ebo­ok­po­int.pl; vir­tu­alo.pl; pu­blio.pl; wo­blink.com;

le­gi­mi.pl; em­pik­GO, au­dio­te­ka.pl, sto­ry­tel.pl, nie­zna­ny.pl,  i in.

Wspó­łpra­cu­je­my ta­kże z au­to­ra­mi ory­gi­nal­nych tek­stów w języ­ku pol­skim

oraz z in­ny­mi wy­daw­nic­twa­mi w za­kre­sie udo­stęp­nia­nia li­cen­cji oraz praw

au­tor­skich do na­grań au­dio lub wy­daw­nictw dru­ko­wa­nych.

SPIS TRE­ŚCI:

KULT FAL­LICZ­NY

WPRO­WA­DZE­NIE

KULT FAL­LICZ­NY

CZY­LI KULT PRZY­RO­DY I SEK­SU­AL­NO­ŚCI

FAL­LI­CYZM

FAL­LUS

SYM­BO­LE LUB ALE­GO­RIE

SŁUP

KO­LUM­NY

CIO­SA­NE KA­MIE­NIIE

TRIA­DY

KRZYŻ

YONI

KULT FAL­LICZ­NY U HE­BRAJ­CZY­KÓW

MAT­KA ZIE­MI

FE­STI­WA­LE BA­CHA­NA­LIA I LI­BE­RA­LIA

WIE­RZE­NIA DRU­IDÓW I WIA­RA HE­BRAJ­SKA

STO­NE­HEN­GE ŚWI­ĄTY­NIA BA­CHU­SA

BU­ŁECZ­KI I CIAST­KA RE­LI­GIJ­NE

AR­KA PRZY­MIE­RZA I WIEL­KI PI­ĄTEK

FI­LA­RY AR­CHI­TEK­TO­NICZ­NE STWO­RZO­NE

Z LO­TO­SU

DZWO­NY W KUL­CIE RE­LI­GIJ­NYM

KULT FAL­LICZ­NY W HIN­DU­IZMIE

KRZYŻ I RÓ­ŻA­NIEC

KO­RA­LI­KI

LO­TOS

ME­RU

LIN­GAM W ŚWI­ĄTY­NI KA­LI­LA­SA W ELU­RZE

WE­NUS – URA­NIA – BO­GI­NI MAT­KA

LI­BE­RAL­NO­ŚĆ I JED­NO­ROD­NO­ŚĆ RE­LI­GII ŚWIA­TA

WPRO­WA­DZE­NIE

Ni­niej­szy prze­kro­jo­wy szkic bar­dzo in­te­re­su­jące­go te­ma­tu, choć nie ro­ści so­bie pre­ten­sji do ca­łko­wi­tej ory­gi­nal­no­ści, obej­mu­je jed­nak śmie­tan­kę, że tak po­wiem, ró­żnych na­uko­wych dzieł, któ­re są bar­dzo kosz­tow­ne, a nie­któ­re z nich, zo­sta­ły wy­da­ne wy­łącz­nie w obie­gu pry­wat­nym, tym sa­mym po­zo­sta­jąc pra­wie nie do zdo­by­cia.

W ci­ągu ostat­nich kil­ku lat na­pi­sa­no kil­ka ksi­ążek na te­mat kul­tów fal­licz­nych w po­łącze­niu z in­ny­mi po­krew­ny­mi za­gad­nie­nia­mi, ale nie po­świ­ęca­jąc się w ca­ło­ści jed­nej sta­ro­żyt­nej ta­jem­ni­cy, ich au­to­rzy tyl­ko szcząt­ko­wo na­po­czy­na­li te­mat. Ni­niej­sza pra­ca sta­ra się za­ra­dzić te­mu nie­do­ci­ągni­ęciu, po­świ­ęca­jąc uwa­gę wy­łącz­nie kul­to­wi sek­su­al­ne­mu lub fal­licz­ne­mu w świe­cie sta­ro­żyt­nym.

Wie­le z te­ma­tów zo­sta­ło po­trak­to­wa­nych ogól­nie, są one je­dy­nie za­sy­gna­li­zo­wa­ne, ale pra­ca ta po­zwo­li Czy­tel­ni­ko­wi zro­zu­mieć i po­si­ąść rze­tel­ną wie­dzę o kul­cie fal­licz­nym u sta­ro­żyt­nych.

Ci, któ­rzy chcą do­wie­dzieć się wi­ęcej lub po­twier­dzić praw­dzi­wo­ść stwier­dzeń i fak­tów po­da­nych w tej ksi­ążce, po­win­ni si­ęgnąć do ob­szer­nych i wa­żnych dzieł Pay­ne’a Kni­gh­ta, Hig­gin­sa, Du­lau­re’a, Rol­le’a, In­ma­na i in­nych au­to­rów.

Za­mie­rza­no do­łączyć do te­go to­mu wy­kaz dzieł i ró­żnych utwo­rów na­pi­sa­nych na ten te­mat, ale dłu­go­ść li­sty unie­mo­żli­wi­ła to, gdyż prze­kro­czy­ła mo­żli­wo­ści wy­daw­cy.

KULT FAL­LICZ­NY CZY­LI KULT PRZY­RO­DY I SEK­SU­AL­NO­ŚCI

Kult sek­su­al­no­ści był roz­po­wszech­nio­ny wśród wszyst­kich lu­dów sta­ro­żyt­no­ści. Nie­kie­dy wy­stępo­wał rów­no­le­gle, a cza­sem mie­szał się z kul­tem sło­ńca, węża i drze­wa. Si­łom na­tu­ry nada­wa­no ce­chy sek­su­al­ne. Ob­da­rza­no je ludz­ki­mi uczu­cia­mi, na­mi­ęt­no­ścia­mi i spe­łnia­ły te sa­me funk­cje, co lu­dzie.

Wśród sta­ro­żyt­nych, bez względu na to czy czczo­no Sło­ńce, węża, czy sym­bol fal­licz­ny, idea by­ła ta sa­ma – cho­dzi­ło o od­da­nie czci dla za­sa­dy ge­ne­ra­tyw­nej. W ten spo­sób znaj­du­je­my ści­sły zwi­ązek mi­ędzy ró­żny­mi mi­to­lo­gia­mi sta­ro­żyt­nych na­ro­dów, a po­rów­nu­jąc ich wy­zna­nia, idee i sym­bo­le, mo­że­my za­uwa­żyć, że wy­wo­dzą się one z te­go sa­me­go źró­dła, mia­no­wi­cie z kul­tu mo­cy i dzia­łań na­tu­ry, któ­re­go pier­wo­wzo­rem nie­wąt­pli­wie był kult Sło­ńca. Nie trze­ba udo­wad­niać, że w cza­sach pier­wot­nych Sło­ńce by­ło czczo­ne pod ró­żny­mi na­zwa­mi, ja­ko Stwór­ca, Świa­tło, Źró­dło Ży­cia i Daw­ca Po­ży­wie­nia.

W naj­daw­niej­szych cza­sach kult si­ły ge­ne­ra­tyw­nej przyj­mo­wał naj­prost­szy i naj­czyst­szy cha­rak­ter, był or­dy­nar­ny w spo­so­bie eks­pre­sji, pry­mi­tyw­ny w for­mie, czy­sty w idei, był ho­łdem czło­wie­ka dla naj­wy­ższej si­ły, Au­to­ra ży­cia.

Po­tem kult po­su­nął się da­lej w stro­nę de­pra­wa­cji, re­li­gia uczuć i zmy­sło­wej roz­ko­szy, ze­psu­ta przez ka­pła­nów, któ­rzy nie po­wstrzy­my­wa­li się przed wy­ko­rzy­sta­niem te­go sta­nu rze­czy i za­szcze­pi­li w niej roz­pust­ne i ta­jem­ni­cze ce­re­mo­nie, zwi­ąz­ki bo­gów z ko­bie­ta­mi, pro­sty­tu­cję re­li­gij­ną i in­ne po­ni­ża­jące obrzędy. Nie­wie­le cza­su upły­nęło, za­nim sym­bo­li­ka utra­ci­ła swo­je czy­ste i pro­ste zna­cze­nie, prze­kszta­łca­jąc się w wy­uz­da­ne po­sągi i przed­mio­ty.

Stąd wzi­ęły się zde­pra­wo­wa­ne obrzędy ku czci Ba­chu­sa, któ­ry stał się nie tyl­ko przed­sta­wi­cie­lem mo­cy twór­czej, lecz ta­kże bo­giem przy­jem­no­ści i roz­pu­sty.

Ze­psu­ta re­li­gia za­wsze znaj­do­wa­ła gor­li­wych wy­znaw­ców, chęt­nych do od­da­nia się w nie­wo­lę przy­jem­no­ści pod wpły­wem im­pul­su cie­le­snej roz­ko­szy, jak to mia­ło miej­sce w In­diach i Egip­cie, a ta­kże wśród Fe­ni­cjan, Ba­bi­lo­ńczy­ków, Ży­dów i in­nych na­ro­dów.

Raz uoso­bio­ny kult płci sta­wał się naj­wy­ższym zwierzch­nim bó­stwem, in­tro­ni­zo­wa­nym ja­ko Bóg pa­nu­jący nad wszyst­ki­mi, a od­stęp­stwo od nie­go by­ło uzna­wa­ne za bez­bo­żne i ka­ra­ne. Ka­pła­ni te­go kul­tu wy­mu­sza­li po­słu­sze­ństwo, mo­nar­cho­wie pod­po­rząd­ko­wy­wa­li się pa­nu­jącej wie­rze i sta­wa­li się ocho­czy­mi czci­cie­la­mi sank­tu­ariów Izy­dy i We­nus z jed­nej stro­ny, a Ba­chu­sa i Pria­pa z dru­giej, od­wo­łu­jąc się do naj­bar­dziej ożyw­czej na­mi­ęt­no­ści na­tu­ry.

FAL­LI­CYZM

Jest to kult sił roz­rod­czych, czy­li cech płcio­wych, czczo­nych ja­ko przy­mio­ty Stwór­cy. Jed­na je­go część to męsko­ść, przed­sta­wia­na ja­ko ak­tyw­na, męska si­ła twór­cza, dru­ga to ko­bie­co­ść lub si­ła pa­syw­na, a wi­ęc idee, któ­re w ró­żnych kra­jach by­ły re­pre­zen­to­wa­ne przez ró­żne sym­bo­le.

Te ele­men­ty po­sia­da­ły czy­sty i świ­ęty cha­rak­ter i by­ły uży­wa­ne w cza­sach, gdy pro­ro­cy i ka­pła­ni mó­wi­li pro­stą mo­wą, zro­zu­mia­łą dla zwy­czaj­ne­go, pry­mi­tyw­ne­go lu­du, cho­ciaż bez wąt­pie­nia zwy­kli lu­dzie czci­li te sym­bo­le, po­dob­nie jak obec­nie w kra­jach rzym­sko­ka­to­lic­kich, w wie­lu przy­pad­kach bez głęb­szej świa­do­mo­ści, lu­dzie tak na­praw­dę czczą ob­ra­zy i ma­lo­wi­dła, pod­czas gdy dla wy­ższych i bar­dziej in­te­li­gent­nych umy­słów są one je­dy­nie sym­bo­la­mi ukry­te­go przed­mio­tu kul­tu. W ten sam spo­sób ukry­te zna­cze­nie lub za­wo­alo­wa­na praw­da po­zo­sta­wa­ły dla nie­świa­do­mych i gru­bo­skór­nych lu­dzi z daw­nych cza­sów zu­pe­łnie nie­zna­ne, pod­czas gdy ka­pła­ni i co bar­dziej ucze­ni lu­dzie sta­ran­nie ukry­wa­li praw­dzi­we zna­cze­nie sym­bo­li i ce­re­mo­nii. W ten spo­sób pier­wot­na idea zo­sta­ła zmie­sza­na z roz­rzut­ny­mi, ze­psu­ty­mi ce­re­mo­nia­mi i roz­pust­ny­mi obrzęda­mi, co z cza­sem do­pro­wa­dzi­ło do za­po­mnie­nia o naj­czyst­szej części kul­tu. Jed­nak kul­tów fal­licz­nych nie na­le­ży oce­niać na pod­sta­wie tych świ­ętych or­gii, po­dob­nie jak chrze­ści­ja­ństwa na pod­sta­wie re­li­gij­nych unie­sień i dzi­kich eks­ce­sów kil­ku śre­dnio­wiecz­nych chrze­ści­ja­ńskich sekt.

W roz­pra­wie „Kult sił ge­ne­ra­tyw­nych w śre­dnio­wie­czu” au­tor prze­śle­dził dro­gę tych wie­rzeń na za­chód i prze­śle­dził je­go spo­sób roz­po­wszech­nia­nia się w tym okre­sie w po­łu­dnio­wej i za­chod­niej Eu­ro­pie.

Kult ten był bar­dzo roz­po­wszech­nio­ny w Ita­lii i sta­le prze­no­szo­ny przez Rzy­mian do pod­bi­tych kra­jów, w któ­rych wpro­wa­dza­li oni wła­sne in­sty­tu­cje i for­my kul­tu. W Wiel­kiej Bry­ta­nii zna­le­zio­no je­go licz­ne re­lik­ty i po­zo­sta­ło­ści, a wie­le z na­szych zwy­cza­jów o sta­ro­żyt­nych ko­rze­niach wy­wo­dzi się z kul­tu fal­licz­ne­go. Po­sążki Pria­pu­sa, fal­licz­ne od­le­wy z brązu, czy ce­ra­mi­ka po­kry­ta ob­sce­nicz­ny­mi ob­ra­za­mi, znaj­du­ją się wszędzie tam, gdzie obec­ne są ta­kże ja­kie­kol­wiek in­ne wszel­kie­go ro­dza­ju po­zo­sta­ło­ści po rzym­skiej oku­pa­cji, o czym na­si an­ty­kwa­riu­sze do­brze wie­dzą. Licz­ne fal­licz­ne fi­gur­ki z brązu zna­le­zio­ne w An­glii są ca­łko­wi­cie zbie­żne z ty­mi, któ­re wy­stępu­ją we Fran­cji i Wło­szech.

Wszy­scy do­świad­cze­ni an­ty­kwa­riu­sze ma­ją wie­dzę o po­ka­źnej licz­bie ob­sce­nicz­nych te­ma­tów, któ­rej przed­sta­wie­nia mo­żna zna­le­źć w de­li­kat­nej czer­wo­nej ce­ra­mi­ce, zwa­nej wy­ro­ba­mi z Sa­mia­ny, tak ob­fi­cie wy­stępu­jącej we wszyst­kich lo­ka­cjach, któ­re na Wy­spach Bry­tyj­skich są zwi­ąza­ne z Rzy­mem. Przed­sta­wia­ją one sce­ny ero­tycz­ne, we wsze­la­kim zna­cze­niu te­go sło­wa, z po­sta­cia­mi Pria­pu­sa i sym­bo­la­mi fal­licz­ny­mi.

FAL­LUS

Fal­lus, czy­li „lin­gam”, będący sym­bo­lem męskie­go or­ga­nu lub ak­tu stwo­rze­nia, był czczo­ny od nie­pa­mi­ęt­nych cza­sów. Pay­ne Kni­ght opi­su­je ten kult ja­ko naj­star­szy i naj­bar­dziej roz­po­wszech­nio­ny w Egip­cie i ca­łej Azji.

Egip­skie ko­bie­ty w swych re­li­gij­nych pro­ce­sjach no­si­ły ru­cho­me­go fal­lu­sa o nie­pro­por­cjo­nal­nie du­żych roz­mia­rach, któ­ry, jak in­for­mu­je De­odo­rus Si­cu­lus, ozna­czał atry­but ge­ne­ra­tyw­ny. Za­uwa­żo­no to rów­nież w u bo­żków rdzen­nych Ame­ry­ka­nów i sta­ro­żyt­nych Skan­dy­na­wów, pod­czas gdy Gre­cy uosa­bia­li sa­me­go fal­lu­sa, a uper­so­ni­fi­ko­wa­ny atry­but zmie­ni­li w od­ręb­ne bó­stwo, zwa­ne Pria­pu­sem.

Fal­lus, czy­li in­tym­na część cia­ła (mem­brum vi­ri­le), ozna­cza „prze­bi­ja­jący się lub wcho­dzący”. Sło­wo to prze­trwa­ło w języ­ku nie­miec­kim ja­ko pfahl, a w an­giel­skim ja­ko po­le. Przy­pusz­cza się, fal­lus jest po­cho­dze­nia fe­nic­kie­go, a grec­kie sło­wo pal­lo lub phal­lo, ozna­cza­jące „za­mach­ni­ęcie się przed rzu­ce­niem po­ci­sku”, jest tak bli­skie brzmie­nio­wo i zna­cze­nio­wo fal­lu­so­wi, że jest ca­łkiem praw­do­po­dob­ne, iż jed­no po­cho­dzi od dru­gie­go. W san­skry­cie po­cho­dzi ono od phal, „wy­bu­chać”, „ro­dzić”, „być płod­nym”; na­stęp­nie phal ozna­cza ta­kże „le­miesz” oraz imię Śi­wy i Ma­ha­de­wy, bóstw hin­du­skich. Fal­lus był wi­ęc sta­ro­żyt­nym sym­bo­lem Stwo­rze­nia: bó­stwem, któ­re to­wa­rzy­szy­ło Ba­chu­so­wi.

In­dyj­ska na­zwa te­go bo­żka brzmia­ła Lin­gam, a ci, któ­rzy od­da­wa­li się je­go słu­żbie, mie­li za­cho­wy­wać nie­na­ru­szal­ną czy­sto­ść. „Gdy­by od­kry­to – pi­sze Craw­ford – że w ja­ki­kol­wiek spo­sób ode­szli od te­go kul­tu, ka­rą by­ła śmie­rć. Cho­dzą oni na­go, a ko­bie­ty, uwa­ża­ne za oso­by uświ­ęco­ne, zbli­ża­ją się do nich bez skru­pu­łów, nie sądząc, że mo­gło­by to w ja­ki­kol­wiek spo­sób ich ura­zić czy zgor­szyć”.

SYM­BO­LE LUB ALE­GO­RIE

Fal­lus i je­go przed­sta­wie­nia re­pre­zen­to­wa­ły bo­gów: Ba­chu­sa, Pria­pu­sa, Her­ku­le­sa, Śi­wę, Ozy­ry­sa, Ba­ala i Asze­ra, spo­śród któ­rych wszy­scy by­li bó­stwa­mi fal­licz­ny­mi. Sym­bo­le te by­ły wy­ko­rzy­sty­wa­ne ja­ko zna­ki wiel­kiej ener­gii twór­czej lub mo­cy spraw­czej Bo­ga, nie wi­ąza­ły się z ni­skim zwie­rzęcym in­stynk­tem, ale z naj­wy­ższą czcią. Pay­ne Kni­ght, opi­su­jąc te sym­bo­le, mó­wi:

For­my i ce­re­mo­nia­ły re­li­gij­ne nie za­wsze na­le­ży ro­zu­mieć w ich bez­po­śred­nim i oczy­wi­stym zna­cze­niu, lecz na­le­ży je uwa­żać za sym­bo­licz­ne przed­sta­wie­nia ja­kie­goś ukry­te­go zna­cze­nia, nie­zwy­kle mądre­go i spra­wie­dli­we­go, cho­ciaż sa­me sym­bo­le tym, któ­rzy nie zna­ją ich praw­dzi­we­go zna­cze­nia, mo­gą się wy­da­wać w naj­wy­ższym stop­niu ab­sur­dal­ne i eks­tra­wa­ganc­kie. Często zda­rza­ło się, że chci­wo­ść i prze­sądy po­wo­do­wa­ły prze­trwa­nie tych sym­bo­li przez wie­ki, po tym jak ich pier­wot­ne zna­cze­nie zo­sta­ło utra­co­ne i za­po­mnia­ne; mu­szą one oczy­wi­ście wy­da­wać się bez­sen­sow­ne i śmiesz­ne, je­śli nie bez­bo­żne i eks­tra­wa­ganc­kie. Tak jest w przy­pad­ku ry­tu, któ­ry te­raz roz­wa­ża­my, a któ­ry nie mo­że być ni­czym bar­dziej po­twor­nym i nie­przy­zwo­itym, je­śli roz­pa­tru­je­my go w je­go pro­stym i oczy­wi­stym zna­cze­niu lub ja­ko część kul­tu chrze­ści­ja­ńskie­go, ale któ­ry oka­że się bar­dzo na­tu­ral­nym sym­bo­lem bar­dzo na­tu­ral­ne­go i fi­lo­zo­ficz­ne­go sys­te­mu re­li­gii, je­śli roz­pa­tru­je­my go zgod­nie z je­go pier­wot­nym za­sto­so­wa­niem i in­ten­cją.

Na­tu­ral­ny­mi sym­bo­la­mi, któ­re ze względu na swój cha­rak­ter by­ły naj­od­po­wied­niej­szy­mi for­ma­mi przed­sta­wień fal­lu­sa, by­ły słu­py, fi­la­ry i ka­mie­nie, któ­re by­ły świ­ęto­ścią dla wy­znań hin­du­skich, egip­skich i ży­dow­skich.

Bla­vat­sky wspo­mi­na o ka­mie­niu Bim­lang, któ­ry mo­żna zna­le­źć w Na­rma­dzie i in­nych miej­scach, a któ­ry jest po­świ­ęco­ny hin­du­skie­mu bó­stwu Śi­wie. Te sym­bo­licz­ne ka­mie­nie zo­sta­ły na­masz­czo­ne, po­dob­nie jak ka­mień po­świ­ęco­ny przez pa­triar­chę Ja­ku­ba.

Bla­vat­sky mó­wi da­lej, że ka­mie­nie te są iden­tycz­ne pod względem kszta­łtu, zna­cze­nia i prze­zna­cze­nia z „fi­la­ra­mi” usta­wio­ny­mi przez kil­ku pa­triar­chów, aby za­zna­czyć ich cze­ść dla Pa­na Bo­ga. Na­wet obec­nie zzda­rza się, że je­den z tych pa­triar­chal­nych ka­mie­ni mo­że być nie­sio­ny w śi­wa­ic­kich pro­ce­sjach w Kal­ku­cie, choć nikt nie po­dej­rze­wa je­go he­braj­skie­go ro­do­wo­du.

SŁUP

Słup sym­bo­li­zo­wał fal­lu­sa, a wraz z umiesz­czo­nym na nim wężem, przed­sta­wiał bo­ską mądro­ść i był sym­bo­lem ży­cia. Wąż na drze­wie ma ten sam cha­rak­ter, oba sym­bo­le od­no­szą się do drze­wa ży­cia. Do­brze ilu­stru­je to hi­sto­ria Mo­jże­sza, któ­ry wznió­sł na pu­sty­ni ów po­sąg, będący zna­kiem na­dziei i ży­cia, tak jak krzyż jest uży­wa­ny przez ka­to­li­ków w dzi­siej­szych cza­sach. Krzyż wte­dy, tak jak i te­raz, był po pro­stu sym­bo­lem Stwór­cy, uży­wa­nym ja­ko znak zmar­twych­wsta­nia lub od­ro­dze­nia. Æscu­la­pius, ja­ko wąż przy­wra­ca­jący zdro­wie, przed­sta­wia­ny jest za po­mo­cą la­ski lub fal­lu­sa wo­kół któ­re­go ople­cio­ny jest wąż.

Ksi­ądz M. Mor­ris wy­ka­zał, że pod­no­sze­nie słu­pa ma­jo­we­go, zwa­ne­go ga­ikiem lub ma­ikiem, po­cho­dzi z kul­tu fal­licz­ne­go, jest po­zo­sta­ło­ścią zwy­cza­ju po­cho­dzące­go z In­dii lub Egip­tu i od­no­si się do pło­dzących mo­cy wio­sny.

Świ­ęto ma­jo­we by­ło ob­cho­dzo­ne z wiel­ką roz­wi­ązło­ścią przez Rzy­mian, a pra­wie wszyst­kie na­ro­dy świ­ęto­wa­ły je ja­ko mie­si­ąc po­świ­ęco­ny mi­ło­ści. W An­glii świ­ęta ma­jo­we był sce­ną hucz­nych za­baw, bar­dzo zbli­żo­nych do rzym­skich Flo­ra­lii. Nic dziw­ne­go, że pu­ry­ta­nie uwa­ża­li ma­jów­kę za re­likt po­ga­ństwa, a z ich pism mo­żna wy­czy­tać wie­le na te­mat wy­uz­da­ne­go cha­rak­te­ru te­go świ­ęta.

Phi­lip Stub­bes, pu­ry­ta­ński pi­sarz z cza­sów pa­no­wa­nia Elżbie­ty, tak opi­su­je ce­le­bra­cję świ­ąt ma­jo­wych w An­glii:

Wszyst­kie mia­sta, mia­stecz­ka i wio­ski zbie­ra­ją się ra­zem, za­rów­no mężczy­źni, ko­bie­ty, jak i dzie­ci, star­si i młod­si, al­bo ka­żdy so­bie, al­bo idą wszy­scy ra­zem, al­bo dzie­lą się na gru­py i ru­sza­ją do la­sów i ga­jów, nie­któ­rzy do jed­ne­go miej­sca, nie­któ­rzy do in­ne­go, gdzie spędza­ją ca­łą noc na zmy­sło­wych ucie­chach, a wra­ca­ją, nio­sąc ze so­bą brzo­zo­we wit­ki i ga­łęzie drzew, aby przy­ozdo­bić ni­mi swo­je miej­sca zgro­ma­dzeń. Naj­wspa­nial­szym klej­no­tem, któ­ry stam­tąd przy­wo­żą, jest kij ma­jo­wy, któ­ry z wiel­ką czcią za­bie­ra­ją do do­mu. Pro­wa­dzą ze so­bą kil­ka­dzie­si­ąt wo­łów, a ka­żdy z nich ma na czub­ku ro­gu przy­mo­co­wa­ną ma­łą ozdo­bę z kwia­tów, i wo­ły te ci­ągną słup ma­jo­wy (któ­ry w isto­cie jest po pro­stu bo­żkiem), ten zaś ca­ły po­kry­ty jest kwia­ta­mi i ser­pen­ty­na­mi, ob­wi­ąza­ny do­oko­ła sznu­ra­mi od gó­ry do do­łu i nie­kie­dy po­ma­lo­wa­ny na ró­żne ko­lo­ry, a dwie­ście lub trzy­sta mężczyzn, ko­biet i dzie­ci podąża za nim z wiel­ką czcią. I wzno­szą go, z chust­ka­mi i cho­rągiew­ka­mi na szczy­cie, oko­pu­ją zie­mią, ob­sy­pu­ją sło­mą, zie­lo­ny­mi buksz­pa­na­mi, kwia­ta­mi, ga­łąz­ka­mi i usta­wia­ją swo­je al­ta­ny. A po­tem urządza­ją bie­siad­ną ucztę, ska­czą i ta­ńczą przy niej, jak to czy­ni­li po­ga­nie przy po­świ­ęca­niu swo­ich bo­żków, cze­go do­sko­na­łym wzo­rem, a ra­czej przy­kła­dem, jest wła­śnie ta kon­struk­cja.

Ce­re­mo­nia ta by­ła nie­mal iden­tycz­na z rzym­skim świ­ętem, na któ­rym przed­sta­wia­no fal­lu­sa z gir­lan­da­mi. W obu przy­pad­kach to­wa­rzy­szy­ło im to sa­mo roz­pa­sa­nie, a w pu­bli­ka­cji Stub­be­sa mo­żna zna­le­źć dal­szy opis de­pra­wa­cji, ja­ka to­wa­rzy­szy­ła tym uro­czy­sto­ściom.

KO­LUM­NY

Innym ro­dza­jem sym­bo­lu był ka­mien­ny słup, któ­re­go po­zo­sta­ło­ści na­dal mo­żna spo­tkać na Wy­spach Bry­tyj­skich. Te fi­la­ry lub tak zwa­ne „krzy­że” skła­da­ją się za­zwy­czaj z gra­ni­to­we­go trzo­nu z rze­źbio­ną gło­wi­cą. W za­chod­niej An­glii krzy­że są bar­dzo po­wszech­ne, sto­ją na ryn­ku i otrzy­ma­ły na­zwę „Krzy­ża”.

Te ka­mien­ne słu­py wznie­sio­no naj­pierw ku czci bó­stwa fal­licz­ne­go, a po wpro­wa­dze­niu chrze­ści­ja­ństwa nie zo­sta­ły znisz­czo­ne, lecz po­świ­ęco­ne no­wej wie­rze, nie­wąt­pli­wie dla uczcze­nia za­bo­bo­nów lu­du. Mo­żna ich zna­le­źć spo­ro na wznie­sie­niach, są to ka­mie­nie usta­wio­ne na ko­ńcach, nie­któ­re wy­so­kie na dwa­dzie­ścia czte­ry lub trzy­dzie­ści stóp (~ od oko­ło sied­miu do dzie­wi­ęciu me­trów), nie­kie­dy wy­ższe lub ni­ższe, i to cza­sa­mi tam, gdzie w po­bli­żu wy­ko­rzy­sta­ny do ich bu­do­wy ka­mień w ogó­le nie wy­stępu­je.

Do­wia­du­je­my się, że Ba­chus Te­ba­ńczy­ków ta­kże był przed­sta­wia­ny za po­mo­cą słu­pa, po­dob­nie jak asy­ryj­ski Ne­bo, któ­ry był przed­sta­wia­ny ja­ko zwy­kły słup, po­świ­ęco­ny przez na­masz­cze­nie ole­jem. Ar­no­biusz po­da­je opis tej prak­ty­ki, po­dob­nie jak Teo­frast, któ­ry mó­wi o zwy­cza­ju prze­sąd­ne­go czło­wie­ka, któ­ry prze­cho­dząc uli­ca­mi obok tych na­zna­czo­nych ka­mie­ni, wyj­mo­wał fiol­kę z ole­jem i wy­le­wał go na nie, a na­stęp­nie pa­dał na ko­la­na, od­da­wał im cze­ść i od­cho­dził do­ko­ła.

W ró­żnych miej­scach w Bi­blii słup jest wy­mie­nia­ny ja­ko obiekt sa­kral­ny, jak w Ksi­ędze Iza­ja­sza 19: 19–20: „W owym dniu będzie ołtarz dla Je­ho­wy w środ­ku zie­mi egip­skiej, a słup na jej gra­ni­cy dla Je­ho­wy, i będzie on zna­kiem i świa­dec­twem dla Pa­na.

Świ­ąty­nie or­fic­kie by­ły bez wąt­pie­nia sym­bo­la­mi opie­ra­jących się na tej sa­mej za­sa­dzie mi­stycz­nych wie­rzeń sta­ro­żyt­nych, po­dob­nie jak okrągłe wie­że w Ir­lan­dii, któ­rych hi­sto­ria zo­sta­ła ze­bra­na przez O’Brie­na, opi­su­jące­go je ja­ko „świ­ąty­nie zbu­do­wa­ne przez pierw­szych hin­du­skich ko­lo­ni­stów te­go kra­ju na cze­ść na­tu­ry wy­da­jącej owo­ce, ema­nu­jącej, jak przy­pusz­cza­no, ze Sło­ńca, czy­li bó­stwa po­żąda­nia, będące­go na­rzędziem tej za­sa­dy po­wszech­nej płod­no­ści, roz­prze­strze­nio­nej w ca­łej na­tu­rze.

We­dług te­go sa­me­go au­to­ra wie­że te by­ły bar­dzo sta­re, jesz­cze po­cho­dze­nia fe­nic­kie­go, po­nie­waż po­dob­ne wie­że zna­le­zio­no w Fe­ni­cji. „Sa­mi Ir­land­czy­cy – mó­wi O’Brien – na­zwa­li je Ba­il–to­ir, czy­li wie­ża­mi Ba­ala. Ba­al był imie­niem bó­stwa fal­licz­ne­go, a ka­płan, któ­ry ich pil­no­wał na­zy­wa­ny był – Aoi Ba­il–to­ir’ – czy­li nad­zor­cą wie­ży Ba­ala. Ba­alo­wi od­da­wa­no cze­ść wszędzie tam, do­kąd uda­wa­li się Fe­ni­cja­nie i przed­sta­wia­no go w po­sta­ci słu­pa, ka­mie­nia lub po­dob­nych przed­mio­tów. Ka­mień, któ­ry Ja­kub usta­wił i na­ma­ścił ja­ko miej­sce zgro­ma­dze­nia re­li­gij­ne­go, stał się pó­źniej obiek­tem kul­tu dla Fe­ni­cjan.

Naj­wcze­śniej­szy­mi że­gla­rza­mi na świe­cie by­li Fe­ni­cja­nie, któ­rzy za­kła­da­li ko­lo­nie i roz­sze­rza­li swój han­del naj­pierw na wy­spy Mo­rza Śró­dziem­ne­go, po­tem na Hisz­pa­nię, a na­stęp­nie na Wy­spy Bry­tyj­skie. Hi­sto­ry­cy przy­pi­su­ją im osad­nic­two w naj­bar­dziej od­le­głych miej­scach. Osie­dla­li się na Cy­prze, a At­ti­cum, we­dług Jó­ze­fu­sa, by­ło głów­ną osa­dą Ty­ryj­czy­ków na tej wy­spie. Stra­bon twier­dzi, że Fe­ni­cja­nie, jesz­cze przed cza­sa­mi twór­czej dzia­łal­no­ści Ho­me­ra, opa­no­wa­li naj­lep­szą część Hisz­pa­nii.

Tam, gdzie osie­dli­li się Fe­ni­cja­nie, tam też wpro­wa­dzi­li oni swo­ją re­li­gię, i to wła­śnie w tych kra­jach znaj­du­je­my po­zo­sta­ło­ści sta­ro­żyt­ne­go kul­tu ka­mien­nych słu­pów i ko­lumn.

CIO­SA­NE KA­MIE­NIE

Pay­ne Kni­ght uwa­ża, że cio­sa­ne ka­mie­nie są sym­bo­la­mi kul­tu fal­licz­ne­go. „Ich po­zo­sta­ło­ści, mó­wi, na­dal ist­nie­ją, i wy­da­je się, że skła­da­ły się z pod­sta­wy wbi­tej w zie­mię i in­ne­go umiesz­czo­ne­go w od­po­wied­nim punk­cie i tak do­brze wy­wa­żo­ne­go, że choć wiatr mó­gł nim po­ru­szyć, to był na ty­le ci­ężki, że żad­na ludz­ka si­ła, bez po­mo­cy od­po­wied­nich na­rzędzi, nie mo­gła go prze­su­nąć, stąd na­zy­wa­ne są „ka­mie­nia­mi zrębo­wy­mi” i „ka­mie­nia­mi, któ­re trzy­ma­ją się sa­me”, zaś daw­niej na­zy­wa­no je „ży­wy­mi ka­mie­nia­mi” i „ka­mie­nia­mi Bo­ga” – bar­dzo po­dob­ne in­skryp­cje umiesz­cza­no na mo­ne­tach ty­ryj­skich. Da­ma­skios na­po­tkał kil­ka z nich w oko­li­cach He­lio­po­li­su (obec­nie Egipt) i Ba­al­be­ku w Sy­rii (obec­nie Li­ban), od­no­to­wał zwłasz­cza je­den, któ­ry był po­ru­sza­ny wia­trem. Wy­stępu­ją one rów­nież na za­chod­nich kra­ńcach Eu­ro­py i wschod­nich kra­ńcach Azji oraz w w Chi­nach.

Bry­ant wspo­mi­na, że Egip­cja­nie bar­dzo często umiesz­cza­li je­den ogrom­ny ka­mień na dru­gim, aby w ten spo­sób upa­mi­ęt­nić wy­da­rze­nia re­li­gij­ne.

Tak ogrom­ne ma­sy, trans­por­to­wa­ne w nie­wy­tłu­ma­czo­ny do­tąd spo­sób, mu­sia­ły na­tu­ral­nie wy­wo­łać u nie­świa­do­mych ob­ser­wa­to­rów my­śl o ja­ki­mś ro­dza­ju wła­sne­go nad­przy­ro­dzo­ne­go ru­chu i prze­ko­nać ich, że są oży­wia­ne przez ema­na­cję ich wi­tal­ne­go du­cha, stąd lu­dzie uda­wa­li się do nich po ra­dę i kon­sul­to­wa­li się z ni­mi jak z wy­rocz­nia­mi. Od­po­wie­dzi za­wsze mo­żna by­ło ła­two uzy­skać, in­ter­pre­tu­jąc ró­żne ru­chy po­ru­sza­jących się skał ja­ko ukło­ny apro­ba­ty lub wy­ra­zy sprze­ci­wu.

W He­lio­po­lis w Sy­rii i w wie­lu in­nych miej­scach po­wsta­ło wie­le te­go ro­dza­ju sym­bo­licz­nych bu­dow­li, któ­re znaj­du­ją się tam po dziś dzień. Pe­wien le­karz, pi­sząc do dok­to­ra In­ma­na, mó­wi:

By­łem w Egip­cie ze­szłej zi­my (1865–66) i z pew­no­ścią na ścia­nach świ­ąty­ni w Te­bach znaj­du­ją się licz­ne po­do­bi­zny bo­gów i kró­lów, przed­sta­wio­nych z męski­mi ge­ni­ta­lia­mi w sta­nie erek­cji. Zwłasz­cza wiel­ka świ­ąty­nia w Kar­na­ku jest pe­łna ta­kich po­sta­ci, po­dob­nie jak dan­kle­zyj­ska wiel­ka świ­ąty­nia Ram­ze­sa II, choć ta jest znacz­nie pó­źniej­sza i zbu­do­wa­na je­dy­nie na mo­dłę sztu­ki sta­ro­egip­skiej. Na te sa­me in­spi­ru­jące pła­sko­rze­źby zwra­ca uwa­gę Eze­chiel XXIII: 38–39. Pa­mi­ętam sce­nę kró­la (Ram­ze­sa II) po­wra­ca­jące­go w trium­fie z je­ńca­mi, z któ­rych wie­lu pod­da­wa­no ka­stra­cji.

Obe­li­ski rów­nież przed­sta­wia­ły ten sym­bol. Pay­ne Kni­ght wspo­mi­na o kil­ku z nich zwie­ńczo­nych krzy­żem, któ­re mia­ły do­kład­nie ta­ki sam wy­gląd jak je­den z tych krzy­ży wzno­szo­nych na dzie­dzi­ńcach ko­ściel­nych i przy skrzy­żo­wa­niach dróg w ce­lu ad­o­ra­cji świ­ętych, kie­dy de­wo­cjo­na­lia by­ły bar­dziej roz­po­wszech­nio­ne niż obec­nie. Ka­mie­nie, ko­lum­ny, obe­li­ski, pnie drzew, pio­no­we ka­mie­nie – wszyst­kie one ma­ją to sa­mo zna­cze­nie i są środ­ka­mi, za po­mo­cą któ­rych sym­bo­licz­nie przed­sta­wia­no pier­wia­stek męski.

TRIA­DY

Ideę Trój­je­dy­ne­go mo­żna od­na­le­źć w sys­te­mie wie­rzeń pra­wie ka­żde­go na­ro­du. Wszy­scy ma­ją swo­ją Trój­cę w Jed­no­ści, trzy oso­by w jed­nej, co mo­żna wy­ra­źnie roz­po­znać w kon­struk­cji krzy­ża. Tria­da jest męska, po­trój­na, kon­sty­tu­ująca trzy oso­by najświ­ęt­szej Trój­cy two­rzące sys­tem Trój­je­dy­ny. Z ana­li­zy te­ma­tu prze­pro­wa­dzo­nej przez Raw­lin­so­na wy­ni­ka, że Trój­ca skła­da­ła się z Aszu­ra lub Asze­ra, zwi­ąza­ne­go z Anu i bo­gi­nią Heą lub Hoą. Aszer, naj­wy­ższy bóg Asy­ryj­czy­ków, przed­sta­wia­ny jest po­przez po­do­bie­ństwo fal­lu­sa, czy­li or­gan cen­tral­ny, lub lin­gam, mem­brum vi­ri­le. Przy­do­mek „Anu” nada­wa­no pra­we­mu jądru, pod­czas gdy „Hea” ozna­czał le­we.

By­ło rze­czą na­tu­ral­ną, że sko­ro Ashur zo­stał ubó­stwio­ny, je­go przy­mio­ty rów­nież po­win­ny być czczo­ne. „Bel­tus, mó­wi In­man, był bo­giem z ni­mi zwi­ąza­nym, ci czte­rej ra­zem two­rzy­li Ar­ba lub Ar­ba–il, czte­rech wiel­kich bo­gów, Trój­cę w jed­no­ści”. Przed­sta­wie­nie idei w ten spo­sób znaj­du­je wiel­kie po­twier­dze­nie, gdy przyj­rzy­my się szcze­gól­ne­mu na­ci­sko­wi, ja­ki w sta­ro­żyt­no­ści kła­dzio­no na pra­wą i le­wą stro­nę cia­ła w zwi­ąz­ku z tria­dą imion nada­wa­nych po­tom­stwu, o któ­rych mo­wa w pi­smach świ­ętych, z imio­na­mi nada­wa­ny­mi „Anu” i „Hei”. Męska lub ak­tyw­na za­sa­da by­ła uto­żsa­mia­na z ideą „so­lid­no­ści” i „sta­ło­ści”, a że­ńska lub pa­syw­na z za­sa­da­mi płyn­no­ści – „wo­dy”, „mi­ęk­ko­ści”, i in­ny­mi wła­sno­ścia­mi że­ński­mi. W ten spo­sób bo­gi­ni Hea by­ła ko­ja­rzo­na z wo­dą, a we­dług For­lon­ga wąż, wład­ca Otchła­ni, był cza­sem przed­sta­wia­ny ja­ko wiel­ka Hea, bez któ­rej nie by­ło stwo­rze­nia ani ży­cia, a któ­rej bó­stwo obej­mo­wa­ło rów­nież że­ński pier­wia­stek wo­dy.

Raw­lin­son rów­nież po­da­je po­dob­ny wnio­sek i stwier­dza, że o ile uda­ło mu się usta­lić, że trze­cie bó­stwo lub le­wa stro­na no­si­ła imię Hea, to on sam uwa­żał, że bó­stwo to od­po­wia­da Nep­tu­no­wi. Nep­tun był na­czel­nym bó­stwem głębin, wład­cą otchła­ni i kró­lem rzek. Jak na­uczał Dar­win i je­go wspó­łpra­cow­ni­cy, ludz­ko­ść, po­dob­nie jak wszyst­kie zwie­rzęta, wy­ło­ni­ła się z mo­rza, tak sa­mo fi­zjo­lo­gia na­ucza, że ka­żdy osob­nik miał swój po­czątek w zbior­ni­ku wod­nym. Cia­ło czło­wie­ka jest za­rów­no cia­ło sta­łe, jak i płyn­ne. Na­tu­ral­ne by­ło wy­obra­że­nie, że te dwa ludz­kie bu­dul­ce ma­ją od­ręb­ne za­da­nia, że je­den z nich for­mu­je cia­ło nie­mow­lęcia, a dru­gi wo­dę wo­kół nie­go, w któ­rej ono ży­je i że je­den z nich wy­twa­rza po­tom­stwo męskie, a dru­gi że­ńskie, stąd wnio­sek, że wo­da mu­si być że­ńska, będąca sym­bo­lem wszyst­kich mo­żli­wych mo­cy stwo­rze­nia.

Mo­żna za­uwa­żyć, że imio­na i zna­cze­nie bo­gów oraz ich atry­bu­tów nie po­sia­da­ły ja­snych i skon­kre­ty­zo­wa­nych kon­cep­cji. W Ksi­ędze Ro­dza­ju (XXX: 13), znaj­du­je­my Asze­ra ja­ko oso­bo­wo­ść, któ­ra ozna­cza „by­cie pro­stym”, „wy­pro­sto­wa­nym”, „szczęśli­wym”, „cie­szącym się po­my­śl­no­ścią”. Aszer był naj­wy­ższym bo­giem Asy­ryj­czy­ków, we­dyj­skim Ma­ha­de­vą, sym­bo­lem męskiej bu­do­wy cia­ła i twór­czej ener­gii. Tę sa­mą ideę twór­cy mo­żna za­uwa­żyć w In­diach, Egip­cie, Fe­ni­cji, kra­jach śró­dziem­no­mor­skich, Eu­ro­pie i Da­nii, przed­sta­wio­ną na ka­mien­nych po­zo­sta­ło­ściach.

Dla pro­ste­go i nie­świa­do­me­go lu­du, znie­wo­lo­ne­go ta­ką re­li­gią, krok od pry­mi­tyw­ne­go do bar­dziej wy­ra­fi­no­wa­ne­go sym­bo­lu, od ob­ra­źli­we­go do bar­dziej ob­ra­zo­we­go, mniej od­ra­ża­jące­go, od zwy­kłe­go i oczy­wi­ste­go do mie­sza­ne­go, za­wo­alo­wa­ne­go i ta­jem­ni­cze­go, od na­gie­go człon­ka – do krzy­ża, był ła­twy do po­ko­na­nia.

KRZYŻ

Tria­da, czy­li trój­ca, wy­wo­dzi się z Fe­ni­cji, Egip­tu, Ja­po­nii i In­dii; po­trój­ne bó­stwa Aszer, Anu i Hea two­rzą „Tau” (sym­bol zba­wie­nia). Ten znak chrze­ści­jan, Gre­ków i He­braj­czy­ków stał się ale­go­rią lub sym­bo­lem bóstw re­pre­zen­tu­jących fal­licz­ną trój­cę, a z cza­sem przy­jął po­stać krzy­ża. Pay­ne Kni­ght za­uwa­ża, że „męskie na­rządy roz­rod­cze są cza­sa­mi przed­sta­wia­ne za po­mo­cą zna­ków te­go sa­me­go ro­dza­ju, któ­re wła­ści­wie po­win­ny być na­zy­wa­ne sym­bo­lem sym­bo­li. Jed­nym z naj­bar­dziej god­nych uwa­gi jest krzyż w for­mie li­te­ry (T), któ­ry słu­żył ja­ko sym­bol stwo­rze­nia i roz­mna­ża­nia, za­nim Ko­ściół przy­jął go ja­ko sym­bol zba­wie­nia.

In­ny au­tor mó­wi: „Od­wró­ćcie po­zy­cję po­trój­ne­go bó­stwa Aszu­ra, Anu i Hei, a otrzy­ma­cie fi­gu­rę sta­ro­żyt­ne­go „tau” chrze­ści­jan, Gre­ków i sta­ro­żyt­nych He­braj­czy­ków. Jest to jed­na z naj­star­szych kon­wen­cjo­nal­nych form krzy­ża. Spo­ty­ka­my ją ta­kże w for­mach ga­lij­skiej, oska­ńskiej, ar­ka­dyj­skiej, etru­skiej, pier­wot­nie egip­skiej, fe­ni­cja­ńskiej, etiop­skiej i pe­la­zgij­skiej. Etiop­ska for­ma „tau” jest do­kład­nym pier­wo­wzo­rem i ob­ra­zem krzy­ża, lub ra­czej, aby ująć ten fakt w ko­lej­no­ści za­sług i cza­su, krzyż jest wy­ko­na­ny na do­kład­ny ob­raz etiop­skie­go „tau”. Li­ść fi­go­wy, ma­jący trzy pła­ty, stał się sym­bo­lem tria­dy. Po­nie­waż w daw­nych cza­sach uwa­ża­no, że męskie na­rządy płcio­we są przy­kła­dem rze­czy­wi­stej męskiej mo­cy twór­czej, si­ęga­no po ró­żne przed­mio­ty na­tu­ral­ne, aby wy­ra­zić ideę te­istycz­ną, a jed­no­cze­śnie wska­zać na te części ludz­kie­go cia­ła. I tak po­do­bie­ństwo do nich do­strze­ga­no w słu­pie, ster­cie ka­mie­ni, drze­wie mi­ędzy dwo­ma ska­ła­mi, pa­łce mi­ędzy dwie­ma szysz­ka­mi, trój­zębie, tyr­sie ob­wi­ąza­nym dwie­ma wstążka­mi z dwo­ma zwi­sa­jący­mi ko­ńca­mi, w kciu­ku i dwóch pal­cach, czy ka­du­ce­uszu. I zno­wu, naj­wa­żniej­szą część świ­ętej tria­dy, Aszu­ra, sym­bo­li­zu­je po­je­dyn­czy ka­mień usta­wio­ny pio­no­wo, pień drze­wa, ska­ła, wie­ża, igli­ca, mi­na­ret, słup, so­sna, to­po­la lub pal­ma, pod­czas gdy jaj­ka, ja­błka, cy­tru­sy, śliw­ki, wi­no­gro­na i tym po­dob­ne re­pre­zen­tu­ją po­zo­sta­łe dwie części, któ­re łącz­nie są sym­bo­la­mi fal­licz­ny­mi. Ba­al–Sza­li­sza to imię, któ­re wy­da­je się mieć na ce­lu utrwa­le­nie tria­dy, gdyż ozna­cza „mój Pan Trój­ca” lub „mój Bóg jest Trój­cą”.

Nie mo­że­my po­mi­nąć in­nych fal­licz­nych sym­bo­li, ta­kich jak byk, ba­ran, ko­zioł, wąż, po­chod­nia, ogień, la­ska z ga­łąz­ką, ro­żen; i per­so­ni­fi­ka­cji, jak Ba­chus, Pria­pus, Dio­ni­zos, Her­ku­les, Her­mes, Ma­ha­de­wa, Śi­wa, Ozy­rys, Jo­wisz, Mo­loch, Ba­al, Aszer i in­ni.

Je­śli wie­rzyć Eze­chie­lo­wi, tria­da „T”, jak w przy­pad­ku Aszu­ra, Anu i Hei, by­ła wy­ko­na­na ze zło­ta i sre­bra, i w je­go cza­sach nie by­ła uży­wa­na sym­bo­licz­nie, lecz mia­ła zna­cze­nie do­słow­ne; mó­wi on bo­wiem bez ogró­dek, że „wsze­te­cze­ństwo by­ło po­pe­łnia­ne z wi­ze­run­ka­mi lu­dzi” lub, jak po­da­je no­ta na mar­gi­ne­sie, z wi­ze­run­ka­mi „mężczy­zny” (Eze­chiel XVI: 17). To wła­śnie tym obiek­tem kul­tu –

krzy­żem w kszta­łcie li­te­ry T – Eze­chiel miał na­zna­czyć czo­ła tych mężów Ju­dy, któ­rzy ba­li się Pa­na (Eze­chiel IX: 4).

To, że krzyż lub kru­cy­fiks ma ro­do­wód zwi­ąza­ny z sek­su­al­no­ścią, usta­la­my na pod­sta­wie po­dob­nej za­sa­dy ba­daw­czej, jak ta, we­dług któ­rej ana­to­mia po­rów­naw­cza okre­śla miej­sce ży­cia i zwy­cza­je zwie­rzęcia na pod­sta­wie po­je­dyn­cze­go zęba. Krzyż jest ta­kim zębem w sen­sie me­ta­fo­rycz­nym, któ­ry na­le­ży do an­tycz­ne­go cia­ła re­li­gij­ne­go, fi­zycz­ne­go i za­sad­ni­czo ludz­kie­go. Stu­dium nie­któ­rych z naj­wcze­śniej­szych form wia­ry uchy­li za­sło­nę i wy­ja­śni ta­jem­ni­cę.

In­die, Chi­ny i Egipt da­ły świa­tu pe­wien ro­dzaj re­li­gii. Czas i kul­tu­ra po­dzie­li­ły i zmo­dy­fi­ko­wa­ły go na wie­le ga­tun­ków i nie­zli­czo­nych od­mian. Nie­za­le­żnie od te­go, na ile po­zwo­lo­no wy­obra­źni, ożyw­czym du­chem tej re­li­gii by­ła sek­su­al­no­ść – kult za­sa­dy płod­no­ści czło­wie­ka i na­tu­ry, mężczy­zny i ko­bie­ty. Krzyż stał się sym­bo­lem ce­chy męskiej, pod po­jęciem tria­dy – trzech w jed­nym. Ko­bie­ta by­ła od­ręb­ną jed­nost­ką, a w po­łącze­niu z męską tria­dą two­rzy­ła świ­ętą czwór­kę. Obrzędy i ad­o­ra­cja by­ły cza­sem po­świ­ęca­ne mężczy­źnie, cza­sem ko­bie­cie, lub dwóm w jed­nym.

Tak wiel­ka by­ła cze­ść dla krzy­ża wśród sta­ro­żyt­nych, że był on nie­sio­ny, ja­ko sym­bol fal­licz­ny, w pro­ce­sjach re­li­gij­nych Egip­cjan i Per­sów. Hig­gins opi­su­je rów­nież, że od naj­wcze­śniej­szych cza­sów po­ga­ństwa Egip­cja­nie uży­wa­li krzy­ża ja­ko sztan­da­ru, nad któ­rym umiesz­cza­no na­zwy miast egip­skich.

Krzyż był rów­nież wy­ko­rzy­sty­wa­ny przez sta­ro­żyt­nych dru­idów, któ­rzy uwa­ża­li go za świ­ęty sym­bol. W Egip­cie ozna­czał on ży­cie wiecz­ne. Sche­deus opi­su­je, że dru­idzi mie­li zwy­czaj „pil­nie po­szu­ki­wać dębu, du­że­go i do­rod­ne­go, wy­ro­słe­go z dwo­ma głów­ny­mi ra­mio­na­mi w for­mie krzy­ża, oprócz głów­ne­go pnia, któ­ry miał być wy­pro­sto­wa­ny. Je­śli dwa po­zio­me ra­mio­na nie by­ły do­sta­tecz­nie do­sto­so­wa­ne do fi­gu­ry, przy­mo­co­wu­ją oni do nie­go po­przecz­ną bel­kę. Drze­wo to po­świ­ęca się w ten spo­sób: Na pra­wej ga­łęzi wy­ci­na­ją w ko­rze pi­ęk­ny­mi li­te­ra­mi sło­wo „He­sus”; na środ­ko­wym, czy­li pio­no­wym pniu sło­wo „Ta­ra­nius”; na le­wej ga­łęzi „Be­le­nus”; nad tym, po­wy­żej od­cho­dzących ra­mion, wy­ci­na­ją imię bo­ga „Thau”; apod wszyst­ki­mi po­wta­rza­ją sło­wo Thau raz jesz­cze.

YONI

W Hin­du­sta­nie ist­nie­je sym­bol o wiel­kiej świ­ęto­ści, któ­ry zna­ny jest ja­ko „Lin­ga–Yoni”. Skła­da się on z pro­ste­go fi­la­ru, w któ­re­go cen­trum znaj­du­je się fi­gu­ra przy­po­mi­na­jąca kszta­łtem sto­żko­wa­ty kol­czyk. Za­rów­no kszta­łtem, jak i ideą wy­ra­ża on że­ński or­gan płcio­wy. Wy­ra­ża go rów­nież grec­ka li­te­ra „Del­ta”, ozna­cza­jąca drzwi do­mu.

Sło­wo Yoni jest po­cho­dze­nia san­skryc­kie­go. Yan­na lub Yoni, ozna­cza (1) srom, (2) ło­no, (3) miej­sce na­ro­dzin, (4) po­cho­dze­nie, (5) wo­dę, (6) ko­pal­nię, dziu­rę lub dół. Tak jak Aszur i Jo­wisz by­li przed­sta­wi­cie­la­mi męskiej po­ten­cji, tak Ju­no­na i We­nus by­ły przed­sta­wi­ciel­ka­mi atry­bu­tu że­ńskie­go. Mo­ore, w swo­jej ksi­ążce Orien­tal Frag­ments mó­wi:

Pi­sa­rze orien­tal­ni za­zwy­czaj za­pi­sy­wa­li to sło­wo ja­ko „Yoni”, ja wo­lę jed­nak za­pis „IO­ni”. Tak jak sło­wo Lin­gam by­ło zwer­ba­li­zo­wa­nym okre­śle­niem męskie­go or­ga­nu lub bó­stwa, tak IO­ni by­ło okre­śle­niem że­ńskie­go.

Jak po­da­je Ri­chard Pay­ne Kni­ght:

Że­ńskie or­ga­ny płcio­we [ge­ne­ra­tyw­ne] by­ły czczo­ne ja­ko sym­bo­le ge­ne­ra­tyw­nych mo­cy na­tu­ry lub ma­te­rii, tak jak męskie by­ły sym­bo­la­mi ge­ne­ra­tyw­nych mo­cy Bo­ga. Za­zwy­czaj są one przed­sta­wia­ne sym­bo­licz­nie po­przez musz­lę Con­cha Ve­ne­ris, któ­ra by­ła no­szo­na przez po­bo­żne oso­by w sta­ro­żyt­no­ści, tak sa­mo jak na­dal jest no­szo­na przez piel­grzy­mów i wie­lu zwy­kłych lu­dzi we Wło­szech (A Di­sco­ur­se on the Wor­ship of Pria­pus, str. 28).

Sko­ro Aszur, ja­ko pierw­szo­pla­no­wa po­stać re­pre­zen­tu­jąca męskie­go Stwór­cę, po­sia­da roz­ma­ite sym­bo­le i po­sągi przed­sta­wia­jące go sym­bo­licz­nie, to nie ina­czej pre­zen­to­wa­na jest płeć że­ńska, rów­nież za­opa­trzo­na w sym­bo­le i ty­po­we dla sie­bie for­my przed­sta­wień.

Jed­no z nich jest tech­nicz­nie okre­ślo­ne ja­ko si­strum Izy­dy. Jest to sym­bol dzie­wi­cy. Pręty w po­przek fe­ne­strum, czy­li otwo­ru, są wy­gi­ęte tak, że nie mo­żna ich wy­jąć, i ozna­cza­ją, że drzwi są za­mkni­ęte. Ozna­cza to, że mat­ka jest na­dal vir­go in­tac­ta – praw­dzi­wie nie­po­ka­la­ną ko­bie­tą – je­śli mo­żna tak okre­ślić mat­kę. Czy­ste dzie­wic­two Nie­bia­ńskiej Mat­ki by­ło do­gma­tem wia­ry przez dwa ty­si­ące lat przed na­ro­dzi­na­mi uwiel­bia­nej obec­nie Dzie­wi­cy Ma­ryi. Mo­że­my wnio­sko­wać, że Sa­lo­mon znał for­mę si­strum, gdy po­wie­dział: „Ogród za­mkni­ęty jest mo­ją ma­łżon­ką, źró­dło za­mkni­ęte, źró­dło za­pie­częto­wa­ne” (Pie­śń nad Pie­śnia­mi, IV: 12). Si­strum, jaksię do­wia­du­je­my, by­ło uży­wa­ne tyl­ko w kul­cie Izy­dy, aby od­pędzić Ty­fo­na (zło).

Ar­gha to na­czy­nie lub ta­lerz w kszta­łcie ło­dzi, uży­wa­ne ja­ko pu­char ofiar­ny w kul­cie Astar­te, Izy­dy i We­nus. Kszta­łt te­go na­czy­nia od­zwier­cie­dla je­go wła­sne zna­cze­nie. Ar­gha i crux an­sa­ta by­ły często wi­dy­wa­ne na egip­skich po­mni­kach, a jesz­cze częściej na pła­sko­rze­źbach.

Od­po­wied­ni­kiem Iao, czy­li Lin­ga­mu, jest Ab, Oj­ciec, Trój­ca Świ­ęta; Aszhur, Anu, Hea, Abra­ham, Adam, Esau, Edom, Ach, Sol, He­lios (grec­kie sło­wo ozna­cza­jące Sło­ńce), Dio­ni­zos, Ba­chus, Apol­lo, Her­ku­les, Brah­ma, Wisz­nu, Si­va, Jo­wisz, Zeus, Aides, Ado­nis, Ba­al, Ozy­rys, Thor, Odyn; krzyż, wie­ża, igli­ca, fi­lar, mi­na­ret, tol­men i wie­le in­nych; na­to­miast jo­ni re­pre­zen­to­wa­ne by­ło przez IO, Izy­dę, Astar­te, Ju­no­nę, We­nus, Dia­nę, Ar­te­mi­dę, Afro­dy­tę, He­rę, Rheę, Ky­be­le, Ce­res, Ewę, Freę, Frig­gę; kró­lo­wą nie­bios, owal, ko­ry­to, del­tę, drzwi, ar­kę, sta­tek, prze­pa­ść, pie­rścień, pa­styl­kę, ja­ski­nię, dziu­rę, dół, Nie­bia­ńską Dzie­wi­cę i wie­le in­nych okre­śleń. Lu­cjan, któ­ry był Asy­ryj­czy­kiem i od­wie­dził świ­ąty­nię opi­sa­ną w Dea Sy­ria, nie­da­le­ko Eu­fra­tu, mó­wi, że w gan­ku sto­ją dwa fal­lu­sy, na któ­rych wid­nie­je na­pis: „Te fal­lu­sy ja, Ba­chus, po­świ­ęcam mo­jej ma­co­sze Ju­no­nie”.

Re­li­gia pa­pie­ska jest za­sad­ni­czo ko­bie­ca i zbu­do­wa­na na sta­ro­żyt­nym fun­da­men­cie chal­dej­skim. Trzy­ma się ona pier­wiast­ka że­ńskie­go w oso­bie Ma­ryi Dzie­wi­cy. Ne­fta­li (Rdz. XXX: 8) był po­tom­kiem ta­kich czci­cie­li, je­śli do­szu­ki­wać się zna­cze­nia w kon­kret­nym imie­niu. Pa­mi­ętaj­my, że imio­na i ob­ra­zy utrwa­la­ją wia­rę wie­lu lu­dów. „Nep­to­ah” zna­czy po he­braj­sku „srom”, a po­nie­waż Al lub El jest Bo­giem, jed­nym z nie­unik­nio­nych tłu­ma­czeń imie­nia Na­ph­ta­li jest „Yoni jest mo­im Bo­giem” lub „czczę Nie­bia­ńską Dzie­wi­cę”. Mia­sta fi­li­sty­ńskie mia­ły na ogół na­zwy sil­nie zwi­ąza­ne z ide­ami sek­su­al­ny­mi. W „Asz­dod”, asz lub esz, ozna­cza „ogień, żar”, a dod ozna­cza „ko­chać”, „go­to­wać się”, „być wzbu­rzo­nym”, co w ca­ło­ści ozna­cza „żar mi­ło­ści” lub „ogień, któ­ry po­bu­dza do zjed­no­cze­nia”. Czyż ci lu­dzie nie mo­gli­by rów­nie do­brze wy­krzyk­nąć: „Bóg jest mi­ło­ścią”? (1 J, IV:8).

Mi­ło­sny wy­dźwi­ęk pie­śni Sa­lo­mo­na jest nie do ukry­cia, choć je­go język ubra­ny jest w sza­ty po­zor­nej przy­zwo­ito­ści. Punkt ci­ężko­śći my­śli wi­ęk­szo­ści z nich od­no­si się bez­po­śred­nio do Lin­ga–Yoni. Ka­że on ko­bie­cie po­wie­dzieć: „Będzie le­żał ca­łą noc mi­ędzy mo­imi pier­sia­mi” (Pnp 1:13). Z ko­lei o fal­lu­sie, czy­li Lin­ga­mie, mó­wi: „Wej­dę na drze­wo pal­mo­we, chwy­cę się je­go ko­na­rów” (Pnp 7:8). Drze­wo pal­mo­we i ko­na­ry to eu­fe­mi­zmy dla męskich na­rządów roz­rod­czych.

KULT FAL­LICZ­NY U HE­BRAJ­CZY­KÓW

Naro­dy ota­cza­jące Ży­dów prak­ty­ko­wa­ły obrzędy kul­tu fal­licz­ne­go i czci­ły bó­stwa fal­licz­ne, nie na­le­ży wi­ęc przy­pusz­czać, że Ży­dzi unik­nęli ich wpły­wu. Jest rze­czą pew­ną, że kult fal­licz­ny sta­no­wił wiel­ką i wa­żną część kul­tu he­braj­skie­go.

Będzie to jesz­cze wy­ra­źniej wi­docz­ne, gdy przy­po­mni­my so­bie zna­cze­nie, ja­kie nada­no ob­rze­za­niu ja­ko przy­mie­rzu mi­ędzy Bo­giem a czło­wie­kiem. In­nym rów­nie su­ge­styw­nym zwy­cza­jem wśród pa­triar­chów by­ło skła­da­nie przy­si­ęgi lub świ­ętej obiet­ni­cy, o czym pi­sze dr Gin­sing­burg w Cyc­lopæ­dia re­da­go­wa­nej przez Joh­na Kit­to. Mó­wi on:

In­nym pier­wot­nym zwy­cza­jem, któ­ry obo­wi­ązy­wał w epo­ce pa­triar­chal­nej, by­ło to, że ten, kto skła­dał przy­si­ęgę, wkła­dał rękę pod udo przy­si­ęga­jące­go (Rdz XXIV: 2 i XLVII: 29). Prak­ty­ka ta naj­wy­ra­źniej wy­ni­ka­ła z fak­tu, że czło­nek, któ­ry ro­zu­mie się pod eu­fe­mi­stycz­nym okre­śle­niem udo, uwa­ża­ny był za najświ­ęt­szą część cia­ła, będącą sym­bo­lem zjed­no­cze­nia w naj­czul­szej re­la­cji ży­cia ma­łże­ńskie­go, a ta­kże miej­scem, z któ­re­go po­cho­dzi wszel­ka po­tom­no­ść i trwa­ło­ść, tak bar­dzo upra­gnio­na przez sta­ro­żyt­nych. Po­rów­naj Rdz. XLVI: 26; Ksi­ęga Wy­jścia I: 5; Ksi­ęga Sędziów VII: 30.

W ten spo­sób or­gan kre­acji stał się sym­bo­lem Stwór­cy i przed­mio­tem kul­tu wszyst­kich na­ro­dów sta­ro­żyt­no­ści. Z te­go wła­śnie po­wo­du Bóg uznał go za znak przy­mie­rza mi­ędzy so­bą a swo­im na­ro­dem wy­bra­nym w obrzędzie ob­rze­za­nia. Nic za­tem nie mo­gło uczy­nić przy­si­ęgi bar­dziej uro­czy­stą w tam­tych cza­sach, niż do­tkni­ęcie sym­bo­lu stwo­rze­nia, zna­ku przy­mie­rza i źró­dła te­go, co mo­że w przy­szło­ści po­mścić ze­rwa­nie umo­wy za­war­tej z ich przod­ka­mi. Stąd do­wia­du­je­my się, że Abra­ham, sam będący Chal­dej­czy­kiem, miał sza­cu­nek dla fal­lu­sa ja­ko sym­bo­lu Stwór­cy. Do­wia­du­je­my się rów­nież, że obrzęd ob­rze­za­nia do­ty­ka kul­tu fal­licz­ne­go lub lin­ga­skie­go. Od He­ro­do­ta do­wia­du­je­my się, że Sy­ryj­czy­cy na­uczy­li się ob­rze­za­nia od Egip­cjan, po­dob­nie jak He­braj­czy­cy. Dr In­man mó­wi:

Nie znam ni­cze­go, co bar­dziej ilu­stru­je ró­żni­cę mi­ędzy cza­sa­mi sta­ro­żyt­ny­mi a wspó­łcze­sny­mi, niż często­tli­wo­ść, z ja­ką ob­rze­za­nie jest wspo­mi­na­ne w świ­ętych ksi­ęgach, i ostro­żno­ść, z ja­ką uni­ka się te­go te­ma­tu obec­nie.

Oka­le­cza­nie je­ńców płci męskiej, prak­ty­ko­wa­ne przez Sau­la i Da­wi­da, by­ło ko­lej­nym zwy­cza­jem wśród czci­cie­li Ba­ala, Aszu­rów i in­nych bóstw fal­licz­nych. Prak­ty­ka ta mia­ła na ce­lu po­ni­że­nie ofiar i uczy­nie­nie ich nie­zdol­ny­mi do uczest­nic­twa w kul­cie i mi­ste­riach. Pew­ne wy­obra­że­nie o sza­cun­ku, ja­kim lu­dzie w daw­nych cza­sach da­rzy­li męskie lub fal­licz­ne em­ble­ma­ty twór­czej mo­cy, mo­żna wy­ro­bić so­bie, gdy za­uwa­ży­my, ja­ką wła­dzę spra­wo­wa­ła nad ni­mi ta moc. Je­śli or­ga­ny te zo­sta­ły utra­co­ne lub uszko­dzo­ne, nie­szczęśnik nie mó­gł uczest­ni­czyć w Zgro­ma­dze­niu Pa­ńskim i nie był do­pusz­czo­ny do słu­żby w świ­ętych świ­ąty­niach. Oso­bę, któ­ra mia­ła czel­no­ść na­ru­szyć świ­ęty na­rząd, ka­ra­no z na­wi­ąz­ką. Je­śli ko­bie­ta by­ła win­na zra­nie­nia, to bez li­to­ści ob­ci­na­no jej rękę (Pwt, XXV: 12). Wiel­kim przed­mio­tem czci w Ar­ce Przy­mie­rza był sym­bol fal­licz­ny, sym­bol za­cho­wa­nia za­rod­ka ży­cia.

W hi­sto­rycz­nych i pro­roc­kich ksi­ęgach Sta­re­go Te­sta­men­tu wie­lo­krot­nie znaj­du­je­my do­wo­dy na to, że kult he­braj­ski był mie­sza­ni­ną po­ga­ństwa i ju­da­izmu oraz że Je­ho­wa był czczo­ny w po­łącze­niu z in­ny­mi bó­stwa­mi. W 2 Krl, XVIII: 3–4, czy­ta­my, że Oze­asz „usu­nął wy­so­kie miej­sca i roz­bił ob­ra­zy, i wy­ci­ął ga­je (Asze­ry), i po­ła­mał na ka­wa­łki węża bez­wstyd­ne­go, któ­re­go zro­bił Mo­jżesz, bo do tych dni sy­no­wie izra­el­scy pa­li­li mu ka­dzi­dło”. Asze­ry, czy­li świ­ęte ga­je, o któ­rych tu mo­wa, zo­sta­ły na­zwa­ne od bo­gi­ni Asz­ta­rot, któ­rą dr Smith okre­śla ja­ko wła­ści­we imię bo­gi­ni, pod­czas gdy Asze­ra jest na­zwą wi­ze­run­ku bo­gi­ni. Raw­lin­son w swo­im dzie­le Fi­ve Gre­at Mo­nar­chies of the An­cient World (ang. Pi­ęć wiel­kich mo­nar­chii sta­ro­żyt­ne­go świa­ta) opi­su­je Asze­rę ja­ko coś, co sta­ło pro­sto i praw­do­po­dob­nie je­go istot­nym ele­men­tem był pień drze­wa, ana­lo­gia su­ge­ru­jąca asy­ryj­ski sym­bol Drze­wa Ży­cia z Pi­sma Świ­ęte­go. Ten pień, któ­ry był sym­bo­lem ży­cia, był praw­do­po­dob­nie fi­la­rem lub fal­lu­sem, jak lin­ga u Hin­du­sów, wzno­szo­nym cza­sem w ga­ju lub świ­ętym za­głębie­niu, ozna­cza­jącym yoni i lin­gę. Czy­ta­my w II Ksi­ędze Kró­lew­skiej XXI: 7, że Ma­nas­ses „usta­wił w ga­ju wi­ze­ru­nek”, a we­dług Dr. Oor­ta, star­szy tekst znaj­du­je się w 2 Krn, XXXIII: 7–15, gdzie jest mo­wa o ob­ra­zie lub słu­pie. Za pa­no­wa­nia kró­lów ży­dow­skich, kult Ba­ala, Pria­pu­sa Gre­ków i Rzy­mian, byłsze­ro­ko prak­ty­ko­wa­ny przez Ży­dów. W je­go imię wzno­szo­no fi­la­ry i ga­je.

Przed świ­ąty­nią Ba­ala w Sa­ma­rii wznie­sio­no Asze­ra (1 Krl, 31–32), któ­ra prze­trwa­ła na­wet sa­mą świ­ąty­nię, bo cho­ciaż Je­hu zbu­rzył świ­ąty­nię Ba­ala, po­zwo­lił Asze­rze po­zo­stać (2 Krl 18, 19; XIII: 6). Bern­ste­in, w swo­im wa­żnym dzie­le o po­cho­dze­niu le­gend o Abra­ha­mie, Iza­aku i Ja­ku­bie, bez wąt­pie­nia do­wo­dzi, że w okre­sie mo­nar­chicz­nym Izra­ela, krwa­we woj­ny i gwa­łtow­ne kon­flik­ty mi­ędzy dwo­ma kró­le­stwa­mi – Ju­dy i Izra­ela – to­czy­ły się mi­ędzy wy­zna­nia­mi elo­hi­stycz­nym i je­ho­wic­kim, pod­trzy­my­wa­ny­mi przez ka­pła­nów w głów­nych miej­scach kul­tu, a do­ty­czy­ły praw­dzi­we­go pa­triar­chy, przy czym ka­żda ze stron wy­twa­rza­ła i do­da­wa­ła le­gen­dy, aby nadać swo­jej wie­rze bar­dziej sta­ro­żyt­ną i wa­żniej­szą ro­lę.

Nie jest wca­le nie­praw­do­po­dob­ne, że kon­flikt to­czył się mi­ędzy dwo­ma odła­ma­mi wia­ry fal­licz­nej, wzdłuż po­dzia­łu na lin­gam i yoni. Przy­czy­ną te­go kon­flik­tu by­ło wzno­sze­nie po­świ­ęco­nych ka­mie­ni lub fi­la­rów, któ­re He­braj­czy­cy sta­wia­li ja­ko obiek­ty kul­tu Bo­że­go. Ołtarz wznie­sio­ny przez Ja­ku­ba w Be­tel był fi­la­rem, gdyż we­dług Bern­ste­ina sło­wo ołtarz mo­że być uży­te tyl­ko w od­nie­sie­niu do wznie­sie­nia fi­la­ru. W Gi­le­adzie Ja­kub rów­nież po­sta­wił ma­ce­wę, czy­li ka­mien­ny słup, a na ko­niec po­sta­wił go na gro­bie Ra­che­li.

Znacz­na część fak­tów zo­sta­ła za­ta­jo­na przez tłu­ma­czy, któ­rzy prze­ka­za­li świa­tu hi­sto­rie, w któ­rych po­mi­ni­ęto sta­ro­żyt­ne obrzędy i prak­ty­ki ży­dow­skie.

For­long po­da­je przy­kład wa­żne­go sło­wa „Ska­ła” lub „Ka­mień”, fal­licz­ne­go sym­bo­lu, do któ­re­go Ży­dzi kie­ro­wa­li swo­je na­bo­że­ństwa. Mó­wi on:

Nie po­win­no być, ale oba­wiam się, że jest ko­niecz­ne wy­ja­śnie­nie zwy­kłym an­giel­skim czy­tel­ni­kom Sta­re­go Te­sta­men­tu, że Ka­mień lub Ska­ła Tsur był praw­dzi­wym daw­nym bo­giem wszyst­kich Ara­bów, Ży­dów i Fe­ni­cjan, że by­ło­by to ja­sne dla chrze­ści­jan, gdy­by ży­dow­skie pi­sma by­ły tłu­ma­czo­ne zgod­nie z pier­wot­nym sen­sem nada­nym im przez lu­dzi, a sło­wo „Ska­ła”by­ło­byuży­wa­na tak, jak po­win­no być, za­miast sło­wa „Bóg”, „The­os”, „Pan” itp. pi­sa­nych tam, gdzie wy­stępu­je sło­wo „Tsur”. Licz­ne przy­kła­dy te­go są po­da­ne w pra­cy Dra Hen­ri­cu­sa Ort’a The Wor­ship of Ba­alim in Isra­el (ang. Kult Ba­ala w Izra­elu), gdzie po­chwa­ły, ode­zwy i ad­o­ra­cje są kie­ro­wa­ne do „Ska­ły”, jak naprzy­kład Pwt, XXXII: 4–18. He­braj­czy­cy uży­wa­li rów­nież ka­mien­nych słu­pów na pa­mi­ąt­kę świ­ęte­go przy­mie­rza, gdyż wi­dzi­my, jak Ja­kub usta­wia słup ja­ko świa­dec­two. Z tym kul­tem fi­la­rów zwi­ąza­ny jest obrzęd na­masz­cze­nia przez wy­la­nie ole­ju na fi­lar, tak jak to uczy­nił Ja­kub w Be­tel. We­dług W. For­be­sa, w je­go Orien­tal Me­mo­irs (ang. Pa­mi­ęt­ni­kach Orien­tal­nych), „wy­le­wa­nie ole­ju na ka­mień jest prak­ty­ko­wa­ne do dziś na wie­lu ka­mie­niach w ca­łym Hin­du­sta­nie”.

To­land po­da­je po­dob­ny opis u Dru­idów, któ­rzy prak­ty­ko­wa­li ten sam obrządek i opi­su­je wie­le ka­mie­ni zna­le­zio­nych w An­glii ja­ko po­sia­da­jące na szczy­cie wgłębie­nie do skła­da­nia ofiar. Kul­to­wi Ba­ala, po­dob­nie jak kul­to­wi Pria­pu­sa, to­wa­rzy­szy­ła ry­tu­al­na pro­sty­tu­cja, a Ży­dow­ski zwy­czaj przy­po­mi­nał kult Ba­bi­lo­ńczy­ków.

Pay­ne Kni­ght po­da­je w swo­im dzie­le na­stępu­jącą re­la­cję na ten te­mat:

Ko­bie­ty ka­żde­go sta­nu i po­zy­cji uwa­ża­ły za nie­odzow­ny obo­wi­ązek re­li­gij­ny pro­sty­tu­owa­nie się raz w ży­ciu w jej świ­ąty­ni i od­da­nie się ka­żde­mu nie­zna­jo­me­mu, któ­ry przy­cho­dził i ofe­ro­wał pie­ni­ądze, któ­re, nie­za­le­żnie od te­go, czy by­ły su­ma­mi ma­ły­mi czy wiel­ki­mi, by­ły przyj­mo­wa­ne i prze­zna­cza­ne na rzecz świ­ąty­ni. Ko­bie­ty sia­da­ły na stop­niach świ­ąty­ni We­nus, cze­ka­jąc aż wy­bie­rze je nie­zna­jo­my przy­bysz, któ­ry miał pra­wo wy­brać, ko­go tyl­ko ze­chciał. Ko­bie­ta, któ­ra raz tam przy­sia­dła, mu­sia­ła po­zo­stać do cza­su, aż zo­sta­nie wy­bra­na. Kła­dzio­no wte­dy na jej ko­la­na wrzu­ca­no jej na ko­la­na ka­wa­łek sre­bra, a obrzęd od­by­wał się po­za świ­ąty­nią.

Po­dob­ne zwy­cza­je ist­nia­ły w Ar­me­nii, Fry­gii, a na­wet w Pa­le­sty­nie i by­ły ele­men­tem kul­tu Ba­ala Pe­ora. Pro­ro­cy he­braj­scy opi­sy­wa­li i po­tępia­li te eks­ce­sy, któ­re mia­ły te sa­me ce­chy, co obrzędy ka­pła­ństwa ba­bi­lo­ńskie­go. O iden­tycz­nym zwy­cza­ju jest mo­wa w 1 Sam. II: 22, gdzie: „Sy­no­wie Elie­go kła­dli się z ko­bie­ta­mi, któ­re zgro­ma­dzi­ły się u drzwi przy­byt­ku zgro­ma­dze­nia”.

Bi­blij­ne sło­wa po­kry­wa­ją się z wie­dzą hi­sto­rycz­ną, lub wy­stępu­ją mi­ędzy ty­mi źró­dła­mi wy­ra­źne po­do­bie­ństwa. Tak za­tem ka­desz lub ka­esz ozna­cza­ją w języ­ku he­braj­skim „po­świ­ęco­ne­go”, a źró­dła hi­sto­rycz­ne przed­sta­wia­ją tę nie­zbyt god­ną chwa­ły hi­sto­rię w spo­sób jed­no­znacz­ny, jak to zo­sta­nie przed­sta­wio­ne pó­źniej.

O tym, że re­li­gia by­ła ele­men­tem do­mi­nu­jącym i obo­wi­ązu­jącym wszyst­kich, świad­czy Pwt, XVII: 12, gdzie aro­ganc­ka od­mo­wa po­słu­cha­nia ka­pła­na ozna­cza­ła śmie­rć dla te­go, kto się jej do­pu­ścił. Dla nas jest nie do po­my­śle­nia, że po­bła­ża­nie na­mi­ęt­no­ściom mo­że być zwi­ąza­ne z re­li­gią, ale tak wła­śnie by­ło. Choć w Bi­blii jest to w znacz­nym stop­niu za­kry­te przez zmie­nio­ne sło­wa i za­stąpio­ne wy­ra­że­nia – cze­go przy­kła­dem mo­że być uży­cie sło­wa „mężczy­źni” w od­nie­sie­niu do „or­ga­nów męskich” (Ezech. XVI: 17) to jed­nak wy­bi­ja się na wierzch w spo­sób ob­ra­źli­wie śmia­ły. Sło­wa ozna­cza­jące „sank­tu­arium”, „kon­se­kro­wa­ny” i „so­do­mi­ta” są w języ­ku he­braj­skim za­sad­ni­czo ta­kie sa­me. Wska­zu­ją one na po­bo­żną pa­sję mi­ło­sną. Wśród wspó­łcze­snych Hin­du­sów jest tak, jak by­ło w Gre­cji i we Wło­szech w cza­sach kla­sycz­nych; wi­dzi­my też, że „świ­ęte ko­bie­ty” to ty­tuł nada­wa­ny tym, któ­re od­da­ją swo­je cia­ła do użyt­ku na „wy­na­jem”, a ce­na te­go „wy­naj­mu” jest prze­zna­cza­na na słu­żbę w świ­ąty­ni.

Ja­ko ogól­ną za­sa­dę mo­że­my przy­jąć, że ka­pła­ni, któ­rzy usta­na­wia­ją lub ob­ja­śnia­ją pra­wa, któ­re we­dług nich po­cho­dzą od Bo­ga, są mężczy­zna­mi, a co za tym idzie, przez wszyst­kie cza­sy my­śle­li i my­ślą o za­spo­ko­je­niu po­trzeb męskiej po­ło­wy ludz­ko­ści. Sta­ro­żyt­ni i wspó­łcze­śni orien­ta­li­ści nie są wy­jąt­ka­mi. Przy­zna­ją oni za do­nio­sły fakt, że dzie­wic­two jest trak­to­wa­ne ja­ko naj­cen­niej­sze ze wszyst­kich dóbr ko­bie­ty, a sko­ro tak, to po­win­no być w ta­ki czy in­ny spo­sób po­świ­ęco­ne Bo­gu.

W ca­łych In­diach, a ta­kże w gęsto za­lud­nio­nych częściach Azji i we wspó­łcze­snej Tur­cji ist­nie­je kla­sa ko­biet, któ­re po­świ­ęca­ją się słu­żbie bó­stwu, któ­re czczą, a zy­ski z ich pro­sty­tu­cji prze­zna­cza­ne są na słu­żbę świ­ąty­ni i spra­wu­jących w niej po­słu­gę ka­pła­nów.

Świ­ąty­nie hin­du­skie w De­ka­nie po­sia­da­ły swo­je pla­ców­ki. Mia­ły ze­spo­ły kon­se­kro­wa­nych tan­ce­rek zwa­nych Ko­bie­ta­mi Ido­la, wy­bie­ra­nych w dzie­ci­ństwie przez ka­pła­nów ze względu na pi­ęk­no ich po­sta­ci i ćwi­czo­nych we wszyst­kich zgrab­nych i ele­ganc­kich umie­jęt­no­ściach ta­necz­nych, któ­re mo­gły uczy­nić je atrak­cyj­ny­mi.

Wi­dzi­my też, jak Da­wid i cór­ki Szi­lo­nu wy­ko­nu­ją dzi­ki i po­nęt­ny ta­niec; po­dob­nie ma­my też sko­ki u pro­ro­ków Ba­ala.

Znów zna­mien­ne jest to, że du­ża część imion bi­blij­nych od­no­si się do „bo­skiej”, sek­su­al­nej, ge­ne­ra­tyw­nej lub twór­czej mo­cy; np. Alah – „moc­ny”; Ariel – „moc­ny Jas jest El”; Ama­sai – „Jah jest moc­ny”; Aszer – „mężczy­zna” lub „or­gan pio­no­wy”; Eliasz – „El jest Jah”; Eliab – „moc­ny oj­ciec”; Eli­ze­usz – „El jest wy­pro­sto­wa­ny”; Ara – „moc­ny”, „bo­ha­ter”; Aram – „wy­so­ki” lub „być ob­na­żo­nym”; Ba­al Sza­li­sza – „mój Pan Trój­ca” lub „mój Bóg jest Trój­cą”; Ben–zo­hett – „syn sta­ło­ści”; Ka­mon – „wy­pro­sto­wa­ny”; Ka­inan – „stoi wy­pro­sto­wa­ny”; to tyl­ko kil­ka z wie­lu imion o po­dob­nym zna­cze­niu.

Z te­go, co zo­sta­ło po­wie­dzia­ne, wy­ni­ka, że Ży­dzi, po­dob­nie jak Fe­ni­cja­nie (je­śli nie wręcz tak iden­tycz­nie), mie­li te sa­me ce­re­mo­nie, obrzędy i bo­gów, co oko­licz­ne na­ro­dy, ale po­wie­dzia­no już wy­star­cza­jąco du­żo, by wy­ka­zać, że kult fal­licz­ny był u nich bar­dzo roz­po­wszech­nio­ny. By­ło bar­dzo wąt­pli­we, twier­dze­nie, ja­ko­by kult Je­ho­wy nie miał cha­rak­te­ru mo­no­te­istycz­ne­go, ale ci, któ­rzy chcą do­kład­niej po­znać ta­jem­ni­ce po­wo­dów wo­jen mi­ędzy ple­mio­na­mi, po­win­ni si­ęgnąć do cen­ne­go dzie­ła Bern­ste­ina.

MAT­KA ZIE­MIA

Poni­ższy in­te­re­su­jący roz­dział po­cho­dzi z cen­nej ksi­ążki wy­da­nej ano­ni­mo­wo kil­ka lat te­mu:

Okre­śle­nie „Mat­ka Zie­mia” jest wy­ra­że­niem uza­sad­nio­nym, ale tyl­ko naj­bar­dziej ogól­nym. W du­chu re­li­gij­nym nada­no zie­mi ce­chy że­ńskie o szcze­gól­nym zna­cze­niu. Gdy raz po­ja­wi­ła się my­śl, że nasz świat jest ko­bie­cy, ła­two by­ło skło­nić wier­nych do uwie­rze­nia, że na­tu­ral­ne roz­pa­dli­ny są ty­po­we dla tej części cia­ła, któ­ra cha­rak­te­ry­zu­je ko­bie­tę. Tak jak przy na­ro­dzi­nach no­wa isto­ta wy­ła­nia się z mat­ki, tak też przy­pusz­cza­no, że wy­ło­nie­nie się z ziem­skiej roz­pa­dli­ny jest rów­no­znacz­ne z no­wy­mi na­ro­dzi­na­mi. Pro­por­cjo­nal­nie do po­do­bie­ństwa mi­ędzy zna­kiem a ozna­cza­ną rze­czą uzna­wa­no świ­ęto­ść szcze­li­ny i okre­śla­no ilo­ść cno­ty, ja­ką otrzy­my­wa­no po prze­jściu przez nią. Od na­tu­ral­nych ja­skiń, któ­re uwa­ża­no za świ­ęte, na­tu­ral­nie od­da­wa­no cze­ść ta­kże wo­bec otwo­rów w ka­mie­niach, ja­ko rów­nie sym­bo­licz­nych. Otwo­ry, ta­kie jak te, o któ­rych mó­wi­my, są na­dal wi­docz­ne w bu­dow­lach zwa­nych dru­idycz­ny­mi, za­rów­no na Wy­spach Bry­tyj­skich, jak i w In­diach. Nie da się okre­ślić, kie­dy po­ja­wi­ły się one po raz pierw­szy; pew­ne jest, że w In­diach prze­trwa­ły do dziś. Ist­nie­nie te­go sym­bo­lu wśród Ży­dów roz­po­zna­je­my w Ksi­ędze Iza­ja­sza Iz, LI: 1, w po­le­ce­niu, by pa­trzeć „na dół, w któ­rym je­ste­ście wy­ko­pa­ni”. Ma­my rów­nież wska­zów­kę, że prze­pa­ści by­ły sym­bo­licz­ne wśród te­go sa­me­go lu­du u Iza­ja­sza, LVII:5, gdzie nie­go­dziw­cy wśród Ży­dów zo­sta­li opi­sa­ni ja­ko „skła­da­jący ofia­ry bo­żkom pod ka­żdym zie­lo­nym drze­wem i za­bi­ja­jący dzie­ci w do­li­nach, pod roz­pa­dli­na­mi skał”. Mo­żli­we, że „dziu­ra w mu­rze” (Ezech., VIII: 7) mia­ła po­dob­ne zna­cze­nie. We wspó­łcze­snym Rzy­mie, w przed­sion­ku ko­ścio­ła znaj­du­jące­go się w po­bli­żu świ­ąty­ni We­sty, wi­dzia­łem du­ży, per­fo­ro­wa­ny ka­mień, w któ­re­go otwór sta­ro­żyt­ni Rzy­mia­nie po­dob­no wkła­da­li ręce, gdy skła­da­li uro­czy­stą przy­si­ęgę, na wzór, a ra­czej od­po­wied­nik, Abra­ha­ma przy­si­ęga­jące­go swe­mu słu­dze na swo­je udo – czy­li na swój męski or­gan. Hig­gins roz­wo­dzi się nad ty­mi otwo­ra­mi i mó­wi:

Ka­mie­nie te są tak usta­wio­ne, że ma­ją pod so­bą otwór, przez któ­ry prze­cho­dzą wy­znaw­cy w ce­lach re­li­gij­nych. W Ir­lan­dii jest je­den ta­ki sam, zwa­ny ka­mie­niem św. Dec­la­na. W ma­sy­wie skal­nym w Bram­ham Crags znaj­du­je się miej­sce, przez któ­re prze­cho­dzi­li wy­znaw­cy”. W re­la­cjach z Hin­du­sta­nu czy­ta­my, że w Gór­nych In­diach znaj­du­je się bar­dzo zna­ne miej­sce, do któ­re­go uda­ją się ogrom­ne rze­sze piel­grzy­mów, aby prze­jść przez miej­sce w gó­rach zwa­ne „Kro­wim Brzu­chem”. Na wy­spie Bom­baj, na Wzgó­rzu Ma­la­bar, znaj­du­je się ska­ła, na po­wierzch­ni któ­rej jest na­tu­ral­na szcze­li­na, któ­ra łączy się z otwo­rem po­ni­żej. Miej­sce to jest wy­ko­rzy­sty­wa­ne przez po­gan ja­ko miej­sce oczysz­cze­nia z grze­chów, któ­re jak twier­dzą, do­ko­nu­je się przez we­jście do otwo­ru po­ni­żej i wy­jście z nie­go w otwo­rze po­wy­żej – „po­now­ne na­ro­dzi­ny”. Ce­re­mo­nia ta cie­szy się tak wiel­ką re­no­mą w sąsied­nich kra­jach, że słyn­ny Co­na­jee An­gria za­pu­ścił się pew­nej no­cy ukrad­kiem na wy­spę, aby prze­pro­wa­dzić tę ce­re­mo­nię, i wy­do­stał się stam­tąd nie­zau­wa­żo­ny. Pierw­si chrze­ści­ja­nie nada­li im nie­wła­ści­wą na­zwę, jak­by z za­zdro­ści, gdyż na­zy­wa­li te dziu­ry „Cun­ni Dia­bo­li”. (Ana­ka­lyp­sis, s. 346)

FE­STI­WA­LE, BA­CHA­NA­LIA I LI­BE­RA­LIA

Rzy­mia­nie na­zy­wa­li świ­ęta Ba­chu­sa, Ba­cha­na­lia­mi i Li­be­ra­lia­mi, po­nie­waż Ba­chus i Li­ber to imio­na te­go sa­me­go bo­ga, choć świ­ęta te ob­cho­dzo­no w ró­żnym cza­sie i w nie­co od­mien­ny spo­sób. To ostat­nie, we­dług Pay­ne’a Kni­gh­ta, ob­cho­dzo­no 17 mar­ca, przy naj­bar­dziej wy­uz­da­nej za­ba­wie, kie­dy to trium­fal­nie ob­no­szo­no wi­ze­ru­nek fal­lu­sa. Świ­ęta te by­ły szcze­gól­nie ob­cho­dzo­ne wśród lud­no­ści wiej­skiej i rol­ni­czej, któ­ra po za­ko­ńcze­niu prac przy­go­to­waw­czych i sie­wu, ra­do­śnie ce­le­bro­wa­ła si­ły roz­rod­cze na­tu­ry, któ­re w od­po­wied­nim cza­sie mia­ły przy­nie­ść owo­ce. Pod­czas fe­sti­wa­lu wóz z ogrom­nym fal­lu­sem był ci­ągni­ęty w to­wa­rzy­stwie je­go czci­cie­li, któ­rzy od­da­wa­li się ob­sce­nicz­nym pie­śniom i ta­ńcom o dzi­kim i eks­tra­wa­ganc­kim cha­rak­te­rze. Naj­po­wa­żniej­sze i naj­dum­niej­sze ma­tro­ny na­gle po­rzu­ca­ły przy­zwo­ito­ść i bie­ga­ły z krzy­kiem po la­sach i wzgó­rzach pó­łna­gie, z roz­czo­chra­ny­mi wło­sa­mi, w któ­re wple­cio­ne by­ły ko­smy­ki blusz­czu lub wi­no­ro­śli. Ba­cha­na­lia ob­cho­dzo­no w dru­giej po­ło­wie pa­ździer­ni­ka, po za­ko­ńcze­niu żniw. W pro­ce­sji ba­chan­tyj­skiej nie­sio­no wi­no i fi­gi, po­tem wiel­kie­go Fal­lu­sa, za któ­rym podąża­ły za­szczy­co­ne dzie­wi­ce, zwa­ne ka­ne­fo­ra­mi, któ­re nio­sły ko­sze z owo­ca­mi. Da­lej szła gru­pa mężczyzn nio­sących ki­je, na ko­ńcu któ­rych znaj­do­wa­ły się fi­gu­ry przed­sta­wia­jące or­ga­ny roz­rod­cze. Mężczy­źni śpie­wa­li ku czci fal­lu­sa i by­li uko­ro­no­wa­ni fio­łka­mi i blusz­czem, a ich twa­rze by­ły po­kry­te in­ny­mi ro­dza­ja­mi ziół. Za ni­mi szli in­ni, ubra­ni w stro­je ko­bie­ce, prze­pa­sa­ni bia­łym pa­sem, si­ęga­jącym do pach, z gir­lan­da­mi na gło­wach i wie­ńca­mi kwia­tów w rękach, na­śla­du­jący ge­sta­mi stan upo­je­nia al­ko­ho­lo­we­go. Ka­płan­ki bie­ga­ły we wszyst­kich kie­run­kach, krzy­cząc i wrzesz­cząc z dzi­ko­ścią, ka­żda z nich trzy­ma­ła w ręku tyrs. Mężczy­źni i ko­bie­ty mie­sza­li się ze so­bą, ta­ńcząc i ba­wi­ąc się przy po­mo­cy su­ge­styw­nej ge­sty­ku­la­cji. De­odo­rus po­da­je, że świ­ęta trwa­ły do pó­źnej no­cy i wte­dy wła­śnie sza­le­ństwo osi­ąga­ło swój szczyt. Mó­wi on:

Pod­czas uro­czy­sto­ści dzie­wi­ce nio­są tyrs i bie­ga­ją jak osza­la­łe, wzno­sząc okrzy­ki: „Evoe” na cze­ść bo­ga; na­stęp­nie ko­bie­ty w jed­nym cie­le skła­da­ją ofia­ry i ry­czą pie­śni po­chwal­ne na cze­ść Ba­chu­sa, tak jak­by był on tam obec­ny, na­śla­du­jąc sta­ro­żyt­ne Me­na­dy, któ­re mu to­wa­rzy­szy­ły.

Uro­czy­sto­ści te trwa­ły do pó­źnych go­dzin noc­nych, a gdy świ­ętu­jący roz­grza­li się wi­nem, po­pa­da­li w skraj­ną roz­wi­ązło­ść.

Po­dob­ny en­tu­zja­stycz­ny szał oka­zy­wa­no pod­czas świ­ąt Lu­per­ka­liów usta­no­wio­nych na cze­ść bo­ga Pa­na (pod po­sta­cią ko­zła), któ­re­go ka­pła­ni, jak pi­sze Owen w ksi­ążce Wor­ship of Ser­pents (ang. Kult węży), w po­ra­nek świ­ęta bie­ga­li na­go po uli­cach, ude­rza­jąc na­po­tka­ne mężat­ki w ręce i brzuch, co uwa­ża­no za omen za­po­wia­da­jący płod­no­ść. Nim­fy urządza­ły ta­kie sa­me osten­ta­cyj­ne po­ka­zy jak Ba­chant­ki pod­czas świ­ęta Ba­cha­na­liów.

Na po­cząt­ku kwiet­nia ob­cho­dzo­no świ­ęto We­nus, a fal­lus znów był ci­ągni­ęty na wo­zie, za któ­rym do świ­ąty­ni We­nus podąża­ła pro­ce­sja rzym­skich ko­biet. Pe­wien pi­sarz po­da­je: „Roz­ne­gli­żo­wa­ne ko­bie­ty z mia­sta i oko­lic, zwo­ły­wa­ne dźwi­ękiem ro­gów, mie­sza­ły się z tłu­mem w ca­łko­wi­tej na­go­ści i pod­nie­ca­ły swo­je na­mi­ęt­no­ści nie­przy­zwo­ity­mi ru­cha­mi i języ­kiem, aż świ­ęto ko­ńczy­ło się sce­ną sza­lo­nej za­ba­wy, w któ­rej zni­ka­ło wszel­kie skrępo­wa­nie.

Mó­wi się, że świ­ęta te wzi­ęły swój po­czątek w Egip­cie, skąd zo­sta­ły przy­wie­zio­ne do Gre­cji przez Me­tam­pu­sa, gdzie wraz z ta­jem­ni­czy­mi obrzęda­mi świ­ęto­wa­no triumf Ozy­ry­sa, i stam­tąd wy­wo­dzą się Ba­cha­na­lia, a or­gie na cze­ść Ba­chu­sa wzi­ęły się z uczt usta­no­wio­nych przez Izy­dę.

WIE­RZE­NIA DRU­IDÓW, WIA­RA HE­BRAJ­SKA

Nie wy­da­je się wca­le nie­praw­do­po­dob­ne, że bó­stwa czczo­ne przez sta­ro­żyt­nych Bry­tyj­czy­ków i Ir­land­czy­ków nie by­ły ni­czym in­nym, jak fal­licz­ny­mi bó­stwa­mi sta­ro­żyt­nych Sy­ryj­czy­ków i Gre­ków, a ta­kże Ba­alem He­braj­czy­ków. Dio­ni­zjusz Pe­rie­ge­ta, któ­ry żył w cza­sach Okta­wia­na Au­gu­sta, twier­dzi, że obrzędy ku czci Ba­chu­sa by­ły od­pra­wia­ne na Wy­spach Bry­tyj­skich; na­to­miast Stra­bon, któ­ry żył w cza­sach Au­gu­sta i Ty­be­riu­sza, twier­dzi, że du­żo wcze­śniej­szy pi­sarz opi­sał wie­rze­nia Ka­bi­rów ja­ko po­cho­dzące z Fe­ni­cji. Hig­gins, w swo­jej Hi­sto­rii Dru­idów, twier­dzi, że naj­wy­ższy bóg po­nad in­ny­mi był na­zy­wa­ny Se­odhoc i Ba­al. Imię Ba­al wy­stępu­je za­rów­no w Wa­lii, Ga­lii, jak i w Niem­czech, i jest ta­kie sa­mo jak he­braj­skie Ba­al.

Ten sam bóg, we­dług O’Brie­na, był głów­nym bó­stwem Ir­land­czy­ków, na cze­ść któ­re­go wznie­sio­no okrągłe wie­że, któ­re sta­ro­żyt­ni Ir­land­czy­cy na­zwa­li Ba­il–to­ir, czy­li wie­że Ba­ala. W Ksi­ędze Liczb (XXII) znaj­du­je się wzmian­ka o po­dob­nym słu­pie po­świ­ęco­nym Ba­alo­wi. Wie­le z tych sa­mych zwy­cza­jów i prze­sądów, któ­re ist­nia­ły wśród dru­idów i sta­ro­żyt­nych Ir­land­czy­ków, mo­żna zna­le­źć rów­nież wśród Izra­eli­tów. Pierw­sze­go dnia ma­ja Ir­land­czy­cy roz­pa­la­li wiel­kie ogni­ska na cze­ść Ba­ala, skła­da­jąc mu rów­nież ofia­ry. Po­dob­ną re­la­cję o zwy­cza­ju Dru­idów po­da­je To­land w opi­sie świ­ęta ognia; mó­wi on, że: „w ma­jo­wy dzień wi­gi­lij­ny Dru­idzi roz­pa­la­li ogrom­ne ognie na tych kop­cach, z któ­rych ka­żdy, znaj­du­jąc się w za­si­ęgu wzro­ku in­ne­go, nie mó­gł nie da­wać wspa­nia­łe­go wi­do­wi­ska ca­łe­mu na­ro­do­wi”. Mó­wi się, że ognie te są roz­pa­la­ne do dziś przez rdzen­nych Ir­land­czy­ków pierw­sze­go ma­ja, zwa­ne­go przez nich „Be­al­ti­ne”, czy­li dniem ognia, „Be­la­na”, tę sa­mą na­zwę, ja­ką nada­no im na szkoc­kich wznie­sie­niach.

Po­dob­ną do tej prak­ty­kę mo­żna za­uwa­żyć w 2 Ksi­ędze Kró­lew­skiej, gdzie mó­wi się, że Ka­na­nej­czy­cy, od­da­jąc cze­ść Ba­alo­wi, prze­pusz­cza­li swo­je dzie­ci przez ogień Ba­ala, co wy­da­je się być po­wszech­ną prak­ty­ką, gdyż Achaz, król Izra­ela, jest oska­rża­ny o ro­bie­nie te­go sa­me­go. Hig­gins w swo­im Ana­ka­lyp­sis po­da­je, że ten za­bo­bon­ny zwy­czaj wci­ąż trwa, i że „w po­szcze­gól­ne dni roz­pa­la­ne są wiel­kie ognie, a oj­co­wie, bio­rąc dzie­ci na ręce, ska­czą lub bie­gną przez nie i w ten spo­sób prze­pusz­cza­ją przez nie swo­je dzie­ci; roz­pa­la­ją też dwa ognie w nie­wiel­kiej od­le­gło­ści od sie­bie i prze­pędza­ją mi­ędzy ni­mi swo­je by­dło”. W Ksi­ędze Po­wtó­rzo­ne­go Pra­wa czy­ta­my, że wła­śnie ta prak­ty­ka jest szcze­gól­nie za­ka­za­na. W obrzędach Nu­my ma­my też świ­ęty ogień Ir­land­czy­ków, po­wra­ca­jący w uro­czy­sto­ściach ku czci świ­ętej Bry­gi­dy, Mo­jże­sza, Mi­try i w obrzędach hin­du­skich, któ­re­mu to­wa­rzy­szy­ło mia­no­wa­nie mni­szek lub dzie­wic sa­kral­nych. Mó­wi się, że świ­ęty ogień pło­nął u mni­szek z Kil­da­re, któ­rych za­kon zo­stał za­ło­żo­ny przez świ­ętą Bry­gi­dę. Ogień ten ni­g­dy nie był pod­sy­ca­ny przez po­dmuch usta­mi, aby nie ule­gł za­nie­czysz­cze­niu, lecz tyl­ko mie­chem; był to ogień po­dob­ny do te­go, ja­ki pod­trzy­my­wa­li Ży­dzi, pa­ląc go tyl­ko oko­ro­wa­nym drew­nem i ni­g­dy nie dmu­cha­jąc usta­mi. Hy­de opi­su­je po­dob­ny ogień, któ­ry pło­nął w ten sam spo­sób u sta­ro­żyt­nych Per­sów, któ­rzy utrzy­my­wa­li swój świ­ęty ogień za­si­la­ny okre­ślo­nym drew­nem drze­wa zwa­ne­go Hawm Mo­go­rum; a pu­łkow­nik Val­lan­cey stwier­dza, że świ­ęty ogień Ir­land­czy­ków był za­si­la­ny drew­nem z drze­wa zwa­ne­go Hawm. Wa­re, rom­ski ka­płan, opo­wia­da, że w Kil­da­re sław­na Bry­gi­da wsła­wi­ła się wie­lo­ma cu­da­mi, wśród któ­rych był ta­kże cud świ­ęte­go ognia, któ­ry był pod­trzy­my­wa­ny przez za­kon­ni­ce od cza­sów Dzie­wi­cy.

Naj­wcze­śniej­szy­mi świ­ęty­mi miej­sca­mi Ży­dów by­ły oczy­wi­ście świ­ęte ka­mie­nie lub ka­mien­ne kręgi, po któ­rych z cza­sem za­częły po­wsta­wać świ­ąty­nie. Te wcze­sne ka­mie­nie, sym­bo­le Stwór­cy, zo­sta­ły wznie­sio­ne przez Izra­eli­tów i w ni­czym nie ró­żni­ły się od tych wzno­szo­nych przez po­gan. Mo­żna za­uwa­żyć, że Ży­dzi na pa­mi­ąt­kę wiel­kie­go zwy­ci­ęstwa lub na świa­dec­two o Pa­nu wzno­si­li ka­mie­nie: Jo­zue wzno­sił ka­mień na świa­dec­two; Ja­kub sta­wiał ka­mień, aby uświ­ęcić ja­kieś miej­sce; Abel sta­wiał ta­ki sam na miej­sce kul­tu; Sa­mu­el sta­wiał ka­mień ja­ko gra­ni­cę, któ­ra mia­ła być zna­kiem umo­wy za­war­tej w imię Bo­ga. Na­wet Maun­drel w swo­ich pod­ró­żach wy­mie­nia kil­ka ka­mie­ni, któ­re wi­dział w Pa­le­sty­nie. Cie­ka­we jest to, że tam, gdzie wznie­sio­no fi­lar, wkrót­ce po­tem sta­wia­no świ­ąty­nię w ta­ki sam spo­sób, w ja­ki wzno­szo­no okrągłe wie­że w Ir­lan­dii – za­wsze w po­bli­żu ko­ścio­ła, ale ni­g­dy nie sta­no­wi­ły je­go części. W Pi­śmie Świ­ętym znaj­du­je­my wie­le przy­kła­dów wzno­sze­nia wie­lu ka­mie­ni przez pierw­szych Izra­eli­tów, co pro­wa­dzi nas do wnio­sku, że wca­le nie by­ło nie­praw­do­po­do­bie­ństwem, iż pierw­sze miej­sca kul­tu by­ły po­dob­ne do świ­ątyń, ja­kie mo­żna zna­le­źć w ró­żnych częściach Wiel­kiej Bry­ta­nii i Ir­lan­dii. W Ksi­ędze Wy­jścia XXIV: 4 jest na­pi­sa­ne, że Mo­jżesz wstał wcze­śnie ra­no i zbu­do­wał ołtarz pod wzgó­rzem, a ta­kże, że po­sta­wił dwa­na­ście słu­pów, od­po­wia­da­jących dwu­na­stu ple­mio­nom Izra­ela. Po­da­no rów­nież, że gdy sy­no­wie Izra­ela przej­dą przez Jor­dan do zie­mi, któ­rą Pan im da, po­win­ni po­sta­wić wiel­kie ka­mie­nie i otyn­ko­wać je gip­sem. Mia­ły być na nich wy­pi­sa­ne ta­kże sło­wa Pra­wa. W wie­lu in­nych miej­scach na­ka­za­no usta­wiać ka­mie­nie w imię Pa­ńskie, przy czym wie­lo­krot­nie po­da­wa­no, że ka­mie­ni tych po­win­no być dwa­na­ście i po­win­ny być nie­ocio­sa­ne.

Wy­da­je się, że ka­mien­ne świ­ąty­nie by­ły wzno­szo­ne we wszyst­kich kra­jach świa­ta, na­wet w Ame­ry­ce, gdzie wśród naj­star­szych ple­mion ame­ry­ka­ńskich In­dian mo­żna zna­le­źć zwy­cza­je, prze­sądy i re­li­gij­ne przed­mio­ty czci po­dob­ne do tych, ja­kie mie­li Fe­ni­cja­nie. Pe­wien ame­ry­ka­ński pi­sarz mó­wi:

Ist­nie­ją wy­star­cza­jące do­wo­dy na to, że re­li­gij­ne zwy­cza­je Mek­sy­ka­nów, Pe­ru­wia­ńczy­ków i in­nych ras ame­ry­ka­ńskich są pra­wie iden­tycz­ne z ty­mi, ja­kie pa­no­wa­ły u sta­ro­żyt­nych Fe­ni­cjan.

Co wi­ęcej, od­kry­wa­my, że wie­le z ich re­li­gij­nych ter­mi­nów ma ety­mo­lo­gicz­nie to sa­mo po­cho­dze­nie.

Pay­ne Kni­ght, w swo­im dzie­le The Wor­ship of Pria­pus (ang. Kult Pria­pu­sa), po­świ­ęca wie­le miej­sca na wy­ka­za­nie, że świ­ąty­nie wznie­sio­ne w Sto­ne­hen­ge i in­nych miej­scach, by­ły po­cho­dze­nia fe­nic­kie­go, co ozna­cza­ło po pro­stu świ­ąty­nię bo­ga Ba­chu­sa.

STO­NE­HEN­GE I ŚWI­ĄTY­NIA BA­CHU­SA

Spo­śród wszyst­kich na­ro­dów sta­ro­żyt­no­ści Per­so­wie by­li naj­pro­st­si i naj­bar­dziej bez­po­śred­ni w od­da­wa­niu czci Stwór­cy. By­li pu­ry­ta­na­mi świa­ta po­ga­ńskie­go i nie tyl­ko od­rzu­ca­li wszel­kie wi­ze­run­ki Bo­ga i je­go przed­sta­wi­cie­li, ale ta­kże świ­ąty­nie i ołta­rze, jak po­da­je He­ro­dot, któ­re­go au­to­ry­tet przed­kła­da­my nad in­ne, po­nie­waż miał oka­zję roz­ma­wiać z ni­mi, za­nim przy­jęli ja­kie­kol­wiek ob­ce prze­sądy. Po­nie­waż czci­li oni ete­rycz­ny ogień bez żad­ne­go me­dium, per­so­ni­fi­ka­cji czy ale­go­rii, uwa­ża­li, że nie­god­ne god­no­ści bo­ga jest przed­sta­wia­nie go w ja­kiej­kol­wiek okre­ślo­nej for­mie lub przy­pi­sy­wa­nie go do ja­kie­goś kon­kret­ne­go miej­sca. Wszech­świat był je­go świ­ąty­nią, a wszech­ogar­nia­jący ży­wioł ognia je­go je­dy­nym sym­bo­lem. Wy­da­je się, że Gre­cy po­cząt­ko­wo by­li po­dob­ne­go zda­nia, gdyż dłu­go oby­wa­li się bez po­sągów, a Pau­za­niasz wspo­mi­na o świ­ąty­ni w Sy­cy­io­nie, zbu­do­wa­nej przez Ad­ra­stu­sa – ży­jące­go w epo­ce przed woj­ną tro­ja­ńską – któ­ra skła­da­ła się tyl­ko z ko­lumn, bez ścian i da­chu, po­dob­nie jak cel­tyc­kie świ­ąty­nie na­szych pó­łnoc­nych przod­ków lub Phy­rœthe­ia Per­sów, któ­re by­ły kręga­mi ka­mie­ni, w środ­ku któ­rych roz­pa­la­no świ­ęty ogień, sym­bol bo­ga. Ho­mer często wspo­mi­na o miej­scach kul­tu skła­da­jących się tyl­ko z ob­sza­ru i ołta­rza, któ­re praw­do­po­dob­nie by­ły ogro­dze­nia­mi, jak te per­skie, z ołta­rzem w środ­ku. Wy­da­je się, że świ­ąty­nie po­świ­ęco­ne stwór­cy Ba­chu­so­wi, któ­re grec­cy ar­chi­tek­ci na­zy­wa­li hy­pœth­ral, by­ły daw­niej te­go ro­dza­ju, skąd praw­do­po­dob­nie po­cho­dzi okre­śle­nie: „oto­czo­ny ko­lum­na­mi”, przy­pi­sy­wa­ne te­mu bo­gu w li­ta­niach or­fic­kich. Po­zo­sta­ło­ści jed­nej z tych świ­ątyń za­cho­wa­ły się jesz­cze w Puz­zno­li, nie­da­le­ko Ne­apo­lu, któ­re miesz­ka­ńcy na­zy­wa­ją świ­ąty­nią Se­ra­pi­sa, ale zna­le­zio­ne wśród ru­in ozdo­by z wi­no­gron, wa­zo­ny itp. do­wo­dzą, że by­ła to świ­ąty­nia Ba­chu­sa. Se­ra­pis był w isto­cie tym sa­mym bó­stwem, czczo­nym pod in­ną po­sta­cią, będącym za­zwy­czaj per­so­ni­fi­ka­cją sło­ńca. Ar­chi­tek­tu­ra po­cho­dzi z cza­sów rzym­skich, ale plan jest praw­do­po­dob­nie bar­dzo sta­ry i zo­stał wy­ko­rzy­sta­ny przez Rzy­mian, po­nie­waż do­kład­nie przy­po­mi­na plan cel­tyc­kiej świ­ąty­ni w Ze­lan­dii, opu­bli­ko­wa­ny w Iti­ne­ra­ry Stu­ke­leya. Sze­re­gi kwa­dra­to­wych bu­dyn­ków, któ­re ją ota­cza­ją, nie są wła­ści­wie częścia­mi świ­ąty­ni, lecz miesz­ka­nia­mi ka­pła­nów, miej­sca­mi na ofia­ry i świ­ęte na­czy­nia oraz ka­pli­ca­mi po­świ­ęco­ny­mi pod­rzęd­nym bó­stwom, wpro­wa­dzo­nym przez bar­dziej skom­pli­ko­wa­ny i ze­psu­ty kult, praw­do­po­dob­nie nie­zna­ny bu­dow­ni­czym pier­wot­nej bu­dow­li. Por­tyk, bie­gnący rów­no­le­gle do tych bu­dow­li, za­my­ka te­me­nos, czy­li ob­szar świ­ętej zie­mi, któ­ry w per­skiej py­rœthe­ia był okrągły, ale tu­taj jest czwo­ro­kąt­ny, po­dob­nie jak w cel­tyc­kiej świ­ąty­ni na Ze­lan­dii i w opi­sa­nej wcze­śniej in­dyj­skiej pa­go­dzie. W cen­trum znaj­do­wa­ła się naj­wy­ższa świ­ęto­ść, sie­dzi­ba bo­ga, skła­da­jąca się z kręgu ko­lumn wznie­sio­nych na pod­sta­wie, bez da­chu i ścian, po­środ­ku któ­rej praw­do­po­dob­nie znaj­do­wał się świ­ęty ogień lub ja­kiś in­ny sym­bol bó­stwa. Kwa­dra­to­wy te­ren, na któ­rym sta­ła, był za­głębio­ny po­ni­żej na­tu­ral­ne­go po­zio­mu grun­tu i, po­dob­nie jak w przy­pad­ku in­dyj­skiej pa­go­dy, wy­da­je się, że od cza­su do cza­su spły­wa­ła po nim wo­da; na­dal mo­żna zo­ba­czyć dre­ny i ka­na­ły, a ta­kże kil­ka rze­źb przed­sta­wia­jących fa­le, węże i ró­żne zwie­rzęta wod­ne, któ­re nie­gdyś zdo­bi­ły pod­zie­mia. Czczo­ny tu Ba­chus był, jak do­wia­du­je­my się z cy­to­wa­ne­go wy­żej hym­nu or­fic­kie­go, sło­ńcem, któ­re w cu­dow­ny spo­sób uga­si­ło po­ża­ry, któ­re nie­gdyś ogar­nia­ły zie­mię. Miał te­go do­ko­nać przez wy­dy­cha­nie wód oce­anu i roz­pra­sza­nie ich po zie­mi, któ­ra w ten spo­sób mia­ła uzy­skać wła­ści­wą tem­pe­ra­tu­rę i płod­no­ść. Z te­go po­wo­du świ­ęty ogień, będący istot­nym wi­ze­run­kiem bo­ga, był oto­czo­ny ży­wio­łem, któ­ry słu­żył głów­nie do urze­czy­wist­nia­nia do­bro­czyn­nych dzia­łań te­go wspa­nia­łe­go atry­bu­tu bo­skiej mo­cy ja­kim jest sło­ńce.

Z frag­men­tu tek­stu He­ka­ta­jo­sa, za­cho­wa­ne­go przez Dio­do­ra Sy­cy­lij­skie­go, wy­ni­ka, że Sto­ne­hen­ge i wszyst­kie po­dob­ne za­byt­ki zna­le­zio­ne na pó­łno­cy na­le­żą do tej sa­mej re­li­gii, któ­ra, jak się wy­da­je, w od­le­głych cza­sach pa­no­wa­ła na ca­łej pó­łku­li pó­łnoc­nej. We­dług te­go sta­ro­żyt­ne­go hi­sto­ry­ka:

Hi­per­bo­rej­czy­cy za­miesz­ki­wa­li wy­spę za Ga­lią, tak du­żą jak Sy­cy­lia, na któ­rej w okrągłej świ­ąty­ni, znacz­nej ze względu na swo­je roz­mia­ry i bo­gac­twa, czczo­no Apol­la.

Apol­lo, jak wie­my, w języ­ku Gre­ków tam­tych cza­sów nie mo­że ozna­czać nic in­ne­go jak sło­ńce, któ­re we­dług Ju­liu­sza Ce­za­ra by­ło czczo­ne przez Ger­ma­nów, kie­dy nie zna­li oni in­nych bóstw po­za ogniem i ksi­ęży­cem. Wy­spa ta nie mo­że być oczy­wi­ście ni­czym in­nym jak Bry­ta­nią, któ­ra w owym cza­sie by­ła zna­na Gre­kom tyl­ko z nie­ja­snych ra­por­tów fe­nic­kich że­gla­rzy, tak nie­pew­na i nie­ja­sna, że He­ro­dot, naj­bar­dziej do­cie­kli­wy i wia­ry­god­ny z hi­sto­ry­ków, wąt­pi w jej ist­nie­nie. Okrągła świ­ąty­nia Sło­ńca, przed­sta­wio­na w tak skąpych i nie­do­sko­na­łych re­la­cjach, do­wo­dzi, że mu­sia­ła być czy­mś wy­jąt­ko­wym i wa­żnym, gdy­by bo­wiem by­ła to nie­wiel­ka bu­dow­la, nie zo­sta­ła­by w ogó­le wspo­mnia­na, a gdy­by by­ło ich wie­le w kra­ju, hi­sto­ryk nie uży­łby licz­by po­je­dyn­czej.

Sto­ne­hen­ge by­ło z pew­no­ścią okrągłą świ­ąty­nią, pra­wie ta­ką sa­mą jak opi­sa­na już świ­ąty­nia Ba­chu­sa w Puz­zno­li, z tą ró­żni­cą, że w tej ostat­niej ład­ne wy­ko­na­nie i pi­ęk­na sy­me­tria jej ele­men­tów są pod ka­żdym względem od­wrot­no­ścią or­dy­nar­nej, ale ma­je­sta­tycz­nej pro­sto­ty tej pierw­szej. W ory­gi­nal­nym pro­jek­cie ró­żnią się one je­dy­nie for­mą po­wierzch­ni. Mo­żna wi­ęc roz­sąd­nie przy­pusz­czać, że wci­ąż ma­my do czy­nie­nia z ru­ina­mi iden­tycz­nej świ­ąty­ni opi­sa­nej przez He­ka­ta­jo­sa, któ­ry, będąc azja­tyc­kim Gre­kiem, mó­gł czer­pać swo­je in­for­ma­cje od fe­nic­kich kup­ców, któ­rzy od­wie­dza­li we­wnętrz­ne części Bry­ta­nii, han­dlu­jąc tam cy­ną. Ana­kro­biusz wspo­mi­na o świ­ąty­ni te­go sa­me­go ro­dza­ju i kszta­łtu na gó­rze Zil­mis­sus w Tra­cji, po­świ­ęco­nej sło­ńcu pod we­zwa­niem Ba­chu­sa Se­bra­ziu­sa. Wiel­kie ka­mien­ne obe­li­ski zna­le­zio­ne w wie­lu miej­scach na pó­łno­cy, ta­kie jak te w Rud­sto­ne i w po­bli­żu Bo­ro­ugh­brid­ge w York­shi­re, na­le­żą do tej sa­mej re­li­gii; obe­li­ski są, jak za­uwa­ża Pli­niusz, po­świ­ęco­ne sło­ńcu, któ­re­go pro­mie­nie przed­sta­wia­ły za­rów­no przez swo­ją for­mę, jak i na­zwę. – Pay­ne Kni­ght’s Wor­ship of Pria­pus.

OBRZĘDO­WE BU­ŁECZ­KI I CIA­STA RE­LI­GIJ­NE

Hy­zlop mó­wi:

Tra­dy­cyj­ne Wiel­ko­pi­ąt­ko­we bu­łecz­ki z krzy­ży­kiem i bar­wio­ne jaj­ka z Pas­chy lub Nie­dzie­li Wiel­ka­noc­nej wy­stępo­wa­ły w obrzędach chal­dej­skich w ta­kiej sa­mej for­mie. Rów­nież bu­łecz­ki zna­ne pod tą sa­mą na­zwą by­ły uży­wa­ne w kul­cie Kró­lo­wej Nie­bios, bo­gi­ni Wiel­ka­no­cy (Isz­tar lub Astar­te), już za cza­sów Ke­krop­sa, za­ło­ży­cie­la Aten, 1500 lat przed erą chrze­ści­ja­ńską.

Je­den z ga­tun­ków chle­ba – mó­wi Bry­ant – któ­ry daw­niej ofia­ro­wy­wa­no bo­gom, był bar­dzo sta­ro­żyt­ny i na­zy­wał się Bo­un.

Dio­ge­nes wspo­mi­na o bu­łecz­kach, że „by­ły one zro­bio­ne z mąki i mio­du”. Wy­da­je się, że pro­rok Je­re­miasz był za­zna­jo­mio­ny z tym lek­ko­my­śl­nym kul­tem. Mó­wi on: „Dzie­ci zbie­ra­ją drew­no, oj­co­wie roz­pa­la­ją ogień, a ko­bie­ty wy­ra­bia­ją cia­sto, aby zro­bić plac­ki dla Kró­lo­wej Nie­bios (Jer, VII: 18). Choć Hy­zlop nie do­da­je, że „bu­łecz­ki” skła­da­ne Kró­lo­wej Nie­bios i w ofia­rach in­nym bó­stwom mia­ły kszta­łt na­rządów płcio­wych, to na to, że tak istot­nie by­ło w sta­ro­żyt­no­ści, ma­my licz­ne do­wo­dy.

Mar­tial wy­ra­źnie wspo­mi­na o ta­kich rze­czach w dwóch epi­gra­ma­tach, z któ­rych pierw­szy mó­wi o męskim or­ga­nie, a dru­gi – o części że­ńskiej; ciast­ka by­ły ro­bio­ne z naj­lep­szej mąki i prze­zna­czo­ne spe­cjal­nie dla naj­de­li­kat­niej­sze­go pod­nie­bie­nia.

Ka­pi­tan Wil­ford („Asia­tic Re­se­ar­ches”, VIII., s. 365) mó­wi:

Kie­dy miesz­ka­ńcy Sy­ra­kuz skła­da­li ofia­ry bo­gi­niom, ofia­ro­wy­wa­li plac­ki zwa­ne mul­loi, kszta­łtem przy­po­mi­na­jące ko­bie­cy or­gan płcio­wy, a w nie­któ­rych świ­ąty­niach, gdzie ka­płan­ki by­ły praw­do­po­dob­nie brzu­cho­mów­czy­nia­mi, tak da­le­ce na­rzu­ca­ły wia­rę na­iw­nym tłu­mom, że te przy­cho­dzi­ły ad­o­ro­wać srom, gdyż wie­rzy­ły iż on mó­wi i prze­ka­zu­je pro­roc­twa.

Mo­że­my zro­zu­mieć, że do ta­kich rze­czy do­cho­dzi­ło w roz­pust­nym Rzy­mie, ale trud­no po­jąć, jak mo­gły być to­le­ro­wa­ne w chrze­ści­ja­ńskiej Eu­ro­pie, a jak to wy­gląda­ło, do­wia­du­je­my się z dru­giej części Re­ma­ins of the Wor­ship of Pria­pus:

W Sa­in­ton­ge, w sąsiedz­twie La Ro­chel­le, ma­łe ciast­ka upie­czo­ne w for­mie fal­lu­sa są przy­go­to­wy­wa­ne ja­ko ofia­ry na Wiel­ka­noc, prze­no­szo­ne i pre­zen­to­wa­ne od do­mu do do­mu. Du­la­re po­da­je, że w je­go cza­sach świ­ęto Nie­dzie­li Pal­mo­wej w mie­ście Sa­in­tes na­zy­wa­ło się le fe­te des pin­nes – i że w cza­sie je­go trwa­nia ko­bie­ty i dzie­ci nio­sły w pro­ce­sji fal­lu­sa z chle­ba, zwa­ne­go pin­ne, na ko­ńcu ga­łąz­ki pal­my. Owe pin­ne by­ły na­stęp­nie bło­go­sła­wio­ne przez ka­pła­nów i sta­ran­nie prze­cho­wy­wa­ne przez ko­bie­ty przez ca­ły rok. Nie­dzie­la Pal­mo­wa! Na­le­ży pa­mi­ętać, że pal­ma jest eu­fe­mi­zmem ozna­cza­jącym męski or­gan i cie­ka­we jest do­strze­że­nie te­go po­wi­ąza­nia z fal­lu­sem w chrze­ści­ja­ństwie. Du­la­re twier­dzi rów­nież, że w nie­któ­rych z wcze­śniej­szych, nie­edy­to­wa­nych fran­cu­skich ksi­ążkach ku­char­skich, po­da­wa­no prze­pi­sy na wy­piek cia­stek o oma­wia­nej for­mie, któ­rych na­zwy zo­sta­ją szcze­gó­ło­wo wy­mie­nio­ne. Da­lej po­da­je, że wy­pie­ki te przyj­mo­wa­ły for­mę męską w dol­nym Li­mo­usin, a zwłasz­cza w Bri­ves; na­to­miast że­ńską przy­jęto w Cler­mont, w Au­ver­gne i in­nych miej­scach.

AR­KA PRZY­MIE­RZA I WIEL­KI PI­ĄTEK

Arka Przy­mie­rza by­ła najświ­ęt­szym sym­bo­lem w kul­cie ży­dow­skim i po­dob­nie jak świ­ęta łó­dź czy ar­ka sa­kral­na Ozy­ry­sa, za­wie­ra­ła sym­bol za­sa­dy ży­cia, czy­li mo­cy twór­czej. Sym­bol ten prze­cho­wy­wa­no z wiel­ką czcią w mi­nia­tu­ro­wym ta­ber­na­ku­lum, któ­re uwa­ża­no za szcze­gól­ne i uświ­ęco­ne miej­sce po­by­tu bo­ga. Ar­ka Ży­dów i świ­ęty ku­fer Ozy­ry­sa Egip­cjan by­ły do­kład­nie ta­kie sa­me pod względem roz­mia­rów i kon­struk­cji, i w po­dob­ny spo­sób nie­sio­ne w pro­ce­sjach.

Ar­ka, czy­li skrzy­nia Ozy­ry­sa, by­ła nie­sio­na przez ka­pła­nów na ra­mio­nach mężczyzn za po­mo­cą drągów. Ar­kę wy­no­szo­ną ze świ­ąty­ni umiesz­cza­no na spe­cjal­nie w tym ce­lu wy­ko­na­nym sto­le lub sto­ja­ku, a to­wa­rzy­szy­ła jej pro­ce­sja po­dob­na do tej, któ­ra podąża­ła za ży­dow­ską ar­ką. We­dług Fa­be­ra, ar­ka by­ła sym­bo­lem zie­mi, czy­li za­sa­dy że­ńskiej, za­wie­ra­jącej za­ro­dek wszel­kiej oży­wio­nej na­tu­ry i uwa­ża­nej za wiel­ką mat­kę, z któ­rej wszyst­ko bie­rze po­czątek. W ten spo­sób ar­ka, zie­mia i bo­gi­ni by­ły re­pre­zen­to­wa­ne przez wspól­ne sym­bo­le, a w Sta­rym Te­sta­men­cie mó­wi się o nich ja­ko o „asze­rze”.

Świ­ęte sym­bo­le no­szo­ne w ar­ce Egip­cjan to fal­lus, ja­jo i wąż; pierw­szy re­pre­zen­to­wał sło­ńce, ogień i męską lub ge­ne­ra­tyw­ną za­sa­dę – Stwór­cę, dru­gi, pa­syw­ny lub że­ński, za­ro­dek wszyst­kich oży­wio­nych rze­czy – Opie­ku­na; a ostat­ni – Nisz­czy­cie­la, sta­no­wi­ących trój­kę świ­ętej Trój­cy. Hin­du­skie ko­bie­ty, we­dług Pay­ne’a Kni­gh­ta, po dziś dzień nio­są lin­gam, czy­li po­świ­ęco­ny sym­bol ge­ne­ra­tyw­ne­go atry­bu­tu bó­stwa, w uro­czy­stej pro­ce­sji po­mi­ędzy dwo­ma węża­mi, a w świ­ętej szka­tu­le, w któ­rej w mi­stycz­nych pro­ce­sjach Gre­ków prze­cho­wy­wa­no ja­jo i fal­lu­sa, rów­nież znaj­do­wał się wąż.

Ar­ka – mó­wi Fa­ber – by­ła czczo­na we wszyst­kich sta­ro­żyt­nych re­li­giach. Często przed­sta­wia­no ją w for­mie ło­dzi lub stat­ku, a ta­kże podłu­żnej skrzy­ni. Obrzędy dru­idów, a ta­kże obrzędy fe­nic­kie i hin­du­skie po­ka­zu­ją, że ar­ka, ja­ko skrzy­nia, ogni­wo, łó­dź czy gro­ta zaj­mo­wa­ła wa­żne miej­sce w ich mi­ste­riach. W opo­wie­ści o Ozy­ry­sie, po­dob­nie jak o Śi­wie, mo­żna zna­le­źć przy­czy­nę no­sze­nia w tej świ­ętej skrzy­ni sym­bo­li oraz wy­ja­śnie­nie jed­nej z ta­jem­nic egip­skich ka­pła­nów. Mó­wi się, że Ozy­rys zo­stał ro­ze­rwa­ny na strzępy przez nie­go­dzi­we­go Ty­fo­na, któ­ry po­ćwiar­to­wał je­go cia­ło i roz­rzu­cił je­go części po ca­łej zie­mi. Izy­da od­zy­ska­ła roz­rzu­co­ne ko­ńczy­ny i za­bra­ła je do Egip­tu, ale nie mo­gąc zna­le­źć części, któ­ra wy­ró­żnia­ła­by je­go płeć, ka­za­ła wy­ko­nać z drew­na je­go kszta­łt, któ­ry umiesz­czo­no w ar­ce i ka­za­no uro­czy­ście ob­no­sić pod­czas świ­ąt, któ­re usta­no­wi­ła na je­go cze­ść i od­pra­wia­ła ra­zem z pew­ny­mi ta­jem­ny­mi obrzęda­mi.

Ja­jo, któ­re to­wa­rzy­szy­ło fal­lu­so­wi w ar­ce, by­ło bar­dzo po­pu­lar­nym sym­bo­lem sta­ro­żyt­nych re­li­gii, uwa­ża­nym za sym­bol two­rze­nia ży­cia. By­ło ob­ra­zem te­go, co stwo­rzy­ło wszyst­kie rze­czy w so­bie sa­mym. Ja­cob Bry­ant mó­wi: