Najlepsze przed Tobą. O dojrzałej sztuce kochania ebook

Od wydawczyni

Mam nadzieję, że ta książka sprawi,

że Wasze życie będzie cały czas pełne i piękne.

Bo warto…

Edycja © SILVER oficyna wydawnicza, 2023

Tekst © Klaudia Latosik, Olga Żukowicz

All rights reserved

Wszelkie prawa zastrzeżone.

Chrońmy prawo. Żaden fragment tej książki nie może być powielany

lub publikowany w jakiejkolwiek formie bez pisemnej zgody wydawcy.

Warszawa 2023

Wstęp

NAJLEPSZE PRZED TOBĄ

Satysfakcjonujący seks może się zacząć po pięćdziesiątce. Dlaczego tak trudno w to uwierzyć? Przecież jesteśmy seksualni przez całe życie. Nasze potrzeby intymności i czułości oraz pragnienia seksualne nie znikają nagle wraz z wiekiem. To nie metryka, sprawność fizyczna, choroby czy jędrne ciało decydują o tym, czy możesz się cieszyć seksem, czy nie. Seksualność to nie tylko pozycje, genitalia i antykoncepcja, to przede wszystkim relacja z ciałem, umiejętność budowania związku, ekspresja seksualna (ubrania, wygląd, zachowania), wasze przekonania na temat seksu, ale także pieprzne SMS-y, które wysyłacie po kryjomu. Seksualność to złożony i niezbywalny aspekt ludzkiej osobowości.

Dlaczego interesuje nas seks osób dojrzałych? Zainspirowały nas inne kobiety. Joan Price, edukatorka seksualności osób starszych, oraz Michalina Wisłocka, ginekolożka i autorka książki Sztuka kochania. W dwadzieścia lat później, w której konkretnie, ale też ze swadą opisała seksualność w wieku dojrzałym.

Owszem, myślimy o seksie codziennie i niemal przez cały czas, bo zajmujemy się tym zawodowo. Jesteśmy edukatorkami seksualnymi i terapeutkami, dzielimy się wiedzą seksuologiczną i wspieramy innych w odkrywaniu i eksplorowaniu własnej seksualności. Prowadząc warsztaty i wykłady dla was, uwielbiamy obserwować uśmiech i błysk w oku osoby, która nagle zaczyna sobie uświadamiać, że seks jest istotną częścią jej życia.

To dla nas ważne, gdy głośno mówicie o poszukiwaniu przyjemności i radości z bycia blisko ze sobą albo z ukochaną osobą. „Z wiekiem seks smakuje coraz bardziej”, „Seks jest ważny. Z wiekiem chyba ważniejszy niż w młodości. Daje poczucie spełnienia” – to wasze słowa. Dzielicie się także swoimi wątpliwościami: „Czy po zawale można uprawiać seks?” albo: „Co powiedziałyby moje dzieci, gdyby się dowiedziały, że mama interesuje się seksem?”. Wspominacie o samotności, odrzuceniu i potrzebie bliskości: „Z mężem od dwudziestu lat śpimy w osobnych łóżkach”, „Po menopauzie przytyłam i wstydzę się rozebrać przed partnerem”, „Nie czuję się męsko bez erekcji”.

Wasze opowieści poruszyły nas i zainspirowały do napisania tej książki. Seksualność osób dojrzałych to wciąż temat tabu. Niewielu specjalistów zdrowia seksualnego w Polsce zajmuje się edukacją i wsparciem seksuologicznym osób po pięćdziesiątym roku życia. Dzieci widzą w swoich rodzicach głównie babcie i dziadków, przez co same osoby dojrzałe zaczynają postrzegać siebie tak, jakby były na seksualnej emeryturze. To niesprawiedliwe. Każdy ma prawo do rozkoszy, do ekspresji seksualnej − niezależnie od wieku, pochodzenia, wyglądu, orientacji seksualnej czy statusu majątkowego. Bycie wdową/wdowcem, rozwódką/rozwodnikiem czy singielką/singlem nie oznacza końca życia seksualnego. Możecie samodzielnie realizować swoje potrzeby seksualne − po przeczytaniu naszej książki dowiecie się, jak to zrobić.

Książkę podzieliłyśmy intuicyjnie na trzy działy: 1. Kobieca seksualność, 2. Męska seksualność, 3. Seks w parze. W zrozumieniu seksualności warto poznać perspektywę obu płci. Osoby tęczowe, o was także zadbałyśmy, przygotowując materiały poruszające tematykę seksualności osób nieheteroseksualnych.

Seks można porównać do tańca, w którym liczą się znajomość kroków i poczucie rytmu, podążanie za partnerem, ale też indywidualna ekspresja. Więc... jaki taniec pasuje do ciebie, do was?

Dzięki niniejszej pozycji dowiecie się między innymi:

Niezależnie od tego czy jesteście singlami/singielkami, czy żyjecie w parze, chcemy porozmawiać z wami o masturbacji i korzyściach z niej płynących, ponieważ często to jedyna szansa na aktywność seksualną w dojrzałym wieku. Warto się na nią otworzyć.

Mówimy o seksie i zachęcamy do eksploracji tego tematu, ale jak wyglądać będzie wasze życie seksualne, to już decyzja każdego z was. Jesteś aktywna/aktywny seksualnie − wspaniale. Idziesz do łóżka raz na pół roku i czujesz się z tym komfortowo − okej. Potrzebujesz seksu codziennie − świetnie. Nie ma normy, nie ma gotowych recept na udany seks. Ważna jest wiedza o swoich uczuciach i potrzebach, ale też podążanie za potrzebami partnera/partnerki. Świadomie i z czułością.

Wierzymy, że najlepsze przed wami, przed Tobą!

Z niecierpliwością czekamy na wasze reakcje, wrażenia i życzliwą krytykę książki. Coś się spodobało − napiszcie do nas. Czegoś w książce zabrakło − tym bardziej dajcie nam znać, spróbujemy odpowiedzieć na kolejne oczekiwania.

Klaudia i Olga / [email protected]

Część I

KOBIECA SEKSUALNOŚĆ

1

Tak, wciąż jestem atrakcyjna

(ale już na swoich warunkach)

[…] Nieustannie znajdują się pod presją sprzecznych przekazów domagających się od kobiety naraz siły i słabości; oddania się pracy i życiu rodzinnemu; kobiecości i człowieczeństwa; indywidualności i konformizmu; (…) bycia matkami i żonami, a jednocześnie wolnymi partnerkami; perfekcjonistkami i kumpelkami na luzie.

Kinga Dunin, Czego chcecie ode mnie, „Wysokie Obcasy”

W naszej kulturze od wielu już lat panuje przekonanie, że najważniejszym orężem dziewczynki, a później kobiety jest uroda. Matki i babki często podświadomie przekazują córkom i wnuczkom, że jeśli nie są ładne, to niech chociaż będą inteligentne i miłe. Świat ma wiele oczekiwań wobec tego, jaka powinna być dziewczyna, a potem kobieta. Mówi się nam, co możemy robić, także zawodowo, jak mamy się wypowiadać, zachowywać i ubierać. A przede wszystkim mamy być atrakcyjne i zadbane, poświęcać czas na zabiegi kosmetyczne i sport oraz ubierać się w sposób, który podkreśla kobiecość i seksapil.

Bycie atrakcyjną (oczywiście głównie dla mężczyzn!) to obowiązek kobiety niemal w każdym wieku – niemal, bo jednak nadchodzi taki moment, gdy społeczne oczekiwania nagle znikają. Starsze kobiety zostają sprowadzone do nowej roli − babci – i stają się niemal niewidzialne, szczególnie w sferze potrzeb intymnych. Nasze ciało zmienia się na niekorzyść, pojawiają się różne schorzenia, co może doprowadzić do wniosku, że seks nie jest lub nie powinien być w naszym życiu istotny.

Dopiero ostatnie dekady przynoszą tak potrzebne zmiany – im lepiej jesteśmy wykształcone i bardziej otwarte na świat, im więcej podróżujemy i czytamy, tym szybciej i efektywniej zmieniamy myślenie o swoich potrzebach i możliwościach. Mimo to nie ma co kryć, że łatwiej jest się czuć fizycznie atrakcyjnymi, gdy nie chorujemy, jesteśmy zamożne i mieszkamy w przyjaznym otoczeniu.

Te wszystkie schematy obserwujemy podczas naszych warsztatów. Nie powinno więc nikogo dziwić, że rozmowy z kobietami o ich seksualności i potrzebach często zaczynamy od pytania: „Kiedy czujesz się atrakcyjna?”.

Nie zastanawiam się nad tym. Jakoś tam dbam o siebie, nie mam nadwagi, ćwiczę, robię makijaż, dbam o włosy i jakoś jest. (kobieta, 61 lat)

Bywa, że tak, bywa, że nie. Generalnie nie zastanawiam się nad tym, czy jestem „atrakcyjna”, bardziej − jak mi jest ze sobą. (kobieta, 47 lat)

Ta druga wypowiedź wskazuje, że ważniejsza od bycia atrakcyjną jest wewnętrzna równowaga – i warto pójść tym tropem.

Na nasze poczucie atrakcyjności składa się wiele czynników:

U jednej z nas silniejsza będzie satysfakcja ze związków przyjacielskich od zadowolenia z osiągnięć zawodowych, dla drugiej liczy się zupełnie coś innego.

I to dlatego każda kobieta jest na swój wyjątkowy sposób atrakcyjna.

Nad czym więc warto popracować? Nad dostrzeganiem i wzmacnianiem poszczególnych obszarów, a także nad tym, by zobaczyli je inni. W tym procesie pomocne okazać się mogą autoempatia i życzliwość, a także stawianie granic, szczególnie osobom, które nas krytykują, podważają nasze wybory albo szydzą z naszego wyglądu.

O tym, jak ważne w byciu atrakcyjną jest uczucie łączące partnerów, mówi jedna z respondentek:

Czuję się atrakcyjna, gdy słyszę, że wyglądam na pięćdziesiąt lat, a przede wszystkim gdy mój partner patrzy na mnie z miłością. (kobieta, 60 lat)

W którym momencie życia najgwałtowniej zmieniamy podejście do siebie i samoocenę? Gros kobiet wskaże czas przekwitania i menopauzy. W naszej opowieści często będziemy przywoływać pojęcia menopauza i klimakterium. Warto doprecyzować ich znaczenie, ponieważ często używa się ich zamiennie i nieprawidłowo.

Menopauza oraz związane z nią procesy hormonalne, fizyczne, a także psychiczne mogą leżeć u podstaw przełomu w myśleniu o własnym ciele i atrakcyjności.

Zastanów się, dla kogo chcesz być atrakcyjna. W jaki sposób jesteś atrakcyjna dla siebie i co w ogóle dla ciebie znaczy bycie atrakcyjną. Może się okazać, że to, co myślałaś o seksapilu dziesięć lat temu, różni się kompletnie od tego, jak dzisiaj oceniasz swoje ciało. Zmiany fizjologiczne są jednym z czynników, który wpływa na postrzeganie własnej atrakcyjności.

Kobiety zwierzają się nam z trudności hormonalnych i metabolicznych, które niesie ze sobą menopauza:

Mam większe kompleksy przez cellulit i zwiotczałe ciało, mimo iż partner mnie wspiera. (kobieta, 50 lat)

Ale pojawiają się także głosy konstruktywne, które pokazują, że proces starzenia może przebiegać bez dodatkowych obciążeń. Na pytanie: Jak starzenie się wpłynęło na pani ciało, odpowiadają:

Myślę, że w możliwie małym stopniu. Nie mam nadwagi, nadciśnienia, cukrzycy. Jestem aktywna. Nie robię nic na siłę, na przykład nie farbuję włosów. (kobieta, 65 lat)

Ciało się zmienia, ale czuję, że im jestem starsza, tym bardziej kocham swoje ciało i siebie. (kobieta, 51 lat)

Widzę je jako lepsze niż kiedykolwiek. Dostrzegam moje ciało. Kiedyś się nie zastanawiałam, a teraz lubię na siebie patrzeć z podziwem. (kobieta, 60 lat)

Powyższe przykłady wskazują, że dojrzałe kobiety mogą cieszyć się swoim ciałem, a wraz z wiekiem ich akceptacja dla ciała rośnie.

Najwyraźniej dla nich kluczowy jest mechanizm myślenia: skoro starzejące się kobiety są niewidzialne, to już nie muszę podążać za kanonem kobiecego piękna. Jak myślisz, jak jest w twoim przypadku?

Oczywiście jest też druga grupa kobiet, która doświadcza czegoś zgoła innego. Zmiany biologiczne powodują u nich pogorszenie nastroju, skłonność do irytacji i odczuwanie niepokoju, co bardzo często jest powiązane z poczuciem atrakcyjności i poziomem samoakceptacji. Niepewność co do swojej atrakcyjności, wstyd ciała i lęk przed konsekwencjami menopauzy to doświadczenie wielu naszych respondentek:

Bardzo się boję, że seks w moim życiu zniknie − choćby przez te problemy po menopauzie. A to coś, co stanowi o tym, że jesteśmy z mężem razem. (kobieta, 51 lat)

Chciałybyśmy zabrać was w podróż, która może zmieni wasz punkt widzenia. Opuśćmy na chwilę Europę, aby się przyjrzeć, jak kobiety przechodzą menopauzę w innych krajach i kulturach i co to zmienia w ich życiu.

Najpierw odwiedzimy Japonię, gdzie menopauza określana jest bardzo pojemnym słowem koneki. Przyjrzyjmy się, co możemy w nim znaleźć: ko- to „odnowa, regeneracja”, -nen- znaczy „lata”, a -ki to „energia”. Menopauza staje się więc dla Japonki czasem regeneracji i zdobywania nowej życiodajnej energii.

Badania poświęcone Chinkom wskazują, że patrzą one na proces starzenia się pozytywnie, kojarząc go z czasem mądrości i dojrzałości − w przeciwieństwie do kobiet żyjących w kulturze Zachodu, gdzie jeszcze do niedawna kojarzono menopauzę wyłącznie z utratą: kobiecości, piękna i płodności.

Ważne wyniki przyniosły też badania Tracie Locklear prowadzone w Kostaryce, w Ameryce Południowej. Tam niższe dochody i ubóstwo przyspieszają menopauzę oraz wpływają na intensywność jej przebiegu. Kobiety stosują preparaty rekomendowane przez lekarzy, a oprócz tego bardzo często wspomagają się masażami, dietą albo ziołolecznictwem.

Ciekawym przypadkiem są Indie, gdzie menstruacja wciąż jest tematem tabu, za to doświadczenia okołomenopauzalne mogą być tematem filmu. Painful Pride (tłum. Bolesna duma) w reżyserii Saumitry Singha jest reklamowana zdaniem, które w naszym odczuciu najlepiej oddaje stosunek hindusów do menopauzy: „Potrzebuję opieki, nie leczenia, bo to nie choroba, tylko faza”.

Kontekst kulturowy ewidentnie wpływa na doświadczanie objawów menopauzy, choć warto podkreślić, że podziały na Zachód i Wschód na skutek globalizacji nie są już takie jednoznaczne. Mimo to wartości tkwiące w religii, sposobie wychowania i budowania rodziny wciąż mają istotny wpływ na sposób, w jaki się starzejemy i jak to starzenie postrzegamy. Co więcej, obciążenia kulturowe mogą determinować odczucia − na przykład uderzenia gorąca są silniej doświadczane przez mieszkanki Europy Zachodniej.

Aktorka Naomi Watts, publikując post na swoim profilu w mediach społecznościowych, zwróciła uwagę, jak właśnie kontekst społeczny buduje postrzeganie kobiet w wieku dojrzałym:

Myślę, że nadszedł czas, aby kobiety w tej fazie życia lub w tej grupie wiekowej były dobrze reprezentowane. Zbyt długo byłyśmy niedostatecznie widoczne w mediach, historii i marketingu. Zwłaszcza że do 2025 roku ponad miliard ludzi na całym świecie będzie miał menopauzę.

My, kobiety, wciąż potrzebujemy pozytywnych przykładów doświadczania menopauzy. To właśnie sposób myślenia według badań wpływa na naszą aktywność seksualną, jej częstotliwość i satysfakcję ze zbliżeń w wieku dojrzałym. Profesor Zbigniew Izdebski, powołując się na badania Midlife in the United States (tłum. Wiek średni w Stanach Zjednoczonych), podkreśla, że osoby, które nie były zadowolone z tego, w jaki sposób się starzeją, i zwyczajnie czuły się stare, są mniej zainteresowane aktywnością seksualną i czerpią z niej mniej przyjemności niż osoby, które czuły się młodo bez względu na wiek. Jedna z kobiet tak odpowiedziała na pytanie, czym jest starość:

Pierwsze skojarzenie: mam podać wiek, ale zaraz przychodzi myśl, że chcę (i nie mogę inaczej) opisać starość jako stan psychofizyczny, niekoniecznie związany z konkretnym wiekiem metrykalnym. Starość zaczyna się wtedy, kiedy moja obserwacja siebie mówi: rezygnuję z różnych aktywności, bo nie mam już zasobów energetycznych na to, by je realizować. Myślę o starości jako o decyzji o wycofaniu. (kobieta, 60 lat)

Kim Catrall, aktorka grająca Samanthę w Seksie w wielkim mieście, napisała książkę Inteligencja seksualna, w której przekonuje, że umiejętność nawiązywania satysfakcjonujących relacji seksualnych nie jest zarezerwowana dla osób stereotypowo atrakcyjnych fizycznie. Kluczem są świadomość swoich potrzeb i komunikowanie ich, uwolnienie się od szkodliwych przekonań o seksie (mówimy o tym w rozdziale Seks jest tylko dla młodych i sprawnych kobiet. Jak przekonania hamują naszą seksualność) oraz łączność ze swoim ciałem czy niewstydzenie się własnej nagości. Lecz co, jeśli wstyd i lęk nas paraliżują? Najwyższy czas się z nimi zmierzyć − a każda zmiana zaczyna się od rozmowy z samą sobą. Jeśli uznasz, że są obszary, z którymi chcesz popracować głębiej, nie wahaj się zwrócić o pomoc do psychoterapeuty.

MAŁE ĆWICZENIE NR 1

Aby odpowiedzieć na te pytania, nie potrzebujesz wizyty u specjalisty − możesz to zrobić, siedząc wygodnie w fotelu, jadąc autobusem czy spacerując. Zanotuj odpowiedzi w zeszycie lub na kartce.

MAŁE ĆWICZENIE NR 2

Ważne jest, z kim chcemy się identyfikować. Przypomnij sobie atrakcyjne kobiety w twoim wieku, które ci się podobają z wyglądu, ale także z zachowania, dokonań, sposobu życia. To mogą być osoby medialne, ale też te z najbliższego otoczenia. Wypisz je w zeszycie lub na kartce.

Narysuj siebie, tak jak dzisiaj siebie widzisz. Nie przejmuj się swoimi zdolnościami plastycznymi, tak naprawdę ma je niewiele z nas. Ważne, żeby zobaczyć swoje ciało z innej perspektywy. Zrób kolejny rysunek po przeczytaniu książki, porównaj obrazki ze sobą. Czy coś się zmieniło? Zrób taki rysunek ponownie za jakiś czas i znów porównaj je ze sobą.

KLAUDIA LATOSIK

jest edukatorką seksualną, terapeutką par i psychoterapeutką Gestalt w trakcie szkolenia. Absolwentka studiów podyplomowych z seksuologii klinicznej na UAM w Poznaniu. Spotkania z nią odbywają się w życzliwej, partnerskiej atmosferze, pełnej szacunku i akceptacji. Uważa, że każdy niezależnie od wieku może cieszyć się zdrowiem intymnym i udanym życiem seksualnym. Swoim podopiecznym towarzyszy w drodze do odzyskiwania radości z życia seksualnego. Prowadzi audycję radiową Seksafera.

OLGA ŻUKOWICZ

Jest absolwentką psychologii na UW oraz studiów podyplomowych z seksuologii klinicznej na UAM. Psychoterapeutka w nurcie integracyjnym w trakcie szkolenia. Obecnie przygotowuje rozprawę doktorską nt. tożsamości kobiet nieheteroseksualnych w wieku 50+ na UG. Członkini Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego. Kocha psy i córkę Zojkę.

Razem prowadzą

Srebrny Warkocz.

Wydawnictwo założone przez Iwonę Krynicką. Publikuje książki inspirujące ludzi w dojrzałym wieku do odnajdywania radości w życiu. Przede wszystkim są to powieści obyczajowe w standardzie DUŻY DRUK. Gdy dostała maszynopis poradnika Najlepsze przed Tobą, wiedziała, że musi go wydać.

Na tę książkę czeka wiele osób! Autorki dają konkretne rady, rozwiązania i ćwiczenia oraz pokazują stan najnowszych badań. Odpowiadają na potrzeby sygnalizowane podczas ich warsztatów. Czytelnik, który sięgnie po poradnik, znajdzie nowoczesny, przejrzysty i lekki sposób podawania treści. Serdecznie polecam!

Iwona Krynicka

Motto oficyny to:

Książki dla Ciebie, o Tobie.

Drogi Czytelniku!

Dziękujemy za zakup naszej książki. Pamiętaj, że powstała ona wysiłkiem wielu osób: autorek, zespołu redakcyjnego oraz grafików. Oczywiście możesz ją pożyczać bliskim ci osobom. Jeśli mówisz o niej komuś, wspomnij o wydawnictwie. Możesz też nas cytować, ale nie zmieniaj treści i podawaj tytuł i nazwiska twórców.

Do zobaczenia znów!

Tekst: Klaudia Latosik, Olga Żukowicz

Konsultacja medyczna: lek. Paweł Wrona, MBA

Rekomendacja: prof. dr hab. n. hum. Zbigniew Izdebski

Rekomendacja: prof. dr hab. Maria Beisert

Redakcja: Iwona Krynicka

Korekta: Magdalena Wołoszyn-Cępa

Ilustracje i projekt okładki: Kaja Kaja, Młode Studio

Projekt graficzny i skład: Cyprian Zadrożny

Projekt logotypów: Maciej Szymanowicz

Przygotowanie wersji e-book: Anita Pilewska

Promocja i komunikacja: OKAERI Consulting, www.okpr.pl

SILVER oficyna wydawnicza, Iwona Krynicka

ul. Madalińskiego 67C/5

02-549 Warszawa

[email protected]

ISBN: 978-83-967181-6-7